analizy krajowe - Forum Ekonomiczne

Transkrypt

Rozdział IV
ANALIZY
KRAJOWE
Piotr Maszczyk
Mariusz Próchniak
Rozdział
IV
4.1. ALBANIA
Główne problemy
• Korupcja i przestępczość zorganizowana pozostają zasadniczymi przeszkodami dla inwestycji przedsiębiorstw oraz wzrostu. Skuteczne i systematyczne działania antykorupcyjne oraz reformy zwiększające efektywność i bezstronność wymiaru sprawiedliwości oraz
administracji publicznej są niezbędne dla poprawy zaufania wśród przedsiębiorców oraz funkcjonowania
sektora publicznego.
• Częste zaburzenia w wytwarzaniu i dostawach energii
elektrycznej świadczą o potrzebie podjęcia pilnych działań modernizacyjnych w tym sektorze.
ALBANIA
Polityka gospodarcza
108
• W 2006 r. przeciętny wskaźnik wzrostu cen konsumpcyjnych wyniósł 2,5% i nie zmienił się znacząco w porównaniu do poprzedniego roku. W konsekwencji
od 2002 r. inflacja pozostawała w przedziale 2–4%, wyznaczonym jako cel inflacyjny Banku Albanii. W lipcu
2006 r. stopa inflacji przekroczyła 3%, ale Bank podniósł główne stopy procentowe o 25 punktów bazowych, w celu ograniczenia presji inflacyjnej i silnej dynamiki kredytu.
• Głównym wyróżnikiem sytuacji fiskalnej w 2006 r. było
powodzenie reform w zakresie poboru podatków. Mając na uwadze stosunkowo silną presję popytową w gospodarce, rząd Albanii zaoszczędził 0,25 pkt procentowego PKB dodatkowych dochodów i alokował nadwyżkę w budżecie uzupełniającym, przeznaczając ją
– zgodnie z zapisami programów MFW – na dodatkowe
inwestycje oraz ulgi podatkowe. W połączeniu z połową wpływów z tytułu sprzedaży Italian Albanian Bank
(0,1 pkt proc. PKB) te dodatkowe dochody posłużyły sfinansowaniu zapisanego w budżecie wzrostu nakładów
na inwestycje w nową infrastrukturę, wynoszącego ok.
0,8 pkt procentowego PKB oraz na utrzymanie obecnie
istniejącej infrastruktury. Sfinansowane zostały również
obniżki składki na ubezpieczenie społeczne w części finansowanej przez pracodawców z 29% wynagrodzenia
do 20%.
• Przyjęcie przez Parlament Albanii ustawy „O bankach
w Republice Albanii” w dniu 18 grudnia 2006 r. oznaczało wprowadzenie istotnych zmian w działalności oraz
nadzorze rynku finansowego i bankowego. Ustawa, która weszła w życie w dniu 1 czerwca 2007 r., wyznacza
wyższe standardy działalności bankowej, jeśli chodzi
o jej licencjonowanie, organizację, nadzór oraz zakończenie. Oprócz innych istotnych zmian, na mocy tej
ustawy powstał po raz pierwszy Rejestr Kredytów, którym zarządza Bank Albanii.
• W dniu 2 lutego 2007 r. MFW zakończył drugi przegląd
trzyletniego programu PRGF/EFF Albanii. Rada Zarządzająca uznała, że reformy w Albanii postępują w zadowalającym tempie, ale konieczne jest zwiększenie wysiłków w zakresie reform strukturalnych, w szczególności
poprzez przyspieszenie procesu prywatyzacji oraz podjęcie działań na rzecz zapewnienia stałych i pewnych dostaw energii elektrycznej.
Wyniki makroekonomiczne, rozwój
przedsiębiorczości i polityka socjalna
• Mimo, że wpływ zaburzeń w dostawach energii w drugim półroczu 2006 r. ograniczył tempo wzrostu o ok.
pół punktu procentowego, realny PKB wzrósł o 5%.
Przyczyniło się do tego głównie spożycie krajowe oraz inwestycje, finansowane wysokim napływem transferów
z zagranicy oraz gwałtownie rosnącym zadłużeniem gospodarstw domowych.
