Męskość i seks czyli dalsze kroki w labiryntach męskości

Męskość i seks czyli dalsze kroki w labiryntach męskości
Jerzy Mellibruda
Rok: 2002
Czasopismo: Niebieska Linia
Numer: 1
W kolejnej opowieści o "tajemnicach męskiej duszy" zajmę się związkami między myśleniem o
męskości i jej doświadczaniem a życiem seksualnym. Muszę jednak ostrzec niecierpliwych
Czytelników (obojga płci), że nie mam zamiaru ujawniać naj- głębszych tajemnic męskości i jej
uniwersalnej natury. Korzystając z dorobku licznych opracowań z zakresu psychologii i
socjologii płci, opowiem tylko o stereotypach i typowych przekonaniach na ten temat.
Odgrywają one ogromną rolę w doświadczaniu męskości przez wielu mężczyzn i jej
postrzeganiu przez wiele kobiet. Jestem przekonany, że lepsze ich zrozumienie stanie się
pożyteczne dla wszystkich, którzy zajmują się problematyką przemocy w rodzinie.
Młodzi mężczyźni przechodzą od niepamiętnych lat specyficzną edukację na temat pełnienia
męskiej roli. Znaczna część tego, czego się uczą, dotyczy ich postaw i zachowań seksualnych
oraz kontaktów z płcią żeńską.
Chłopiec bardzo wcześnie odkrywa swego penisa, który jest częścią ciała bardziej widzialną
niż wagina i clitoris dziewczynki. Jest też więc bardziej dostępny dla chłopięcych rąk, co sprzyja
szybkiemu odkryciu przyjemności związanych z jego dotykaniem. Chłopcy na ogół szybko
odkrywają uroki masturbacji, a badania pokazują, że mężczyźni robią to częściej niż kobiety.
Różnice te zapewne związane są również z faktem, że normy obyczajowe dotyczące tego
zjawiska są wobec kobiet bardziej restrykcyjne.
Mężczyźni mają tendencję do koncentrowania swych odczuć seksualnych prawie wyłącznie na
penisie. Zupełnie inaczej doświadczana jest seksualność przez kobiety - w sposób bardziej
rozproszony, wewnętrzny, tajemniczy oraz ogarniający całe ciało i psychikę. Wydaje się, że ta
"genitalizacja" seksualności utrudnia mężczyznom rozwijanie bardziej dojrzałej i pełnej
zmysłowości oraz doświadczanie przyjemnych doznań poprzez inne części ciała.
Kobiety często skarżą się, że ich partnerzy są zainteresowani tylko finałem, a więc końcową
fazą stosunku seksualnego, i że nie cenią pieszczot wstępnych, intymnych rozmów oraz innych
form zmysłowego kontaktu. Dojrzewanie chłopca oznacza zwiększenie się rozmiarów jego
genitaliów oraz doświadczanie bardzo silnych i niepokojących odczuć seksualnych,
wyrażających się m.in. nieoczekiwanymi kłopotliwymi erekcjami lub nocnymi ejakulacjami.
Przyczynia się to do powstawania u niego poczucia, że nie sprawuje kontroli nad swoim
penisem, który jest jego częścią, ale jednocześnie jakby czymś zewnętrznym. Bardzo często
chłopcy i mężczyźni mówią o swoim penisie tak, jakby był jakąś inną istotą, z własną
tożsamością, osobowością i dążeniami.
Tożsamość mężczyzny
W jaki sposób na męską seksualność wpływają wzory i stereotypy społeczno-kulturowe?
Christoper Kilmartin w The Masculine Self zwraca uwagę na cztery istotne rodzaje
1/5
Męskość i seks czyli dalsze kroki w labiryntach męskości
stereotypów dotyczących męskiej roli. Są to:
antyfeminizm,
walka o status i osiągnięcia,
niezależność i kontrolowanie emocji,
agresja i poszukiwanie przygód.
