D - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Wrocławiu

POSTANOWIENIE
Dnia 1 czerwca 2015r.
Sąd Okręgowy we Wrocławiu, Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:
Przewodniczący Sędzia SO Jolanta Burdukiewicz-Krawczyk
Sędziowie: SO Dorota Stawicka-Moryc (spr.)
SO Piotr Jarmundowicz Protokolant: Izabela Grecka-Janik
po rozpoznaniu w dniu 27 maja 2015r. we Wrocławiu
na rozprawie
sprawy z wniosku J. C.
z udziałem J. S. i W. C.
o zniesienie współwłasności
na skutek apelacji uczestnika J. S.
od postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu
z dnia 2 października 2014 r.
sygn. akt I Ns 200/13
postanawia:
I. zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie I, II i IV w ten sposób, że punkty te uchylić, zmienić
je również w punkcie V w ten sposób, że dokonać zniesienia współwłasności samochodu osobowego
marki H. (...) nr rej. (...), nr VIN (...) w ten sposób, że przyznać go na wyłączną własność małżonkom
J. C. i W. C., a także w punkcie VI w ten sposób, że zasądzić solidarnie od wnioskodawczyni J. C.
i uczestnika W. C. na rzecz uczestnika J. S. kwotę 6.000 zł (sześć tysięcy złotych) tytułem spłaty
jego udziału w przedmiocie współwłasności wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia
prawomocności postanowienia, zmienić go w punkcie VII, w ten sposób, że punkt ten uchylić,
zmienić go w punkcie VIII w ten sposób, że oddalić żądanie wnioskodawczyni J. C. o rozliczenie
nakładów poniesionych na przedmiot współwłasności oraz o dokonanie częściowego podziału
majątku wspólnego małżonków, zmienić także punkt XI w ten sposób, że punkt ten uchylić;
II. w pozostałym zakresie apelację oddalić;
III. oddalić wniosek uczestnika J. S. o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy dla Wrocławia Fabrycznej we Wrocławiu ( sygn. akt I Ns 200/13 )
postanowił :
I. ustalić, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni J. C. i uczestnika postępowania W. C. wchodzi m.in. udział
w wysokości ½ w prawie współwłasności samochodu osobowego marki H. (...) nr rej. (...), nr VIN (...) o wartości
6000,00 zł;
II. ustalić, że udziały wnioskodawczyni J. C. i uczestnika postępowania W. C. w opisanym w punkcie I postanowienia
składniku ich majątku wspólnego są równe i wynoszą po 1/2;
III. ustalić, że przedmiotem współwłasności wnioskodawczyni J. C. i uczestnika postępowania W. C. w udziale w
wysokości ½ na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej oraz uczestnika postępowania J. S. w udziale ½ jest
samochód osobowy marki H. (...) nr rej. (...), nr VIN (...) o wartości 12.000,00 zł;
IV. ustalić, iż małżonkowie J. C. i W. C. ponieśli z majątku wspólnego konieczne wydatki na poczet utrzymania
opisanego w punkcie III postanowienia przedmiotu współwłasności w kwocie 6.401,86 zł;
V. dokonać częściowego podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni J. C. i uczestnika postępowania W. C. oraz
zniesienia współwłasności samochodu osobowego marki H. (...) nr rej. (...), nr VIN (...) w ten sposób, że wskazany
składnik przyznać wnioskodawczyni J. C. bez obowiązku spłaty na rzecz uczestnika W. C.;
VI. zasądzić od wnioskodawczyni J. C. na rzecz uczestnika postępowania J. S. kwotę 6.000,00 zł (sześć tysięcy złotych)
tytułem spłaty jego udziału w przedmiocie współwłasności opisanym w punkcie III postanowienia wraz z ustawowymi
odsetkami na wypadek opóźnienia w zapłacie;
VII. zasądzić od uczestnika postępowania J. S. na rzecz wnioskodawczyni J. C. kwotę 3.200,93 zł tytułem zwrotu
połowy poniesionych przez małżonków C. koniecznych wydatków na poczet utrzymania przedmiotu współwłasności
opisanego w punkcie III postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w zapłacie;
VIII. oddalić dalej idący wniosek wnioskodawczyni J. C. o rozliczenie nakładów poniesionych na opisany w punkcie
III postanowienia przedmiot współwłasności;
IX. oddalić żądanie uczestnika postępowania J. S. o zasądzenie od wnioskodawczyni J. C. kwoty 92.000 zł tytułem
rozliczeń za korzystanie przez nią z przedmiotu współwłasności ponad przypadający jej udział;
X. ustalić, iż każdy uczestnik ponosi koszty własnego zastępstwa prawnego w niniejszej sprawie;
XI. nakazać uczestnikowi postępowania J. S. aby uiścił na rzecz Skarbu Państwa (kasa Sądu Rejonowego dla
Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu) kwotę 1000 zł tytułem brakującej części opłaty sądowej od wniosku.
Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy wydał w oparciu o następujący stan faktyczny.
J. i W. C. są małżeństwem. Ani przed zawarciem związku małżeńskiego ani w jego trakcie nie zawierali umów
majątkowych małżeńskich. Uczestnik J. S. i wnioskodawczyni J. C. są rodzeństwem.
Relacje pomiędzy rodzeństwem układały się przez wiele lat bardzo poprawnie. Uległy znacznemu pogorszeniu po
śmierci matki obojga. Konflikt powstał na tle podziału spadku po zmarłej.
Przed Sądem Rejonowym w Ostrowie Wielkopolskim w sprawie sygn. akt I C 664/12 toczyło się postępowanie z
powództwa J. C. przeciwko J. S. o zapłatę. Wyrokiem z dnia 5 października 2012 r. Sąd zasądził od pozwanego J.
S. na rzecz powódki J. C. kwotę 17.000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 31 stycznia 2012 r. oraz zwrot
poniesionych przez nią kosztów procesu.
W dniu 17 stycznia 2004 r. został nabyty samochód osobowy marki H. (...) rok produkcji 2001 r. za kwotę 41.500,00 zł.
Uczestnik postępowania W. C. jako wieloletni pracownik (...) miał możliwość nabycia w salonie (...) Spółka z o.o.
– (...) we W., używanego pojazdu marki H.. Na poczet ceny nabycia – w rozliczeniu – małżonkowie C. pozostawili
poprzedni samochód, z którego korzystała wnioskodawczyni tj. F. (...).
F. (...) został natomiast sprowadzony z zagranicy przez uczestnika postępowania J. S. i przez niego wyremontowany.
W dowodzie rejestracyjnym tego pojazdu widnieli J. C. i J. S. jako współwłaściciele.
Samochód osobowy marki H. (...) został nabyty ze wspólnych środków małżonków C. oraz środków J. S.. Uczestnik J.
S. był obecny w salonie samochodowym w dniu zakupu pojazdu marki H.. Podpisał także, wraz z wnioskodawczynią,
wystawioną na obojga fakturę VAT o nr (...) z dnia 17 stycznia 2004 r.
Samochód osobowy marki H. (...) został zakupiony dla wnioskodawczyni J. C., która miała z niego wyłącznie korzystać.
W dniu 6 lutego 2004 r. uczestnik postępowania J. S. sporządził pisemne upoważnienie (z podpisem notarialnie
poświadczonym), w ramach którego umocował J. C. do czynności związanych z wyrejestrowaniem samochodu
osobowego marki F. (...) oraz czynności związanych z zarejestrowaniem samochodu osobowego marki H. (...).
Upoważnienie dotyczyło również wszelkich spraw związanych z pojazdami wymienionymi w pełnomocnictwie.
Samochód osobowy marki H. (...), rok produkcji 2001 r. został zarejestrowany na współwłasność J. C. i J. S..
Z samochodu osobowego marki H. (...) do chwili obecnej korzysta wyłącznie wnioskodawczyni J. C.. Uczestnik J. S.
akceptował taki stan rzeczy. Nigdy nie zwracał się do siostry w celu udostępnienia mu tego pojazdu do korzystania.
Wnioskodawczyni J. C. pokrywała koszty utrzymania samochodu osobowego marki H. (...) o nr rej. (...) wynikające z
jego normalnej eksploatacji (bieżąca konserwacja, naprawy, zakup paliwa, opon itp.). Dopełniała także obowiązkowi
ubezpieczenia samochodu w zakresie OC. Zawarła także szereg umów ubezpieczenia tego auta w zakresie AC.
