docpolskim - Programy Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
download 
Reklamacja Transkrypt
polskim - Programy Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka
Maja Łysienia, Ewa Ostaszewska - Żuk, Karolina Rusiłowicz, Jacek Białas Ja w procedurze uchodźczej. o prawach i obowiązkach w procedurze. 1 Maja Łysienia Ewa Ostaszewska - Żuk Karolina Rusiłowicz Jacek Białas Ja w procedurze uchodźczej. O prawach i obowiązkach w procedurze. Warszawa 2015 Ja w procedurze uchodźczej. O prawach i obowiązkach w procedurze. Koncepcja: Maja Łysienia Ewa Ostaszewska - Żuk Karolina Rusiłowicz Jacek Białas Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Uchodźców oraz budżetu państwa. Wyłączna odpowiedzialność spoczywa na autorze. Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystania udostępnionych informacji. Stan prawny: marzec 2015 Niniejsza publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie i nie jest przeznaczona do sprzedaży. Wydawca: Helsińska Fundacja Praw Człowieka ul. Zgoda 11, 00-018 Warszawa tel. (22) 556 44 40, fax 556 44 50 www.hfhr.pl ISBN 978-83-62245-37-6 Projekt okładki: Kolektyw Wizualny | www.kolektywwizualny.pl Redakcja i korekta: Helsińska Fundacja Praw Człowieka Skład i łamanie: Kolektyw Wizualny | www.kolektywwizualny.pl Druk: Duchno Teresa Duchnowska Wydanie drugie Warszawa 2015 Wstęp Uchodźcy, migranci, cudzoziemcy – stali się stałym elementem krajobrazu w Polsce: miejsc, w których mieszkamy, pracujemy, jeździmy na urlopy. Informator adresowany jest głownie do tych, którzy poszukują ochrony międzynarodowej, do cudzoziemców. Ale będzie użyteczny także dla tych wszystkich, którzy z cudzoziemcami pracują: urzędników, wydających decyzje administracyjne, pracodawców zatrudniających cudzoziemców, osób które cudzoziemców uczą, leczą, mają z nimi styczność w różnych sytuacjach. Informator jest napisany z perspektywy cudzoziemca, osoby, która szuka odpowiedzi, wyjaśnień, nie wie nic o procedurze uzyskiwania statusu uchodźcy, innych formach ochrony międzynarodowej, o sytuacjach, w których może się znaleźć, np. o pozbawieniu wolności w areszcie dla cudzoziemców. Za bardzo ważną uważam informację – jest ona podkreślona – o obowiązku zachowania w tajemnicy danych, przekazanych przez cudzoziemca w czasie postępowania, przez urzędników, pracowników socjalnych, pełnomocnika. Żadne informacje nie mogą być przekazane do kraju pochodzenia uchodźcy. Już tytuł informatora mówi o jego zawartości: „Ja w procedurze uchodźczej”. Autorami są doświadczeni prawnicy Programu Pomocy Prawnej dla Uchodźców i Migrantów Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Pytania, które zadają w informatorze „ustami” cudzoziemca, to pytania, które słyszymy codziennie, kwestie, które cudzoziemcy, migranci, uchodźcy poruszają, których nie rozumieją, które najczęściej pojawiają się w rozmowach z nimi, kwestie, które bardzo trudno jest wytłumaczyć, objaśnić człowiekowi innej kultury prawnej, innego obyczaju, innego języka. Taką kwestią jest: zawarcie związku małżeńskiego w Polsce – nie związane z procedurami o nadanie statusu uchodźcy, ale bardzo często poruszane w pytaniach cudzoziemców i często, w praktyce, „problemowe”. A na końcu, tradycyjnie, spis instytucji i organizacji pozarządowych udzielających pomocy uchodźcom. Zrobiła się, po 20 latach wydawania decyzji w sprawie statusu uchodźcy w Polsce, całkiem spora lista – to dobrze, jest gdzie zaczerpnąć informacji, uzyskać poradę prawną, i jak pokazuje nasze doświadczenie, o ciągle trudnych problemach sytuowania się migrantów i uchodźców w Polsce. Prof. nadzw. INP PAN Irena Rzeplińska 3 Spis treści SŁOWNICZEK str. 1. ZŁOŻENIE WNIOSKU O NADANIE STATUSU UCHODŹCY str. 7 8 1. Gdzie mogę złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy? 2. Jakie czynności podejmuje Straż Graniczna w związku ze złożeniem przeze mnie wniosku? 3. Co się dzieje po złożeniu wniosku? 2. PRAWA I OBOWIĄZKI W TRAKCIE POSTĘPOWANIA str. 12 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Co to jest TZTC? Jaką pomoc mam prawo otrzymać w trakcie postępowania o nadanie statusu uchodźcy? Czy muszę mieszkać w ośrodku dla cudzoziemców? Czy mam prawo do opieki medycznej? Czy mam prawo do pracy? Czy mogę wyjechać za granicę w czasie postępowania o nadanie status uchodźcy? Co to jest postępowanie Dublin III (postępowanie dublińskie)? Członek mojej rodziny przebywa w innym państwie europejskim. Jak mogę się z nim połączyć? 9. Czy mogę zostać zobowiązany do powrotu w czasie postępowania? 10. Kiedy zostanie przeprowadzone przesłuchanie statusowe (wywiad) i na czym ono polega? 11. Kiedy mogę przedstawić dowody? 12. Jak długo będę czekać na wydanie decyzji w mojej sprawie? 13. Moja procedura trwa już bardzo długo – co mogę zrobić? str. 3. MAŁOLETNI 24 1. Jestem małoletni – czy mogę złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy? 2. Gdzie będę przebywać po złożeniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy? 3. Czy będę przesłuchiwany w trakcie postępowania o nadanie mi statusu uchodźcy? str. 4. FORMY OCHRONY W POLSCE 27 1. Jaką ochronę mogę otrzymać w Polsce? 2. Kiedy otrzymam status uchodźcy? 3. Czy mogę się ubiegać o status uchodźcy, skoro nic mi nie groziło, gdy opuszczałem kraj pochodzenia, ale sytuacja się zmieniła i teraz boję się wrócić do kraju pochodzenia? 4 4. Kiedy otrzymam ochronę uzupełniającą? 5. Czy otrzymam zgodę na pobyt tolerowany lub zgodę na pobyt ze względów humanitarnych? 5. OTRZYMAŁEM DECYZJĘ POZYTYWNĄ – CO DALEJ? str. 31 1. Czy jestem uprawniony do otrzymania karty pobytu? 2. Czy mogę otrzymać kartę pobytu, jeśli nie jestem nigdzie zameldowany lub nie mam numeru PESEL? 3. Na jak długo otrzymam kartę pobytu? 4. Gdzie składam wniosek o wydanie karty pobytu? 5. Czy po doręczeniu decyzji pozytywnej jestem wciąż uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej i korzystania z opieki medycznej tak, jak w trakcie postępowania? str. 6. ODMOWA UDZIELENIA OCHRONY 35 1. Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie nadania statusu uchodźcy? 2. Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie udzielenia ochrony uzupełniającej? 3. Kiedy muszę opuścić Polskę? 7. OTRZYMAŁEM DECYZJĘ NEGATYWNĄ – CO DALEJ? 1. 2. 3. 4. 5. 6. str. 38 Ile mam czasu na wniesienie odwołania? Co to znaczy, że decyzja została doręczona? Jak i gdzie należy wnieść odwołanie? Co się dzieje po wniesieniu przeze mnie odwołania? Jakie decyzje może wydać Rada do Spraw Uchodźców? Co mogę zrobić, jeśli otrzymam negatywną decyzję Rady do Spraw Uchodźców? str. 8. POSTĘPOWANIE SĄDOWE 43 1. 2. 3. 4. 5. Ile kosztuje postępowanie sądowe? Czy jeśli nie mam pieniędzy, nie mogę wnieść skargi do sądu? Otrzymałem od sądu bezpłatną pomoc adwokata lub radcy prawnego – co dalej? Czy mogę zostać zobowiązany do powrotu w trakcie postępowania sądowego? Czy jestem uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej i TZTC w trakcie postępowania sądowego? 6. Czy muszę brać udział w rozprawie w sądzie? 7. Czy na rozprawie będzie obecny tłumacz? 8. Jakie rozstrzygnięcia może wydać sąd? 9. Sąd oddalił moją skargę – co dalej? 10. Skarga kasacyjna – co dalej? 5 9. KOLEJNY WNIOSEK O NADANIE STATUSU UCHODŹCY str. 48 1. Moje postępowanie o nadanie statusu uchodźcy zostało zakończone – czy mogę złożyć drugi (kolejny) wniosek o nadanie statusu uchodźcy? 2. Czy mogę zostać zobowiązany do powrotu w trakcie kolejnego postępowania o nadanie statusu uchodźcy? 3. Gdzie mam złożyć kolejny wniosek o nadanie mi statusu uchodźcy? 4. Czy podczas kolejnego postępowania o nadanie statusu uchodźcy odbędzie się przesłuchanie? 5. Czy w trakcie kolejnego postępowania o nadanie statusu uchodźcy jestem uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej i TZTC? 6. Jakie decyzje może wydać organ w kolejnym postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy? 10. POZBAWIENIE WOLNOŚCI OSOBY UBIEGAJĄCEJ SIĘ O STATUS UCHODŹCY str. 51 1. Czy mogę zostać zatrzymany przez Straż Graniczną? 2. Czy mogę zostać zatrzymany podczas składania kolejnego wniosku o nadanie statusu uchodźcy? 3. Czy zostanę umieszczony w Strzeżonym Ośrodku lub w Areszcie dla cudzoziemców? 4. Jaka jest różnica między Strzeżonym Ośrodkiem a Aresztem dla cudzoziemców? 5. Czy mogę kontaktować się z prawnikiem lub organizacjami pozarządowymi w trakcie pobytu w Strzeżonym Ośrodku lub w Areszcie dla cudzoziemców? 6. Czy jeśli złożę wniosek o nadanie statusu uchodźcy podczas pobytu w Strzeżonym Ośrodku lub w Areszcie dla cudzoziemców, to zostanę z niego zwolniony? 7. Kiedy zostanę zwolniony ze Strzeżonego Ośrodka lub z Aresztu dla uchodźców? 11. ZAWARCIE ZWIĄZKU MAŁŻEŃSKIEGO W POLSCE str. 56 1. Jakie dokumenty są konieczne do zawarcia związku małżeńskiego w Polsce? 2. Czy jeśli nie posiadam dokumentów wymaganych do zawarcia małżeństwa, to nie mogę wstąpić w związek małżeński w Polsce? 3. Jak wygląda postępowanie w Urzędzie Stanu Cywilnego? 4. Jak długo będę czekać na zawarcie związku małżeńskiego? 5. Zawarcie związku małżeńskiego – co dalej? 6. Czy zawarcie przeze mnie małżeństwa ma wpływ na moje postępowanie uchodźcze? LISTA ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH UDZIELAJĄCYCH POMOCY UCHODŹCOM 61 BIBLIOGRAFIA 63 str. str. 6 Słowniczek SZEF URZĘDU DO SPRAW CUDZOZIEMCÓW – organ pierwszej instancji, który rozpatruje wniosek o nadanie statusu uchodźcy. Siedziba Urzędu znajduje się przy ulicy Koszykowej 16 oraz przy ul.Taborowej 33 w Warszawie. W siedzibie Szefa Urzędu przy ul.Taborowej 33 załatwiane są sprawy uchodźcze (składanie wniosków, przesłuchania statusowe itp.) RADA DO SPRAW UCHODŹCÓW – organ, który rozpatruje odwołania od decyzji negatywnej Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców w sprawie uchodźczej. Dębak – jest to ośrodek dla cudzoziemców znajdujący się pod Warszawą, w tym miejscu składasz wniosek o udzielenie pomocy socjalnej. TZTC – Tymczasowe Zaświadczenie Tożsamości Cudzoziemca, dokument wydawany na czas trwania postępowania o nadanie statusu uchodźcy. STRZEŻONY OŚRODEK oraz ARESZT DLA CUDZOZIEMCÓW – miejsca, w których mogą zostać umieszczone osoby ubiegające się o status uchodźcy, wobec których uznano, że np. nadużywają procedury uchodźczej. 7 1 Złożenie wniosku o nadanie statusu uchodźcy 1 Gdzie mogę złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy? str. 9 2 Jakie czynności podejmuje Straż Graniczna w związku ze złożeniem przeze mnie wniosku? str. 9 3 Co się dzieje po złożeniu wniosku? str. 10 8 1 Gdzie mogę złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy? Wniosek o nadanie statusu uchodźcy musi być złożony za pośrednictwem funkcjonariusza Straży Granicznej do Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców. Musisz poinformować funkcjonariusza Straży Granicznej, że pragniesz ubiegać się o nadanie statusu uchodźcy np. używając międzynarodowego określenia „azyl”. Wjeżdżając do Polski, możesz złożyć wniosek na przejściu granicznym, lub przy odprawie na lotnisku. Znajdując się już w Polsce, powinieneś złożyć wniosek za pośrednictwem funkcjonariuszy Nadwiślańskiego Oddziału Straży Granicznej w Warszawie przy ul. Taborowej 33 (budynek Urzędu do spraw Cudzoziemców). Jeśli przebywasz już w Strzeżonym Ośrodku, wniosek składasz w Strzeżonym Ośrodku za pośrednictwem komendanta oddziału Straży Granicznej, który to oddział obejmuje terytorialnym zasięgiem działania siedzibę Strzeżonego Ośrodka lub Aresztu dla Cudzoziemców. ! UWAGA: Możesz złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy także wtedy, gdy przebywasz w Polsce nielegalnie, jednak możesz wówczas zostać zatrzymany przez Straż Graniczną i umieszczony w Strzeżonym Ośrodku lub Areszcie dla cudzoziemców. Więcej informacji >>> POZBAWIENIE WOLNOŚCI OSOBY UBIEGAJĄCEJ SIĘ O STATUS UCHODŹCY str. 51 W każdym przypadku wniosek o nadanie statusu uchodźcy musi być złożony osobiście. Wniosek członka rodziny (małżonka i małoletnich dzieci pozostających na utrzymaniu rodziców) można składać wspólnie i będzie on rozpatrywany jako jedna sprawa. 