Probiotyki w leczeniu i zapobieganiu biegunkom

ZAPOBIEGANIE I LECZENIE CHORÓB CYWILIZACYJNYCH I SPOŁECZNYCH
Probiotyki w leczeniu i zapobieganiu biegunkom
prof. Jerzy Socha
Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Immunologii
Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia Dziecka” w Warszawie
Ostrą biegunkę definiujemy jako zespół
chorobowy charakteryzujący się zwiększona
liczbą płynnych lub półpłynnych stolców powyżej 5 na dobę lub przynajmniej 1 biegunkowy
stolec zawierający krew, ropę i śluz, trwający
krócej niż 14 dni. Najczęstszą przyczyną biegunek infekcyjnych są: z wirusów – Rotawirus
25–50%, Calcivirus 1–20%; z bakterii: Campylobacter jejuni 6–8%, Salmonella 3–7%, Escherichia coli 3–5%, z pasożytów: Cryptosporidium
parvum 1–3%, Giardia lamblia 1–3%.
Ze względów epidemiologicznych, medycznych i ekonomicznych główny problem stanowią
biegunki wirusowe. W zakażeniu wirusowym dochodzi do uszkodzenia dojrzałych enterocytów
(np. obniżenie aktywności laktazy) oraz wzrostu
sekrecji Cl przez enterotoksynę NSP4. W patogenezie biegunek bakteryjnych biorą udział mechanizmy: enteroinwazyjny, enterotoksyczny, enterocytotoksyczny i enteroadherencyjny. W zależności
od przyczyny biegunki może przeważać mechanizm
osmotyczny lub sekrecyjny. Podstawowym sposobem leczenia są: nawadnianie doustne lub dożylne
(ciężkie odwodnienie ) i wczesna realimentacja.
Liczne działania korzystne probiotyków
sprowadza się m.in. do:
Działanie probiotyków jest swoiste – szczepozależne. Wybrane probiotyki są skuteczne w leczeniu
ostrej biegunki infekcyjnej u dzieci, zwłaszcza Lactobacillus GG w leczeniu biegunek rotawirusowych.
Dodanie LGG do płynów nawadniających doustnych
skracało czas trwania biegunki zwłaszcza rotawirusowej o 1 dzień, jak również jej trwanie powyżej 7 dni.
Objawem ubocznym antybiotykoterapii w 5–30
procent jest biegunka uwarunkowana zakażeniem
Clostridium difficile a przede wszystkim niedoborem
SCFA (krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych).
Wykazano korzystne działanie profilaktyczne w biegunce poantybiotykowej Saccharomyces boulardi
oraz Lactobacillus GG.również w profilaktyce biegunki w badaniach populacyjnych i biegunek szpitalnych.
Należy podkreślić, że inne szczepy probiotyczne – m.in.: L.reuteri, L.acidophilus LB, L.plantarum
299v, Lactobacillus casei DN-114 001, Bifidobacterium bifidum, Str. thermophilus wykazują skuteczność przeciwbiegunkową. Niezbędne jest prowadzenie dalszych badań klinicznych w tym kierunku.
Jaka jest zatem przyszłość w profilaktyce i leczeniu
biegunek?
I. Profilaktyka:
1. szczepienia przeciwrotawirusowe
2. probiotyki i synbiotyki
1. modyfikacji i konkurencji o receptory
nabłonkowe dla toksyn
2. wytwarzania bakteriocyn
(przeciwbakteryjnych i wirusowych)
3. działania cytoprotekcyjnego
na śluzówkę jelita
4. zwiększenia sekrecji imucyn
5. immunomodulacji
II. Leczenie:
1. poprawa skuteczności roztworów do nawadniania
doustnego: dodawanie do roztworów standardowych probiotyków, aminokwasów, probiotyków,
skrobi opornej na amylazę, cynku
2. leki np. smecta czy leki antysekrecyjne (np. racecadotril)
W efekcie dochodzi do poprawy „barier jelitowych” – morfologicznej i czynnościowej. Zostało
to wykorzystane w leczeniu i profilaktyce zwłaszcza biegunek wirusowych i poantybiotykowych.
Badania podstawowe i kliniczne dotyczące lepszego poznania mechanizmów, specyfiki działania
szczepów probiotycznych, oddziaływania na gospodarza „cross-talk”, powinno poprawić profilaktykę,
leczenie i rokowanie biegunek – ważnej choroby
z punktu widzenia zdrowia publicznego.
Żywność dla zdrowia
11