media - UNHCR Central Europe

media
i uchodźcy
Praktyczne informacje dla
dziennikarzy i fotografów
Dobry materiał o uchodźcach
wymaga przygotowania i wiedzy.
W Polsce kwestie uchodźstwa
i migracji często budzą wiele
emocji i są szeroko dyskutowane
– niekiedy w nieodpowiedni lub
prowokacyjny sposób. Tymczasem
w wielu regionach świata rozgrywa
się dramat ludzi prześladowanych,
narażonych na przemoc i cierpienia.
Tysiące ludzi uciekają, by ratować
swoje życie i znaleźć schronienie.
Celem niniejszej broszury jest
pomoc mediom w jak najlepszym
przygotowaniu materiału o uchodźcach.
Definicje
Osoba ubiegająca się o status uchodźcy
Każdy, kto wnioskuje o objęcie ochroną międzynarodową
przysługującą uchodźcom na podstawie Konwencji Genewskiej
z 1951 roku. W Polsce wniosek o nadanie statusu uchodźcy
przyjmują funkcjonariusze Straży Granicznej. Można go złożyć
przy przekraczaniu granicy lub później.
Procedura uchodźcza
Procedura administracyjna prowadzona w celu ustalenia czy dana
osoba potrzebuje ochrony miedzynarodowej (status uchodźcy,
ochrona uzupełniająca) lub krajowej (pobyt humanitarny, pobyt
tolerowany) prowadzona na wniosek cudzoziemca.
Przy składaniu wniosku od cudzoziemca powyżej 14. roku
życia rutynowo pobierane są odciski palców. Na czas trwania
procedury cudzoziemiec otrzymuje tymczasowe zaświadczenie
tożsamości, które uprawnia go do pobytu na terenie RP.
W niektórych przypadkach (np. w celu ustalenia tożsamości)
osoba taka może być zatrzymana w strzeżonym ośrodku
dla cudzoziemców. W pierwszej instancji wnioski o nadanie
statusu uchodźcy są rozstrzygane przez Szefa Urzędu do spraw
Cudzoziemców. W Polsce cudzoziemiec może otrzymać jedną z
poniższych form ochrony:
1 STATUS UCHODŹCY
Odrzucenie wniosku o nadanie statusu uchodźcy
Zgodnie z Konwencją Genewską z 1951 r. uchodźcą jest ten,
kto „na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem
z powodu rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej
grupy społecznej lub z powodu przekonań politycznych przebywa
poza granicami państwa, którego jest obywatelem i nie może lub
nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa.”
W Polsce osoba, która otrzymała status uchodźcy, ma prawo
do legalnego pobytu, edukacji, zatrudnienia, świadczeń socjalnych
i udziału w programie integracyjnym.
Jeśli Szef Urzędu do spraw Cudzoziemców uzna, że wnioskodawca
nie kwalifikuje się do żadnej z wyżej wymienionych kategorii,
wydaje decyzję negatywną, od której przysługuje odwołanie
do Rady do Spraw Uchodźców. Po decyzji ostatecznej
cudzoziemiec dostaje czas na dobrowolne opuszczenie kraju
albo zostaje wydalony.
2 OCHRONA UZUPEŁNIAJĄCA
Definicja tego statusu wywodzi się z ustawodawstwa Unii
Europejskiej związanego z potrzebą zapewnienia ochrony
podstawowych praw człowieka. Ochroną uzupełniającą
obejmowane są osoby, które wprawdzie nie są uchodźcami,
ale pochodzą z kraju objętego konfliktem lub w przypadku ich
powrotu byłyby narażone m. in. na ryzyko orzeczenia kary śmierci,
tortur czy nieludzkiego traktowania.
W Polsce osoby, które zostały objęte ochroną uzupełniającą,
co do zasady mają takie same prawa, jak uchodźcy.
3 UDZIELENIE ZGODY NA POBYT ZE
WZGLĘDÓW HUMANITARNYCH
Cudzoziemcowi można udzielić zgody na pobyt ze względów
humanitarnych, jeśli powrót może nastąpić tylko do państwa,
w którym zagrożone mogą być jego prawa wynikające z Konwencji
o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz
Konwencji o prawach dziecka.
