RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA

RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA
Kalkulacja kosztów działalności – zagadnienia podstawowe
Cel kalkulacji kosztów
Cel – ustalenie kosztu wytworzenia jednostki produktu ( wyrobu gotowego, półfabrykatu,
usługi i struktury jego składników poprzez:
1) agregację ogółu kosztów dotyczących tych produktów z podziałem na poszczególne
pozycje kalkulacyjne,
2) ustalenia kosztu jednostek kalkulacyjnych poszczególnych rodzajów wytworzonych
produktów stanowiących przedmiot kalkulacji,
3) przyporządkowania kosztów do poszczególnych rodzajów produktów ( kosztów
bezpośrednich na podstawie dokumentów źródłowych i pomiaru) oraz kosztów
pośrednich za pomocą odpowiednio dobranych kluczy podziałowych i metod
rozliczania,
4) ustalenia jednostkowego kosztu wytworzenia zarówno ogółem, jak i w przekroju
poszczególnych pozycji kalkulacyjnych ( w wyniku podzielenia kwoty kosztów
przypadającej na dany rodzaj produktu przez ilość wytworzonych jednostek tego
produktu).
Zadania kalkulacji kosztów :
Zaprogramowanie przyszłej optymalnej struktury produkcji,
Sprawowanie skutecznej kontroli efektywności gospodarowania .
Sformułowanie wiarygodnych podstaw ustalania opłacalnych cen sprzedaŜy
produktów i usług,
Dostarczenie informacji niezbędnych do ustalania i oceny wyników finansowych
uzyskiwanych ze sprzedaŜy poszczególnych produktów, a więc rentowności
produktów.
Poniesione koszty produkcji , będące podstawą kalkulacji, przypadają na całą realizowaną
produkcję, która obejmuje zarówno produkcję zakończoną (gotową) jak i produkcję w toku (
produkcję nie zakończoną). Stąd, kalkulacja kosztów produktów gotowych wymaga
uprzedniego ustalenia kosztów produkcji w toku i wyłączenia go z sumy poniesionych
kosztów . W wyniku tego otrzymamy kwotę kosztów przypadających na produkty gotowe,
które moŜna przyjąć jako podstawę kalkulacji ich kosztów. Drugim, najczęściej stosowanym
sposobem , jest przeliczenie produkcji nie zakończonej na wyroby gotowe % zaawansowania
w koszcie wytworzenia wyrobu gotowego.
Metody i odmiany kalkulacji.
Dokonując wyboru metody kalkulacji naleŜy obejmować daną grupą wyrobów
pokrewnych pod względem cech zasadniczych: technologii, rodzaju materiału, techniki
obróbki, itp.
Nie naleŜy zaliczać do jednej grupy kalkulacyjnej produktów:
róŜniących się w sposób zasadniczy techniką i technologią produkcji, nawet w
przypadku stosowania takich samych materiałów wsadowych,
wytwarzanych z róŜniących się istotnie materiałów wsadowych nawet, gdy podlegają
identycznym procesom przerobu.
Kalkulacja podziałowa stanowi sposób liczenia jednostkowych kosztów produktów przez
ich ujmowanie w przekroju stanowisk kosztów (wydziałów, faz produkcji) i dzielenie ich
sumy przez wykonaną produkcję.
Kalkulacja doliczeniowa stanowi obliczenie kosztów przypadających na określony
przedmiot kalkulacji przez doliczenie do części kosztów – bezpośrednich – pozostałej części
kosztów – pośrednich – za pomocą umownych kluczy rozliczeniowych.
Metody
odmiany kalkulacji
kalkulacja podziałowa prosta
PODZIAŁOWA
kalkulacja podziałowa ze współczynnikami
kalkulacja podziałowa fazowa (procesowa)
DOLICZENIOWA kalkulacja zleceniowa
kalkulacja asortymentowa
Lp.
1.
2.
3.
4.