Pokrywała także koszty związane z koniecznymi przeglądami rejestracyjnymi samochodu.
Wartość samochodu osobowego marki H. (...) o nr rej. (...) wynosi 12.000,00 zł.
Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że zmodyfikowany wniosek zasługiwał co do zasady na
uwzględnienie.
W toku postępowania pełnomocnik wnioskodawczyni zmodyfikował żądanie wniosku w ten sposób, iż domagał się
częściowego podziału majątku - w zakresie samochodu osobowego marki H. (...) - małżonków C. oraz zniesienia
współwłasności tego pojazdu przez przyznanie go w całości na własność wnioskodawczyni J. C. bez obowiązku spłaty
na rzecz W. C., za spłatą uczestnika J. S. przy uwzględnieniu nakładów poniesionych na samochód.
Bezspornym w sprawie było, że między małżonkami C. w dacie zakupu pojazdu marki H. (...) oraz w chwili obecnej
istnieje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Strony zgodnie zeznały, że nie zawierały umów majątkowych
małżeńskich, żadna z nich nie powoływała się również na sądowe zniesienie w czasie trwania małżeństwa łączącej je
wspólnoty majątkowej.
W tych okolicznościach, zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale z dnia 2 marca 1972 r.
(III CZP 100/71) Sąd obok zniesienia współwłasności przeprowadził w niniejszej sprawie również częściowy podział
majątku - co do objętego postępowaniem składnika – małżonków C..
Sąd wskazał, że unormowania co do majątku wspólnego znajdują odzwierciedlenie w przepisach proceduralnych – w
pierwszej kolejności zastosowanie znajdą przepisy o podziale majątku wspólnego (art. 566 i 567 k.p.c.), następnie z
mocy odesłania z art. 567 § 3 k.p.c. – przepisy o dziale spadku (tj. art. 680-689 k.p.c.), i wreszcie z mocy odesłania z
art. 688 k.p.c. – przepisy o zniesieniu współwłasności (art. 618-625 k.p.c.)
Zważywszy, że zgodnie z art. 210 zd. 1 k.c. każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia współwłasności, Sąd uznał,
że co do zasady wniosek uznać należy za zasługujący na uwzględnienie.
Pierwszą z kwestii badanych w ramach postępowania w przedmiocie podziału majątku wspólnego jest ustalenie
wielkości udziałów małżonków w majątku wspólnym. Wynika to wprost z brzmienia art. 567 § 1 k.p.c.
Przepis art. 43 § 1 k.r.io. wprowadza ustawowe domniemania równości udziałów małżonków w majątku, który był
objęty wspólnością ustawową, chyba że małżonek, z ważnych powodów, żąda ustalenia przez Sąd na podstawie art. 46
§ 2 k.r.io. nierównych udziałów, tj. ustalenia ich z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z małżonków przyczynił
się do powstania tego majątku. W przedmiotowej sprawie żadna ze stron nie wnosiła o ustalenie nierównych udziałów
we wspólnym majątku, a wobec tego Sąd w punkcie II postanowienia orzekł, iż udziały stron są równe, a więc wynoszą
po 1/2.
Jeśli zaś chodzi o dokonanie zniesienia współwłasności i częściowy podziału majątku wspólnego, Sąd kierował się
normą wynikającą z art. 212 § 2 k.c. zgodnie, z którym rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie
do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych. Przepis ten znajduje odpowiednie
zastosowanie również i w niniejszym postępowaniu. Po ustaleniu sposobu zniesienia współwłasności i częściowego
podziału majątku Sąd wziął pod uwagę zgodne stanowiska stron, które jednomyślnie wnosiły o przyznanie prawa
własności samochodu osobowego marki H. wnioskodawczyni J. C.. Jednocześnie uczestnik W. C. nie wnosił o
dokonanie spłaty na jego rzecz. Domagał się natomiast tego uczestnik J. S.. Sąd przystąpił wobec tego do ustalenia
wysokości spłaty, która co do zasady powinna stanowić ekonomiczny ekwiwalent udziału w rzeczy wspólnej.
