docV0502_Weksel_niezupelny
download 
Reklamacja Transkrypt
V0502_Weksel_niezupelny
PRAWO NA CO DZIEÑ Weksel niezupe³ny (in blanco) Grzegorz £enczyk ([email protected]) Powrót do gospodarki wolnorynkowej wp³yn¹³ na odrodzenie dokonywanego w Polsce obrotu wekslowego. Weksel jako papier wartociowy, który uniezale¿nia obowi¹zek zap³aty od innych okolicznoci istniej¹cych pomiêdzy d³u¿nikiem, a wierzycielem stanowi bardzo praktyczny instrument u³atwiaj¹cy prowadzenie interesów. Podstawa prawna i literatura Podstaw¹ prawn¹ obowi¹zuj¹cego obecnie na terytorium RP prawa wekslowego jest ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 roku Prawo wekslowe. Ze wzglêdu na fakt, ¿e ustawa ta jak mo¿na dzisiaj powiedzieæ zosta³a wydana w pierwszej po³owie ubieg³ego wieku, coraz czêciej pojawiaj¹ siê problemy z aktualnym rozumieniem zawartych w niej regulacji. Specyficzna materia ustawy oraz warunki historyczne, w których ona powstawa³a (zró¿nicowane praktyki wekslowe obowi¹zuj¹ce na ró¿nych terenach pozaborowych) sprawi³y, ¿e bezporednia, samodzielna wyk³adnia tekstu ustawy sta³a siê niemo¿liwa do przeprowadzenia dla tzw. statystycznego obywatela. Obecnie na rynku znajduje siê ca³a gama komentarzy i poradników dotycz¹cych weksli1, które s³u¿¹ pomoc¹ przy stosowaniu ustawy. Niniejsze opracowanie zmierza jedynie do przedstawienia czytelnikowi podstawowych informacji dotycz¹cych weksla in blanco i deklaracji wekslowej. Pojêcia Przez weksel niezupe³ny (in blanco) nale¿y rozumieæ weksel, który nie zawiera wszystkich ustawowych elementów weksla, okrelonych w przepisach art. 1 (weksel trasowany) i 101 (weksel w³asny) prawa wekslowego (pr.w). Ze wzglêdu na cel wystawienia weksel niezupe³ny mo¿e byæ wekslem gwarancyjnym b¹d wekslem kaucyjnym. Weksel gwarancyjny z³o¿ony jest na zabezpieczenie stosunku prawnego zachodz¹cego miêdzy wystawc¹ weksla a remitentem (wierzycielem wekslowym), np. na zabezpieczenie udzielonego kredytu lub po¿yczki, a weksel kaucyjny z³o¿ony jest na zabezpieczenie odszkodowania na skutek niedozwolonych czynów wystawcy weksla (np. manka). Jako weksel in blanco mo¿e byæ wystawiony zarówno weksel w³asny, jak i weksel trasowany. Weksel w³asny to osobiste, bezwarunkowe zobowi¹zanie wystawcy weksla do zap³aty sumy wekslowej. W myl przepisów prawa wekslowego weksel w³asny powinien zawieraæ nastêpuj¹ce elementy: 1) nazwê weksel w samym tekcie dokumentu, w jêzyku, w jakim go wystawiono; 2) przyrzeczenie bezwarunkowego zap³acenia oznaczonej sumy pieniê¿nej; 3) oznaczenie terminu p³atnoci; 4) oznaczenie miejsca p³atnoci; 5) nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zap³ata ma byæ dokonana; 6) oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla; 7) podpis wystawcy weksla; Weksel trasowany to polecenie bezwarunkowej zap³aty sumy wekslowej przez trasata, czyli osobê trzeci¹ wskazan¹ przez wystawcê weksla. Papier ten powinien zawieraæ zamiast zobowi¹zania bezwarunkowej zap³aty (pkt 2), polecenie bezwarunkowego zap³acenia oznaczonej sumy pieniê¿nej, a tak¿e wskazanie osoby, która ma zap³aciæ. Ustawowe elementy weksla trasowanego obejmuj¹: 1) nazwê weksel w samym tekcie dokumentu, w jêzyku, w jakim go wystawiono; 2) polecenie bezwarunkowego zap³acenia oznaczonej sumy pieniê¿nej; 3) wskazanie osoby, która ma zap³aciæ (trasanta); 4) oznaczenie terminu p³atnoci; 5) oznaczenie miejsca p³atnoci; 6) nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zap³ata ma byæ dokonana; 7) oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla; 8) podpis wystawcy weksla; Autor osobicie za najbardziej godn¹ polecenia uznaje pracê Izabeli Heropolitañskiej Weksel w obrocie gospodarczym, obszernie ilustrowan¹ i bardzo praktyczn¹. 