Wędrówka

Wędrówka
Wędrówka
Początek wędrówki
Bywa różny. Niespodziewany lub od dawna planowany. Dobrowolny lub zupełnie wbrew sobie.
Wędrówka
z własnej woli
wbrew sobie
• w poszukiwaniu szczęścia, które może przybrać różną formę
– spokojnego domu, sławy, majątku, przyjaźni czy miłości
• emigracja
• ucieczka
• wygnanie (banicja)
• z ciekawości lub nudów
Podróż
To najlepszy sposób na ukazanie bohatera w różnym świetle, jego zachowania
wobec nieprzewidzianych zdarzeń. Dzięki podróżom bohater zdobywa wiedzę, dorośleje, zmienia się. A przy okazji utwór staje się ciekawy, pojawiają się
nowe postacie i nowe miejsca.
Wędrówka – poszukiwanie
Odyseusz
Wędrówka może być:
• trudna
• niebezpieczna
• uciążliwa
• samotna
• żmudna
• wyczerpująca
– najsłynniejszy antyczny wędrowiec. Przez dwadzieścia lat z woli rozgniewanego Posejdona tułał się po morzach. Chciał powrócić do rodzinnej Itaki,
wiele razy był już bliski celu i nagle niespodziewanie na jego drodze stawały
nowe przeciwności. Trzeba przyznać, że sporo kłopotów i opóźnień zawdzięczał swym towarzyszom podróży (mimo zakazu rozwiązali worek z przeciwnymi wiatrami, upolowali i zjedli święte krowy Heliosa). Odys wiele razy był
kuszony propozycjami osiedlenia się na bardzo ciekawych wyspach (m.in. wpadł
w oko nimfie Kalipso). Starał się opierać wdziękom spotykanych kobiet. Wytrwałość została nagrodzona – Odys szczęśliwie powrócił do Itaki.
• pouczająca
Wędrówka Narodu Wybranego do Ziemi Obiecanej
• szczęśliwa
• niecodzienna
– opisana w Księdze Wyjścia Starego Testamentu. Naród Izraelitów pod przewodnictwem Mojżesza przemierzał pustynię aż do ziemi Kanaan – „krainy
mlekiem i miodem płynącej”. Najsłynniejsze etapy tej podróży to:
• symboliczna
• rozstąpienie się Morza Czerwonego,
• odkrywcza
• ustanowienie przykazań na górze Synaj,
48
2-87.p65
48
2007-04-02, 08:39
Motywy na egzaminie
• wytryśnięcie wody ze skały,
• zesłanie manny i przepiórek z nieba.
Mojżesz doprowadził swój naród do Ziemi Obiecanej, ale w niej nie zamieszkał. Zmarł tuż przed końcem podróży, miał wówczas 120 lat.
Rycerskie wyprawy
Każdy rycerz średniowieczny za punkt honoru stawiał sobie zdobycie sławy
na dalekich wyprawach. Rycerze chcieli walczyć ze złem (także tym fantastycznym), bronić słabszych, pokonywać rywali na turniejach i polach bitew.
Krucjaty
– święte wyprawy rycerstwa europejskiego przeciwko Saracenom okupującym
Jerozolimę, a także przeciwko innym poganom (Maurom w Hiszpanii, niektórym plemionom słowiańskim).
Cytaty
Każdy z nas jest Odysem,
Co wraca do swej Itaki.
Leopold Staff
Pewnego dnia
wyjdę z domu o świcie,
tak cicho,
że nawet się nie zbudzicie.
I pójdę,
i będę wędrować po świecie,
i nigdy mnie nie znajdziecie.
Danuta Wawiłow
Lancelot i Perceval (Parsifal)
Święty kurz na drodze
Święty kij przy nodze
Święte krople potu
Święte wędrowanie.
Edward Stachura
– to najbardziej znani rycerze Okrągłego Stołu. Celem ich wędrówki było
odnalezienie świętego Graala – pamiątki Ostatniej Wieczerzy. Podobnie jak
pozostali rycerze rozpoczęli długą, uciążliwą, samotną podróż. Wielu z poddanych króla Artura już nigdy nie powróciło do zamku Camelot. Ostatecznie
świętego Graala odnalazł Lancelot, ale nie odważył się go zabrać – potem
kielich… zniknął.