Kalkulacja podziałowa
Odmiany stosowane w zaleŜności od charakteru produkcji:
Charakterystyka produkcji
Odmiana kalkulacji
Produkcja masowa lub wielkoseryjna jednego
Kalkulacja podziałowa prosta
rodzaju wyrobu
Produkcja masowa lub wielkoseryjna róŜnych
rodzajów wyrobów wykonywanych z tego samego
Kalkulacja podziałowa
surowca oraz przy tej samej obróbce
ze współczynnikami
Masowa lub wielkoseryjna produkcja jednego lub
Kalkulacja procesowa
kilku wyrobów wykonywana w kolejnych, (fazowa)
odrębnych procesach (fazach) wytwórczych –
prosta lub ze
odbywających się niejednokrotnie w róŜnych
współczynnikami w zaleŜności
wydziałach ( na róŜnych stanowiskach
od tego czy dotyczy jednego
produkcyjnych).
czy kilku rodzajów wyrobów.
Produkcja masowa (wielkoseryjna)
Kalkulacja produktów
kilku rodzajów pokrewnych wyrobów
wykonywanych jednocześnie z tego samego surowca, sprzęŜonych ,(łącznych).
w sytuacji gdy wyrób gotowy wytwarza się łącznie z
produktami ubocznymi.
Kalkulacja podziałowa prosta
polega na zwykłym podzieleniu łącznych kosztów wytwarzania przypadających na produkcję
zakończoną przez ilość wytworzonego jednorodnego produktu.
Przykład:
W okresie sprawozdawczym jednostka poniosła następujące koszty:
materiały bezpośrednie
87 200 zł
koszty przerobu
68 400 zł
koszty zarządu
15 200 zł
razem
170 800 zł
W okresie tym wytworzono 360 kg wyrobu gotowego oraz 40 kg produkcji w toku
przerobionej w 50 %.Remanent początkowy produkcji w toku nie wystąpił. Materiały
bezpośrednie wydawane są do produkcji w całości, w momencie jej podjęcia, zaś koszty
przerobu i zarządu narastają proporcjonalnie do stopnia przerobu.
Kalkulacja powinna mieć przebieg następujący:
1. ustalenie liczby jednostek kalkulacyjnych :
dla podziału kosztów materiału : 360 kg + 40 kg = 400 kg
dla podziału kosztów przerobu i zarządu 360+20(50%z40)=380
2. ustalenie jednostkowego kosztu materiałów :
87 200 : 400 kg = 218 zł na 1 kg
3. ustalenie jednostkowego kosztu przerobu :
68 400 : 380 kg = 180 zł na 1 kg
4. ustalenie jednostkowego kosztu zarządu :
15 200 ; 380 kg = 40 zł na 1 kg
5. ustalenie całkowitego kosztu jednostkowego wyrobu gotowego i
produkcji w toku :
Lp.
Rodzaj kosztu
1.
2.
3.
Materiały bezpośrednie
Koszty przerobu
Koszty zarządu
Razem
Koszt jednostkowy w zł.
wyrobu gotowego
produkcja w toku
218
218
180
90
40
20
438
328
Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami
Główną cechą kalkulacji podziałowej ze współczynnikami jest sprowadzenie róŜnych
produktów ( opartych na tym samym wsadzie surowcowym, tej samej technice i technologii
wytwarzania) do wspólnej, umownej jednostki przeliczeniowej poprzez zastosowanie
współczynników.
Współczynnikami tymi mogą być : cięŜar wyrobów, pojemność, grubość, pracochłonność,
itp.
Zasady kalkulacji podziałowej ze współczynnikami sprowadzają się do ustalenia
następujących danych:
ilości wyrobów wyprodukowanych w okresie sprawozdawczym,
współczynników dla kaŜdego wyrobu,
łącznej liczby jednostek współczynnikowych ustalonej w wyniku pomnoŜenia ilości
poszczególnych rodzajów produktów przez ustalone dla nich współczynniki,
sumy poniesionych kosztów w przekroju poszczególnych pozycji kalkulacyjnych,
kosztu wytworzenia jednostki współczynnikowej, ustalonego w wyniku podzielenia
poniesionych kosztów produkcji przez łączną liczbę jednostek współczynnikowych,
jednostkowego kosztu wytworzenia poszczególnych produktów uzyskanego w wyniku
pomnoŜenia kosztu jednostki współczynnikowej przez współczynniki kalkulowanego
produktu.
Literatura:
R. Kotarski, R. Kowalak, M. Poszwa, A. Szczerbiński „Rachunkowość zarządcza:”
A. Psiak „ Podstawowe zagadnienia z rachunkowości zarządczej”.
W. Gabrusewicz „ Zadania z rachunkowości zarządczej – skrypt.”