W toku postępowania strony zgodnie wskazały wartość wspólnego pojazdu na kwotę 12.000,00 zł. W tych
okolicznościach Sąd nie prowadził, co do ustalenia wartości samochodu, postępowania dowodowego.
Jednocześnie także zgromadzony w sprawie materiał dowodowy - w szczególności obiektywne dowodu z dokumentów
(faktura zakupu samochodu marki H. oraz dowód rejestracyjny) przekonały Sąd, iż sporny samochód stanowi
przedmiot współwłasności uczestnika postępowania J. S. w wysokości ½ oraz małżonków C. w udziale ½ .
Skoro więc wartość samochodu to kwota 12.000,00 zł uczestnikowi J. S. należy się spłata w wysokości 6000 zł, o czym
Sąd orzekł w punkcie VI postanowienia. Wobec przyznania wnioskodawczyni prawa własności tego pojazdu, od niej
też zasądzono spłatę na rzecz uczestnika postępowania J. S..
Podstawę do wzajemnych rozliczeń stron z tytułu tego typu wydatków zawiera art. 207 k.c., zgodnie z którym pożytki
i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym
stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.
Wnioskodawczyni zgłosiła w oparciu o w/w regulacje żądanie rozliczenia nakładów związanych z korzystaniem z
samochodu w zakresie poniesionych kosztów ubezpieczenia, przeglądów rejestracyjnych oraz niezbędnych napraw
i konserwacji, w tym także wymiany opon. Sąd częściowo uwzględnił to żądanie. I tak ustalono, iż przez cały okres
eksploatacji samochodu wnioskodawczyni ponosiła koszty jego ubezpieczenia.
Zdaniem Sądu, uczestnika postępowania J. S. jako współwłaściciela pojazdu w udziale ½ winny obciążać jedynie
te poniesione przez wnioskodawczynie koszty, które w świetle prawa były konieczne do zapewnienia możliwości
normalnego, celowego korzystania z samochodu przez jego współwłaścicieli tj. wprowadzenia go do ruchu. Za takie
koszty Sąd uznał poniesione w całości przez wnioskodawczynię ubezpieczenia OC oraz przeglądy rejestracyjne. Bez
tych wydatków nie można by bowiem było wykorzystywać pojazdu zgodnie z jego przeznaczeniem. Łączna wysokości
wydatków z tego tytułu to kwota 6.401,86 zł (5.813,86 zł z tytułu OC i 588 zł z tytułu przeglądów rejestracyjnych).
Zwrotu ich połowy mogła się zatem domagać wnioskodawczyni od uczestnika J. S.. Z tych względów orzeczono jak w
punkcie VII zasądzając od uczestnika na rzecz J. C. kwotę 3.200,93 zł.
Dalej idący wniosek J. C. o rozliczenie nakładów poniesionych na przedmiot współwłasności należało oddalić.
W ocenie Sądu, pozostałe zgłoszone w niniejszym postępowaniu wydatki, a to koszty ubezpieczenia AC i NW
oraz koszty związane z zakupem części zamiennych, naprawą eksploatacyjną, naprawą szyby i zakupem opon to
wydatki obciążające wyłącznie wnioskodawczynię jako osobę, która wyłącznie dysponowała i korzystała z przedmiotu
współwłasności. Są to koszty wynikające z normalnej eksploatacji pojazdu i nie mogą obciążać uczestnika, który z
niego nie korzystał. Co zaś do ubezpieczenia AC i NW, zawarcie tego typu umów było samodzielną decyzją J. C., podjętą
we własnym interesie. Ubezpieczenie Autocasco i NW jest wszak ubezpieczeniem dobrowolnym, a co za tym idzie nie
może obciążać uczestnika J. S., który nie miał żadnego wpływu na zawarcie umów ubezpieczenia w tym zakresie.