2 Jakie czynności podejmie Straż Graniczna w związku ze złożeniem przeze mnie wniosku? Funkcjonariusz Straży Granicznej sfotografuje Ciebie oraz osoby, w imieniu których składasz wniosek o nadanie statusu uchodźcy, oraz pobierze od Was odciski palców (tylko w przypadku osób powyżej 13-ego roku życia). Zostaniesz także poddany badaniom lekarskim.Wniosek jest składany na specjalnym formularzu, a funkcjonariusz Straży Granicznej przeprowadzi z Tobą krótki wywiad, aby uzyskać informacje 9 odnośnie: Twoich danych osobowych; tego, jak przyjechałeś do Polski; kraju, z którego przyjechałeś i ogólnych przyczyn, które skłoniły Cię do ubiegania się o status uchodźcy w Polsce. W trakcie tego krótkiego wywiadu z funkcjonariuszem Straży Granicznej masz prawo posługiwać się swoim własnym językiem, co oznacza, że w razie potrzeby powinna być zapewniona pomoc tłumacza. Funkcjonariusz Straży Granicznej powinien udzielić Ci informacji na temat zasad postępowania o nadanie statusu uchodźcy, Twoich praw i obowiązków oraz podać kontakty do organizacji pozarządowych pomagających uchodźcom. Lista organizacji pozarządowych pomagających cudzoziemcom WAŻNE: Udzielaj możliwie szczegółowych odpowiedzi na pytania zadawane przez funkcjonariusza Straży Granicznej, gdyż te zeznania będą później porównywane z Twoimi zeznaniami złożonymi w trakcie przesłuchania w Urzędzie ds. Cudzoziemców, które jest najważniejszą częścią procedury uchodźczej. Zadeklarowanie, że Twój wyjazd z kraju pochodzenia nastąpił wyłącznie z przyczyn natury ekonomicznej czy finansowej stanowi podstawę do odmowy udzielenia Ci statusu uchodźcy czy innej formy ochrony. Jeśli posiadasz jakiekolwiek materiały na potwierdzenie swoich zeznań, wskazane jest, abyś dołączył je do sprawy, jeśli masz świadków, którzy mogą potwierdzić Twoje zeznania – podaj ich adresy, tak aby mogli zostać wezwani i przesłuchani. ! WAŻNE! Funkcjonariusz Straży Granicznej nie może odmówić przyjęcia wniosku o nadanie statusu uchodźcy lub uznać, że jest on bezpodstawny. To Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców jest właściwym organem do rozpatrzenia Twojego wniosku i wydania decyzji. 3 Co się dzieje po złożeniu wniosku? Gdy zdecydujesz się ubiegać o status uchodźcy, wiza, na podstawie której wjechałeś do Polski (jeśli ją posiadasz) zostanie unieważniona. Twój dokument podróży (paszport) zostanie zatrzymany przez Straż Graniczną i oddany do depozytu w Urzędzie ds. Cudzoziemców na czas postępowania. W zamian otrzymasz zaświadczenie o złożeniu paszportu do depozytu oraz tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca (dalej jako TZTC). 10 str. 61 str. Więcej informacji >>> Co to jest TZTC? 13 Masz prawo do otrzymywania pomocy socjalnej i opieki medycznej w trakcie postępowania. Więcej informacji >>> Czy muszę mieszkać w ośrodku dla cudzoziemców? czy mam prawo do opieki medycznej? str. 16-17 Pamiętaj, aby informować Urząd do Spraw Cudzoziemców oraz Radę do spraw Uchodźców o każdej zmianie swojego adresu pobytu – po to, aby trafiła do Ciebie każda korespondencja. Za pośrednictwem poczty dostaniesz wezwanie na przesłuchanie od Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców lub Rady do spraw Uchodźców, które jest najważniejszą częścią postępowania o nadanie statusu uchodźcy. Więcej informacji >>> Kiedy zostanie przeprowadzone przesłuchanie statusowe (wywiad) i na czym ono polega? notatki 11 str. 20 2 Prawa i obowiązki w trakcie postępowania 1 Co to jest TZTC? str. 13 2 Jaką pomoc mam prawo otrzymać w trakcie postępowania o nadanie statusu uchodźcy? str. 13 3 Czy muszę mieszkać w ośrodku dla cudzoziemców? str. 16 4 Czy mam prawo do opieki medycznej? str. 17 5 Czy mam prawo do pracy? str. 17 6 Czy mogę wyjechać za granicę w czasie postępowania o nadanie status uchodźcy? str. 17 7 Co to jest postępowanie Dublin III (postępowanie dublińskie)? str. 18 8 Członek mojej rodziny przebywa w innym państwie europejskim. Jak mogę się z nim połączyć? str. 18 12 9 Czy mogę zostać zobowiązany do powrotu w czasie postępowania? str. 19 10 Kiedy zostanie przeprowadzone przesłuchanie statusowe (wywiad) i na czym ono polega? str. 20 11 Kiedy mogę przedstawić dowody? str. 22 12 Jak długo będę czekać na wydanie decyzji w mojej sprawie? str. 22 13 Moja procedura trwa już bardzo długo – co mogę zrobić? str. 22 1 Co to jest TZTC (Tymczasowe Zaświadczenie Tożsamości Cudzoziemca)? Tymczasowe Zaświadczenie Tożsamości Cudzoziemca jest to dokument, który potwierdza Twoją tożsamość oraz uprawnia Cię do pobytu na terenie Polski przez okres obowiązywania jego ważności. Dokument ten otrzymasz od Straży Granicznej po złożeniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy. Pierwsze TZTC ważne jest przez 1 miesiąc. Po tym czasie trzeba złożyć wniosek do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców o wydanie nowego TZTC. Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców wydaje je maksymalnie na okres 6 miesięcy, aż do zakończenia procedury. Powinieneś składać wniosek o nowe TZTC za każdym razem, gdy mija termin ważności poprzedniego bądź zmieniły się dane w nim zawarte. Od momentu złożenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy przebywasz legalnie w Polsce. Oddajesz swój paszport do depozytu na czas trwania procedury, a w zamian otrzymujesz dokument zwany: Tymczasowe Zaświadczenie Tożsamości Cudzoziemca, czyli TZTC, potocznie zwane wizą. 2 Jaką pomoc mam prawo otrzymać w postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy? W czasie trwania postępowania o nadanie statusu uchodźcy masz prawo otrzymywać pomoc socjalną udzielaną w ośrodku dla cudzoziemców lub poza nim. Więcej informacji o pomocy socjalnej >>> str. 33 str. 41 str. 44 str. 49 W obu przypadkach musisz udać się do Centralnego Ośrodka Recepcyjnego w Podkowie Leśnej – Dębak (dojazd kolejką podmiejską z Dworca Śródmieście w Warszawie, stacja Otrębusy, dalej pieszo lub taksówką), lub do Ośrodka recepcyjnego w Białej Podlaskiej jeśli wniosek złożyłeś na przejściu granicznym w Terespolu. 13 Dojazd do Centralnego Ośrodka Recepcyjnego Warszawa Śródmieście WKD EC ORZ Y DW RALN T CEN A A tro [Me m ntru ] Ce Stacja WKD Warszawa Śródmieście dojazd na stację WKD: tramwaj / autobus – przystanek Dworzec Centralny, Metro Centrum i dalej pieszo ok. 10 min. Bilet do kupienia w kasie na miejscu. Pamiętaj o skasowaniu go w pociągu! Otrêbusy WKD mapka dojazdu do ośrodka 3 km 720 Otrębusy – stacja WKD 16 stacja kolejki od Warszawy Śródmieście, zaraz za stacją Kanie Helenowskie. Dębak – Centralny Ośrodek Recepcyjny B 720 14 Jak wygląda TZTC? Wzór Tymczasowego Zaświadczenia Tożsamości Cudzoziemca Wydawanego Przez Organ Przyjmujący Wniosek awers miejsce na zdjęcie rewers Wzór Tymczasowego Zaświadczenia Tożsamości Cudzoziemca Wydawanego przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców awers rewers 15 W ośrodku należy dokonać odpowiednich formalności związanych z pobytem – złożyć wniosek o pomoc socjalną, ewentualnie wskazać, dlaczego nie chcesz mieszkać w ośrodku dla cudzoziemców, a następnie aplikować o pomoc socjalną udzielaną poza ośrodkiem. Zostaniesz zakwaterowany w jednym z ośrodków dla cudzoziemców w całej Polsce, zależnie od dostępnych miejsc. W ośrodku dla cudzoziemców udzielona Ci zostanie pomoc socjalna. Składa się na nią: A zakwaterowanie; B całodzienne wyżywienie zbiorowe lub ekwiwalent pieniężny w zamian za wyżywienie (np. jeśli dzieci chodzą do szkoły); C kieszonkowe na drobne wydatki osobiste; D stała pomoc pieniężna na zakup środków czystości i higieny osobistej, jednorazowa pomoc pieniężna lub bony towarowe na zakup odzieży i obuwia; E nauka języka polskiego i podstawowe materiały niezbędne do jego nauki; F pomoce dydaktyczne dla dzieci korzystających z nauki i opieki w publicznych placówkach, szkołach podstawowych, gimnazjach lub szkołach ponadgimnazjalnych; G finansowanie przejazdów środkami transportu publicznego np. w celu wzięcia udziału w postępowaniu w sprawie nadania statusu uchodźcy, w celu leczenia lub poddania się szczepieniom ochronnym lub w innych szczególnie uzasadnionych przypadkach. 3 Czy muszę mieszkać w ośrodku dla cudzoziemców? Nie, nie musisz mieszkać w ośrodku. Pomoc socjalna może być zapewniona także poza ośrodkiem w formie wypłacanej co miesiąc danej kwoty pieniędzy. Jest to ok 750 zł miesięcznie dla osoby samotnej (lub odpowiednio mniej na osobę, jeżeli pomocą socjalną objęta jest cała rodzina). Można ją przyznać z następujących powodów: 1 zapewnienia bezpieczeństwa cudzoziemcowi, z uwzględnieniem szczególnej sytuacji samotnych kobiet; 16 2 3 4 ochrony porządku publicznego; ochrony i utrzymania więzi rodzinnych (jeśli członek Twojej rodziny przebywa legalnie w Polsce, a Ty chcesz dołączyć do niego zamiast zamieszkiwać w ośrodku); przygotowania do prowadzenia samodzielnego życia poza ośrodkiem, po otrzymaniu decyzji o nadaniu statusu uchodźcy lub decyzji o udzieleniu ochrony uzupełniającej. Możesz zatem złożyć wniosek o pomoc poza ośrodkiem, wskazując na jedną z tych podstaw. Urząd do Spraw Cudzoziemców wyda wówczas decyzję, czy Ci jej udzielić. Pamiętaj jednak, że wtedy musisz samodzielnie wynająć sobie mieszkanie oraz pokryć wszelkie koszty swojego życia z pieniędzy, które otrzymujesz od Urzędu do Spraw Cudzoziemców. 4 Czy mam prawo do opieki medycznej? Tak, masz prawo do opieki medycznej. Bez względu na to, z jakiej pomocy socjalnej korzystasz (w ośrodku czy poza nim), będziesz także objęty pomocą medyczną. Ubezpieczenie medyczne pokrywa wszystkie usługi medyczne finansowane ze środków publicznych, jakie przysługują obywatelowi Polski ubezpieczonemu w systemie obowiązkowych ubezpieczeń medycznych bądź wykupującemu dobrowolne ubezpieczenie, z wyjątkiem pobytu w sanatorium. 5 Czy mam prawo do pracy? Jeśli decyzja dotycząca rozpatrzenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy nie zostanie wydana w ciągu 6 miesięcy i to nie Ty jesteś odpowiedzialny za opóźnienie (np. poprzez wyjazd z Polski w czasie postępowania), masz prawo złożyć do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców wniosek o wydanie zaświadczenia, które – razem z Twoim TZTC – daje Ci prawo do legalnej pracy w Polsce do momentu zakończenia Twojego postępowania uchodźczego, a więc obowiązuje także wtedy, gdy wniosłeś odwołanie i Twoja sprawa jest rozpatrywana przez Radę do Spraw Uchodźców. 6 Czy mogę wyjechać za granicę w czasie postępowania o nadanie status uchodźcy? Nie, nie możesz wyjechać za granicę. Jeśli po złożeniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy w Polsce, pojedziesz do innego kraju UE samodzielnie, jest wysoce prawdopodobne, że zostaniesz odesłany z powrotem do Polski (w ramach postępowania Dublin III). 