1 Maj 2002 Vitamina C++ 9 PRAWO NA CO DZIEÑ Weksel niezupe³ny powinien zawieraæ: (i) przy wekslu w³asnym - co najmniej podpis wystawcy z³o¿ony w zamiarze zaci¹gniêcia zobowi¹zania wekslowego, (ii) przy wekslu trasowanym - co najmniej podpis trasata równie¿ z³o¿ony w zamiarze zaci¹gniêcia zobowi¹zania wekslowego. W takim wypadku osoba, której taki weksel wrêczono w momencie uzupe³niania podpisuje go jako wystawca, wskazuj¹c równoczenie siebie samego jako remitenta. Porozumienie wekslowe Weksel in blanco powinien zostaæ uzupe³niony zgodnie z porozumieniem zawartym pomiêdzy wystawc¹ weksla a jego odbiorc¹. Porozumienie jest wynikiem umowy pozawekslowej zawartej miêdzy osob¹ zobowi¹zan¹ z weksla a osob¹, która jest wierzycielem z weksla, tj. remitentem. Porozumienie zawiera upowa¿nienie nabywcy do uzupe³nienia weksla oraz okrela warunki i sposób uzupe³nienia weksla. Porozumienie mo¿e byæ wyra¿one w sposób wyrany lub dorozumiany. Do oceny porozumienia stosuje siê przepisy Kodeksu cywilnego. Prawo wekslowe nie precyzuje formy, ani treci porozumienia, pozostawiaj¹c kwestiê tê woli stron. Porozumienie w zwi¹zku z tym mo¿e byæ zawarte w dowolnej formie, równie¿ ustnej. Porozumienie, które zosta³o zawarte w formie pisemnej nazywane jest deklaracj¹ wekslow¹. W interesie wystawcy jest, aby porozumienie przybra³o formê pisemn¹, jednoczenie istnienie deklaracji wekslowej u³atwia sytuacjê dowodow¹ posiadacza weksla. Je¿eli d³u¿nik wekslowy wyda³ weksel in blanco bez ¿adnych wskazówek co do jego wype³nienia, to domniemywa siê, ¿e zaufa³ uczciwoci wierzyciela i bez zastrze¿eñ zgadza siê na wype³nienie przez niego weksla (wyrok SN z 28 maja 1998 r. III CKN 531/97). Brak deklaracji lub niezgodne z ni¹ wype³nienie weksla nie ma wp³ywu na istnienie oraz zakres odpowiedzialnoci wekslowej. Wzglêdem posiadacza weksla mo¿na jednak podnieæ zarzut uzupe³nienia weksla niezgodnie z porozumieniem. Aby nie naraziæ siê na zarzut nieprawid³owego uzupe³nienia weksla, w praktyce najczêciej ³¹cznie z wydaniem weksla nastêpuje wrêczenie podpisanej przez wystawcê deklaracji wekslowej. Wype³nienie weksla in blanco Uzupe³nienie weksla in blanco musi nast¹piæ najpóniej: (i) przed z³o¿eniem weksla do protestu albo (ii) w chwili dochodzenia roszczeñ z weksla, gdy na wekslu nie ma indosów2 i dochodzi siê roszczeñ od wystawcy weksla w³asnego lub jego porêczyciela lub weksel jest wekslem trasowanym na zlecenie w³asne wierzyciela. Je¿eli nic innego nie wynika z porozumienia zawartego miêdzy wystawc¹ a posiadaczem weksla in blanco, posiadacz takiego weksla ma prawo uzupe³niæ go jedynie o ustawowe elementy weksla. W szczególnoci bez zgody wystawcy nie mog¹ byæ wpisane na wekslu klauzule wekslowe 3 . Bezprawne umieszczenie na wekslu klauzul wekslowych nie czyni weksla niewa¿nym, lecz powoduje ró¿ne skutki. I tak, bezprawne umieszczenie klauzuli bez protestu mo¿e spowodowaæ utratê prawa zwrotnego