Mężczyzna nie powinien być "babą" - tego jest uczony od naj-wcześniejszych lat. Powinien
unikać babskich zachowań, zainteresowań, postaw i cech osobowych. Kobiety są stereotypowo
spostrzegane jako delikatne, zmysłowe, czułe, uległe, pasywne, nastawione na związki i
pragnące mężczyzny. Tak więc mężczyzna swoją męskość ma demonstrować jako
przeciwieństwo i zaprzeczanie tym cechom.
Z jednej strony mężczyzn uczy się odróżniania i separowania od kobiet, lecz z drugiej czują
oni przyciąganie i pragnienie zbliżenia do płci przeciwnej. Dla wielu mężczyzn intymność staje
się więc czymś bardzo zagrażającym, bo oznacza kontakt z zachowaniami i doznaniami, które
są traktowane jako obce. Próbują radzić sobie z tym na różne sposoby, ale nierzadko staje się
to dla nich źródłem nowych problemów.
Częstym zjawiskiem jest błędne utożsamianie intymności z seksem. Prawdziwa intymność
oznacza otwarcie się na obecność drugiej osoby w obrębie naszego najbliższego terytorium
psychicznego oraz towarzyszące temu poczucie bezpieczeństwa i komfortu. Kobiety znacznie
częściej mają tendencję do przeżywania seksu w kontekście bliskości psychicznej i
zaangażowania uczuciowego, chociaż oczywiście nie jest to regułą. Wielu mężczyzn traktuje
seks w sposób bardziej odizolowany i przedmiotowy, jako przygodę lub osiągnięcie.
Niektórzy mężczyźni mają poczucie, że seks i miłość to coś przeciwstawnego, a nawet
wykluczającego się. Uczono ich bowiem, że "dobre i przyzwoite" dziewczyny nie mają pragnień
seksualnych, a więc jeżeli je ujawniają, to znaczy, że są "dziwkami". W żargonie
psychoterapeutycznym nazywa się to "kompleksem dziwki i Madonny", co oznacza poważne
męskie trudności w aktywnym i satysfakcjonującym współżyciu seksualnym z kobietą, którą się
kocha.
Inne problemy związane są z męską koncentracją na sukcesie i władzy. Wynika z niej
tendencja do przeceniania sprawności seksualnej i zdobyczy seksualnych. Dla wielu mężczyzn
życie seksualne to arena, na której trzeba się popisać oraz udowodnić swoją moc i wyższość
nad innymi współ-zawodnikami. Zaliczaniu zdobyczy i chwaleniu się liczbą dokonań towarzyszy
często potrzeba uprzedmiotowiania partnerek i ich deprecjonowania. Sprawnościowe i
wyczynowe nastawienie do seksu wpływa również bezpośrednio na funkcjonowanie penisa.
Męskość jest często utożsamiana z prawie nieograniczoną zdolnością do erekcji i wywoływania
orgazmów u partnerki.
Erekcja członka zależy nie tylko od pobudzenia seksualnego, ale podlega wpływom wielu
czynników niezależnych od męskiej woli, takich jak aktywność hormonalna, zmęczenie,
niepokój, leki, alkohol i inne substancje, problemy psychiczne i fizjologiczne. Utożsamianie
męskości z kontrolą erekcji jest więc irracjonalną pułapką, w którą wpada wielu mężczyzn i
która staje się częstym źródłem frustracji i obaw. Jest również nieraz wykorzystywana przez
kobiety do manipulowania partnerami w celu obniżania ich poczucia wartości.
Mitologia "stalowego penisa" często obejmuje również przekonanie, że rozmiary członka są
miarą męskości i że od nich zależy nie tylko poczucie męskiej wartości, ale i satysfakcja
seksualna partnerki. Mit Wielkiego Członka ma zdumiewający wpływ na świadomość mężczyzn.
Zdaniem doświadczonych kobiet i seksuologów rozmiar penisa nie ma związku z przyjemnością
2/5
Męskość i seks czyli dalsze kroki w labiryntach męskości
seksualną kobiety, a miejsca jej ciała najbardziej wrażliwe seksualnie i związane z
przeżywaniem orgazmu są dostępne penetracji członkiem o niewielkich wymiarach. Jednak
wielu mężczyzn dręczą poważne wątpliwości na ten temat.