Na uwzględnienie nie zasługiwało także żądanie wnioskodawczyni zasądzenia od uczestnika kwoty 439,35 zł z
tytułu wypłaconego mu przez ubezpieczyciela części odszkodowania w ramach likwidacji szkody powstałej na skutek
zdarzenia z dnia 9 listopada 2007 r. Wnioskodawczyni nie wykazała bowiem, by poniosła z tego tytułu jakąkolwiek
szkodę, w szczególności by pokryła koszty naprawy pojazdu po wypadku w wysokości wyższej, niż przyznane jej
odszkodowanie.
W toku niniejszego postępowania Sąd rozważył także zasadność żądania uczestnika postępowania J. S. zasądzenia
na jego rzecz kwoty 92.000,00 zł tytułem wynagrodzenia za korzystanie przez wnioskodawczynię z przedmiotu
współwłasności ponad swój udział. Zdaniem Sądu roszczenie to było nieuzasadnione.
W ocenie Sądu z przepisów kodeksu cywilnego regulujących współwłasność nie wynika, aby współwłaściciel miał
uprawnienie do korzystania tylko z takiej części wspólnej rzeczy, która odpowiada wielkości jego udziału. Według
art. 206 kc, regułą jest korzystanie przez współwłaścicieli z całej wspólnej rzeczy. Stosownie do tego przepisu, każdy
ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz korzystania z niej w takim zakresie,
jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Z uwagi na
dyspozytywny charakter tego przepisu, współwłaściciele mogą jednak w umowie ustalić także inny sposób korzystania
z rzeczy wspólnej, w szczególności mogą dokonać podziału rzeczy wspólnej do używania, tj. wyodrębnić określone jej
części do wyłącznego korzystania przez poszczególnych współwłaścicieli (podział quoad usum). Wydzielone części nie
muszą ściśle odpowiadać wielkości udziałów współwłaścicieli.
W wypadkach objętych zakresem zastosowania art. 206 kc nie sposób więc w ogóle mówić o uprawnieniu
współwłaścicieli do korzystania z rzeczy wspólnej w jakichkolwiek częściach. W wypadkach zaś, w których dokonano
podziału quoad usum, o uprawnieniu poszczególnych współwłaścicieli do wyłącznego korzystania z określonych części
rzeczy wspólnej decyduje jedynie treść umowy współwłaścicieli.
W przedstawionym stanie prawnym nie może być zatem zasadnie mowy o bezpodstawnym korzystaniu przez
współwłaściciela z określonej części rzeczy dlatego, że część ta przewyższa przysługujący mu udział we współwłasności.
Już więc ta okoliczność wyklucza zasadność dochodzenia przez jednego współwłaściciela od innego współwłaściciela
roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia (lub jakiegoś innego roszczenia) opartego na twierdzeniu, że
korzystał on z wspólnej rzeczy w zakresie przewyższającym przysługujący mu udział we współwłasności.
Zdaniem Sądu by skutecznie domagać się zasądzenia od wnioskodawczyni odszkodowania za wyłączne korzystanie
przez nią z samochodu osobowego marki H. (...) uczestnik winien był wykazać, iż w sposób bezprawny został
pozbawiony możliwości korzystania z pojazdu. Jak wynika natomiast z ustaleń poczynionych w sprawie J. S. już w
momencie nabycia samochodu wiedział i godził się, że auto będzie wyłącznie wykorzystywane przez wnioskodawczynię
i jest nabywane na jej potrzeby. Nigdy także nie rościł sobie praw do fizycznego posiadania spornego dziś samochodu,
nigdy nie występował o jego udostępnienie i wydanie do niego kluczy. W tych okolicznościach uznać należy, iż
uczestnik w pełni akceptował fakt władania samochodem marki H. przez wnioskodawczynię.
Nie sposób zatem uznać, iżby po stronie J. S. w sposób bezprawny powstała jakakolwiek szkoda z tytułu
uniemożliwienia im dostępu do pojazdu, tudzież czerpania z niego pożytków z tytułu najmu, co nie miało w niniejszej
sprawie miejsca. Wobec powyższego zasadnie Sąd Rejonowy oddalił wniosek dowodowy zgłoszony przez uczestnika
o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia miesięcznego czynszu najmu od stycznia 2004r.
do chwili obecnej.
Z tych względów orzeczono jak w punkcie IX postanowienia.