Jutro popłyniemy daleko,
jeszcze dalej niż te obłoki,
pokłonimy się nowym brzegom,
odkryjemy nowe zatoki.
Konstanty Ildefons Gałczyński
A w literaturze:
Don Kichot
– XVII-wieczny ubogi szlachcic, który pod wpływem romansów rycerskich
postanawia zostać błędnym rycerzem. Wyrusza na wyprawę, giermkiem swym
czyni prymitywnego Sancho Pansę. Walczy z urojonymi przeciwnikami. Chce
zdobyć sławę wielkiego rycerza, oczyścić świat z wszelkiego zła. Niestety, ludzie nie doceniają jego intencji, traktują go jak szaleńca.
Claude Monet
Spacer po klifie w Pourville
Bohaterowie Syzyfowych prac
– motyw wędrówki jest wpisany w życie dwóch
głównych bohaterów – Marcina Borowicza i Andrzeja Radka. Opuszczają rodzinny dom, rozpoczynają samodzielne życie i naukę. Spotykają się
w klerykowskim gimnazjum. Jednak każdy z nich
inaczej widzi cel swojej wędrówki – dla Radka to
jedyna szansa na wyrwanie się z ubogiej wsi. Wie,
że może liczyć tylko na własną zaradność. Z kolei
Marcin w chwili opuszczenia domu absolutnie nie
jest przygotowany do samodzielnego życia. Dorośleje i mężnieje dopiero w Klerykowie, dzięki
przyjaźni i trudnym warunkom nauki.
Dawid Copperfield
– kiedy opuszcza rodzinny dom, ma tylko dziesięć
lat. Pierwszym etapem jego podróży jest szkoła
okrutnego pana Creakle. Następnym – praca
w ubogiej dzielnicy Londynu. Ostatni etap Dawid wyznacza sobie sam – postanawia odnaleźć
jedyną swoją krewną, ciotkę Betsey.
49
2-87.p65
49
2007-04-02, 08:39
Wędrówka
Mały Książę
Wędrowiec to:
– podejmuje wędrówkę, bo nie jest pewien swych uczuć do Róży. Spotyka
ludzi dziwnych, najczęściej nieszczęśliwych i bardzo samotnych. Podczas wędrówki zwiedza różne planety, ostatecznie trafia na Ziemię. Tu spotyka go
rozczarowanie – okazuje się, że jego Róża nie jest jedyna na świecie. Ale tu też
realizuje się cel jego wędrówki – dzięki przyjaźni z lisem dowiaduje się, na czym
polega prawdziwa przyjaźń i jak wielkie znaczenie ma w życiu miłość.
• podróżnik
• wagabunda
• obieżyświat
• globtroter
• tramp
• piechur
Hobbit
• pielgrzym
– fantastyczny bohater powieści Tolkiena. Wraz z czarodziejem i grupą krasnoludów wyrusza na niebezpieczną wyprawę w odległe Góry do siedziby
okrutnego smoka Smouga, który zagrabił krasnoludzkie skarby.
Niezbyt pochlebnie
o wędrowcu
O kim jeszcze można wspomnieć?
• włóczykij
O podróżnikach – odkrywcach
• włóczęga
– Marcu Polo, Krzysztofie Kolumbie, Vasco da Gamie, Amerigu Vespuccim.
Ich plany i podróże początkowo wydawały się niemożliwe do zrealizowania,
a przecież ogromnie przyczyniły się do rozwoju cywilizacji.
• powsinoga
• łajza
Wędrowiec
wbrew własnej woli
• banita
O wędrownych artystach
– trubadurach, bardach, wagantach. Nie tylko przynosili sztukę do miast, także zapewniali kontakt między różnymi ośrodkami kultury średniowiecznej
Europy.