W rzeczywistości mężczyźni nie"dają" kobietom orgazmu. To one same go doświadczają, a w
części przypadków dzieje się to z pomocą i z udziałem mężczyzny. Jeżeli mężczyzna czuje się
odpowiedzialny za orgazm kobiety, ryzykuje, że jego męskie poczucie wartości będzie
uzależnione od zjawiska, które w niewielkim stopniu kontroluje. Kobiety zresztą często mają
tego świadomość, co skłania je do podejmowania manipulacji, czasem raniących, a czasem
wspierających mężczyznę. Wiele kobiet uczy się doskonale udawać orgazm w celu ochrony lub
podnoszenia poczucia męskości partnera.
Wyczynowe nastawienie wobec seksu obniża zdolność doświadczania przyjemności "mężczyźni są od działania, a kobiety od przeżywania". W tej dość smutnej wizji mężczyzny
jako maszyny seksualnej, której głównym elementem jest penis, określony został męski
obowiązek sprawnej obsługi owego urządzenia. Seks rozumiany jest jako zbiór technicznych
umiejętności, a nie intymny kontakt z drugą osobą.
Męskie stereotypy
Kolejny z męskich stereotypów dotyczy kontrolowania uczuć i niezależności. Mężczyzna
powinien polegać tylko na sobie, a proszenie kogoś o pomoc jest niemęskie. Płacz go
kompromituje, a okazywanie złości - dowartościowuje. Jeżeli cierpisz, gdy jest ci smutno lub
gdy się boisz - postaraj się zezłościć lub przynajmniej rzucić jakimś agresywnym
przekleństwem, które wyraża gniew.
Podstawową edukację dotyczącą seksu chłopcy uzyskują w grupie rówieśniczej, która jest
głównym przekaźnikiem stereotypów i mitów oraz terytorium popisywania się - często
rzekomymi - podbojami. Podstawowe tematy chłopięco-męskich opowieści są związane z
piciem, biciem i seksem.
Seksualność jest tą sferą ludzkiego doświadczenia, w której szczególnie istotną rolę odgrywa
emocjonalność i wyrażanie siebie. Mężczyzna podporządkowujący się stereotypowi roli czuje
się zmuszony do mechanicznego podejścia do seksu. Wielu mężczyzn twierdzi, iż seks nie
sprawia im radości. Jednakże dla innych seks jest jedyną sferą życia, w której mogą wyrażać
jakieś pozytywne uczucia i pragnienia emocjonalnego związku z drugą osobą. Dość często
zdarza się mężczyznom, że wszelkie cieplejsze uczucia lub przywiązanie kojarzą się im z
seksem, co staje się źródłem różnych kłopotów dotyczących przyjaźni z kobietami lub
koleżeństwa w miejscu pracy.
Seksualizacja uczuć bliskości tworzy specyficzne zamieszanie wtedy, gdy mężczyzna
zaczyna czuć bliskość z innym mężczyzną. Pojawia się w nim wówczas poczucie dziwnego
zagrożenia, czasem określane jako homofobia, czyli lęk związany z doświadczaniem
atrakcyjności innego mężczyzny.
Od mężczyzny oczekuje się, że będzie śmiały, nieustraszony, agresywny i pewny siebie.
Męskie stereotypy skłaniają go do spostrzegania seksualności jako jeszcze jednego terytorium,
na którym może przejawiać swoją dominację i kontrolę. Zalecanie się i subtelne uwodzenie dla
wielu mężczyzn jest nużącą stratą czasu. Prawdziwy mężczyzna ma dostać to, czego
potrzebuje, a gdy napotyka opór, powinien go przełamać nawet siłą - "kobiety zresztą to lubią,
lubią poddawać się silnemu mężczyźnie". Mężczyzna przejawiający inicjatywę zmierzającą do
seksu nie powinien zrażać się nawet wielokrotnymi odmowami, ponieważ - jak wiadomo "kobieta nawet gdy pragnie powiedzieć TAK, często mówi NIE". Zredukowanie kobiety do
3/5
Męskość i seks czyli dalsze kroki w labiryntach męskości
obiektu podbojów chroni mężczyznę przed przykrymi uczuciami spowodowanymi ewentualnym
odrzuceniem, co w wypadku bardziej osobistego zaangażowania byłoby bolesne.
