Pobierz
Transkrypt
Pobierz
UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI W OLSZTYNIE Wydział Nauk Medycznych Sylabus przedmiotu/modułu - część A 12039-11-C PODSTAWY PIELĘGNIARSTWA ECTS: 18 BASICS OF NURSING TREŚCI MERYTORYCZNE WYKŁAD Historyczne uwarunkowania rozwoju zawodu pielęgniarki. Rozwój zawodu. Pielęgniarstwo przednowoczesne Powstanie zawodu pielęgniarki na świecie i w Polsce. Pielęgniarstwo nowoczesne. Pielęgniarstwo a pielęgnowanie. Determinanty rozwoju pielęgniarstwa Istota współczesnego pielęgniarstwa. Wybrane wzory pielęgnowania. Pielęgniarstwo tradycyjne i nowoczesne Rola zawodowa współczesnej pielęgniarki.. Funkcje pielęgniarstwa. Funkcje zawodowe pielęgniarki. Podział funkcji zawodowych . Rola pacjenta w procesie realizacji opieki zdrowotnej Uwarunkowania procesu opieki. Opieka profesjonalna, nieprofesjonalna, samoopieka. Opieka pielęgniarska. Pielęgnowanie przegląd definicji. Miejsce wspierania, pomagania i towarzyszenia w pielęgnowaniu. Teoretyczne podstawy procesu pielęgnowania. Proces pielęgnowanie jako metoda pracy pielęgniarki. Gromadzenie informacji o pacjencie. Diagnoza pielęgniarska. Rodzaje diagnoz Warunki zakres pracy pielęgniarki w szpitalu. Pacjent w środowisku szpitala. Przyjęcie pacjenta do szpitala i oddziału. Pielęgnowanie pacjentów z zaburzeniami termoregulacji. Pielęgnowanie pacjentów z zmianami na skórze i odleżynami. Pielęgnowanie pacjentów z zaburzeniami funkcjonowania pracy serca, układu krążenia, oddechowego, pokarmowego, moczowego, nerwowego. Opieka nad pacjentem w zakresie procesów psychicznych. Pielęgnowanie pacjenta długotrwale unieruchomionego, przewlekle chorego. Opieka nad pacjentem z bólem. Opieka terminalna. ĆWICZENIA Tematy zajęć w pracowni umiejętności zawodowych Karta kompetencji Regulamin pracowni umiejętności zawodowych Higieniczne mycie rąk Klasyczne metody bandażowania. Cele i zasady bandażowania. Bandażowanie wybranych okolic ciała Zapewnienie wygody i higieny otoczenia pacjenta • Przygotowanie otoczenia pacjenta w szpitalu • Słanie łóżka pustego przez 1 i 2 pielęgniarki Słanie łóżka z chorym leżącym przez 1i 2 pielęgniarki Zmiana bielizny pościelowej i osobistej pacjentowi przez 1 i 2 pielęgniarki Pomoc pacjentowi w utrzymaniu aktywności fizycznej. Dobór pozycji złożeniowych i udogodnień dla pacjenta. Sposoby przemieszczania i transportu chorego Toaleta częściowa i całego ciała pacjenta leżącego Toaleta jamy ustnej ciężko chorego w łóżku. Pielęgnacja włosów i likwidacja wszawicy • Założenie czepca p/wszawicy • Mycie włosów Kąpiel noworodka, niemowlęcia i dziecka starszego Wykonywanie i dokumentowanie pomiarów u pacjenta: • Pomiar i dokumentowanie temp. ciała • Pomiar i dokumentowanie tętna i oddechu • Pomiar i dokumentowanie ciśnienia tętniczego krwi Pomiar i dokumentowanie wzrostu, masy ciała i obwodów Zabiegi p/zapalne. Zimno suche i wilgotne, ciepło suche i wilgotne. Stosowanie baniek lekarskich Profilaktyka zakażeń. Przygotowanie roztworu do dezynfekcji narzędzi i sprzętu medycznego, segregowanie odpadów medycznych, postępowanie z ostrymi odpadami szpitalnymi, postępowanie po ekspozycji na krew i inny materiał