17 Więcej informacji >>> Co to jest postępowanie Dublin III (postępowanie dublińskie)? str. 18 Do czasu wydania ostatecznej decyzji w sprawie musisz zostać w Polsce. TZTC nie pozwala na przekroczenie granicy, zatem jeśli się na to zdecydujesz, możesz zostać zatrzymany za nielegalne jej przekroczenie. Chociaż kontrola graniczna wewnątrz strefy Schengen została zniesiona, odpowiednie służby ochrony granic poszczególnych państw kontrolują tereny przygraniczne, a także mają prawo sprawdzić legalność Twojego pobytu w danym państwie. ! Pamiętaj, że nielegalne przekroczenie granicy lub też próba takiego przekroczenia jest wystarczającym powodem, by Straż Graniczna zatrzymała Cię, a następnie by Sąd osadził Cię w zamkniętym ośrodku (w Strzeżonym Ośrodku albo w Areszcie dla Cudzoziemców) na okres 30-60 dni, także z możliwością przedłużenia. Więcej informacji >>> pozbawienie wolności osoby ubiegającej się o status uchodźcy 7 str. 51 Co to jest postępowanie Dublin III (postępowanie dublińskie)? Postępowanie dublińskie jest to postępowanie, które jest wszczynane jeśli wyjechałeś z Polski do innego kraju, lub jeśli Twoja rodzina przebywa w innym kraju członkowskim. W Unii Europejskiej tylko jedno państwo członkowskie rozpatruje konkretną sprawę o nadanie statusu uchodźcy. Zazwyczaj jest to pierwszy kraj, do którego wjechał cudzoziemiec ubiegający się o nadanie statusu uchodźcy. W związku z tym, jeżeli przekroczyłeś granicę Polski jako pierwszego kraju w Unii Europejskiej, Polska jest odpowiedzialna za rozpatrzenie Twojego wniosku o nadanie statusu uchodźcy. Jeśli np. masz wizę do Hiszpanii, a wjechałeś do Polski i tu złożyłeś wniosek o nadanie statusu uchodźcy, to Hiszpania jest odpowiedzialna za rozpatrzenie Twojej sprawy. ! WAŻNE! Jeśli otrzymasz decyzję o odmowie udzielenia ochrony w Polsce, nie oznacza to, że możesz jechać do innego kraju i próbować tam uzyskać ochronę – wówczas zostaniesz zawrócony do Polski. 8 Członek mojej rodziny przebywa w innym państwie europejskim. Jak mogę do niego dołączyć? Jeśli członek Twojej rodziny zamieszkuje w innym kraju UE (nieważne, czy otrzymał on status uchodźcy, czy też jego wniosek jest wciąż rozpatrywany), a Ty chcesz do 18 niego dołączyć, powinieneś/powinnaś złożyć wniosek do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców celem wszczęcia postępowania Dublin III w Twojej sprawie. Wraz z takim wnioskiem należy złożyć dokumenty poświadczające Twoje więzi z członkiem rodziny, do którego chcesz dołączyć (akt urodzenia, akt małżeństwa). Następnie Urząd do Spraw Cudzoziemców występuje do władz kraju, w którym mieszka członek Twojej rodziny o akceptację Twojego wniosku. ! WAŻNE! Jeśli chcesz dołączyć do współmałżonka/małżonki, która nie otrzymała jeszcze statusu uchodźcy, a jej wniosek wciąż jest rozpatrywany, to wasze małżeństwo powinno było być zawarte jeszcze w kraju pochodzenia. Pamiętaj, że przez członka rodziny rozumie się tylko: Twojego małżonka (mąż lub żona), małoletnie dzieci (jeśli nie są w związku małżeńskim i pozostają na Twoim utrzymaniu), Twojego rodzica albo opiekuna (jeśli jesteś osobą małoletnią pozostającą bez opieki). Możesz dołączyć także do innej osoby z rodziny np. do swojego dziecka, rodzeństwa lub rodzica, jeśli potrzebujesz ich pomocyw przypadku ciąży, poważnej choroby albo podeszłego wieku. W obu przypadkach dostaniesz od Urzędu do Spraw Cudzoziemców informację na piśmie, co postanowiło państwo, do którego chcesz pojechać. Nie jest to decyzja Polski i nie istnieje możliwość jej zaskarżenia. Jeśli jednak pojawią się nowe okoliczności, możesz wnioskować do Urzędu, aby jeszcze raz zwrócił się do władz państwa, do którego chcesz pojechać, z prośbą o przejęcie odpowiedzialności za rozpatrzenie Twojego wniosku o nadanie statusu uchodźcy. 9 Czy mogę zostać zobowiązany do powrotu w czasie postępowania? To zależy od Twojej sytuacji prawnej. Od momentu złożenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy do zakończenia pierwszego postępowania, czyli do momentu wydania decyzji ostatecznej przez Radę do Spraw Uchodźców, jesteś chroniony przed zobowiązaniem do powrotu. Obecnie w decyzji negatywnej nie orzeka się o zobowiązaniu do powrotu do kraju pochodzenia. 19 Więcej informacji >>> czy mogę otrzymać decyzję o zobowiązaniu do powrotu w trakcie postępowania sądowego? str. 45 Jeśli Twoje pierwsze postępowanie zakończyło się decyzją negatywną powinieneś wyjechać z Polski w ciągu 30 dni od daty doręczenia Ci tej decyzji. Po tym terminie Straż Graniczna może rozpocząć postępowanie dotyczące zobowiązania Cię do powrotu. Gdy złożysz kolejny wniosek o nadanie Ci statusu uchodźcy, a otrzymałeś już wcześniej zobowiązanie do powrotu możesz jednocześnie wnieść za pośrednictwem organu przyjmującego wniosek o wstrzymanie wykonania tej decyzji. Jeśli decyzja o zobowiązaniu Cię do powrotu została wydana już po złożeniu przez Ciebie wniosku o nadanie statusu uchodźcy, to o wstrzymanie jej wykonania musisz wnieść bezpośrednio do Szefa Urzędu. Jeśli otrzymasz negatywną odpowiedź, możesz złożyć wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy w ciągu 5 dni od dnia otrzymania postanowienia. Więcej informacji >>> kolejny wniosek o nadanie statusu uchodźcy 10 str. 48 Kiedy zostanie przeprowadzone przesłuchanie statusowe (wywiad) i na czym ono polega? Jak wspomniano wcześniej, najważniejszą częścią procedury jest przesłuchanie statusowe (wywiad), w czasie którego zadawane Ci będą szczegółowe pytania na temat Twojej sytuacji w kraju pochodzenia. Oznacza to, że właściwe władze będą sprawdzać, jakie są powody ubiegania się przez Ciebie o status uchodźcy lub inną formę ochrony. Otrzymasz pocztą (lub faksem – jeśli przebywasz w ośrodku dla cudzoziemców) pismo informujące Cię o dokładnej dacie i godzinie przesłuchania. ! UWAGA! Ważnym jest, by zawsze informować Urząd do Spraw Cudzoziemców o aktualnym miejscu swojego zamieszkania, aby otrzymywać niezbędną korespondencję z tego Urzędu. Jeśli postępowanie toczy się już przed Radą do Spraw Uchodźców, to musisz zawiadomić o zmianie adresu Radę. Jeśli przebywasz w Strzeżonym Ośrodku, to tam właśnie zostanie przeprowadzony z Tobą wywiad. Wywiad może zostać przeprowadzony za pomocą wideokonferencji, czyli za pośrednictwem internetu. W trakcie wywiadu masz prawo do rozmowy w języku, który jest dla Ciebie zrozumiały, więc w razie potrzeby w przesłuchaniu będzie uczestniczył tłumacz. Warto 20 wcześniej upewnić się, że tłumacz potrafi mówić w tym samym dialekcie, co Ty. Gdy tak nie jest, należy o tym jak najszybciej poinformować pracownika Urzędu. Twój pełnomocnik, jeśli go posiadasz, także może brać udział w przesłuchaniu – może on np. prostować wszelkie nieścisłości, jakie mogą zostać zaprotokołowane, może też zadawać Ci pytania. Ponadto przed przesłuchaniem warto, abyś omówił z pełnomocnikiem swoje zeznania i abyście ustalili, jakie pełnomocnik ma Ci zadać pytania. Możesz także wcześniej złożyć wniosek o zapewnienie pomocy psychologa w trakcie przesłuchania, jeśli czujesz, że jego obecność będzie Ci potrzebna. Będą Ci zadawane pytania odnośnie powodów opuszczenia kraju pochodzenia oraz w jaki sposób dotarłeś do Polski. Twoja wiarygodność gra tutaj bardzo dużą rolę, dlatego bardzo ważne jest, abyś szczegółowo wyjaśnił, dlaczego musiałeś opuścić swój kraj. Ważne jest, o ile to możliwe, aby podawać takie informacje, które mogą być później zweryfikowane (nazwiska, daty). Postaraj się upewnić, że zeznania nie są sprzeczne i pamiętaj, co powiedziałeś przy składaniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy. ! Pamiętaj, że pracownik Urzędu do Spraw Cudzoziemców, tłumacz, Twój pełnomocnik oraz pracownicy socjalni mają ścisły obowiązek trzymania w tajemnicy wszystkiego, co powiedziałeś w trakcie postępowania. Żadne informacje, pozwalające na ustalenie, że ubiegasz się w Polsce o status uchodźcy, nie mogą zostać przekazane do władz Twojego kraju pochodzenia. Po skończonym przesłuchaniu, masz prawo otrzymać pisemną kopię protokołu wywiadu, który jest sporządzany tylko w języku polskim. Zawartość protokołu powinna zostać Ci przetłumaczona ustnie. Podpisując protokół wywiadu (co musi być uczynione, aby wydano Ci kopię) oświadczasz, że zgadzasz się z jego treścią. Właśnie dlatego jest tak ważne, abyś zawczasu upewnił się, że wraz z tłumaczem bardzo dobrze się rozumiecie i że wszystko zostało prawidłowo zapisane w protokole. W późniejszym czasie nie ma możliwości sprostowania protokołu. Pamiętaj, że jeśli nie zgadzasz się z fragmentami protokołu lub chciałbyś coś dodać, masz do tego prawo! Wszystkie zmiany w Twoich zeznaniach powinny zostać wprowadzone zanim podpiszesz protokół. ! WAŻNE! Jeśli nie rozumiesz tłumacza, pamiętaj, by powiedzieć to na początku przesłuchania i zażądać przesłuchania z tłumaczem, którego zrozumiesz.. 21 11 Kiedy mogę przedstawić dowody? Dokumenty i inne dowody, jeśli je posiadasz, mogą być przedstawione na dowolnym etapie procedury (przed, w trakcie lub po przesłuchaniu, ale zawsze przed wydaniem decyzji), dobrze jest przedstawić podczas przesłuchania statusowego – wówczas będziesz mógł szczegółowo opisać, co to za dokumenty i czego one dotyczą. Należy przedstawiać oryginalne dokumenty (przynajmniej wziąć je ze sobą, gdy idziesz do Urzędu z kopiami). Nie musisz ich tłumaczyć. Masz prawo dołączać dokumenty sporządzone w Twoim języku ojczystym i jeśli tylko mają one znaczenie dla sprawy, będą przetłumaczone przez Urząd do Spraw Cudzoziemców i wzięte pod uwagę. ! Pamiętaj, aby wziąć potwierdzenie z Urzędu, że złożyłeś dowody w Twojej sprawie. 12 Jak długo będę czekać na wydanie decyzji w mojej sprawie? Decyzja w sprawie nadania statusu uchodźcy powinna zostać wydana w ciągu 6 miesięcy od dnia złożenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy. Jeśli wniosek o nadanie statusu został uznany za oczywiście bezzasadny, decyzja powinna zostać wydana w ciągu 30 dni. Jeśli decyzje nie zostały wydane w ciągu 6 miesięcy lub 30 dni, to Urządu do Spraw Cudzoziemców jest zobowiązany zawiadomić Cię o przyczynach niewydania decyzji w terminie, nawet jeśli przyczyny zwłoki nie leżą po stronie organu oraz o wyznaczeniu nowego terminu wydania decyzji. Jeśli pracownik Urzędu do Spraw Cudzoziemców nie powiadomił cię o niezałatwieniu sprawy w terminie (6 miesięcznym lub 30 dniowym) lub w dodatkowym terminie, będzie podlegał odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach prawa. Jednakże należy podkreślić, że przekroczenie tych terminów nie będzie skutkowało wadliwością decyzji, powodującą jej uchylenie. 13 Moja procedura trwa już bardzo długo – co mogę zrobić? W sytuacji niewydania postanowienia o wyznaczeniu nowego terminu lub przedłużeniu terminu oraz w przypadku przewlekłego prowadzenia postępowania, masz prawo 22 do złożenia zażalenia do Rady do Spraw Uchodźców. Rada, po zapoznaniu się z zażaleniem i uznaniu zażalenia za uzasadnione, czyli gdy postępowanie nie zostało zakończone w ustalonym terminie, wyznacza dodatkowy „termin na załatwienie sprawy oraz zarządza wyjaśnienie przyczyn i ustalenie osób winnych niezałatwienia sprawy w terminie, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających naruszaniu terminów załatwiania spraw w przyszłości. Organ stwierdza jednocześnie, czy doszło do rażącego naruszenia przepisów.” notatki 23 3 Małoletni 1 2 3 Jestem małoletni – czy mogę złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy? str. 25 Gdzie będę przebywać po złożeniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy? str. 25 Czy będę przesłuchiwany w trakcie postępowania o nadanie mi statusu uchodźcy? 