Orzeczenia o kosztach postępowania wydano zaś punktach X i XI postanowienia. Sąd uznał, że stopień
zainteresowania stron rozstrzygnięciem przemawia za przyjęciem, że koszty sądowe związane z postępowaniem
powinny one pokryć w częściach równych. Stąd też brakującymi wpisami strony zostały obciążone w takiej właśnie
proporcji. Każda ze stron powinna pokryć wpisy sądowe od wniosków do kwoty 1000 zł. W związku z tym Sąd nakazał
uczestnikowi uiścić wpisy w łącznej wysokości 1000 zł. Orzeczenie w przedmiocie pozostałych poniesionych przez
strony kosztów postępowania (to jest kosztów zastępstwa stron) znajduje natomiast podstawę prawną w art. 520 § 1
k.p.c., stanowiącym, że „każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie”.
Apelację od powyższego postanowienia wniósł uczestnik J. S. zaskarżając je w całości.
Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił :
1) rażące naruszenie prawa materialnego, a to art. 35 kro poprzez dokonanie podziału majątku wspólnego
wnioskodawczyni i uczestnika postępowania ad. 2, podczas trwania ich wspólności ustawowej małżeńskiej;
2) naruszenie prawa procesowego, a to art. 217 kpc poprzez pominięcie zawnioskowanego przez uczestnika
postępowania dowodu z opinii biegłego sądowego z dziedziny motoryzacji, względnie innej przydatnej dziedziny,
na okoliczność wysokości miesięcznego czynszu najmu samochodu H. (...).41 S, rok produkcji 2001, poczynając od
miesiąca stycznia 2004 roku do chwili obecnej
3) nierozpoznanie istoty sprawy, skutkujące niezasądzeniem od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania
wynagrodzenia za wyłączne korzystanie przez wnioskodawczynię z samochodu H. (...), stanowiącego współwłasność
stron,
4) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia w przedmiocie zasądzenia na rzecz
uczestnika postępowania J. S. wynagrodzenia za korzystania z pojazdu H. (...), polegający na przyjęciu, iż J. S. nie
sprzeciwiał się wyłącznemu korzystaniu przez wnioskodawczynię z przedmiotowego pojazdu, podczas gdy, uczestnik
postępowania J. S. czynił to wielokrotnie ustnie, natomiast pisemnie oświadczenie w tej sprawie złożył w odpowiedzi
na pozew z dnia 4 czerwca 2012 roku przed Sądem Rejonowym w Ostrowie Wielkopolskim w sprawie I C 664/12,
potrącając wierzytelność przysługującą mu względem wnioskodawczyni z tytułu korzystania przez wnioskodawczynię
z przedmiotowego pojazdu ponad swój udział z wierzytelnością wnioskodawczyni;
5) naruszenie przepisu prawa materialnego, a to art. 206 kc poprzez jego błędną wykładnię skutkującą przyjęciem
w ustalonym stanie faktycznym, iż uczestnikowi postępowania nie należy się wynagrodzenie za wyłączne korzystanie
przez wnioskodawczynię z pojazdu marki H. (...);
6) naruszenie prawa materialnego, a to art. 207 kc oraz art. 23 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach
obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t.
j. z 2013 r.: Dz. U. poz. 392 ze zm.) poprzez przyjęcie, iż obowiązek ubezpieczenia pojazdu ciąży na współwłaścicielu,
a nie na posiadaczu.
Mając powyższe na uwadze, uczestnik wniósł o:
1) uchylenie przedmiotowego postanowienia w zaskarżonym zakresie i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi I instancji,
2) zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kosztów postępowania apelacyjnego według
norm przepisanych, w tym również kosztów zastępstwa udzielonego przez adwokata.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja uczestnika zasługuje na częściowe uwzględnienie mimo, że nie wszystkie podniesione w niej zarzuty są trafne,
w pozostałym zakresie jest bezzasadna.
Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji, jednakże wywiódł
częściowo odmienne wnioski prawne.
W pierwszej kolejności należy odnieść się do najpoważniejszego zarzutu apelującego, dotyczącego naruszenia art.