zakaźny. Zaliczenie ćwiczeń. Karta kompetencji pielęgniarskich Pomoc pacjentowi w zakresie odżywiania. Odżywianie przez zgłębnik. Płukanie żołądka. Pomoc pacjentowi w zakresie wydalania gazów i kału. Stosowanie suchej rurki doodbytniczej. Zabiegi dorektalne (lewatywa oczyszczająca, wlewka przeczyszczająca) Podawanie leków przez przewód pokarmowy – podawanie leków doustnie, doodbytniczo. Wlewka doodbytnicza lecznicza. Podawanie leków przez układ oddechowy – inhalacje , tlen. Podawanie leków miejscowo do: (worka spojówkowego, ucha, nosa, dopochwowo) i na skórę. SEMINARIUM Pielęgniarstwo jako nauka. Organizacje i pielęgniarskie stowarzyszenia naukowe w Polsce i na świecie. Pielęgniarskie czasopisma naukowe i popularno naukowe. Polskie zasłużone pielęgniarki – prezentacja dokonań wybitnych przedstawicielek zawodu. Uwarunkowania rozwoju zawodu Analiza zadań zawodowych wynikających z funkcji zawodowych współczesnej pielęgniarki. Rola pacjenta w procesie realizacji opieki Wybrane wzory pielęgnowania. Primary Nursing, Primary Nurse Dokumentowanie procesu pielęgnowania. Projektowanie dokumentacji procesu pielęgnowania. Projektowanie procesu pielęgnowania (studium przypadku, człowiek zdrowy) Praktyczne zastosowanie wybranych modeli pielęgnowania. (studium przypadku) Proces pielęgnowania pacjenta z zaburzeniami termoregulacji. Proces pielęgnowania pacjenta ze zmianami na skórze. Proces pielęgnowania pacjenta z zaburzeniami funkcjonowania pracy serca, układu krążenia i układu oddechowego. Proces pielęgnowania pacjenta z zaburzeniami pracy układu pokarmowego,moczowego. Proces pielęgnowania pacjenta z zaburzeniami układu nerwowego i długotrwale unieruchomionego. SAMOKSZTA CENIE Rodzaje diagnoz pielęgniarskich.Klasyfikacja diagnoz pielęgniarskich według NANDA I NCNP. Udział pielęgniarki w monitorowaniu i pielęgnowaniu miejsca wkłucia centralnego i portu naczyniowego. Udział pielęgniarki w badaniach diagnostycznych - kapnometria i pulsoksymetria. Proces pielęgnowania pacjenta. ZAJ A PRAKTYCZNE Poznanie specyfiki pracy w placówce oraz zadań poszczególnych członków zespołu terapeutycznego sprawującego opiekę nad pacjentem. Współpraca w zespole jedno i wielozadaniowym Zapewnienie pacjentowi wygody i wypoczynku. Uruchamianie i usprawnianie pacjenta Ocena stanu pacjenta. Rozwiązywanie prostych problemów opiekuńczych pacjenta – dobór środków i metod. Dokumentowanie opieki pielęgniarskiej Specyfika pracy pielęgniarki z pacjentem z trudnościami w samoobsłudze Podstawowe problemy pacjenta i metody działań p pielęgniarskich. Działania dotyczące planowania, organizowania pracy, podejmowania decyzji zawodowych i współpracy z członkami zespołu opiekuńczoteraputycznego 7. Podstawowe zabiegi pielęgnacyjne, diagnostyczne, lecznicze i usprawniające stosowane w pracy pielęgniarki. Stosowanie leków różnymi drogami. 