24 str. 26 1 Jestem małoletni – czy mogę złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy? Tak, możesz złożyć wniosek o nadanie statusu uchodźcy. Jeśli nie ukończyłeś 18. roku życia, jesteś osobą małoletnią i też masz prawo do złożenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy. Straż Graniczna, przyjmując Twój wniosek, występuje do sądu opiekuńczego o wyznaczenie kuratora do reprezentowania Ciebie w postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy oraz o umieszczenie Ciebie w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Jeśli w czasie trwania postępowania o nadanie statusu uchodźcy, okaże się, że jesteś małoletnim przebywającym w Polsce bez opieki, to Urząd do Spraw Cudzoziemców wystąpi do sądu opiekuńczego o wyznaczenie kuratora do reprezentowania Ciebie w postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy i o umieszczenie Ciebie w placówce opiekuńczo-wychowawczej. Sądem właściwym, czyli odpowiedzialnym za rozpatrzenie wniosku, jest sąd znajdujący się w mieście, w którym przebywasz. Przykładowo: jeśli przebywasz w Warszawie, sądem odpowiedzialnym będzie jeden z sądów w Warszawie. Jednocześnie Urząd do Spraw Cudzoziemców również podejmuje w miarę możliwości kroki w celu odnalezienia Twoich krewnych. ! WAŻNE: Przy podejmowaniu tych działań, Urząd do Spraw Cudzoziemców jest zobowiązany do nieprzekazywania i nieudostępniania władzom oraz instytucjom publicznym Twojego kraju pochodzenia danych, na podstawie których jest możliwe ustalenie, że: 1) postępowanie o nadanie statusu uchodźcy, udzielenie azylu wobec Ciebie jest w toku lub zakończyło się, 2) nadano lub odmówiono Ci nadania statusu uchodźcy, azylu, udzielenia Ci ochrony uzupełniającej. 2 Gdzie będę przebywać po złożeniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy? Jako małoletnia osoba, zostaniesz doprowadzony przez funkcjonariuszy Straży Granicznej do rodziny zastępczej zawodowej, pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego lub placówki opiekuńczo-wychowawczej typu interwencyjnego i będziesz tam przebywać do czasu wydania orzeczenia przez sąd opiekuńczy. 25 3 Czy będę przesłuchiwany w trakcie postępowania o nadanie mi statusu uchodźcy? Tak, jak inni cudzoziemcy, którzy złożyli wniosek o nadanie im statusu uchodźcy w Polsce, zostaniesz przesłuchany. Jednak Twoje przesłuchanie będzie wyglądało inaczej niż w przypadku cudzoziemców pełnoletnich. Więcej informacji o przesłuchaniu >>> kiedy zostanie przeprowadzone przesłuchanie statusowe i na czym ono polegA str. 20 Zawiadomienie o przesłuchaniu jest wysyłane do Twojego kuratora w terminie umożliwiającym (nie później niż 7 dni przed przesłuchaniem) poinformowanie Cię o znaczeniu i możliwych skutkach przesłuchania oraz o sposobie przygotowania się do przesłuchania. W czasie trwania przesłuchania Twój kurator ma prawo do zadawania pytań i zgłaszania uwag. Kurator musi również zostać powiadomiony o możliwości utrwalenia przebiegu przesłuchania za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk. Tłumacz również może być obecny w czasie wywiadu. Przesłuchanie odbywa się w obecności: 1 2 3 kuratora; wskazanej przez Ciebie osoby dorosłej, jeżeli nie utrudni to postępowania; psychologa lub pedagoga, który sporządza opinię o stanie psychofizycznym małoletniego. Ponadto musisz zostać pouczony przed przesłuchaniem o: okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na wynik postępowania w Twojej sprawie oraz o możliwości zgłoszenia żądania, aby przesłuchanie odbyło się w obecności wskazanej przez Ciebie osoby dorosłej. Jeśli otrzymałeś decyzję negatywną w postępowaniu uchodźczym, pozostaniesz w placówce opiekuńczo-wychowawczej do czasu przekazania Cię organom lub organizacjom kraju pochodzenia, do których zadań statutowych należą sprawy małoletnich. Więcej informacji w rozdziale >>> otrzymałem decyzję negatywną – co dalej? 26 str. 37 4 Formy ochrony w Polsce 1 Jaką ochronę mogę otrzymać w Polsce? str. 28 2 Kiedy otrzymam status uchodźcy? str. 28 Czy mogę się ubiegać o status uchodźcy, skoro nic mi nie groziło, gdy opuszczałem kraj pochodzenia, ale sytuacja się zmieniła i teraz boję się wrócić do kraju pochodzenia? str. 29 Kiedy otrzymam ochronę uzupełniającą? str. 29 Czy otrzymam zgodę na pobyt tolerowany lub zgodę na pobyt ze względów humanitarnych? str. 29 3 4 5 27 1 Jaką ochronę mogę otrzymać w Polsce? Jeśli złożyłeś wniosek o nadanie Ci statusu uchodźcy, możesz otrzymać jedną z dwóch form ochrony: 1 2 status uchodźcy, ochronę uzupełniającą. 2 Kiedy otrzymam status uchodźcy? W jakich sytuacjach? Otrzymasz status uchodźcy, jeśli Urząd do Spraw Cudzoziemców stwierdzi, że na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem w kraju pochodzenia, nie możesz lub nie chcesz korzystać z ochrony tego kraju. Prześladowanie to może być związane z: rasą (np. z kolorem skóry, pochodzeniem lub przynależnością do określonej grupy etnicznej), religią (m in. posiadaniem przekonań teistycznych, nieteistycznych lub ateistycznych), narodowością (pojęcie to nie jest jednak ograniczone do posiadania obywatelstwa lub jego braku), przekonaniami politycznymi (tj. posiadaniem opinii, myśli lub przekonań w sprawach związanych z podmiotami państwowymi, dopuszczającymi się prześladowań, oraz w sprawach ich polityki lub metod działania), przynależnością do określonej grupy społecznej (taką grupę stanowią np. kobiety lub homoseksualiści). Prześladowanie może polegać na przykład na: użyciu przemocy fizycznej lub psychicznej, w tym przemocy seksualnej; zastosowaniu środków prawnych, administracyjnych, policyjnych lub sądowych w sposób dyskryminujący lub o charakterze dyskryminującym; wszczęciu lub prowadzeniu postępowania karnego albo ukaraniu w sposób, który ma charakter nieproporcjonalny lub dyskryminujący; 28 braku prawa odwołania się do sądu od kary o charakterze nieproporcjonalnym lub dyskryminującym; wszczęciu lub prowadzeniu postępowania karnego albo ukaraniu z powodu odmowy odbycia służby wojskowej podczas konfliktu, jeżeli odbywanie służby wojskowej stanowiłoby zbrodnię; czynach skierowanych przeciwko Tobie ze względu na Twoją płeć lub małoletniość. Czy mogę się ubiegać o status uchodźcy, skoro nic mi nie groziło, gdy opuszczałem kraj pochodzenia, ale następnie to się zmieniło i teraz boję się wrócić do kraju pochodzenia? 3 Jeśli opuszczając kraj pochodzenia, nic Ci nie groziło, jednak zmieniło się to podczas Twojego pobytu w Polsce, możesz ubiegać się o nadanie statusu uchodźcy, ponieważ jesteś tzw. uchodźcą sur place. Kiedy otrzymam ochronę uzupełniającą? 4 Otrzymasz ochronę uzupełniającą, jeśli: nie spełniasz warunków do nadania statusu uchodźcy, ale jednocześnie Twój powrót do kraju pochodzenia może narazić Cię na rzeczywiste ryzyko doznania poważnej krzywdy przez: 1 2 a orzeczenie kary śmierci lub wykonanie egzekucji; b tortury, nieludzkie lub poniżające traktowanie albo karanie; c 3 poważne i zindywidualizowane zagrożenie dla życia lub zdrowia wynikające z powszechnego stosowania przemocy wobec ludności cywilnej w sytuacji międzynarodowego lub wewnętrznego konfliktu zbrojnego. ze względu na powyższe ryzyko nie możesz lub nie chcesz korzystać z ochrony kraju pochodzenia. 5 Czy mogę otrzymać zgodę na pobyt tolerowany lub zgodę na pobyt ze względów humanitarnych? Jeśli wniosek o nadanie statusu uchodźcy złożyłeś do dnia 30 kwietnia 2014 r. to możesz jeszcze w tym postępowaniu otrzymać zgodę na pobyt tolerowany. 29 Otrzymasz zgodę na pobyt tolerowany, gdy nie spełniasz warunków nadania statusu uchodźcy i udzielenia ochrony uzupełniającej, ale jednocześnie Twoje wydalenie: mogłoby nastąpić jedynie do kraju, w którym zagrożone byłoby Twoje prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego i w którym mógłbyś zostać poddany torturom albo nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu lub być zmuszony do pracy lub pozbawiony prawa do rzetelnego procesu sądowego albo być ukarany bez podstawy prawnej w rozumieniu Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, lub naruszałoby Twoje prawo do życia rodzinnego w rozumieniu Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, lub naruszałoby prawa dziecka określone w Konwencji o prawach dziecka, w stopniu istotnie zagrażającym jego rozwojowi psychofizycznemu. Jeśli złożyłeś wniosek po 1 maja 2014 r. w postępowaniu uchodźczym nie może Ci zostać udzielona zgoda na pobyt tolerowany, ani zgoda na pobyt ze względów humanitarnych. Wniosek o udzielenie Ci jednej z tych form ochrony należy kierować do Straży Granicznej po upływie 30 dni od otrzymania decyzji negatywnej. notatki 30 5 Otrzymałem decyzję pozytywną – co dalej? 1 Czy jestem uprawniony do otrzymania karty pobytu? 2 Czy mogę otrzymać kartę pobytu, jeśli nie jestem nigdzie zameldowany lub nie mam numeru PESEL? 3 Na jak długo otrzymam kartę pobytu? str. 32 4 Gdzie składam wniosek o wydanie karty pobytu? str. 33 Czy po doręczeniu decyzji pozytywnej jestem wciąż uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej i korzystania z opieki medycznej tak, jak w trakcie postępowania? str. 33 5 31 str. 32 str. 32 Jeśli otrzymałeś decyzję o nadaniu Ci statusu uchodźcy lub udzieleniu Ci ochrony uzupełniającej oznacza to, że możesz zostać w Polsce. Zarówno Urząd do Spraw Cudzoziemców jak i Rada do Spraw Uchodźców mogą wydać następujące decyzje pozytywne: o nadaniu statusu uchodźcy, o odmowie nadania statusu uchodźcy i udzieleniu ochrony uzupełniającej. 1 2 1 Czy jestem uprawniony do otrzymania karty pobytu? Tak jesteś uprawniony, ale musisz pamiętać, że po otrzymaniu przez Ciebie pozytywnej decyzji, powinieneś złożyć wniosek o wydanie Ci karty pobytu. Karta pobytu jest dokumentem tożsamości potwierdzającym otrzymanie przez Ciebie ochrony na terytorium RP i Twój legalny pobyt. Pamiętaj zatem, by zawsze nosić ją przy sobie. str. wzór karty pobytu 2 34 Czy mogę otrzymać kartę pobytu, jeśli nie jestem nigdzie zameldowany lub nie mam numeru PESEL? Tak, możesz otrzymać kartę pobytu nawet wtedy, gdy nie masz adresu zameldowania lub numeru PESEL. Pamiętaj tylko, by do wniosku o wydanie karty, załączyć podpisane oświadczenie, że nie posiadasz numeru PESEL lub nie jesteś nigdzie zameldowany. 3 Na jak długo otrzymam kartę pobytu? Karta pobytu uzyskana w związku z: nadaniem statusu uchodźcy jest wydawana na okres 3 lat, udzieleniem ochrony uzupełniającej jest wydawana na okres 2 lat. 1 2 ! WAŻNE! Ochrony uzupełniającej i statusu uchodźcy w Polsce udziela się bezterminonowo. Fakt, iż karta pobytu jest ważna kilka lat, nie oznacza, że po upływie tego okresu musisz ponownie ubiegać się o udzielenie Ci ochrony (nie musisz zatem składać ponownie wniosku o nadanie Ci statusu uchodźcy). Na 30 dni przed upływem okresu ważności karty pobytu musisz tylko złożyć wniosek o wydanie Ci kolejnej karty pobytu. Jest to po prostu zwykła wymiana dokumentu tożsamości na nowy. 32 4 Gdzie składam wniosek o wydanie karty pobytu? Aby otrzymać kolejną kartę pobytu, musisz złożyć wniosek w Urzędzie do Spraw Cudzoziemców. Wniosek znajdziesz na stronie Urzędu: @ www.udsc.gov.pl zakładka DO POBRANIA >>> WNIOSKI ! Pierwsza karta pobytu jest wydawana z urzędu. Do wypełnionego wniosku o wymianę karty pobytu musisz dołączyć: 1 fotografię, 2 kserokopię ważnego dokumentu podróży albo innego dokumentu potwierdzającego tożsamość (jeśli taki posiadasz), 3 aktualne poświadczenie zameldowania na pobyt czasowy (jeśli jesteś gdzieś zameldowany, jeśli nie – załącz oświadczenie o braku adresu zameldowania). Wydanie pierwszej karty pobytu jest nieodpłatne i następuje z urzędu. 5 Czy po doręczeniu decyzji pozytywnej jestem wciąż uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej i korzystania z opieki medycznej tak jak w trakcie postępowania? Możesz mieszkać w ośrodku dla cudzoziemców, korzystać z opieki medycznej lub otrzymywać pomoc socjalną poza ośrodkiem przez okres 2 miesięcy od doręczenia Ci decyzji pozytywnej. Po upływie tego okresu musisz samodzielnie zadbać o źródło utrzymania i miejsce zamieszkania. Pamiętaj jednak, że jeśli otrzymałeś status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy wydane ze względu na łączenie rodzin, możesz wnioskować o udział w Indywidualnym Programie Integracyjnym, który ułatwi Ci organizację życia po otrzymaniu pozytywnej decyzji. 