35 kro poprzez dokonanie podziału majątku wspólnego wnioskodawczyni i uczestnika postępowania ad. 2 podczas
trwania ich wspólności ustawowej. Apelujący domagał się uchylenia zaskarżonego postanowienia wskazując, że skoro
postanowienie zawiera rozstrzygnięcie merytorycznie niedopuszczalne, nie poddaje się ono kontroli instancyjnej.
Sąd Rejonowy dokonując zniesienia współwłasności pojazdu dokonał także częściowego podziału majątku
wnioskodawczyni i uczestnika W. C. wskazując, że było to koniecznym, opierając się na stanowisku Sądu Najwyższego
wyrażonym w uchwale z dnia 2 marca 1972 r. (III CZP 100/71). Umknęło jednak Sądowi, że zgodnie z art. 35
kro w czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie
może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności
przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Jak wynika z
bezspornych ustaleń Sadu między małżonkami C. w dacie zakupu pojazdu marki H. (...) oraz w chwili obecnej istnieje
ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Strony nie zawierały umów majątkowych małżeńskich, żadna z nich nie
powoływała się również na sądowe zniesienie w czasie trwania małżeństwa łączącej je wspólnoty majątkowej.
Tym samym niedozwolone było przeprowadzenie częściowego podziału majątku w toku niniejszej sprawy.
Uchwała na którą powołał się Sąd Rejonowy istotnie obliguje Sąd do przeprowadzenia podziału majątku przed działem
spadku czy zniesieniem współwłasności w wypadku gdy w skład spadku wchodzi udział spadkodawcy w majątku
objętym małżeńską wspólnością ustawową. Oczywistym jest, że wspólność ustawowa małżonków w takiej sytuacji
ustała z chwilą śmierci jednego z małżonków.
Z tych względów należało zmienić zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego eliminując z niego rozstrzygnięcia
dotyczące częściowego podziału majątku między wnioskodawczynią a jej mężem tj. uczestnikiem ad.2.
Odnosząc się do zasadniczych zarzutów apelacji skierowanych do rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego w przedmiocie
zniesienia współwłasności należy wskazać, że Sąd Okręgowy nie znalazł podstawy do ich uwzględnienia w całości.
Dokonując zniesienia współwłasności Sąd Rejonowy wskazał na treść art. 210 k.c. i art. 211 k.c. Współwłaściciele złożyli
zgodny wniosek co do sposobu zniesienia współwłasności i co do wartości pojazdu.
Zgodnie z art. 206 kc każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do
korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez
pozostałych współwłaścicieli, zaś zgodnie z art. 207 pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają
współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i
ciężary związane z rzeczą wspólną.
Przepisy te nie są bezwzględnie obowiązującymi i nie jest wykluczone odmienne umówienie się między stronami. Z
przeprowadzonego postępowania jednoznacznie wynika, że strony tj. wnioskodawczyni i uczestnik J. S. ustalili, że
z pojazdu będzie korzystała bezpłatnie wnioskodawczyni i ona również będzie w związku z korzystaniem ponosiła
niezbędne opłaty związane z pojazdem. Trudno uznać, że przy takich ustaleniach brat wnioskodawczyni miał
partycypować w kosztach utrzymania i eksploatacji pojazdu.
Uczestnik domagał się zapłaty 92.000 zł z tytułu wynagrodzenia za korzystanie przez wnioskodawczynię z przedmiotu
współwłasności ponad swój udział. W ocenie Sądu Okręgowego żądanie to jest pozbawione podstaw. Roszczenie z
tytułu wynagrodzenia za nieuprawnione posiadanie i korzystanie z rzeczy wspólnej nie przysługuje, gdy posiadanie
i korzystanie z rzeczy przez jednego ze współwłaścicieli z wyłączeniem pozostałych nie nosi cech bezprawności
w rozumieniu art. 206 k.c. . Taka sytuacja zachodzi, gdy współwłaściciel na mocy umowy, nawet dorozumianej,
zrezygnuje z wykonywania przysługującego mu uprawnienia na rzecz innego lub innych współwłaścicieli, gdy
współwłaściciele dokonają umownego podziału rzeczy albo taki podział wynika z orzeczenia sądu ( por. uchwała SN
z dnia 19.03.2013r. III CZP 88/12) .