8. Realizacja funkcji opiekuńczej i niektórych zadań z zakresu funkcji profilaktycznej, diagnostycznej i terapeutycznej. Przedmiot/moduł: PODSTAWY PIELĘGNIARSTWA Obszar kształcenia: nauki medyczne i nauki o zdrowiu oraz nauki o kulturze fizycznej Status przedmiotu: Obligatoryjny Grupa przedmiotów: C-nauki w zakresie podstaw opieki pielęgniarskiej Kod ECTS: 12039-11-C Kierunek studiów: Pielęgniarstwo Specjalność: Pielęgniarstwo Profil kształcenia: Praktyczny Forma studiów: Stacjonarne Poziom studiów/Forma kształcenia: Studia pierwszego stopnia Rok/semestr: L/100 Rodzaje zajęć: praktyki zawodowe, samokszta cenie, ćwiczenia laboratoryjne, zaj a praktyczne , wykład Liczba godzin w semestrze/tygodniu: Wykład: 80 Ćwiczenia: 100 Seminarium: 25 Samokszta cenie: 0 Zaj a praktyczne: 80/40 Praktyki zawodowe: 0 Formy i metody dydaktyczne Praktyki zawodowe Praktyki zawodowe - doskonalenie umiejętności zawodowych (W10, W11, W4, W5, W8, U12, U13, U14, U17, U21, U22, U23, U24, U25, U26, U29, U30, U4, U6, U7, U8, U9, K3, K5, K9) Samokszta cenie Samokszta cenie - Przygotowanie pracy pisemnej, przygotowanie prezentacji multimedialnych na wybrane tematy (W10, W11, W6, U21, U22, U23, U24, U25, U26, U27, U28, U29, U30, U6, U7, U8, U9, K2, K6) Wykład Wykład - Wykład informacyjny, prezentacja multimedialna. Dialog edukacyjny (W1, W10, W11, W12, W2, W3, W4, W5, W6, W7, W8, W9, U1, U2, U21, U22, U23, U24, U25, U26, U29, U30, U5, U6, U7, U8, U9, K2, K7) Zaj a praktyczne Zaj a praktyczne - obserwacja, wywiad, ,analiza dokumentów medycznych studium indywidualnego przypadku (W10, W11, W4, W5, W8, U1, U10, U11, U12, U13, U14, U15, U16, U17, U18, U19, U2, U20, U21, U22, U23, U24, U25, U26, U29, U30, U6, U7, U8, U9, K1, K10, K2, K3, K4, K5, K6, K7, K8, K9) Ćwiczenia Ćwiczenia laboratoryjne - Pokaz, dialog edukacyjny, ćwiczenia, prezentacja multimedialna. (W10, W12, U10, U11, U13, U14, U15, U16, U17, U18, U19, U20, U21, U22, U23, U24, U25, U26, U27, U29, U3, U30, U5, U6, U7, U8, U9, K1, K2, K4, K6, K9) PRAKTYKI ZAWODOWE Forma i warunki zaliczenia Przyjęcie pacjenta do szpitala i oddziału. Pomoc pacjentowi w adaptacji do warunków szpitala/oddziału Gromadzenie informacji o pacjencie. Diagnoza pielęgniarska Proces pielęgnowania Zadania pielęgniarki w zakresie diagnozowania pacjenta Zadania pielęgniarki w zakresie leczenia farmakologicznego, dietetycznego, zabiegowego Zadania pielęgniarki w procesie rehabilitacji Zadania pielęgniarki w przygotowaniu pacjenta i rodziny do współpracy w pielęgnowaniu Zadania pielęgniarki w przygotowaniu pacjenta do samoopieki w warunkach domowych Wypis chorego ze szpitala i oddziału Egzamin ustny - egzamin z całości przedmiotu obejmujący treści dydaktyczne z I i II semestru (W1, W10, W11, W12, W2, W3, W4, W5, W6, W7, W8, W9, U2, U21, U22, U23, U24, U25, U26, U29, U30, U5, U6, U7, U8, U9, K2) Kolokwium praktyczne 4 - Samodzielne wykonanie określonych czynności pielęgniarskich pod nadzorem (U10, U11, U14, U15, U16, U17, U18, U19, U20) Ocena pracy i współpracy w grupie 3 - Ocena współpracy z zespołem terapeutycznym i współpraca grupie. Gromadzenie danych i opracowanie procesu pielęgnowania pacjenta metoda studium przypadku. (W10, W12, U1, U12, U13, U2, U21, U22, U23, U24, U25, U26, U27, U28, U29, U3, U30, U4, U5, U6, U7, U8, U9, K1, K10, K2, K3, K4, K5, K6, K7, K8, K9) Ocena zdolności do samokształcenia 4 Przygotowanie prezentacji multimedialnych na jeden z podanych tematów (W10, W6, U21, U22, U23, U24, U25, U26, U27, U28, U29, U30, U6, U7, U8, U9, K2, K6) CEL KSZTAŁCENIA Poznanie determinantów rozwoju pielęgniarstwa. Poznanie teoretycznych podstaw pielęgnowania. Poznanie podstawowych metod pracy pielęgniarki i ich dobór w zależności od kategorii odbiorców oraz miejsca pielęgniarstwa w systemie ochrony zdrowia. Opiekowanie się pacjentem zgodne z zasadami etyki. OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA PRZEDMIOTU W ODNIESIENIU DO OBSZAROWYCH I KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Symbole efektów obszarowych - nie dotyczy Symbole efektów kierunkowych C.W1.+, C.W10.+, C.W11.+, C.W12.+, C.W2.+, C.W3.+, C.W4.+, C.W5.+, C.W6.+, C.W7.+, C.W8.+, C.W9.+, C.U1.+, C.U10.+, C.U11.+, C.U12.+, C.U13.+, C.U15.+, C.U16.+, C.U17.+, C.U18.+, C.U19.+, C.U2.+, C.U20.+, C.U21.+, C.U22.+, C.U23.+, C.U24.+, C.U25.+, C.U26.+, C.U27.+, C.U28.+, C.U29.+, C.U3.+, C.U30.+, C.U31.+, C.U32.+, C.U33.+, C.U34.+, C.U35.+, C.U4.+, C.U7.+, D.K1.+, D.K10.+, D.K2.+, D.K3.+, D.K4.+, D.K5.+, D.K6.+, D.K7.+, D.K8.+, D.K9.+ Kod ECTS: AAABB-CD-E_F AAA – Kod dziedziny w systemie ECTS, BB – numer kierunku, C – 1 studia pierwszego stopnia (inżynierskie lub licencjackie), 2 – studia drugiego stopnia, 3 – studia jednolite magisterskie, 4 – studia trzeciego stopnia, 5 – studia podyplomowe, D – numer specjalności, E – grupa przedmiotów, F – kolejny numer przedmiotu w podzbiorze. EFEKTY KSZTAŁCENIA Wiedza W1 - C.W1. - wskazuje uwarunkowania rozwoju pielęgniarstwa z perspektywy czasu (przeszłość, teraźniejszość, przyszłość) na tle transformacji opieki (M1C_W01) W2 - C.W2. - omawia istotę współczesnego pielęgniarstwa w wymiarze teoretycznym i praktycznym oraz proces jego profesjonalizacji (M1C_W02) W3 - C.W3. - definiuje pielęgnowanie oraz określa w nim miejsce wspierania, pomagania i towarzyszenia (M1C_W03) W4 - C.W4. - charakteryzuje rolę i funkcje zawodowe pielęgniarki oraz rolę pacjenta w procesie realizacji opieki zdrowotnej (M1C_W04) W5 - C.W5. - opisuje proces pielęgnowania (istota, etapy, zasady stosowania) i primary nursing (istota, odrębności) oraz wpływ pielęgnowania tradycyjnego na funkcjonowanie praktyki pielęgniarskiej (M1C_W05) W6 - C.W6. - zna i stosuje klasyfikacje diagnoz pielęgniarskich (M1C_W06) W7 - C.W7. - określa istotę opieki pielęgniarskiej opartej o założenia teoretyczne F. Nightingale, V. Henderson, D. Orem, C. Roy i B. Neuman oraz innych teorii klasycznych pielęgniarstwa (M1C_W07) W8 - C.W8. - różnicuje udział pielęgniarki w zespole interdyscyplinarnym w procesie promowania zdrowia, profilaktyki, diagnozowania, leczenia i rehabilitacji (M1C_W08) W9 - C.W9. - wyjaśnia zakres działań pielęgniarki w zależności od stanu pacjenta, w tym: długotrwale unieruchomionego, z bólem, gorączką, zaburzeniami snu (M1C_W09) W10 - C.W10. - różnicuje zadania pielęgniarki w opiece nad pacjentem zdrowym, zagrożonym chorobą, chorym i o niepomyślnym rokowaniu (M1C_W10) W11 - C.W11. - charakteryzuje warunki pracy i zakres zadań zawodowych pielęgniarki (M1C_W11) W12 - C.W12. - opisuje istotę, cel, wskazania, przeciwwskazania, niebezpieczeństwa, obowiązujące zasady i strukturę wykonywania podstawowych