poszukiwania4, natomiast samodzielne umieszczenie na wekslu domicylu mo¿e spowodowaæ zarzut niew³aciwoci miejscowej s¹du b¹d zarzut przedstawienia weksla do zap³aty niew³aciwej osobie. Data wystawienia Kwestia daty wystawienia jest zwykle dla stron obojêtna i czêsto jest pomijana w umowach pozawekslowych. W wiêkszoci wypadków nie odgrywa powa¿niejszej roli i na ogó³ mo¿e byæ uzupe³niona dowolnie. Nie wolno uzupe³niaæ weksla dat¹ póniejsz¹ ni¿ rzeczywista data wystawienia, je¿eli: 1. w dniu uzupe³nienia weksla osoba, która weksel podpisa³a, nie by³a uprawniona ju¿ albo jeszcze do skutecznego zaci¹gniêcia zobowi¹zania wekslowego, Indos jest sposobem przenoszenia praw z papierów wartociowych. Zgodnie z art. 9219 § 2 Kodeksu cywilnego indos jest pisemnym owiadczeniem umieszczonym na papierze wartociowym na zlecenie i zawieraj¹cym co najmniej podpis zbywcy, oznaczaj¹cym przeniesienie praw na inn¹ osobê. 3 Dodatkowe postanowienia stron zobowi¹zania wekslowego dotycz¹ce sposobu obrotu wekslem oraz szczegó³owych zasad jego realizacji. Dziêki klauzulom wekslowym mo¿na miêdzy innymi: wskazaæ miejsce p³atnoci weksla (kaluzula domicyliatu lub domicyl), ograniczyæ mo¿liwoci dalszego indosowania (klauzula nie na zlecenie). Klauzule wekslowe równie¿ podlegaj¹ cis³ej reglamentacji jeli chodzi o mo¿liwoæ ich stosowania dlatego te¿ pos³ugiwaæ siê nimi nale¿y z du¿¹ ostro¿noci¹. 4 Zwrotne poszukiwanie jest to czynnoæ stanowi¹ca element dochodzenia praw z weksla. Poszukiwanie polega na tym, ¿e w przypadku kiedy mamy do czynienie z wekslem trasowanym, na którym wystêpuje wielu trasatów wówczas dochodzenie sumy wekslowej mo¿e (na warunkach okrelonych w Prawie wekslowym) odbywaæ siê od wszystkich trasatów. 2 10 Maj 2002 Vitamina C++ PRAWO NA CO DZIEÑ 2. po wystawieniu weksla wystawca weksla zmar³; posiadacz weksla mo¿e jednak udowodniæ, i¿ weksel by³ wystawiony wczeniej, 3. po wystawieniu weksla wystawca weksla zmieni³ nazwisko lub firmê, 4. przy wype³nianiu nast¹pi³a pomy³ka co do daty, ale weksel zosta³ indosowany. Miejsce wystawienia Mo¿e byæ wpisane dowolne miejsce w Polsce. Miejsce p³atnoci O ile nie jest wype³nione przez wystawcê, mo¿e byæ wed³ug zasad uczciwego obrotu wype³nione przez wierzyciela. Oznaczenie remitenta Na wekslu mo¿e figurowaæ nazwisko, firma lub nazwa ka¿dorazowego posiadacza weksla, gdy¿ prawo wpisania siebie jako remitenta przechodzi na posiadacza weksla. Je¿eli weksel ma byæ indosowany, to jako remitent powinien byæ wpisany pierwszy indosant, aby by³y spe³nione warunki art. 16 prawa wekslowego. Data p³atnoci Je¿eli w deklaracji wekslowej nie poczyniono ustaleñ dotycz¹cych daty p³atnoci weksla, jak równie¿ data ta nie zosta³a na wekslu wype³niona przez wystawcê, weksel uwa¿any jest za p³atny za okazaniem. Musi on byæ przedstawiony do zap³aty w ci¹gu roku od dnia wystawienia. Wystawca mo¿e oznaczyæ termin d³u¿szy lub krótszy. Je¿eli ustalono w umowie konkretn¹ datê p³atnoci lub uczyniono zastrze¿enie, ¿e data p³atnoci weksla nie mo¿e byæ póniejsza ni¿ ..., posiadacz weksla nie mo¿e wype³niæ weksla dat¹ póniejsz¹ ni¿ zastrze¿ono. Dopuszczalne jest umieszczenie w deklaracji wekslowej upowa¿nienia do wpisania na wekslu terminu p³atnoci wed³ug uznania posiadacza weksla. Data p³atnoci ma du¿e znaczenie, gdy¿ od niej licz¹ siê terminy