33 ! WAŻNE! Na złożenie wniosku o przyznanie Indywidualnego Programu Integracyjnego masz tylko 60 dni od dnia uzyskania przez Ciebie statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej! Wniosek taki składa się do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie. Wzór karty pobytu: miejsce na zdjęcie awers rewers 34 6 Odmowa udzielenia ochrony 1 Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie nadania statusu uchodźcy? str. 36 2 Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie udzielenia ochrony uzupełniającej? str. 36 3 Kiedy muszę opuścić Polskę? str. 37 35 1 Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie nadania statusu uchodźcy? Decyzję o odmowie nadania statusu uchodźcy otrzymasz, jeśli Urząd do Spraw Cudzoziemców stwierdzi, że wystąpił jeden z niżej wymienionych powodów: 1 nie istnieje uzasadniona obawa przed prześladowaniem w Twoim kraju pochodzenia; 2 korzystasz z ochrony lub pomocy organów lub agencji Narodów Zjednoczonych innych niż Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców (pod warunkiem, że w danych okolicznościach masz praktyczną i prawną możliwość powrotu na terytorium, gdzie taka ochrona lub pomoc jest dostępna, bez zagrożenia Twojego życia, bezpieczeństwa osobistego lub wolności); 3 istnieją poważne podstawy, aby sądzić, że: a popełniłeś zbrodnię przeciwko pokojowi, zbrodnię wojenną lub zbrodnię przeciwko ludzkości w rozumieniu prawa międzynarodowego; B jesteś winny działań sprzecznych z celami i zasadami Narodów Zjednoczonych określonymi w Preambule oraz art. 1. oraz w art. 1 i 2 Karty Narodów Zjednoczonych; C popełniłeś zbrodnię o charakterze innym niż polityczny poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, przed złożeniem wniosku o nadanie statusu uchodźcy; 4 5 6 jesteś uważany przez organy władzy Rzeczypospolitej Polskiej za osobę mającą prawa i obowiązki związane z posiadaniem obywatelstwa polskiego; istnieją poważne podstawy, aby sądzić, że podżegałeś albo w inny sposób brałeś udział w popełnieniu zbrodni lub czynów, o których mowa w pkt. 3 C; jeśli złożyłeś kolejny wniosek o nadanie Ci statusu uchodźcy, to organ odmówi nadania Ci statusu uchodźcy, jeżeli obawa przed prześladowaniem jest oparta na okolicznościach, które celowo wytworzyłeś po ostatniej odmowie nadania statusu uchodźcy. 2 Kiedy organ wydaje decyzję o odmowie udzielenia ochrony uzupełniającej? Decyzję o odmowie udzielenia ochrony uzupełniającej otrzymasz, jeśli Urząd do Spraw Cudzoziemców stwierdzi, że wystąpił jeden z niżej wymienionych powodów: 1 nie istnieje rzeczywiste ryzyko doznania przez Ciebie poważnej krzywdy, 2 istnieją poważne podstawy, aby sądzić, że: 36 A B C D popełniłeś zbrodnię przeciwko pokojowi, zbrodnię wojenną lub zbrodnię przeciwko ludzkości w rozumieniu prawa międzynarodowego; jesteś winny działań sprzecznych z celami i zasadami Narodów Zjednoczonych określonymi w Preambule i art. 1. oraz art. 1 i 2 Karty Narodów Zjednoczonych; popełniłeś, w Polsce lub poza terytorium Polski zbrodnię bądź czyn, który jest uważany za zbrodnię według prawa polskiego; stanowisz zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa lub społeczeństwa; 3 istnieją poważne podstawy, aby sądzić, że podżegałeś albo w inny sposób brałeś udział w popełnieniu zbrodni lub czynów, o których mowa w pkt. 2 A-C; 4 jeśli przed przybyciem do Polski popełniłeś inny niż wyżej określony czyn, który jest przestępstwem według prawa polskiego zagrożonym karą pozbawienia wolności, wówczas można odmówić udzielenia Ci ochrony uzupełniającej, jeżeli opuściłeś kraj pochodzenia wyłącznie w celu uniknięcia kary. 3 ! Kiedy muszę opuścić Polskę? UWAGA! Musisz opuścić Polskę w ciągu 30 dni od dnia, w którym decyzja o odmowie nadania Ci statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej lub decyzja o umorzeniu postępowania w sprawie nadania statusu uchodźcy stała się ostateczna. W przypadku wydania decyzji przez Radę do spraw Uchodźców, musisz opuścić Polskę w ciągu 30 dni od dnia, w którym decyzja została Ci doręczona. 37 7 Otrzymałem decyzję negatywną – co dalej? 1 Ile mam czasu na wniesienie odwołania? str. 39 2 Co to znaczy, że decyzja została doręczona? str. 39 3 Jak i gdzie należy wnieść odwołanie? str. 41 4 Co się dzieje po wniesieniu przeze mnie odwołania? str. 42 5 Jakie decyzje może wydać Rada do Spraw Uchodźców? str. 42 6 Co mogę zrobić, jeśli otrzymam negatywną decyzję Rady do Spraw Uchodźców? 38 str. 42 Jeśli otrzymałeś decyzję o: odmowie nadania statusu uchodźcy, odmowie udzielenia ochrony uzupełniającej to jest to decyzja negatywna. Od decyzji negatywnej Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców, przysługuje Ci prawo do wniesienia odwołania do Rady do Spraw Uchodźców. 1 Ile mam czasu na wniesienie odwołania od otrzymania decyzji negatywnej? Odwołanie od decyzji należy wnieść w terminie 14 dni lub w ciągu 5 dni (jeśli Twój wniosek został rozpatrzony jako bezzasadny) od dnia doręczenia decyzji. Przykład: Jeśli decyzja została Ci doręczona 13 czerwca 2012 r., możesz wnieść odwołanie do dnia 27 czerwca 2012 r. włącznie (nie liczymy dnia, w którym otrzymałeś decyzję). 2 Co to znaczy, że decyzja została doręczona? Uznaje się, że decyzja jest doręczona w dniu, w którym faktycznie ją otrzymałeś w ośrodku lub na poczcie. Nie liczymy zatem terminu do wniesienia odwołania od daty wydania decyzji (data widniejąca na pierwszej stronie decyzji). Liczy się dzień, w którym po raz pierwszy mogłeś zapoznać się z treścią decyzji, np. dzień, gdy odebrałeś tę decyzję na poczcie (choć są od tej zasady wyjątki, patrz poniżej). Decyzja jest wysyłana na podany przez Ciebie w Urzędzie do Spraw Cudzoziemców adres zamieszkania. ! Pamiętaj, aby zawsze informować Urząd do Spraw Cudzoziemców lub Radę do Spraw Uchodźców o zmianie adresu. Jeśli mieszkasz w ośrodku dla cudzoziemców, decyzja zostanie Ci przekazana przez pracownika socjalnego. Jeśli przebywasz w Strzeżonym Ośrodku lub w Areszcie dla Cudzoziemców, decyzja zostanie Ci wręczona przez Straż Graniczną. Jeśli zaś mieszkasz poza ośrodkami dla cudzoziemców, decyzję doręczy Ci Poczta Polska. Oznacza to, iż do Twojego mieszkania przyjdzie listonosz w celu oddania Ci listu od Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Jeśli listonosz nie zastanie Cię w domu, zostawi tzw. „awizo” (zawiadomienie) w skrzynce pocztowej. Awizo to mała kartka, 39 na której napisane jest, w którym dniu listonosz próbował wręczyć Ci list i do kiedy masz możliwość go odebrać na najbliższej poczcie. Tak wygląda awizo: Jeśli znajdziesz awizo w skrzynce pocztowej, musisz w ciągu 14 dni zgłosić się na pocztę w celu odebrania listu. Jeśli nie odbierzesz listu w ciągu 7 dni, listonosz ponownie przyjdzie do Twojego mieszkania. Jeśli znowu Cię nie zastanie, w skrzynce zostawi zawiadomienie powtórne (drugie „awizo”). ! WAŻNE! Idąc na pocztę w celu odebrania listu, pamiętaj, by zabrać ze sobą dokument tożsamości (np. TZTC, paszport). Bez okazania tych dokumentów, pracownik poczty nie wyda Ci listu. Pamiętaj, aby regularnie sprawdzać skrzynkę pocztową. Jeśli nie odbierzesz pisma z poczty w terminie 14 dni, list jest odsyłany z powrotem do Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Uznaje się wtedy, iż decyzja została Ci skutecznie doręczona w ostatnim dniu 14-dniowego terminu. Jeśli listonosz przyszedł do Twojego mieszkania 1 maja 2012 r. i Cię w nim nie zastał, możesz odebrać pismo z poczty do dnia 15 maja 2012 r. włącznie (nie liczymy dnia, w którym listonosz próbował doręczyć Ci list). Jeśli nie odbierzesz pisma z poczty w tym terminie, uznaje się, że decyzja została doręczona dnia 15 maja 2012 r., tzn. że masz czas na wniesienie odwołania do dnia 29 maja 2012 r. włącznie. W konsekwencji, mimo że nie znasz treści swojej decyzji, nie widziałeś jej na oczy, mija Ci już termin do wniesienia odwołania. Jeśli zatem nie odbierzesz listu z poczty, to wniesienie odwołania w terminie późniejszym może okazać się już nieskuteczne. Ponadto jeśli mieszkasz z innymi osobami, pamiętaj, że one też mają prawo odebrać Twoją przesyłkę od listonosza (ale nie mogą odebrać Twojego listu w placówce 40 pocztowej). Dlatego często pytaj swoich współlokatorów, czy nie przyszło jakieś pismo do Ciebie. Jest to bardzo ważne, gdyż od daty otrzymania przez współlokatora pisma w Twojej sprawie, liczy się termin do wniesienia odwołania. 3 Jak i gdzie należy wnieść odwołanie od decyzji? Odwołanie wnosi się do Urzędu do Spraw Cudzoziemców (a nie do organu odwoławczego, czyli Rady do Spraw Uchodźców). Możesz je zawieźć osobiście do siedziby Urzędu (ul. Taborowa 33 w Warszawie) i złożyć odwołanie „w okienku” w godzinach pracy Urzędu. Pamiętaj jednak, by mieć przy sobie kopię odwołania. Oryginał odwołania oddajesz w Urzędzie, a na kopii prosisz o umieszczenie przez urzędnika potwierdzenia otrzymania pisma (stempel z datą i podpisem urzędnika). Jest to bardzo ważne – taki stempel stanowi dowód tego, że złożyłeś odwołanie danego dnia w Urzędzie. Możesz również wysłać odwołanie pocztą. Pamiętaj jednak, iż nie może to być zwykły list. Dokumenty urzędowe (w tym odwołania) zawsze wysyłaj listem poleconym. Aby wysłać list polecony, do koperty z odwołaniem w środku, należy dołączyć wypełnione „potwierdzenie nadania”. Znajdziesz je na każdej poczcie. Potwierdzenie nadania wygląda tak: Po zarejestrowaniu na poczcie Twojego listu, zostanie ci oddane „potwierdzenie nadania” wraz z pieczątką poczty. Pamiętaj, aby zachować je w domu, gdyż stanowi to dowód wysłania przez Ciebie odwołania. Przypnij potwierdzenie nadania do kopii Twojego odwołania! ! WAŻNE! Odwołanie uznaje się za wniesione w dniu wysłania go pocztą listem poleconym (data na potwierdzeniu nadania), a nie w dniu otrzymania go przez Urząd do Spraw Cudzoziemców. 41 ! PAMIĘTAJ! Nie ma znaczenia, czy zawieziesz odwołanie osobiście, czy wyślesz je pocztą. Wybierz ten sposób wniesienia odwołania, który jest dla Ciebie najwygodniejszy. 4 Co się dzieje po wniesieniu przeze mnie odwołania? Jeśli wniosłeś odwołanie w terminie 5 lub 14 dni od daty otrzymania decyzji negatywnej, postępowanie w Twojej sprawie nadal się toczy. Oznacza to, że ciągle masz prawo do otrzymywania pomocy socjalnej oraz do otrzymania nowego TZTC. 5 Jakie decyzje może wydać Rada do Spraw Uchodźców? Rada do Spraw Uchodźców może wydać dwa rodzaje decyzji pozytywnych: 1 Decyzję o uchyleniu decyzji Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców i o przekazaniu sprawy organowi I instancji do ponownego rozpoznania. Oznacza to, że organ II instancji anulował wydaną wcześniej decyzję i Twoja sprawa będzie ponownie rozpatrzona przez Urząd do Spraw Cudzoziemców. Postępowanie w Twojej sprawie zatem ciągle trwa. 2 Decyzję o uchyleniu decyzji Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców i o nadaniu statusu uchodźcy lub udzieleniu ochrony uzupełniającej. Oznacza to, że Rada do Spraw Uchodźców uznała, że Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców wydał błędną decyzję w Twojej sprawie i przyznała Ci jedną z form ochrony w Polsce. Postępowanie w Twojej sprawie zakończyło się. Rada do Spraw Uchodźców może również wydać decyzję negatywną tj. o utrzymaniu w mocy zaskarżonej decyzji. Oznacza to, iż zdaniem tego organu Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców wydał prawidłową decyzję. 