• wygnaniec
O Robinsonie Crusoe
• emigrant
– bohaterze powieści Daniela Defoe. Wychowany w cywilizacji wiele lat spędził poza krajem, na wyspie wśród dzikiej przyrody, zdany tylko na siebie.
O Sindbadzie Żeglarzu i Guliwerze
– fantastycznych podróżnikach, ciekawych świata, wciąż poszukujących nowych przygód.
Wędrówka – tułaczka
Jacek Soplica
Joseph Mallord Turner,
Odyseusz w ucieczce przed Polifemem
– po zabiciu Stolnika musiał opuścić Litwę. Był nie tylko zabójcą, ciążył na nim
zarzut współpracy z wrogiem. Przez kilkanaście lat nie dawał znaku życia, przysyłał jedynie pieniądze na naukę syna. Walczył w legionach Dąbrowskiego,
wielokrotnie jako emisariusz przedzierał się na Litwę. Był aresztowany i ciężko raniony. Przyjął śluby zakonne i znaczące nazwisko Robak.
Emigranci
Opuścili kraj w obawie przed politycznymi represjami. Zdecydowali się wyemigrować, chociaż wiedzieli, że już nigdy nie będą mogli wrócić do kraju. Nic
dziwnego, że stale towarzyszył im smutek i nostalgia.
• Romantyczni poeci – Mickiewicz, Słowacki, Norwid. Większość życia spędzili na emigracji i nigdy nie pogodzili się z tym wyrokiem.
Hymn (Smutno mi, Boże) Juliusza Słowackiego – najbardziej bolesny dla tułacza jest widok bocianów przypominających rodzinne strony.
Ptaki są swobodne, mogą zawsze powrócić do kraju. Emigrant nie może
tego zrobić. Piękno przyrody nie zachwyca, przeraża myśl, że ta tułaczka
nigdy się nie skończy, że nawet w grobie wędrowiec nie zazna spokoju.
50
2-87.p65
50
2007-04-02, 08:39
Motywy na egzaminie
Moja piosnka II Cypriana Kamila Norwida – wiersz wcale nie jest
pogodny jak piosenka. To wyraz tęsknoty i miłości do rodzinnych stron,
prostych ludzi, codziennego chleba i… bocianów.
• Józef Skawiński – latarnik z noweli Sienkiewicza. Opuścił kraj po upadku
powstania listopadowego. Brał udział w wielu wojnach, podejmował się
różnorodnych zajęć, zwiedził prawie cały świat. Ale ciążyło nad nim fatum
– nigdzie nie mógł osiąść na dłużej i zaznać spokoju.
Powroty
Wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej – do takiego przekonania z pewnością
dochodziła większość literackich wędrowców. Czy wszystkie powroty były łatwe?
Odyseusz
– jego powrót do Itaki wydawał się już niemożliwy. Przez dwadzieścia lat wiele
się zmieniło, jedynie Penelopa do końca wierzyła w szczęśliwy powrót męża (i
dlatego stała się symbolem małżeńskiej wierności). Odys już nie był młodym,
walecznym wojownikiem, ale strudzonym, ciężko doświadczonym żeglarzem.
Nic dziwnego, że nikt go nie poznał. Nawet Penelopa musiała uciec się do
podstępu, aby sprawdzić, czy przybysz jest jej mężem. Odyseusz musiał również stoczyć walkę z rywalami chętnymi do przejęcia władzy w Itace.
Jean François Millet, Droga do pracy
Biblijny syn marnotrawny
– wrócił, aby prosić ojca o przebaczenie. Czuł się upokorzony i pełen winy.
Nie spodziewał się, że stęskniony ojciec bez wahania wybaczy mu wszystkie
grzechy (utratę majątku i dobrego imienia). Przekonał się jednak, że szczera
skrucha pomaga rozpocząć nowe, uczciwe życie.
Jacek Soplica
– powrócił jako zupełnie inny człowiek. Ksiądz Robak – tajemniczy emisariusz
już wcale nie przypomina szlachcica zawadiaki. Wrócił nie tylko jako polityczny
posłaniec, także jako stęskniony ojciec.