przedawnienia. Suma wekslowa Posiadacz weksla jest zobowi¹zany do wype³nienia weksla na sumê odpowiadaj¹c¹ zawartemu porozumieniu. Je¿eli weksel in blanco wrêczony przez wystawcê sporz¹dzony jest na blankiecie wekslowym zawieraj¹cym ju¿ op³atê skarbow¹ nie oznacza to, i¿ weksel nie mo¿e byæ wype³niony na kwotê wy¿sz¹ ni¿ to wynika z wysokoci op³aty skarbowej. Wype³nienie weksla na kwotê wy¿sz¹ lub ni¿sz¹ ni¿ wskazuje op³ata skarbowa nie jest sprzeczne z przepisami prawa wekslowego. Uiszczenie op³aty skarbowej nie jest bowiem elementem ustawowym weksla, a prawo wekslowe nie uzale¿nia wa¿noci weksla od uiszczenia tej op³aty, b¹d w ogóle, b¹d we w³aciwej wysokoci. Zatem wpisanie na wekslu przez jego posiadacza kwoty wy¿szej ni¿ to wynika z wysokoci uiszczonej op³aty skarbowej nie narusza przepisów prawa (orzeczenie SN z 12.06.1935 r. CI 2279/34, Przegl¹d S¹dowy z 1936 r., poz. 188). Poniewa¿ jednak¿e dla oceny zakresu uprawnieñ wierzyciela wekslowego istotna jest wola d³u¿nika i wierzyciela co do jego uzupe³nienia wyra¿ona przy wydaniu weksla, posiadacz weksla ma prawo wype³niæ weksel tylko na tak¹ kwotê, jaka zosta³a ustalona w porozumieniu. Dopuszczalne jest wiêc wype³nienie weksla przez wierzyciela na kwotê przekraczaj¹ca sumê wynikaj¹c¹ z blankietu wekslowego, je¿eli upowa¿ni³ go do tego d³u¿nik wekslowy. Jednak¿e wierzyciel wype³niaj¹c weksel na sumê przekraczaj¹ca wartoæ blankietu wekslowego wybran¹ przez wierzyciela i d³u¿nika musi udowodniæ, ¿e przekroczenie sumy wskazanej przez op³atê skarbow¹ nast¹pi³o za zgod¹ d³u¿nika. Zatem nale¿y uznaæ, i¿ je¿eli d³u¿nik nie wyrazi³ zgody na uzupe³nienie weksla na sumê przekraczaj¹c¹ wysokoæ blankietu, posiadacz weksla mo¿e uzupe³niæ weksel tylko do takiej kwoty, jak¹ wskazuje op³ata skarbowa. Wype³nienie weksla na kwotê wy¿sz¹ nie powoduje niewa¿noci weksla. Jednak¿e w takim przypadku d³u¿nik odpowiada tylko do wysokoci umówionej kwoty (orzeczenie SN z 12.11.1931 r., Rw 123/31, OSP z 1932 r., poz. 150). Porêczenie weksla in blanco 1) Porêczenie wekslowe umieszcza siê na wekslu lub na przed³u¿ku5. Porêczenie poza wekslem nie bêdzie mia³o charakteru porêczenia wekslowego. Porêczenie wekslowe mo¿e byæ udzielone poprzez: a) z³o¿enie samego podpisu na przedniej stronie weksla (wyj¹wszy, gdy jest to podpis wystawcy lub trasanta); nie jest dopuszczalne udzielenie w takiej formie porêczenia na odwrotnej stronie weksla lub na przed³u¿ku, bowiem wówczas porêczenie jest niewa¿ne. b) umieszczenie wyra¿enia rêczê, porêczam, gwarantujê, awal, per aval lub innego zwrotu wskazuj¹cego na porêczenie oraz podpisanie go przez porêczyciela. Porêczenie w takiej formie mo¿e byæ udzielone zarówno na wekslu (z przodu lub na odwrocie), jak i na przed³u¿ku. W przypadku, gdy porêczenie Przed³u¿ek, jak sama nazwa wskazuje, jest to przed³u¿enie weksla, czyli doklejana do weksla karteczka, któr¹ stosuje siê gdy na samym wekslu zabraknie miejsca na wpisywanie kolejnych trasatów lub innych informacji. 5 Maj 2002 Vitamina C++ 11 PRAWO NA CO DZIEÑ umieszczane na odwrocie lub przed³u¿ku, zachowanie takiej formy jest warunkiem wa¿noci porêczenia. c) wyrane wskazanie kwoty, do jakiej jest udzielone porêczenie, np. porêczam do 1000 z³. Brak okrelenia na wekslu co do jakiej kwoty udzielone jest porêczenie stwarza domniemanie, i¿ zabezpiecza ca³¹ sumê wekslow¹. 