W ocenie Sądu Okręgowego wnioskodawczyni nie posiadła i nie korzystała w okresie od 2004r. z przedmiotowego
samochodu w sposób bezprawny w rozumieniu art. 206 k.c. Taka sytuacja była przez strony akceptowana. Była więc
dorozumiana wola współwłaścicieli na wyłączne posiadanie tej samochodu przez wnioskodawczynię.
Uczestnik nie domagał się od wnioskodawczyni, aby zwróciła samochód lub aby dopuściła uczestnika do jego
współposiadania i do korzystania z niego. Uczestnik nie był zainteresowany korzystaniem z samochodu, bowiem
posiadł własny.
Prawidłowo też ustalił Sąd Rejonowy, że uczestnik nigdy wcześniej nie upominał się od wnioskodawczyni
wynagrodzenia za bezprawne posiadanie i korzystanie przez nią z całości rzeczy.
Wzajemne roszczenia rodzeństwa z jednej strony o zwrot kosztów utrzymania a z drugiej o wynagrodzenie za wyłączne
korzystanie zostały zgłoszone dopiero, gdy strony skonfliktowały się w związku z podziałem spadku po mamie.
Oczywistym jest, ze dotychczasowe ustalenia stron co do zasad korzystania ze wspólnej rzeczy mogły ulec zmianie,
jednakże zarówno wnioskodawczyni nie wzywała uczestnika do partycypowania w kosztach utrzymania pojazdu, ani
uczestnik nie wykazał, aby zwracał się do wnioskodawczyni o udostępnienie pojazdu i aby otrzymał odmowę.
Uczestnik podnosił, że złożył pisemne oświadczenie sprzeciwiając się wyłącznemu korzystaniu przez
wnioskodawczynię z pojazdu w toczącej się sprawie przed Sądem Rejonowym w Ostrowie Wielkopolskim sygn. akt I
C 664/12 z powództwa J. C. przeciwko J. S. o zapłatę. Uczestnik wskazał, że najpóźniej w dniu złożenia owego pisma,
winno to skutkować zasadzeniem na jego rzecz wynagrodzenia za korzystanie z przedmiotowego pojazdu od czerwca
2012r. Jednocześnie uczestnik nie wykazał, aby od tego momentu wnioskodawczyni utrudniała czy uniemożliwiała
mu korzystanie. Przeciwnie – z akt sprawy I C 664/12 wynika, że uczestnik nie interesował się pojazdem, a przede
wszystkim w każdym momencie mógł zwrócić się z prośbą o możliwość korzystania z pojazdu, czego jednak nie uczynił.
Wnioskodawczyni nadto twierdziła, że w razie potrzeby korzystania z uczestnika z pojazdu, nigdy nie sprzeciwiłaby
się temu, bowiem z uczestnikiem łączą ją „ więzy krwi”.
Tym samym żądanie uczestnika o zasądzenie na jego rzecz kwoty 92.000 zł nie znajduje usprawiedliwienia prawnego
i w tym zakresie apelację uczestnika należało oddalić.
Jak wskazano wyżej współwłaścicieli obciążają także wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną. Oznacza to, że
współwłaściciel, który dokonał nakładów koniecznych na rzecz będącą przedmiotem współwłasności, może się co do
zasady domagać zwrotu ich części od pozostałych współwłaścicieli, stosownie do ich udziałów. Nie można jednak żądać
zwrotu wartości tych nakładów, odpowiadających udziałowi pozostałych współwłaścicieli w całości, jeżeli w drodze
podziału quoad usum nie korzystają oni z tej części rzeczy na którą nakłady te zostały dokonane.
Z tych względów należało zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie VII oddalając obowiązek zwrotu od uczestnika
na rzecz wnioskodawczyni kosztów utrzymania samochodu.
Sąd Okręgowy oddalił wniosek uczestnika o zasądzenie kosztów, bowiem mimo zmiany zaskarżonego postanowienia
apelacja uczestnika w pozostałej części została oddalona. Zmiana postanowienia wynikała bowiem z wyeliminowania
rozstrzygnięć co do podziału majątku.
Z tych względów orzeczono jak na wstępie.