6 Co mogę zrobić, jeśli otrzymam negatywną decyzję Rady do Spraw Uchodźców? Po otrzymaniu negatywnej decyzji Rady do Spraw Uchodźców, masz prawo wnieść skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa). Skargę wnosi się w terminie 30 dni od dnia doręczenia Ci decyzji. Skargę w tym terminie wysyła się do Rady do Spraw Uchodźców. Następnie Rada wysyła skargę do Sądu. 42 8 Postępowanie sądowe 1 Ile kosztuje postępowanie sądowe? str. 44 2 Czy jeśli nie mam pieniędzy, nie mogę wnieść skargi do sądu? str. 44 3 Otrzymałem od sądu bezpłatną pomoc adwokata lub radcy prawnego – co dalej? str. 45 4 Czy mogę zostać zobowiązany do powrotu w trakcie postępowania sądowego? str. 45 5 Czy jestem uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej i TZTC w trakcie postępowania sądowego? str. 45 6 Czy muszę brać udział w rozprawie w sądzie? str. 45 7 Czy na rozprawie będzie obecny tłumacz? str. 46 8 Jakie rozstrzygnięcia może wydać sąd? str. 46 9 Sąd oddalił moją skargę – co dalej? str. 46 10 Skarga kasacyjna – co dalej? str. 47 43 WAŻNE! Do sądu w sprawie uchodźczej możesz się zwrócić dopiero po wydaniu decyzji przez Radę do Spraw Uchodźców, czyli organ II instancji. 1 Ile kosztuje postępowanie sądowe? Postępowanie kosztuje 300 złotych. Możesz wpłacić 300 złotych na konto sądu lub w kasie sądu jeszcze przed wniesieniem skargi. Możesz także poczekać na pismo z sądu, zatytułowane „wezwanie do uiszczenia wpisu”, w którym sąd wezwie Cię do zapłacenia za postępowanie sądowe. Dane do przelewu znajdziesz na stronie internetowej Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie: http://bip.warszawa.wsa.gov.pl/ @ Pamiętaj jednak, że masz na to tylko 7 dni od dnia doręczenia pisma z sądu! Niezależnie od tego, czy zdecydujesz się na wpłatę w kasie sądu czy przelejesz pieniądze na konto sądu, koniecznie zachowaj potwierdzenie dokonania wpłaty (wydruk przelewu bankowego, potwierdzenie przelewu z poczty, potwierdzenie wydane w kasie sądu). Pamiętaj! Postępowanie sądowe nie jest bezpłatne 2 Czy jeśli nie mam pieniędzy, to nie mogę wnieść skargi do sądu? Nawet jeśli nie masz pieniędzy, możesz wnieść skargę do sądu. Powinieneś wtedy załączyć do skargi wniosek o zwolnienie Cię z kosztów sądowych. Wniosek znajdziesz na stronie internetowej Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (http://www.warszawa.wsa.gov.pl/). We wniosku możesz poprosić sąd o to, by zwolnił Cię z opłat za postępowanie sądowe (całkowicie lub w części), a także o przyznanie Ci bezpłatnej pomocy adwokata lub radcy prawnego w trakcie postępowania sądowego. Prośbę tę trzeba jednak uzasadnić, tzn. musisz wykazać, że nie masz środków finansowych na pokrycie kosztów postępowania. Wniosek w formacie Word, który możesz wypełnić na komputerze znajduje się na stronie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu http://www.wsa.poznan.pl/sad/21/Wzor_wniosku_o_przyznanie_prawa_pomocy – jest to ten sam wzór wniosku który składa się do sądu w Warszawie @ Jeśli sąd przychyli się do Twojego wniosku, otrzymasz postanowienie sądu o przyznaniu prawa pomocy: w zakresie całkowitym (wtedy nie musisz nic płacić za postępowanie i otrzymujesz pomoc bezpłatnego adwokata albo radcy prawnego); w zakresie częściowym (np. gdy sąd przyzna Ci bezpłatną pomoc adwokata albo radcy prawnego, ale musisz zapłacić np. 200 złotych za postępowanie). 44 3 Otrzymałem od sądu bezpłatną pomoc adwokata lub radcy prawnego – co dalej? Jeśli wnioskowałeś o przyznanie bezpłatnej pomocy adwokata lub radcy prawnego i sąd przychylił się do tego wniosku, pamiętaj, że sąd nie wskaże Ci konkretnego prawnika. Zrobi to dopiero Okręgowa Izba Radców Prawnych w Warszawie lub Okręgowa Rada Adwokacka w Warszawie. Dlatego otrzymasz jeszcze jedno pismo, w którym wskazane będzie imię i nazwisko oraz dane kontaktowe Twojego pełnomocnika. Skontaktuj się z nim szybko i podaj mu swój numer telefonu. Jest to bardzo ważne! Dzięki temu Twój pełnomocnik będzie miał możliwość skontaktować się z Tobą zawsze, gdy będzie taka potrzeba. ! WAŻNE! Po wyznaczeniu adwokata lub radcy prawnego, to on otrzymuje wszelkie pisma w Twojej sprawie. 4 Czy mogę zostać zobowiązany do powrotu w trakcie postępowania sądowego? Tak, musisz opuścić Polskę w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja o odmowie nadania Ci statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej lub decyzja o umorzeniu postępowania w sprawie nadania statusu uchodźcy, stała się ostateczna, a w przypadku wydania decyzji przez Radę do spraw Uchodźców od dnia, w którym decyzja ostateczna została Ci doręczona. Jeśli tego nie zrobisz, Straż Graniczna powinna wszcząć postępowanie w sprawie zobowiązania Cię do powrotu do kraju pochodzenia i może także wydać decyzję o zobowiązaniu Cię do powrotu. Koniecznie skontaktuj się z prawnikiem w celu wyjaśnienia Twojej sytuacji. 5 Czy jestem uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej i TZTC w trakcie postępowania sądowego? Nie. Co do zasady nie jesteś uprawniony. Możesz jednak skierować do Urzędu do Spraw Cudzoziemców wniosek o przywrócenie pomocy socjalnej do momentu wydania rozstrzygnięcia przez Sąd. 6 Czy muszę brać udział w rozprawie w sądzie? To zależy. Sąd, gdy już wyznaczy datę rozprawy, wyśle do Ciebie pismo, w którym powiadomi Cię kiedy i gdzie (w której sali) odbędzie się rozprawa. Sąd również poinformuje Cię, czy musisz przyjść na rozprawę. Jeśli będzie na nim napisane „stawiennictwo obowiązkowe”, musisz pójść do sądu. Jeśli będzie na nim napisane „stawiennictwo nieobowiązkowe”, nie musisz iść do sądu, jest to Twoja decyzja, czy weźmiesz udział w rozprawie. 45 7 Czy na rozprawie będzie obecny tłumacz? Tak, jeżeli złożysz wniosek do sądu o przyznanie Ci pomocy tłumacza. Wniosek taki możesz umieścić w samej skardze. 8 Jakie rozstrzygnięcia może wydać sąd? Sąd może uchylić decyzję Rady do Spraw Uchodźców lub decyzję Rady do Spraw Uchodźców i Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania. Oznacza to, że sąd nie może zdecydować o nadaniu Ci statusu uchodźcy lub udzieleniu ochrony uzupełniającej. Sąd może tylko ponownie skierować ponownie Twoją sprawę do organów, które się nią już wcześniej zajmowały, wskazując na popełnione przez nie błędy. Organy mają obowiązek naprawić te błędy w trakcie ponownego postępowania. ! WAŻNE! Przekazanie Twojej sprawy do ponownego rozpoznania przez organy administracji nie jest jednoznaczne z tym, że otrzymasz pozytywną decyzję Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców lub Rady do Spraw Uchodźców. Po pozytywnym rozstrzygnięciu sądu, masz tylko ponowną szansę na uzyskanie ochrony w Polsce. Sąd może również stwierdzić, że Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców i Rada do Spraw Uchodźców wydały prawidłowe decyzje. Sąd oddala wtedy Twoją skargę. 9 Sąd oddalił moją skargę – co dalej? Jeśli sąd oddalił Twoją skargę, powinieneś (lub Twój pełnomocnik) w ciągu 7 dni od dnia rozprawy złożyć w sądzie wniosek o doręczenie Ci wyroku wraz z uzasadnieniem. Sąd wtedy prześle wyrok z uzasadnieniem na Twój adres zamieszkania (lub adres pełnomocnika jeśli go miałeś). Od dnia otrzymania przez Ciebie (lub Twojego pełnomocnika) wyroku z uzasadnieniem, masz 30 dni na wniesienie skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie. ! UWAGA! Skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego musi sporządzić adwokat albo radca prawny. Nie możesz jej zatem napisać samodzielnie. Jeśli Wojewódzki Sąd Administracyjny przyznał Ci pomoc pełnomocnika z urzędu, ma on obowiązek rozważyć, czy pisanie skargi kasacyjnej jest uzasadnione. Jeśli stwierdzi, że jest, sporządzi dla Ciebie skargę. Jeśli jednak uzna, że sąd wydał prawidłowe rozstrzygnięcie, sporządzi on opinię o braku podstaw do wniesienia skargi. Zarówno o sporządzeniu skargi jak i o opinii, Twój pełnomocnik powinien Cię poinformować. 46 Jeśli podczas postępowania przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie nie miałeś pełnomocnika z urzędu, możesz o niego poprosić także po wydaniu wyroku przez sąd I instancji w celu sporządzenia dla Ciebie skargi kasacyjnej. Pamiętaj jednak, by wystąpić z wnioskiem o przyznanie takiej pomocy jak najszybciej po wydaniu negatywnego wyroku. 10 Skarga kasacyjna – co dalej? Naczelny Sąd Administracyjny może uwzględnić skargę i uchylić wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Oznacza to, że Twoja sprawa będzie ponownie rozpatrywana przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie. Naczelny Sąd Administracyjny może uchylić również decyzję Rady do Spraw Uchodźców i decyzję Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Naczelny Sąd Administracyjny może także uznać, że wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego był prawidłowy i oddalić skargę – rozstrzygnięcie to jest ostateczne, co oznacza, że nie można się już od niego odwoływać do żadnego sądu w Polsce. notatki 47 9 Kolejny wniosek o nadanie statusu uchodźcy 1 Moje postępowanie o nadanie statusu uchodźcy zostało zakończone – czy mogę złożyć drugi (kolejny) wniosek o nadanie statusu uchodźcy? str. 49 2 Czy mogę zostać zobowiązany do powrotu w trakcie kolejnego postępowania o nadanie statusu uchodźcy? 3 Gdzie mam złożyć kolejny wniosek o nadanie mi statusu uchodźcy? str. 49 4 Czy podczas kolejnego postępowania o nadanie statusu uchodźcy odbędzie się przesłuchanie? str. 49 5 Czy w trakcie kolejnego postępowania o nadanie statusu uchodźcy jestem uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej i TZTC? str. 50 6 Jakie decyzje może wydać organ w kolejnym postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy? str. 50 48 str. 49 1 Moje postępowanie o nadanie statusu uchodźcy zostało zakończone – czy mogę złożyć drugi (kolejny) wniosek o nadanie statusu uchodźcy? Jeśli postępowanie o nadanie Ci statusu uchodźcy zostało zakończone, masz prawo ponownie złożyć wniosek o nadanie Ci statusu uchodźcy. Pamiętaj jednak, iż postępowanie to znacznie różni się od postępowania zapoczątkowanego wniesieniem pierwszego wniosku. 2 Czy mogę zostać zobowiązany do powrotu w trakcie kolejnego postępowania o nadanie statusu uchodźcy? Złożenie kolejnego wniosku o nadanie statusu uchodźcy nie wstrzymuje co do zasady wykonania decyzji o powrocie, jesli taka decyzja została wydana. Musisz zatem poprosić o wstrzymanie jej wykonania przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Jeśli o to poprosisz, Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców zadecyduje, czy wstrzymać wykonanie decyzji czy nie, i prześle Ci postanowienie w tej sprawie pocztą. Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców wstrzyma wykonanie decyzji o powrocie, jeśli przemawia za tym Twój słuszny interes, nie jest to sprzeczne z interesem społecznym i złożenie kolejnego wniosku nie nastąpiło w celu opóźnienia wydania decyzji o powrocie lub opóźnienia bądź zakłócenia wykonania takiej decyzji. Jeśli Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców odmówi Ci wstrzymania wykonania decyzji, możesz wnieść o ponowne rozpatrzenie sprawy, jeśli jednak po raz drugi otrzymasz decyzję odmowną, oznacza to, że możesz zostać zobowiązany do powrotu, mimo że trwa kolejne postępowanie o nadanie Ci statusu uchodźcy. Jednakże i na tę decyzję możesz złożyć skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie. 3 Gdzie mam złożyć kolejny wniosek o nadanie mi statusu uchodźcy? Kolejny wniosek składasz do Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców za pośrednictwem funkcjonariuszy Nadwiślańskiego Oddziału Straży Granicznej, tj. na ul. Taborowej 33 w Warszawie (budynek Urzędu do Spraw Cudzoziemców). Więcej informacji >>> Czy mogę zostać zatrzymany podczas składania kolejnego wniosku o nadanie statusu uchodźcy? 4 str. 51 Czy podczas kolejnego postępowania o nadanie statusu uchodźcy odbędzie się przesłuchanie? Podczas kolejnego postępowania może odbyć się przesłuchanie, ale nie musi. Jeśli Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców uzna, że wydanie decyzji w Twojej sprawie jest możliwe na podstawie zebranego materiału dowodowego, nie przeprowadzi kolejnego przesłuchania. 