A kto nigdy nie powrócił?
Ikar
– wraz z ojcem miał dolecieć do rodzinnych Aten. Niestety, nigdy do nich nie
dotarł. Zginął z własnej winy. Runął do morza, które od tej pory nazywane
jest jego imieniem.
Mały Książę
Gatunki literackie
związane z podróżami
Reportaż
– sprawozdanie z wydarzeń, których
autor był bezpośrednim świadkiem
lub uczestnikiem.
Dziennik podróży
– nie wiadomo, czy powrócił na swoją planetę, czy po prostu umarł ukąszony
przez żmiję.
– zapiski z podróży pisane z dnia na
dzień zawierające dokładne opisy widzianych miejsc i obyczajów panujących w odwiedzanych krajach.
„Wędrówką życie jest człowieka”
– wędrówka w poezji
List z podróży
Odys (Leopold Staff)
– życie człowieka, tak jak wyprawa Odyseusza, pełne jest niebezpieczeństw
i niespodziewanych zdarzeń. Mimo to każdy z nas – tak jak antyczny podróżnik – nie zważając na przeciwności, wytrwale dąży do celu, nawet gdyby ostatecznie okazał się on inny od planowanego. Bo przecież każdy marzy o innej
Itace.
– sprawozdanie z podróży napisane
w formie listów nadsyłanych przez autora do redakcji czasopisma. Najbardziej znane: Listy z podróży do Ameryki i Listy z Afryki Henryka Sienkiewicza.
51
2-87.p65
51
2007-04-02, 08:39
Wędrówka
Wędrówką życie jest człowieka
(Edward Stachura)
– życie człowieka jest jak długa podróż. Nie wiadomo tylko, jaki jest jej
cel. Czy będzie to szczęśliwa podróż,
czy samotna tułaczka? Ważne jest
jednak, aby stale iść, nie poddawać
się, nie zatrzymywać.
Prośba o wyspy szczęśliwe (Konstanty Ildefons Gałczyński)
– każdy człowiek inaczej wyobraża sobie swoje szczęśliwe wyspy, swoją
własną arkadię – krainę wiecznego
szczęścia. Otoczenie przyrody, wieczna wiosna, a obok ukochana osoba –
tak widział to poeta.
Jacek Malczewski,
Don Kichot i Sancho Pansa
Modlitwa pana Cogito – podróżnika (Zbigniew Herbert)
– wiersz podziękowanie za różnorodność świata, za możliwość poznania wielu
uczciwych, zwykłych ludzi i wielu wyjątkowych, pięknych miejsc. Pan Cogito
zwiedził prawie cały świat – w tej podróży odkrył mądrość, harmonię przyrody, która od wieków kieruje się tymi samymi prawami. Spotkał ludzi, którzy te
prawa rozumieją i zgodnie z nimi żyją. Dzięki temu osiągają prawdziwe, spokojne szczęście.
Frazeologia
• Wędrówka doczesna – życie ziemskie
• Cel podróży – miejsce, do którego
ktoś się udaje, zmierza
• Odbyć podróż – pojechać gdzieś
i zakończyć podróż
O dwu nogach pana Cogito (Zbigniew Herbert)
– pan Cogito jest dziwnym podróżnikiem. Jedną nogę ma zdrową i krzepką
jak Sancho Pansa. Drugą – chudą i żylastą jak Don Kichot. Lewa noga idzie
szybko i pewnie, lubi tańczyć i podskakiwać. Prawa dumna i szlachetna wybiera najniebezpieczniejsze szlaki. Dokąd zawędruje na tak różnych nogach?
• Podróż w nieznane – wyjazd bez
konkretnego planu i celu
• Towarzysz podróży – osoba,
z którą ktoś odbywa podróż
• Znosić trudy podróży – wytrzymywać niewygody związane z podróżą
Przysłowie
• Podróże kształcą – podróżując,
można się wiele nauczyć
Caspar David Friedrich, Spacer o zmierzchu
52
2-87.p65
52
2007-04-02, 08:39