Przyczyny, leczenie i profilaktyka biegunek u dzieci

Przyczyny, leczenie i profilaktyka biegunek
u dzieci
Wywiad z prof. dr hab. Jerzym Sochą, kierownikiem Kliniki
Gastroenterologii, Hepatologii i Immunologii IPCZD
Czy biegunki stanowią powszechny problem wśród dzieci?
W krajach Trzeciego Świata biegunki nadal stanowią jedną z najczęstszych przyczyn zgonów wśród dzieci.
W Polsce zagrożenie mogą stanowić jedynie ostre biegunki
z dużym odwodnieniem, wymagające hospitalizacji i specjalistycznego leczenia. Dzieci ze zdiagnozowaną ostrą
biegunką (w około 50% jest to biegunka rotawirusowa)
można leczyć w domu, stosując odpowiednie nawadnianie tzw. płynami elektrolitowo – węglowodanowymi,
np. gastrolitem. W około 90% udaje się te dzieci wyleczyć
w warunkach domowych. Hospitalizacja nie jest potrzebna
pod warunkiem, że rodzice odpowiednio wcześnie zgłoszą
się do poradni i lekarz rodzinny zastosuje odpowiednie leczenie, tzn. nawadnianie, a nie stosowanie antybiotyków
w każdym przypadku.
W jakim wieku dzieci zapadają najczęściej na ostre biegunki?
Problem ten najczęściej dotyczy dzieci w wieku
do 2 lat. Im młodsze dziecko, tym cięższy jest przebieg takich biegunek, ponieważ może prowadzić szybciej do odwodnienia organizmu, zwłaszcza gdy towarzyszą temu obfite wymioty.
Z jakiego rodzaju biegunkami mamy do czynienia
u dzieci i jak należy je leczyć?
Poza rotawirusową biegunką wyróżniamy inne
biegunki pochodzenia bakteryjnego, np. czerwonka, salmonelloza, pasożytnicze. W przypadku biegunek poantybiotykowych stosuje się leczenie probiotykami. Jednymi
z najczęstszych powikłań podczas antybiotykoterapii są bóle
brzucha, dyspepsje, biegunki. Czasami mamy do czynienia
z bardzo ciężkimi biegunkami poantybiotykowymi, tzw.
rzekomobłoniastym zapaleniem jelita grubego, które może
zakończyć się tragicznie. Dlatego właśnie lekarze apelują,
aby przy dłuższym stosowaniu niektórych rodzajów antybiotyków stosować probiotyki, co zapobiega dysbakteriozie,
czyli zaburzeniu równowagi mikroflory jelita grubego.
Obecnie poleca się rozpoczęcie podawania probiotyków
już podczas samej kuracji antybiotykowej. Czy można
prosić o wyjaśnienie tego podejścia?
Probiotyk to również bakteria. Dawniej zalecano
podawanie probiotyków dopiero po zakończeniu antybiotykoterapii. Natomiast lepiej jest zapobiegać niż leczyć,
zwłaszcza przy długiej antybiotykoterapii. Szczepy probiotyczne powinny być oporne na antybiotyki, dlatego powinniśmy podawać je równocześnie.
Często na biegunki rotawirusowe zapadają duże grupy
dzieci, na przykład uczęszczające do jednego przedszkola. Czy istnieją metody profilaktyczne pozwalające
na zmniejszenie ryzyka wystąpienia takiej biegunki?
Najbardziej obawiamy się wystąpienia biegunek
rotawirusowych w skupiskach, gdzie są dzieci, zwłaszcza
szpitalnych. Co roku przeżywamy kilka „endemii” biegunek
rotawirusowych. W szpitalach dzieci są bardziej wrażliwe
na zakażenia, ponieważ ze względu na swoje choroby mają
zmniejszoną odporność. Są dwa sposoby zapobiegania zakażeniom wewnątrzszpitalnym. Pierwszym sposobem jest
profilaktyczne podawanie skutecznych probiotyków. Drugi
sposób to szczepienia przeciwko biegunkom wirusowym,
zwłaszcza w pierwszym roku życia dziecka.
Jakie metody postępowania stosowane są zwykle przez
lekarzy w stosunku do dzieci cierpiących na biegunkę?
Płyny są podstawowym składnikiem pokarmowym u zdrowych ludzi. W przypadku, gdy dziecko cierpi
na biegunkę i wymioty, może dojść do odwodnienia organizmu i zaburzeń z tym związanych. W związku z tym,
w pierwszym okresie leczenia niezbędne jest nawadnianie,
wyrównywanie zaburzeń wodnoelektrolitowych, kwasowo-zasadowych. Możliwie jak najszybciej, często udaje się
to po 4 - 6 godzinach, po częściowym nawodnieniu, następuje włączanie karmienia. Jeżeli dziecko jest karmione piersią, to jest to karmienie piersią lub kontynuowanie diety,
którą dziecko miało przed biegunką. A zatem, po pierwsze
należy dziecko nawodnić, a potem możliwie szybko żywić.
Po trzecie, należy unikać antybiotyków, jeżeli nie są one konieczne, ponieważ mogą powodować nasilenie biegunki.
Antybiotyki powinny być stosowane w ściśle określonych
przypadkach - u niemowląt poniżej 3 miesiąca życia, jeżeli stwierdza się obecność krwi w stolcu (najczęściej są
to biegunki bakteryjne), a także, jeżeli oprócz biegunki
dochodzi do zakażenia innych narządów np. układu moczowego, zapalenia płuc, itd. W leczeniu biegunek obecnie
stosuje się płyny do nawadniania doustnego, które zawierają np. glukozę, sód, potas (np. Gastrolit). Do tego można
dodawać szczepy probiotyczne, np. Lactobacillus GG. Działanie antywirusowe czy antybakteryjne wiąże się z różnymi
mechanizmami: wydzielaniem bakteriocyn – substancji
antybiotykopodobnych, działaniem immunomodulacyjnym, adhezyjnym, blokującym dostęp wirusów, bakterii
do nabłonka jelitowego, konkurencją o pożywienie.
Bardzo ważnym mechanizmem przeciwbiegunkowym jest wytwarzanie przez probiotyki w procesie fermentacyjnym krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych
(SCFA - short chain faty acid-kwas mlekowy, octowy, proprionowy i masłowy). Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe
z jednej strony „odżywiają” nabłonek jelitowy, z drugiej
strony działają jak środek przeciwbiegunkowy – wiążą
wodę i z powrotem „pompują” ją do naczyń. Przyjmuje się,
że biegunki poantybiotykowe są w 80% spowodowane niedoborem tych krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych.
Przyszłość należy do synbiotyków – połączenia probiotyków z prebiotykami („pożywka” dla bakterii), a szerzej
mówiąc żywności funkcjonalnej.
Żywność dla zdrowia
13