49 5 Czy w trakcie kolejnego postępowania o nadanie statusu uchodźcy jestem uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej i TZTC? W trakcie kolejnego postępowania o nadanie statusu uchodźcy jesteś uprawniony do otrzymywania pomocy socjalnej oraz TZTC. Pamiętaj jednak, że w razie otrzymania ostatecznej decyzji o umorzeniu postępowania pomoc ta skończy się wcześniej niż w pierwszym postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy tj. po upływie 14 dni od daty doręczenia Ci tej decyzji. 6 ! Jakie decyzje może wydać organ w kolejnym postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy? UWAGA! Organ rozpatrujący Twój kolejny wniosek o nadanie statusu uchodźcy w pierwszej kolejności porówna Twój poprzedni wniosek (wnioski) i ustalenia dokonane przez organy w poprzednim postępowaniu z nowym wnioskiem. Jeśli organ uzna, że nowy wniosek jest oparty na tych samych podstawach co poprzednie (tj. ubiegasz się o nadanie Ci statusu uchodźcy z tych samych powodów co poprzednio, nie masz nowych dowodów), to wyda decyzję o umorzeniu postępowania wobec stwierdzenia, że wniosek jest niedopuszczalny. W takiej sytuacji organ nie bada ponownie, czy spełniasz przesłanki do uzyskania przez Ciebie ochrony w Polsce. Od decyzji o umorzeniu postępowania przysługuje Ci odwołanie, a następnie skarga do sądu na zasadach ogólnych. Zasady ogólne opisane w rozdziałach: Otrzymałem decyzję negatywną – co dalej? oraz Postępowanie sądowe. str. 37 str. 42 Jeśli organ uzna, że nowy wniosek nie jest oparty na tych samych podstawach, oceni ponownie, czy spełniasz przesłanki do uzyskania ochrony w Polsce. Po przeprowadzeniu tej analizy organ może wydać takie decyzje, jak w pierwszym postępowaniu o nadanie Ci statusu uchodźcy. Więcej informacji >>> Otrzymałem decyzję pozytywną - co dalej? Otrzymałem decyzję negatywną – co dalej? 50 str. 30 str. 37 1 10 Pozbawienie wolności osoby ubiegającej się o status uchodźcy 1 Czy mogę zostać zatrzymany przez Straż Graniczną? str. 52 2 Czy mogę zostać zatrzymany podczas składania kolejnego wniosku o nadanie statusu uchodźcy? str. 52 3 Czy zostanę umieszczony w Strzeżonym Ośrodku lub w Areszcie dla Cudzoziemców? str. 53 4 Jaka jest różnica między Strzeżonym Ośrodkiem a Aresztem dla Cudzoziemców? str. 54 5 6 7 Czy mogę kontaktować się z prawnikiem lub organizacjami pozarządowymi w trakcie pobytu w Strzeżonym Ośrodku lub w Areszcie dla Cudzoziemców? Czy jeśli złożę wniosek o nadanie statusu uchodźcy podczas pobytu w Strzeżonym Ośrodku lub w Areszcie dla Cudzoziemców, to zostanę z niego zwolniony? Kiedy zostanę zwolniony ze Strzeżonego Ośrodka lub z Aresztu dla Cudzoziemców? 51 str. 54 str. 54 str. 55 1 Czy mogę zostać zatrzymany przez Straż Graniczną? Jeśli złożyłeś pierwszy wniosek o nadanie statusu uchodźcy co do zasady nie powinieneś zostać zatrzymany. Jednakże do zatrzymania dochodzi w sytuacji, gdy istnieje konieczność: 1 2 3 4 ustalenia tożsamości osoby składającej wniosek; zapobieżenia nadużyciu postępowania w sprawie nadania statusu uchodźcy (zdarza się to w sytuacji, gdy np. cudzoziemiec składa wniosek po długim okresie nielegalnego pobytu w Polsce); zapobieżenia zagrożeniu dla bezpieczeństwa, zdrowia, życia lub własności innych osób; ochrony obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Zatrzymania można dokonać także w przypadku: 1 2 nielegalnego przekroczenia lub usiłowania przekroczenia granicy przez wnioskodawcę (chyba że przybył on bezpośrednio z terytorium, na którym jego życiu lub wolności zagrażało niebezpieczeństwo prześladowania lub ryzyko wyrządzenia poważnej krzywdy, przedstawił wiarygodne przyczyny nielegalnego wjazdu do Polski i złożył wniosek o nadanie statusu uchodźcy niezwłocznie po przekroczeniu granicy); stworzenia przez wnioskodawcę zagrożenia dla bezpieczeństwa, zdrowia lub życia innych cudzoziemców przebywających w ośrodku lub pracowników ośrodka. Zatrzymanie to krótkotrwałe pozbawienie wolności, nie może ono trwać dłużej niż 48 godzin. Osoba zatrzymana umieszczana jest w izbie zatrzymań prowadzonej przez Straż Graniczną. Osoba zatrzymana powinna zostać pouczona o swoich prawach oraz powinna otrzymać protokół zatrzymania. 2 Czy mogę zostać zatrzymany podczas składania kolejnego wniosku o nadanie statusu uchodźcy? Często zdarzają się również przypadki zatrzymywania cudzoziemców podczas składania kolejnych wniosków o nadanie statusu uchodźcy. Złożenie kolejnego wniosku co do zasady nie powoduje, że wydana wcześniej decyzja o zobowiązaniu do powrotu zostaje anulowana lub wstrzymana. Wraz ze złożeniem nowego wniosku o udzielenie ochrony, musisz złożyć wniosek o wstrzymanie wykonania decyzji o zobowiązaniu do powrotu. 52 Więcej informacji >>> kolejny wniosek o nadanie status uchodźcy ! str. 47 WAŻNE! Podejmując decyzję o złożeniu kolejnego wniosku o nadanie statusu uchodźcy, musisz liczyć się z tym, że zostaniesz zatrzymany przez Straż Graniczną i umieszczony w Strzeżonym Ośrodku. 3 Czy zostanę umieszczony w Strzeżonym Ośrodku lub Areszcie? Po zatrzymaniu, Straż Graniczna zazwyczaj składa do sądu wniosek o umieszczenie cudzoziemca w Strzeżonym Ośrodku. Wniosek ten powinien zostać złożony w sądzie przed upływem 48 godzin od zatrzymania, a osoba zatrzymana powinna zostać przekazana do dyspozycji sądu przed upływem tego terminu. Podczas posiedzenia sądowego powinien być obecny tłumacz posługujący się językiem dla Ciebie zrozumiałym. Zazwyczaj sądy przychylają się do wniosków Straży Granicznej i wydają postanowienie o umieszczeniu w Strzeżonym Ośrodku na okres od 30 do 60 dni. Po upływie tego terminu Straż Graniczna zazwyczaj składa do sądu wniosek o przedłużenie okresu umieszczenia w Strzeżonym Ośrodku. ! WAŻNE! Całkowity okres pobytu w Strzeżonym Ośrodku i w Areszcie dla Cudzoziemców nie może przekroczyć 6 miesięcy, jeśli ubiegasz się o nadanie statusu uchodźcy. Od postanowienia Sądu Rejonowego możesz złożyć zażalenie do Sądu Okręgowego (sąd musi cię o tym pouczyć). W Strzeżonym Ośrodku nie umieszcza się: małoletniego bez opieki (należy pamiętać, że małoletni z rodzinami mogą zostać umieszczeni w Strzeżonym Ośrodku); cudzoziemca, którego stan psychofizyczny stwarza domniemanie, że był poddany przemocy (tę okoliczność można ustalić na podstawie badań przeprowadzonych przez psychologa); cudzoziemca, który jest niepełnosprawny. 53 4 Jaka jest różnica między Strzeżonym Ośrodkiem a Aresztem? Zarówno Strzeżony Ośrodek jak i Areszt dla Cudzoziemców, są miejscami pozbawienia wolności. Jednakże w Strzeżonym Ośrodku będziesz mieszkać w pokoju i będziesz mógł bardziej swobodnie poruszać się wewnątrz ośrodka. W Areszcie będziesz mieszkać w celi i nie będziesz mieć możliwości swobodnego poruszania się po terenie aresztu. ! UWAGA! W Areszcie dla Cudzoziemców możesz zostać umieszczony, gdy stwarzasz zagrożenie dla porządku i bezpieczeństwa. 5 Czy mogę kontaktować się z prawnikiem lub organizacjami pozarządowymi w trakcie pobytu w Strzeżonym Ośrodku lub Areszcie? Przebywając w Strzeżonym Ośrodku lub Areszcie dla Cudzoziemców, masz prawo do kontaktowania się (listownie, telefonicznie i osobiście) z organizacjami zajmującymi się sprawami do spraw uchodźców, a także z przedstawicielem Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do Spraw Uchodźców. lista organizacji pozarządowych pomagających cudzoziemcom str. 60 Z pomocy można skorzystać telefonicznie, korespondencyjnie oraz za pomocą faksu lub poczty elektronicznej.W ośrodkach znajdują się dane kontaktowe do organizacji zajmujących się pomocą prawną dla cudzoziemców. Ponadto do niektórych ośrodków przyjeżdżają prawnicy z tych organizacji i można z nimi porozmawiać bezpośrednio. Należy jednak pamiętać, że aby prawnik mógł udzielić pomocy, musisz pokazać mu komplet dokumentów dotyczących danej sprawy oraz zwięźle określić, jakiej pomocy oczekujesz. 6 Czy jeśli złożę wniosek o nadanie statusu uchodźcy podczas pobytu w Strzeżonym Ośrodku lub w Areszcie dla Cudzoziemców, to zostanę z niego zwolniony? Wniosek o nadanie statusu możesz złożyć także podczas pobytu w Strzeżonym Ośrodku lub w Areszcie dla Cuzoziemców. Złożenie takiego wniosku nie oznacza jednak zwolnienia, sąd może przedłużyć okres Twojego pobytu w tym miejscu o 90 dni, przy czym pierwszym dniem przedłużonego okresu pobytu jest dzień złożenia wniosku o nadanie statusu uchodźcy. 54 7 Kiedy zostanę zwolniony ze Strzeżonego Ośrodka lub z Aresztu dla Cudzoziemców? Zostaniesz zwolniony ze Strzeżonego Ośrodka lub Aresztu dla Cudzoziemców w sytuacji, gdy: ustały przyczyny uzasadniające umieszczenie w Strzeżonym Ośrodku (np. nadano Ci status uchodźcy, udzielono ochrony uzupełniającej); umieszczenie w Strzeżonym Ośrodku/Areszcie dla Cudzoziemców stwarza zagrożenie dla Twojego życia lub zdrowia (jednakże zwykła choroba, nawet przewlekła, nie jest taką okolicznością); pojawiły się inne okoliczności uniemożliwiające umieszczenie Cię w Strzeżonym Ośrodku/Areszcie dla Cudzoziemców, upłynął okres pobytu wyznaczony przez sąd, a Straż Graniczna nie wystąpiła z wnioskiem o przedłużenie pobytu; Szef Urzędu wydał decyzję o zwolnieniu Cię ze Strzeżonego Ośrodko/Aresztu dla Cudzoziemców; upłynęło 6 miesięcy pobytu w Strzeżonym Ośrodku/Areszcie dla Cudzoziemców. Zwolnione zostają również osoby niepełnosprawne oraz te, które najprawdopodobniej są ofiarami przemocy. Wniosek o zwolnienie cię ze Strzeżonego Ośrodka lub Aresztu dla Cudzoziemców składasz do Straży Granicznej. Jeśli Straż Graniczna odmówi zwolnienia Cię z Ośrodka masz prawo do złożenia zażalenia na to postanowienie do Sądu Rejonowego. Zażalenie musisz złożyć w ciągu 7 dni. Jeśli istnieje duże prawdopodobieństwo, że uzyskasz status uchodźcy lub zostanie udzielona Ci ochrona uzupełniająca, możesz zostać zwolniony z ośrodka przez Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Od decyzji o odmowie zwolnienia możesz odwołać się do Sądu Rejonowego dla Warszawy- Śródmieścia. W sytuacji, gdy Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców zwolni Cię ze Strzeżonego Ośrodka lub Aresztu dla Cudzoziemców, może nakazać Ci przebywanie w określonym miejscu lub miejscowości oraz zobowiązać Cię do zgłaszania się w określonych odstępach czasu do wskazanego przez niego organu. Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców może również zastosować takie środki, jeśli sąd odmówił umieszczenia Cię w Strzeżonym Ośrodku lub Areszcie dla Cudzoziemców, ponieważ pobyt w nim byłby zagrożeniem dla Twojego życia lub zdrowia, lub jeśli istnieje przypuszczenie, że byłeś poddany przemocy. Jeśli do pozbawienia wolności doszło bezprawnie, wówczas istnieje możliwość złożenia pozwu o zadośćuczynienie. Taki pozew jest wolny od opłat; można złożyć do sądu wniosek o adwokata, który sporządzi taki pozew i będzie reprezentował Cię w sądzie. 55 11 Zawarcie związku małżeńskiego w Polsce 1 2 Jakie dokumenty są konieczne do zawarcia związku małżeńskiego w Polsce? Czy jeśli nie posiadam dokumentów wymaganych do zawarcia małżeństwa, to nie mogę wstąpić w związek małżeński w Polsce? str. 56 str. 56 3 Jak wygląda postępowanie w Urzędzie Stanu Cywilnego? str. 58 4 Jak długo będę czekać na zawarcie związku małżeńskiego? str. 58 5 Zawarcie związku małżeńskiego – co dalej? str. 59 6 Czy zawarcie przeze mnie małżeństwa ma wpływ na moje postępowanie uchodźcze? 56 str. 59 Każda osoba, w tym także cudzoziemcy przebywający w Polsce, którzy ubiegają się o nadanie statusu uchodźcy, mają prawo do zawarcia związku małżeńskiego. Związek małżeński można zawrzeć w dowolnym Urzędzie Stanu Cywilnego. 