STRATEGIA AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ

STRATEGIA
AKTYWIZACJI
ZAWODOWEJ
Rozdział 3
Poznań 2012
Rekomendacje dotyczące Strategii Aktywizacji Zawodowej
Wnioski z dyskusji prowadzonej w trakcie konferencji
1. Rozważając systemowe zastosowanie modelu niemieckiego należy wziąć pod
uwagę w sensie instytucjonalnym oraz merytorycznym sieć ośrodków pomocy społecznej.
Ich przedstawiciele na konferencji oraz w trakcie wywiadów wyrazili swoje rozczarowanie,
iż nie zostali oni zaproszeni do projektu, tymczasem ich instytucje są wyspecjalizowane
w pracy z bezrobotnymi będącymi w szczególnej sytuacji na rynku pracy – zwykle są to osoby
długotrwale bezrobotne, z licznymi deficytami kompetencyjnymi oraz społecznymi. W sensie
administracyjnym system niemiecki na gruncie polskim w ich opinii mógłby raczej opierać się
o GOPS i MOPS, a nie PUP, gdyż to właśnie te jednostki mają bezpośredni kontakt z długotrwale
bezrobotnymi, merytorycznie już de facto realizując szereg działań oferowanych w modelu
niemieckim.
2. Uczestnicy konferencji zgodnie uznali, że zastosowanie jakiejkolwiek innowacyjnej
metody służącej poprawie lokalnych rynków pracy, a w szczególności tych dotyczących
długotrwale bezrobotnych może napotkać szereg przeszkód natury kulturowej. Wskazywano
to na następujące kwestie istotne z punktu widzenia metody niemieckiej:
•• zniechęcenie i zmęczenie doradztwem i poradnictwem indywidualnym
w sytuacji braku perspektywy uzyskania pracy;
•• demoralizacja wszechobecnością szarej strefy i związaną z tym niechęcią
do podejmowania działań celem poprawy własnej sytuacji na rynku pracy;
•• demoralizacja normatywna (anomia) - sytuacja w społeczności lokalnej,
gdy bycie bezrobotnym jest normalne, akceptowalne, usprawiedliwione, zaś aktywne
poszukiwanie pracy – podejrzane lub dziwne;
•• brak zrozumienia wśród długotrwale bezrobotnych sensu konstruowania
długofalowych indywidualnych strategii życiowych służących poprawie pozycji
na rynku pracy. Osoby te bardzo często nie są w stanie konstruować strategii
wykraczających swą długością powyżej kilku miesięcy;
•• brak wzorów kulturowych określających normy auto-introspekcji wobec grupy,
w zamian zaś – powszechność normy koncentrowania swojego życia w mikrostrukturach
rodzinnych i w efekcie niechęć do warsztatów, których elementem jest m.in. ingerencja
w sferę prywatności, czy praca zespołowa.
3. Wskazywano na niedoskonałość systemu zbierania, opracowywania i publikacji
danych statystycznych opisujących rynek pracy. Przykładowo trudno jest określić specyfikę
długofalowego bezrobocia kobiet wiejskich, albo niechęć do korzystania z oferty aktywizacyjnej
przez wybrane kategorie społeczne.
Niemiecka dokładność w rękach kreatywnych Kujawiaków
33
4. Uczestnicy konferencji podkreślali konieczność poważnych zmian w palecie oraz
sposobie wdrażania aktywnych instrumentów rynku pracy. Metoda niemiecka mogłaby być
znakomitym jej uzupełnieniem w sensie merytorycznym oraz metodologicznym.
5. Pracownicy PUP podkreślali, że ich instytucje w coraz większym stopniu ulegają
skostnieniu przy stałej potrzebie uelastycznienia ich pracy. Ewentualne zastosowanie modelu
niemieckiego z udziałem PUP wymagałoby znaczącej przebudowy struktury, metod pracy oraz
planów działań tych instytucji. To zaś z pewnością może napotkać na opór ze strony niektórych
urzędników broniących biurokratycznego rytualizmu wewnątrz PUP.
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiety ewaluacyjnej, WSB w Toruniu 26.04.2012
Wyniki ankiety przeprowadzonej wśród uczestników konferencji
W trakcie konferencji prosiliśmy uczestników o udzielenie kilku odpowiedzi w odniesieniu
do zaprezentowanej niemieckiej metody aktywizacji długotrwale bezrobotnych. Na pytania
odpowiedziało 33 uczestników. Wśród wypełniających kwestionariusz ankiety było kilkunastu
pracowników PUP, kilkunastu pracowników reprezentujących jednostki samorządowe, i po kilku
z instytucji szkoleniowych, sektora przedsiębiorców i uczelni wyższych.