Osoby, które uzyskały zgodę na pobyt ze względów
humanitarnych nie mają prawa do pomocy integracyjnej,
ale mogą legalnie pracować.
4 UDZIELENIE ZGODY NA POBYT TOLEROWANY
Zgody na pobyt tolerowany udziela się cudzoziemcowi
z podobnych przesłanek jak w przypadku pobytu ze względów
humanitarnych; gdy wydanie jest niewykonalne z przyczyn
niezależnych od władz i od cudzoziemca, lub gdy może
ono nastąpić jedynie do państwa, do którego wydanie go jest
niedopuszczalne na mocy orzeczenia sądu albo z uwagi
na rozstrzygnięcie Ministra Sprawiedliwości.
Osoby, które uzyskały zgodę na pobyt ze względów
humanitarnych nie mają prawa do pomocy integracyjnej,
ale mogą legalnie pracować.
Eurodac
To baza odcisków palców przeznaczona do identyfikacji osób
powyżej 14. roku życia ubiegających się o status uchodźcy
na terytorium UE. Dzięki tej bazie można sprawdzić, czy dana
osoba wcześniej ubiegała się o status uchodźcy w innym kraju Unii.
Rozporządzenie Dublin III
W myśl tego rozporządzenia odpowiedzialnym za rozpatrzenie
wniosku o nadanie statusu uchodźcy jest ten kraj członkowski UE,
na którego terytorium cudzoziemiec po raz pierwszy przekroczył
granice Unii lub którego wizę posiadał. Oznacza to, że jeśli
uchodźca dostał się do UE przez Polskę, a następnie przedostał
się do innego kraju członkowskiego, może zostać odesłany
do Polski i tam będzie oczekiwał na zakończenie procedury
uchodźczej. Oprócz państw UE rozporządzenie Dublin III
obejmuje również Szwajcarię, Islandię i Norwegię.
Nielegalny imigrant
To potoczne pojęcie, często błędnie używane w odniesieniu
do uchodźców, powszechnie odnosi się do osób, które wkroczyły
na terytorium danego państwa lub przebywają na jego terytorium
bez wymaganych dokumentów. Nielegalne przekroczenie granicy
jest w Polsce karalne. Przepis ten nie powinien być jednak
stosowany wobec uchodźców bezpośrednio przybywających
do kraju azylu, bo zakazuje tego Konwencja Genewska
z 1951 roku.
Migranci zarobkowi
To osoby, które dobrowolnie opuściły kraj pochodzenia w celu
poszukiwania zatrudnienia. Ponieważ mogą bezpiecznie powrócić
do kraju pochodzenia w dowolnym momencie, nie potrzebują
międzynarodowej ochrony.
© UNHCR/Rafał Kostrzyński
„Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed
prześladowaniem, może być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi
Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.” (Konstytucja RP)
Przeprowadzanie
wywiadów
z uchodźcami
i osobami
ubiegającymi się
o status uchodźcy
Szanuj prywatność
W Polsce osoby ubiegające się o status uchodźcy najczęściej
mieszkają w ośrodkach o charakterze otwartym. Pokój, w którym
cię przyjmują, jest ich domem, okaż więc szacunek. Nie wchodź,
jeśli nie zostaniesz zaproszony. A przed wejściem zapytaj
czy powinieneś ściągnąć obuwie. Wielu cudzoziemców
w ośrodkach wywodzi się z kręgów kulturowych, w których
wejście do domu w butach jest oznaką braku szacunku.
Nie spiesz się i słuchaj
Uchodźcy nie są rozmówcami, do jakich przywykłeś. Ich
doświadczenia są dramatyczne i bardzo osobiste, a mówienie
o nich może być dla nich bolesne. Daj im czas, pozwól
im milczeć, nie zasypuj pytaniami, słuchaj i pozwól
rozmówcom decydować o tempie i tematyce wypowiedzi.