1 Jakie dokumenty są konieczne do zawarcia związku małżeńskiego w Polsce? Aby zawrzeć związek małżeński, oboje małżonkowie powinni przedstawić w Urzędzie Stanu Cywilnego następujące dokumenty: dokument potwierdzający tożsamość (może to być TZTC – powinno być jednak ważne w momencie zawierania małżeństwa), odpis skrócony aktu urodzenia, dokument potwierdzający zdolność do zawarcia małżeństwa zgodnie z prawem państwa, z którego pochodzi cudzoziemiec (w niektórych sytuacjach cudzoziemcy posiadają dokumenty świadczące jedynie o tym, że np. są stanu wolnego; dokument taki jednak nie jest wystarczający). Ponadto jeśli jeden z małżonków był już wcześniej żonaty, wówczas powinien także przedstawić: odpis skrócony aktu zgonu poprzedniego małżonka lub odpis skrócony aktu małżeństwa z adnotacją o rozwiązaniu małżeństwa lub prawomocne orzeczenie sądu o rozwiązaniu małżeństwa. Jeżeli wyżej wymienione dokumenty zostały sporządzone w innym języku niż język polski, wówczas powinny zostać przetłumaczone na język polski przez tłumacza przysięgłego i dopiero wówczas złożone w Urzędzie Stanu Cywilnego. 2 Czy jeśli nie posiadam dokumentów wymaganych do zawarcia małżeństwa, to nie mogę wstąpić w związek małżeński w Polsce? Jeśli nie posiadasz jednego z wymaganych dokumentów, możesz złożyć do sądu wniosek o zwolnienie od obowiązku złożenia dokumentu koniecznego do zawarcia małżeństwa. Wniosek taki składa się do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby, która chce zawrzeć związek małżeński. We wniosku, poza wskazaniem samego sądu, wnioskodawcy i drugiego małżonka jako uczestnika 57 postępowania, należy uzasadnić, dlaczego nie możesz uzyskać dokumentu koniecznego do zawarcia małżeństwa (np. dlatego, że jako osoba ubiegająca się o status uchodźcy nie chcesz lub nie możesz zwrócić się do przedstawicielstwa państwa, przed którym poszukujesz ochrony). Do wniosku należy załączyć kopie posiadanych dokumentów. Wniosek taki powinien zostać złożony wraz z potwierdzeniem uiszczenia opłaty sądowej w wysokości 100 zł (można w tym celu zakupić znaczki opłaty sądowej w budynku sądu i przykleić do wniosku). Ponadto, jeśli jeden z małżonków nie zna języka polskiego, wówczas dobrze jest od razu złożyć dodatkowy wniosek o wyznaczenie tłumacza z języka, którym porozumiewa się cudzoziemiec. Jeśli nie posiadasz środków na pokrycie kosztów postępowania sądowego (najczęściej, poza 100 zł opłaty sądowej, będzie to również wynagrodzenie dla tłumacza oraz koszt tłumaczenia dokumentów), wówczas można również dołączyć wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych, do którego powinien zostać załączony formularz z informacjami o stanie rodzinnym i majątkowym. Wszystkie wyżej wskazane dokumenty powinny zostać złożone razem z ich odpisem (kopią). Wniosek można zanieść do sądu i złożyć go w biurze podawczym. Wówczas przy składaniu wniosku dobrze jest też mieć ze sobą jeszcze jedną kopię wniosku, na której pracownik sądu złoży pieczęć i podpis. Kopia wniosku z pieczątką i podpisem będzie dowodem na to, że złożyłeś wniosek. Wniosek możesz wysłać listem poleconym, wówczas należy zachować potwierdzenie nadania. Po złożeniu wniosku, sąd wyznaczy termin posiedzenia. Prawo nie określa, w jakim terminie powinno odbyć się posiedzenie, zatem można na nie czekać nawet kilka miesięcy, gdyż wszystko zależy od tego, jak bardzo sąd jest obciążony sprawami. Przed posiedzeniem sąd wysyła do obojga przyszłych małżonków wezwanie do stawienia się w określonym terminie w sądzie. Sąd wysyła je na adresy wskazane we wniosku, dlatego też jeśli dojdzie do zmiany miejsca zamieszkania, należy o tym poinformować sąd na piśmie. Podczas posiedzenia sąd bada okoliczności zawarte we wniosku i pyta przyszłych małżonków o różne okoliczności związane z zawarciem związku małżeńskiego. Najczęściej sąd wydaje postanowienie po pierwszym posiedzeniu. Po wydaniu postanowienia przez sąd, aby można było z niego skorzystać, powinno się ono jeszcze uprawomocnić (co trwa łącznie trzy tygodnie), a następnie sąd przesyła postanowienie pocztą. Jednakże aby przyspieszyć uzyskanie dokumentu, podczas posiedzenia można ustnie oświadczyć sądowi, że się rezygnuje z doręczenia dokumentu pocztą 58 i wówczas po trzech tygodniach można osobiście odebrać w sekretariacie sądu prawomocne postanowienie. Upewnij się czy postanowienie sądu jest zgodne z Twoją wolą i treścią wniosku! Prawomocne postanowienie sądu składa się w Urzędzie Stanu Cywilnego zamiast dokumentu, którego cudzoziemiec nie posiadał. 3 Jak wygląda postępowanie w Urzędzie Stanu Cywilnego? Gdy wszystkie dokumenty zostaną skompletowane i Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego stwierdzi, iż pozwalają one na zawarcie związku małżeńskiego, wówczas można je złożyć w Urzędzie. Przy składaniu dokumentów, oboje małżonkowie powinni jednocześnie podpisać w Urzędzie Stanu Cywilnego zapewnienie, że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Podczas wizyty w Urzędzie przyszli małżonkowie podejmują decyzję o tym, czy któreś z nich zamierza zmienić nazwisko na nazwisko swojego małżonka, czy też pozostaną przy swoich dotychczasowych nazwiskach. Podejmują również decyzję o tym, jakie nazwiska będą nosić ich dzieci. Jeśli jeden lub oboje z przyszłych małżonków nie znają języka polskiego, wówczas podczas wizyty w Urzędzie Stanu Cywilnego powinien być obecny tłumacz przysięgły, którego pomoc organizują przyszli małżonkowie. Tłumacz powinien mieć ze sobą dokument potwierdzający wpis na listę tłumaczy przysięgłych oraz dowód osobisty. Związek małżeński możesz także zawrzeć przebywając w Strzeżonym Ośrodku. Musisz otrzymać w tym celu zgodę naczelnika Strzeżonego Ośrodka na wejście Kierownika USC, świadków oraz przyszłego małżonka i innych osób na teren Ośrodka. 4 Jak długo będę czekać na zawarcie związku małżeńskiego? Podczas wizyty w Urzędzie Stanu Cywilnego należy ustalić datę zawarcia małżeństwa. Co do zasady do zawarcia związku małżeńskiego może dojść najwcześniej po upływie miesiąca od dnia podpisania zapewnienia, że przyszli małżonkowie nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających możliwość zawarcia małżeństwa. Aby skrócić okres oczekiwania na zawarcie małżeństwa należy złożyć do Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego odpowiedni wniosek. Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego może zezwolić na zawarcie małżeństwa wcześniej, jeżeli przemawiają za tym ważne względy. Takie ważne względy to np. poważna choroba jednego z małżonków, 59 zaawansowana ciąża przyszłej żony, zbliżający się długotrwały wyjazd jednego z małżonków za granicę itp. Następnie należy pojawić się w wyznaczonym terminie na ceremonię zawarcia małżeństwa. ! PAMIĘTAJ! Podczas ceremonii powinno być obecnych dwóch pełnoletnich świadków, a także tłumacz. 5 Zawarcie związku małżeńskiego – co dalej? Po zawarciu małżeństwa, Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego sporządza akt małżeństwa, który stanowi dowód jego zawarcia. Za sporządzenie aktu małżeństwa należy uiścić opłatę skarbową w wysokości 84 zł (można ją uiścić np. w kasie urzędu miasta). 6 Czy zawarcie przeze mnie małżeństwa ma wpływ na moje postępowanie uchodźcze? Jeśli złożyłeś wniosek o nadanie statusu uchodźcy przed dniem 1 maja 2014 r. to zawarcie związku małżeńskiego może mieć wpływ na wynik postępowania w Twojej sprawie. Możesz uzyskać decyzję o udzieleniu zgody na pobyt tolerowany, jeśli decyzja o zobowiązaniu do powrotu naruszałaby Twoje prawo do życia rodzinnego. Aby uzyskać taką zgodę, Twoja rodzina musi mieszkać na stałe w Polsce. Przez życie rodzinne rozumie się m.in. pozostawanie w związku małżeńskim z obywatelem/ obywatelką Polski, ewentualnie z cudzoziemcem, który uzyskał w Polsce jedną z form ochrony (status uchodźcy, ochronę uzupełniającą, pobyt tolerowany, pobyt humanitarny) lub ma zezwolenie na pobyt bezterminowy (zezwolenie na osiedlenie się/pobyt stały lub zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE). Natomiast zawarcie małżeństwa z osobą, która nie jest obywatelem Polski lub nie ma prawa do stałego pobytu w Polsce (np. również ubiega się o status uchodźcy lub przebywa na terenie Polski na podstawie ważnej wizy), nie zawsze daje podstawy do uzyskania zgody na pobyt tolerowany lub zgody na pobyt ze względów humanitarnych. ! Pamiętaj, że przed zakończeniem postępowania uchodźczego należy dostarczyć do Urzędu do Spraw Cudzoziemców albo do Rady do Spraw Uchodźców odpis aktu małżeństwa (kierownik urzędu stanu cywilnego powinien wydać kilka odpisów). Przez życie rodzinne, jako podstawę uzyskania zgody na pobyt tolerowany rozumie się także posiadanie dziecka będącego obywatelem polskim lub posiadającego prawo stałego pobytu w Polsce czy też pozostawanie w stałym nieformalnym związku z osobą będącą obywatelem RP (jednakże za takowe nie są uznawane małżeństwa religijne). 60 12 Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich Aleja Solidarności 77 00-090 Warszawa Tel: (22) 55 17 700 www.rpo.gov.pl E-mail: [email protected] Biuro Rzecznika Praw Dziecka ul. Śniadeckich 10 00-656 Warszawa Tel: (22) 696 55 45 www.rpd.gov.pl E-mail: [email protected] Lista organizacji pozarządowych udzielających pomocy uchodźcom IOM Międzynarodowa Organizacja do Spraw Migracji ul. Mariensztat 8, 00-302 Warszawa Tel: (22) 538 91 69 e-mail: [email protected] www.iom.pl Helsińska Fundacja Praw Człowieka ul. Zgoda 11 00-018 Warszawa Tel: (22) 556 44 40, (22) 556 44 66 E-mail: [email protected] www.hfhr.pl Stowarzyszenie Interwencji Prawnej ul. Siedmiogrodzka 5/51 01-204 Warszawa Tel: (22) 621 51 65 E-mail: [email protected] www.interwencjaprawna.pl 61 Centrum Pomocy Prawnej im. H. Nieć ul. Krowoderska 11/7 31-141 Kraków Tel: (12) 633 72 23 Fax: (12) 423 32 77 [email protected] Uniwersytecka Poradnia Prawna Uniwersytetu Jagiellońskiego Sekcja Praw Człowieka Al. Zygmunta Krasińskiego 18 30-101 Kraków Tel: (12) 430 19 97 www.upc.uj.edu.pl/sekcja Fundacja Instytut na rzecz Państwa Prawa ul. F. Chopina 14/70 20-023 Lublin Tel: (81) 743 68 05 E-mail: [email protected] www.fipp.org.pl Fundacja „Ocalenie” ul. Koszykowa 24 00-553 Warszawa, lok. 1 (I piętro) Telefon: +48 22 828 04 64 Fax: +48 22 828 50 54 e-mail: [email protected] Ośrodek Migranta Fu Shenfu ul. Ostrobramska 98 04-118 Warszawa Tel: (22) 610 02 52 E-mail: [email protected] www.migrant.pl Polskie Forum Migracyjne ul. Szpitalna 5/14 00-031 Warszawa tel. (22) 110 00 85 [email protected] www.forummigracyjne.org 62 Bibliografia 1. Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej 2. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego. 3. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. 4. Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach. 63 notatki 64 Helsińska Fundacja Praw Człowieka została utworzona w 1989 r. przez członków Komitetu Helsińskiego w Polsce i obecnie jest jedną z największych organizacji pozarządowych w Polsce. Jej działalność obejmuje prowadzenie monitoringu i badań w zakresie przestrzegania praw człowieka, udzielanie pomocy prawnej Polakom i cudzoziemcom, prowadzenie litygacji strategicznych oraz innych działań w interesie publicznym. Fundacja współpracuje z międzynarodowymi instytucjami zajmującymi się prawami człowieka, od 2007 r. ma status konsultacyjny przy Radzie Społeczno-Gospodarczej ONZ (ECOSOC). Program Pomocy Prawnej dla Uchodźców i Migrantów powstał w 1992 r. W zakres działalności Programu wchodzi też monitorowanie przestrzegania przez polskie władze Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, postanowień Konwencji genewskiej z 1951 r. dotyczącej statusu uchodźców, Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz polskiego ustawodawstwa w sprawach cudzoziemców. Prawnicy Programu przygotowują, jako eksperci, opinie projektów aktów prawnych dotyczących cudzoziemców oraz prowadzą działalność informacyjno-szkoleniową na temat praw przysługujących cudzoziemcom. Niniejsza publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie i nie jest przeznaczona do sprzedaży. Warszawa, 2015 65