Uczestnicy są przekonani, że model niemiecki jest możliwy do zastosowania w Polsce.
Dziewięć osób zdecydowanie uważa, że można model niemiecki zaadaptować na grunt Polski,
a kolejne 21 osób sądzi, że jest to możliwe, ale z pewnymi zastrzeżeniami.
Opinie na temat możliwości adaptacji modelu niemieckiego w Polsce
Lp.
Wariant odpowiedzi
Liczba wskazań
1
Zdecydowanie tak
9
2
Tak, ale z pewnymi zastrzeżeniami
21
3
Raczej nie
3
4
Zdecydowanie nieprzydatna
0
5
Razem
33
Nikt z uczestników konferencji nie uznał, że metoda ta jest całkowicie nieprzydatna,
jednak trzy osoby wskazały na trudności, jakie można napotkać przy ewentualnym wdrażaniu
modelu niemieckiego w Polsce. Ich zdaniem przeszkodą jest inna od niemieckiej mentalność
Polaków, brak funduszy na realizację projektów aktywizujących bezrobotnych i brak miejsc pracy,
które powinny być najważniejszym czynnikiem motywującym do wzięcia udziału w programie.
Zastrzeżenia do możliwości wdrożenia metody niemieckiej dotyczyły także:
•• niewystarczającej liczby personelu Urzędów Pracy;
•• trudne do oszacowania i zdaniem większości bardzo wysokie koszty
takiego przedsięwzięcia;
34
Strategia Aktywizacji Zawodowej
Przedstawiciele tej ostatniej grupy zawodowej zwrócili także uwagę na fakt, iż rozwiązania
wykorzystane w metodzie niemieckiej są już stosowane i ujęte w standardach pracy socjalnej,
jednak przy nieporównywalnie mniejszych nakładach finansowych. Podobne działania
są skierowane do osób bezrobotnych korzystających z pomocy pracowników socjalnych.
Z opinii uczestników konferencji wybrzmiewał także głos, że mamy w zasadzie takie możliwości
i wiele rozwiązań podobnych do prezentowanego modelu niemieckiego. Interesująca jest
uwaga dotycząca modyfikacji modelu niemieckiego, gdzie zdaniem uczestników konferencji
przydatne byłoby stworzenie modelowego stanowiska pracy, gdzie zainteresowani mogliby
przetestować swoje predyspozycje zanim trafią do pracodawcy. Zasadniczym problemem jest
jednak brak skoordynowanych działań i współpracy między wieloma instytucjami, które nie
wykorzystują efektu synergii a działając osobno osiągają znacznie mniejsze efekty. Potrzeba jest
zatem dokonania precyzyjnej diagnozy i oceny prowadzonych już działań i w efekcie połączenie
wysiłków instytucji wspomagających osoby długotrwale bezrobotne.
Zadano także pytanie, Czy w opinii uczestników konferencji metoda ta w jakikolwiek
sposób może wydawać się przydatna do polepszenia sytuacji osób bezrobotnych w regionie?
Wizja zastosowania metody niemieckiej w województwie kujawsko-pomorskich spotkała się
z dużym uznaniem. 22 osoby zdecydowanie wskazały na przydatność niemieckich rozwiązań
w regionie swojej działalności. Zastrzeżeń było znacznie mniej jak w przypadku pytania
pierwszego. W rozwinięciu wypowiedzi pojawiły się kolejne sugestie. Najważniejszą z nich
to przeprowadzanie specjalistycznej diagnozy nie tylko możliwości, predyspozycji ale także
potrzeb najważniejszych beneficjentów, czyli osób pozostających dłuższy czas bez pracy.
Opinie na temat przewidywanej skuteczności metody niemieckiej w regionie kujawsko-pomorskim.
Lp.
Wariant odpowiedzi
Liczba wskazań
1
Zdecydowanie tak
22
2
Tak ale z pewnymi zastrzeżeniami
8
3
Raczej nie
3
4
Zdecydowanie nieprzydatna
0
5
Razem
33
Niemiecka dokładność w rękach kreatywnych Kujawiaków
35
Źródło: opracowanie własne na podstawie ankiety ewaluacyjnej, WSB w Toruniu 26.04.2012
•• dostosowania do kultury i postaw społeczeństwa polskiego uwzględniając
także lokalne uwarunkowanie rynku pracy;
•• braku bazy lokalowej i zaplecza szkoleniowego;
•• długość czasu marnowanego w Polsce na proces legislacji właściwych przepisów;
•• trudności w zmotywowaniu osób długotrwale bezrobotnych;
•• bardzo długiego czasu wdrażania takich rozwiązań;
•• podjęcia współpracy PUP-u z pracownikami socjalnymi.