Budowanie tożsamości opartej na opisanej powyżej męskiej mitologii dotyczącej życia
seksualnego jest częstym źródłem frustracji, stresów i kompleksów mężczyzn. Na tym tle nieraz
powstają poważne zaburzenia emocjonalne, a znacznie częściej tworzą się agresywne
postawy, w tym agresywne nastawienie wobec seksualnych kontaktów z kobietami. Typowym
przykładem tego jest gwałt, który - choć związany z zachowaniami seksualnymi - w
rzeczywistości jest wyłącznie aktem agresji oraz dominacji i ma niewiele wspólnego z
doświadczaniem seksualnej przyjemności.
Kobiety często są świadome kompleksów i słabych punktów w męskiej psychice. Potrafią to
wykorzystywać w różny sposób i do różnych celów. Manipulowanie mężczyzną przez
odwoływanie się do mitów męskości jest od niepamiętnych czasów stałym elementem
kontaktów damsko-męskich. Kobiety potrafią dzięki temu nie tylko umacniać swoją pozycję w
związku z mężczyzną i zwiększać na niego swój wpływ, ale także dodawać mu poczucia mocy i
zwiększać poczucie wartości. Jednak w innych okolicznościach potrafią także zadać potężne
ciosy męskiej dumie i wartości oraz boleśnie zranić przez krytyczne lub złośliwe odwoływanie
się do tych aspektów, które akcentują seksualną potencję. Zranienie przez partnerkę bywa
częstym impulsem uruchamiającym akty przemocy. Cios pięścią jest często stosowanym
sposobem zamykania ust kobiecych kwestionujących kruchą męskość partnera. Analiza wielu
sytuacji, w których dochodzi do przemocy mężczyzn wobec kobiet, wskazuje, że zarówno
bezpośrednie impulsy uruchamiające agresywne zachowania, jak i ich głębsze korzenie są
często związane ze schematami kształtującymi powiązania między tożsamością mężczyzny a
jego życiem seksualnym. Naj- bardziej dobitnym przykładem jest tu związek między agresją
wobec kobiety a doświadczeniem impotencji przez mężczyznę.
Czas na terapeutów
Co z powyższych obserwacji może wynikać dla praktyki przeciwdziałania przemocy
domowej? Nie ulega wątpliwości, że bardzo potrzebna, choć niezwykle trudna do realizacji jest
zmiana męskiego sposobu rozumienia własnej tożsamości i określania związków między
męskością a seksualnością. Częściowe choćby wycofywanie się ze
sprawnościowo-wyczynowego modelu seksu, rozluźnienie związku między poczuciem własnej
wartości a rozmiarami i twardością członka, bardziej podmiotowe i uczuciowe doświadczanie
kontaktów seksualnych z kobietą oraz inne odstępstwa od tradycyjnego wzoru męskiej
seksualności nie tylko przyczyniłyby się do poprawy zdrowia psychicznego mężczyzn, ale i
stanowiłyby ważny element profilaktyki przemocy. W pracy ze sprawcami przemocy ten rodzaj
zmian stanowi jedno z ważnych zadań terapeutycznych.
Czy obserwacja przemian obyczajowo-kulturowych na przełomie wieku wskazuje na ten
kierunek przemian - oto jest pytanie. Mam nadzieję, że choć powoli, ale jednak zmierzamy w
tym kierunku. Sąsiad, który mnie odwiedził, gdy kończyłem ten artykuł, wykrzyknął: "Rany
boskie, po co sąsiad takie rzeczy wypisuje?!", a gdy go zapytałem, czy mylnie wczuwam się w
męską duszę, odpowiedział: "Niestety, to wszystko święta prawda, ale przecież jak ONE się o
tym dowiedzą, to będą miały nas w garści i już nie podskoczymy".
Muszę to przemyśleć.
J. M.
4/5
Męskość i seks czyli dalsze kroki w labiryntach męskości
5/5