Bądź dyskretny
Kadra ośrodka nie powinna udzielać informacji osobom trzecim
na temat traumatycznych doświadczeń cudzoziemca
czy jego podstaw ubiegania się o status uchodźcy. Istnieje duże
prawdopodobieństwo, że twój rozmówca był ofiarą tortur,
gwałtu lub widział czyjąś śmierć. Nie zadawaj zbyt natarczywych
pytań, nie goń za sensacją.
Bądź odpowiedzialny
Uchodźcy mogą ci się zwierzać, szczęśliwi, że ktoś ich wysłucha.
Nie publikuj ich nazwisk lub danych, które mogłyby doprowadzić
do identyfikacji tych osób przez prześladowców w kraju
pochodzenia.
Dbaj o dzieci
Nie zadawaj drażliwych lub kłopotliwych pytań dzieciom.
W sprawie szczegółów dotyczących historii dzieci zwróć
się do ich rodziców lub prawnych opiekunów.
Unikaj nieporozumień
Uchodźcy zazwyczaj nie mają styczności z mediami. Mogą cię
pomylić z pracownikiem humanitarnym. Wyraźnie poinformuj
rozmówcę, że materiał go dotyczący pojawi się w mediach.
Zapytaj, co możesz opublikować. Nie rób niczego wbrew
ich woli.
Miej dobrego tłumacza
Korzystaj z usług profesjonalnego tłumacza, żeby uniknąć
nieporozumień i przeinaczeń.
Weryfikuj dane
POMOCNE LINKI:
Upewnij się, że podane przez ciebie dane i raporty dotyczące
działań zbrojnych lub sytuacji politycznej w kraju pochodzenia
twojego rozmówcy są rzetelne. Przedstawienie błędnej informacji
może mieć dla niego fatalne skutki.
www.unhcr.pl
www.udsc.gov.pl
www.pomocprawna.org
Bądź neutralny
Twoi rozmówcy mogą być oskarżeni o popełnienie przestępstwa
w swoim kraju pochodzenia. Nieobiektywne przedstawienie
ich sytuacji może prowadzić do dyskryminacji nie tylko danej
osoby, ale całej społeczności.
Zapytaj o pozwolenie
Odwiedzając obiekty dla uchodźców, zapytaj o pozwolenie
osoby, które chcesz sfilmować/sfotografować. Ujawnienie
wizerunku cudzoziemca może narazić go i jego rodzinę
na niebezpieczeństwo.Uszanuj prośbę rozmówcy o pozostanie
anonimowym. Zaproponuj kadr od tyłu lub pod światło,
aby uniemożliwić identyfikację.
Uszanuj różnice kulturowe
W niektórych kulturach filmowanie/fotografowanie
jest delikatną kwestią. Jeśli masz wątpliwości, zapytaj
pracowników humanitarnych lub przywódców danej społeczności.
Udzielą ci wskazówek, dzięki którym będziesz mógł/mogła uniknąć
nieporozumień.
Użyj zdjęć archiwalnych
W Genewie znajduje się największe archiwum fotograficzne
UNHCR poświęcone międzynarodowym problemom uchodźstwa.
Przedstawicielstwo Regionalne UNHCR w Budapeszcie dysponuje
zbiorem zdjęć dotyczących problemów uchodźstwa w Europie
Środkowej. Natomiast dziennikarzom zainteresowanym zdjęciami
z Polski pomoże Przedstawicielstwo UNHCR w Warszawie.
ZOBACZ TEŻ WIDEO
NIE MA NIELEGALNYCH
UCHODŹCÓW
Jak o nich informować, by samemu
nie przekroczyć granicy
http://youtu.be/LsWqCxShbrI
Zależy nam na rzetelnym przedstawianiu
problemów uchodźców, dlatego jesteśmy
gotowi udzielić mediom wszelkiego wsparcia.
Jeżeli potrzebują Państwo komentarza
lub pomocy w przeprowadzeniu
wywiadu, prosimy o kontakt z nami.
Kontakt dla
mediów
[email protected]
+48 22 628 69 30