2) Przy udzieleniu porêczenia na wekslu in blanco, porêczyciel zawiera z osob¹, za któr¹ porêcza, porozumienie co do wype³nienia weksla przez posiadacza porêczonego weksla. Je¿eli deklaracja do weksla in blanco istnieje, porêczyciel powinien podpisaæ j¹ dla w³asnego bezpieczeñstwa. Porêczyciel wekslowy podpisuj¹c deklaracjê mo¿e w niej ograniczyæ wysokoæ swojej odpowiedzialnoci wekslowej, gdy udziela porêczenia za zap³atê czêci sumy wekslowej. Wysokoæ zobowi¹zania porêczyciela powinna w takim przypadku wynikaæ równie¿ z weksla. Podpisanie przez porêczyciela deklaracji wekslowej mo¿e byæ w niektórych okolicznociach traktowane jako porêczenie udzielone wed³ug przepisów Kodeksu cywilnego za zap³atê zobowi¹zania przysz³ego. Mo¿e to mieæ miejsce w przypadku, gdy na skutek pomy³ki przy uzupe³nianiu porêczonego weksla nie mo¿e on byæ podstaw¹ dochodzenia roszczenia. Warunkiem, który umo¿liwia potraktowanie porêczenia za sp³atê d³ugu przysz³ego jest, aby deklaracja wekslowa spe³nia³a okrelone w art. 878 kc przes³anki niezbêdne do wa¿nego porêczenia za d³ug przysz³y tj. musi byæ sporz¹dzona na pimie i musi okrelaæ wysokoæ zobowi¹zania porêczyciela. Z tego wzglêdu warto, aby porêczyciel podpisa³ deklaracjê wekslow¹, w której okrelony jest limit jego odpowiedzialnoci w takiej wysokoci, która gwarantuje zabezpieczenie roszczeñ posiadacza weksla. Osoba, która przyjê³a na pimie porêczenie za d³ug wekslowy innej osoby odpowiada ze swej deklaracji wobec ka¿dego wierzyciela wekslowego. Odpowiedzialnoæ porêczycieli wekslowych trwa do czasu rozliczenia siê d³u¿nika i jest solidarna. Porêczyciel mo¿e w razie udzielenia porêczenia na wekslu in blanco dowodziæ wszelkimi rodkami dowodowymi, jaka by³a w istocie treæ porozumienia stron. 3) Je¿eli porêczenia udziela osoba fizyczna, wówczas wa¿noæ porêczenia wekslowego uzale¿niona jest od zgody wspó³ma³¿onka, je¿eli stanowi ono czynnoæ przekraczaj¹c¹ zakres zwyk³ego zarz¹du maj¹tkiem wspólnym. Zgoda powinna byæ udzielona na pimie w osobnym dokumencie lub na samym wekslu lub na przed³u¿ku w formie porêczenia za porêczyciela. W orzecznictwie S¹du Najwy¿szego utrwalony zosta³ pogl¹d, ¿e udzielenie przez jednego z ma³¿onków pozostaj¹cych we wspólnoci maj¹tkowej porêczenia w wiêkszym rozmiarze stanowi czynnoæ przekraczaj¹c¹ zakres zwyk³ego zarz¹du maj¹tkiem wspólnym i wymaga zgody drugiego ma³¿onka (art. 36 § 2 i art. 37 § 1 i 2 k.r. i o.), chyba ¿e zgodnie z porozumieniem stron odpowiedzialnoæ za d³ug wynikaj¹cy z porêczenia jest ograniczona do maj¹tku odrêbnego porêczyciela. Katowice, dnia ____________ DEKLARACJA WEKSLOWA DO WEKSLA W£ASNEGO Jako zabezpieczenie roszczeñ z tytu³u umowy ........................ zawartej dnia .............. w za³¹czeniu sk³adam do dyspozycji POLSKA S.A. weksel in blanco. POLSKA S.A. ma prawo wype³niæ weksel w ka¿dym wypadku i czasie na sumê odpowiadaj¹c¹ zad³u¿eniu wraz z odsetkami oraz opatrzyæ dowoln¹ dat¹ p³atnoci. Weksel bêdzie p³atny w Banku ........... Oddzia³ nr ...... w ............................... . Posiadacz weksla jest uprawniony opatrzyæ weksel klauzulami: bez protestu, .............................. . Jako porêczyciel wyra¿am zgodê na powy¿sze porozumienie wekslowe. Podpisy: Wystawca weksla 12 Maj 2002 Vitamina C++ Porêczyciel