Zdaniem uczestników konferencji można spodziewać się wielu przypadków,
kiedy to oferta rynku pracy nie będzie zbieżna z aspiracjami zawodowymi i trudno nawet przy
dobrym programie aktywizującym nie osiągnie się oczekiwanych rezultatów. Zwrócono także
uwagę, że regionalny rynek pracy jest tak niestabilny, że nawet przekwalifikowanie pracownika
może skończyć się fiaskiem w momencie, kiedy już tej pracy dla niego nie będzie i dalej będzie
bezrobotnym, tylko z wyższymi kwalifikacjami. To z kolei może pogłębić jego frustrację
i przynieść skutek odwrotny od zamierzonego. Pozytywne zainteresowanie wywołało natomiast
wykorzystanie z metody niemieckiej osobistego opiekuna osoby uczestniczącej w procesie
aktywizacji, czy jakbyśmy powiedzieli dziś osobistego „tutora”.
W kolejnym pytaniu podjęto próbę uzyskania odpowiedzi, czy metoda ta odpowiada
na potrzeby kujawsko–pomorskiego rynku pracy? Tak, uznało 27 uczestników konferencji,
nie 4, a dwie osoby nie udzieliły odpowiedzi. Pesymistycznie patrzący na rozwiązania
niemieckie, ponownie zwrócili uwagę na brak miejsc pracy spowodowany niskim poziomem
uprzemysłowienia regionu oraz permanentny brak środków finansowych.
Główne argumenty wymieniane jako przydatne wykorzystanie metody niemieckiej
w województwie kujawsko-pomorskim to:
•• duża liczba osób długotrwale bezrobotnych, bez motywacji i bez kwalifikacji;
•• brak kompleksowych rozwiązań wsparcia osób długotrwale bezrobotnych;
•• brak nowych, ciekawych szkoleń;
•• samo wprowadzenie nowej metody może wzbudzić
większe zainteresowanie bezrobotnych;
•• indywidualne podejście do każdej osoby;
•• stworzenie profilu osób długotrwale bezrobotnych;
•• szczególnie trudna sytuacja długotrwale bezrobotnych kobiet;
•• reprodukcja postaw bierności i marginalizacja społeczna;
•• zmieniający się profil rynku dzięki wchodzącym na regionalny rynek
zagranicznym przedsiębiorstwom;
•• brak dominującej gałęzi przemysłu przy jednoczesnej przewadze
małych przedsiębiorstw.
Z powyższego zestawienia można wnioskować, że większość dostrzega potrzebę zmiany
sposobu aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych. Region kujawsko-pomorski w opinii
uczestników konferencji jest w trudnej sytuacji a brak nowych rozwiązań pogłębia i utrwala
negatywne skutki bezrobocia.
36
Strategia Aktywizacji Zawodowej
Zapytano także, co należałoby w tej metodzie zmodyfikować, aby znalazła ona swoje
użyteczne zastosowanie na gruncie polskim? Jako dobrą metodę i nie wymagającą wprowadzenia
zmian uznały model niemiecki 4 osoby, 6 nie wypowiedziało się na ten temat. Pozostałe 23 osoby
wyraziły swój pogląd na temat metody niemieckiej, zwracając szczególnie uwagę na:
•• dostosowanie typów szkoleń;
•• stworzenie partnerstwa między PUP, MOPS a firmami szkoleniowymi,
które często walczą tylko o liczbę beneficjentów;
•• dostosowanie metody do mentalności Polaków i realiów polskiej gospodarki;
•• dostosowanie lub zmiana polskich przepisów prawnych.
Pojawiły się także głosy o niewystarczającej wiedzy na temat omawianej metody.
Podsumowując można uznać, że najważniejsze przeszkody w realizacji procesu aktywizacji
metodą niemiecką, to zdaniem uczestników konferencji brak środków finansowych oraz
specyficzna mentalność polskich bezrobotnych, wynikająca z tradycji historycznych i stosunku
do administracji samorządowej oraz państwowej. Uczestnicy konferencji są niemal zgodni
w opinii o braku wystarczającej współpracy między instytucjami zajmującymi się pomocą
osobom bezrobotnych. Za najciekawsze rozwianie uznano zindywidualizowanie kontaktu i pracy
z osobą bezrobotną.
Niemiecka dokładność w rękach kreatywnych Kujawiaków
37