czynności pielęgniarskich (M1C_W12) Sprawdzian pisemny 2 - test jednokrotnego wyboru po zakończeniu I semestru. (W1, W10, W3, W4, W5, W7, U1, U2, U21, U22, U23, U24, U25, U26, U29, U30, U6, U7, U8, U9, K2) Liczba punktów ECTS: 18 Język wykładowy: polski Przedmioty wprowadzające: brak Wymagania wstępne: brak Nazwa jednostki organizacyjnej realizującej przedmiot: Katedra Pielęgniarstwa adres: ul. Żołnierska 14C, pok. 302, 10-561 Olsztyn tel./fax 524-61-54 Osoba odpowiedzialna za realizację przedmiotu: mgr Zofia Małgorzata Jurczyk Osoby prowadzące przedmiot: mgr Zofia Małgorzata Jurczyk, mgr Anna Szypulska Uwagi dodatkowe: dotyczy semestru I i II Umiejętności U1 - C.U10. - podaje choremu leki różnymi drogami, zgodnie z pisemnym zleceniem lekarza oraz oblicza dawki leków (M1C_U10) U2 - C.U3. - wykonuje testy diagnostyczne dla oznaczenia ciał ketonowych i glukozy we krwi i w moczu oraz cholesterolu we krwi, a także inne testy paskowe (M1C_U03) U3 - C.U4. - oznacza glikemię za pomocą gleukometru (M1C_U04) U4 - C.U7. - monitoruje stan zdrowia pacjenta na wszystkich etapach jego pobytu w szpitalu lub innych placówkach opieki zdrowotnej, między innymi przez ocenę podstawowych parametrów życiowych: temperatury, tętna, ciśnienia tętniczego krwi, oddechu i świadomości, masy ciała i wzrostu (M1C_U07) U5 - C.U11. - pomaga choremu w jedzeniu, wydalaniu, poruszaniu się i dbaniu o higienę osobistą (M1C_U11) U6 - C.U12. - pielęgnuje skórę i jej wytwory oraz błony śluzowe z zastosowaniem środków farmakologicznych i materiałów medycznych, w tym stosuje kąpiele lecznicze (M1C_U12) U7 - C.U13. - dobiera technikę i sposoby zakładania opatrunków na rany, w tym wykorzystuje bandażowanie (M1C_U13) U8 - C.U15. - wykonuje zabiegi doodbytnicze – lewatywę, wlewkę, kroplówkę, suchą rurkę do odbytu (M1C_U15) U9 - C.U16. - zakłada cewnik do pęcherza moczowego, monitoruje diurezę, usuwa cewnik, wykonuje płukanie pęcherza moczowego (M1C_U16) U10 - C.U17. - układa chorego w łóżku w pozycjach terapeutycznych i zmienia te pozycje (M1C_U17) U11 - C.U18. - wykonuje gimnastykę oddechową i drenaż złożeniowy, inhalację i odśluzowywanie dróg oddechowych (M1C_U18) U12 - C.U19. - wykonuje nacieranie, oklepywanie i inne techniki masażu klasycznego, ćwiczenia czynne i bierne (M1C_U19) U13 - C.U20. - zapewnia choremu bezpieczne otoczenie (M1C_U20) U14 - C.U21. - stwarza choremu warunki do snu i wypoczynku (M1C_U21) U15 - C.U22. - wykonuje płukanie oka i ucha (M1C_U22) U16 - C.U23. - podłącza i obsługuje zestawy do kroplowych wlewów dożylnych (M1C_U23) U17 - C.U24. - zakłada zgłębnik do żołądka i odbarcz Kompetencje społeczne K1 - D.K1. - szanuje godność i autonomię osób powierzonych opiece (M1D_K01) K2 - D.K2. - systematycznie wzbogaca wiedzę zawodową i kształtuje umiejętności, dążąc do profesjonalizmu (M1D_K02) K3 - D.K3. - przestrzega wartości, powinności i sprawności moralnych w opiece (M1D_K03) K4 - D.K4. - wykazuje odpowiedzialność moralną za człowieka i wykonywanie zadań zawodowych (M1D_K04) K5 - D.K5. - przestrzega praw pacjenta (M1D_K05) K6 - D.K6. - rzetelnie i dokładnie wykonuje powierzone obowiązki zawodowe (M1D_K06) K7 - D.K7. - przestrzega tajemnicy zawodowej (M1D_K07) K8 - D.K8. - współdziała w ramach zespołu interdyscyplinarnego w rozwiązywaniu dylematów etycznych z zachowaniem zasad kodeksu etyki zawodowej (M1D_K08) K9 - D.K9. - jest otwarty na rozwój podmiotowości własnej i pacjenta (M1D_K09) K10 - D.K10. - przejawia empatię w relacji z pacjentem i jego rodziną oraz współpracownikami (M1D_K10) LITERATURA PODSTAWOWA 1) 1. Chrząszczewska A. , 2002r., "BANDAŻOWANIE", wyd. PZWL, 2) 2. Ciechaniewicz W, 2006r., "Pielęgniarstwo – Ćwiczenia", wyd. PZWL, t.1, 3) 3. Ciechaniewicz W, 2006r., "Pielęgniarstwo – Ćwiczenia", wyd. PZWL, t.2, 4) 4. Ciechaniewicz W., Grochans E., Łoś E, 2007r., "Wstrzyknięcia śródskórne, podskórne, domięśniowe i dożylne.", wyd. PZWL, 5) 5. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.(red.): , 2008r., "Podstawy pielęgniarstwa. Tom I Założenia teoretyczne", wyd. PZWL, t.1, 6) 5. Ślusarska B., Zarzycka D., Zahradniczek K.(red.):, 2008r., "Podstawy pielęgniarstwa. Tom I Założenia teoretyczne", wyd. PZWL, t.2, 7) 7. Zahradniczek K.(red.), 2006r., "Pielęgniarstwo", wyd. PZWL. LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA 1) 1. Kózka M., Płaszewska – Żywko L., , 2009r., "Procedury pielęgniarskie", wyd. PZWL, 2) 1. Kózka M., Płaszewska – Żywko L., , 2009r., "Diagnozy i interwencje pielęgniarskie", wyd. PZWL. Kod ECTS: AAABB-CD-E_F AAA – Kod dziedziny w systemie ECTS, BB – numer kierunku, C – 1 studia pierwszego stopnia (inżynierskie lub licencjackie), 2 – studia drugiego stopnia, 3 – studia jednolite magisterskie, 4 – studia trzeciego stopnia, 5 – studia podyplomowe, D – numer specjalności, E – grupa przedmiotów, F – kolejny numer przedmiotu w podzbiorze. Szczegółowy opis przyznanej punktacji ECTS - część B PODSTAWY PIELĘGNIARSTWA ECTS: 18 BASICS OF NURSING Na przyznaną liczbę punktów ECTS składają się : 1. Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim: - udział w seminariach 25,0 godz. - udział w wykładach 80,0 godz. - udział w ćwiczeniach 100,0 godz. - udzia w praktykach zawodowych 0,0 godz. - udzia w samokszta ceniu 0,0 godz. - udzia w zaj ach praktycznych 80,0 godz. 285,0 godz. 2. Samodzielna praca studenta: - udzia w praktykach zawodowych 120,0 godz. - udzia w samokszta ceniu 45,0 godz. 165,0 godz. godziny kontaktowe + samodzielna praca studenta OGÓŁEM: 450,0 godz. W tym zajęcia praktyczne: - zajęcia praktyczne 80,0 godz. 80,0 godz. liczba punktów ECTS = 450,00 godz.: 25,00 godz./ECTS = 18,00 ECTS w zaokrągleniu: 18 ECTS - w tym liczba punktów ECTS za godziny kontaktowe z bezpośrednim udziałem nauczyciela akademickiego - 11,40 punktów ECTS, - w tym liczba punktów ECTS za godziny realizowane w formie samodzielnej pracy studenta - 6,60 punktów ECTS. Liczba punktów ECTS za udział w zajęciach praktycznych - 3,20 Kod ECTS: AAABB-CD-E_F AAA – Kod dziedziny w systemie ECTS, BB – numer kierunku, C – 1 studia pierwszego stopnia (inżynierskie lub licencjackie), 2 – studia drugiego stopnia, 3 – studia jednolite magisterskie, 4 – studia trzeciego stopnia, 5 – studia podyplomowe, D – numer specjalności, E – grupa przedmiotów, F – kolejny numer przedmiotu w podzbiorze.