• W 2006 r. miało miejsce dalsze narastanie deficytu obrotów bieżących, w sytuacji, kiedy dynamicznie rosnący import, przede wszystkim towarów konsumpcyjnych i inwestycyjnych oraz energii elektrycznej, przewyższał eksport. Silny wzrost transferów z zagranicy,
szacowanych na 1,5 mld dolarów, oraz rosnące przychody z turystyki wspierały rachunek dochodów na rachunku obrotów bieżących. Pomimo tego jednak, dla
zmniejszenia deficytu obrotów bieżących oraz ograniczenia zależności kraju od transferów pieniężnych
od albańskich pracowników z zagranicy, niezbędna
jest poprawa konkurencyjności eksportu – głównie poprzez zwiększenie inwestycji oraz lepsze kształcenie
pracowników.
ANALIZY KRAJOWE
AL
Rozdział
IV
Tablica 4.1. Albania
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Ludność (miliony)
3,1
3,2
3,2
3,1
3,2
3,2
3,2
GDP (miliardy lek)
530,9
610,4
677,7
744,6
780,0
857
937,0
PKB per capita wg parytetu siły nabywczej (USD)
3706,7
4054,9
4216,7
4524,6
4901,2
5301,8
5701,9
7,3
7,6
4,7
6,0
5,9
5,5
5,0
Realny PKB (zmiana w %)
Spożycie indywidualne (zmiana w %)
5,3
Inwestycje (zmiana w %)
21,3
24,9
22,0
22,6
Eksport (zmiana w %)
5,8
25,1
4,9
7,8
8,3
3,1
Import (zmiana w %)
6,5
22,1
7,3
6,9
4,6
9,8
(koniec okresu)
4,2
3,5
4,0
2,8
2,2
2,0
2,0
(średnio)
0,0
3,1
5,2
2,3
2,9
2,3
2,5
0,5
Inflacja CPI (zmiana w %)
ALBANIA
2000
Inflacja PPI (zmiana w %)
(koniec okresu)
–4,0
11,2
5,0
12,3
2,4
5,0
–5,8
6,5
6,7
12,4
2,5
1,0
Wynik sektora finansów publicznych (% PKB)
–9,1
–8,5
–7,2
–4,3
–5,1
–3,6
–4,1
Bilans handlowy (miliony USD)
–814
–1027
–1 155
–1 336
–1 586
–1 868
–2 160
(miliony USD)
–274
–263
–435
–470
–355
–574
–710
(% PKB)
–7,4
–6,2
–9,7
–8,0
–4,7
–6,6
–7,4
Kurs walutowy (lek/USD – koniec okresu)
142,8
135,9
134,0
106,4
92,6
98,1
94,1
Podaż szerokiego pieniądza (zmiana w %)
12,1
11,8
6,7
9,0
10,8
8,4
15,1
Aktywa zagraniczne netto (zmiana w %)
30,0
21,3
2,2
13,2
34,5
18,1
11,9
Kredyt krajowy (zmiana w %)
8,6
4,1
6,7
11,0
7,7
13,2
14,6
(średnio)
Bilans na rachunku obrotów bieżących
Aktywa zagraniczne netto władz monetarnych
92,34
104,9
114,63
109,77
127,56
147,82
162,77
Stopa dyskontowa
(miliardy lek)
22,1
19,6
15,3
11,8
11,0
12,0
12,0
Stopa depozytowa
8,3
7,7
8,5
6,5
4,5
3,0
5,0
Średnie miesięczne zarobki brutto (zmiana w %)
14,3
13,0
28,1
10,0
6,0
7,3
6,5
Stopa bezrobocia (%)
16,8
16,5
16,2
15,1
14,5
14,7
13,8
Źródło: IMF, World Economic Outlook Database, kwiecień 2007 r.; EBOiR, Transition Update, maj 2007 r.
• Sytuacja na rynku pracy uległa niewielkiej poprawie
w ciągu 2006 r. Stopa bezrobocia (obliczona na podstawie oficjalnych danych o rejestracji bezrobotnych)
lekko się obniżyła do 13,8% na koniec trzeciego kwartału 2006 r. Zatrudnienie w sektorze prywatnym stanowiło ponad 4/5 łącznej liczby pracujących, z czego 71%
pracowało w rolnictwie, które w dalszym ciągu odgrywa
istotną rolę jako bufor ekonomiczny i społeczny, łagodzący problemy ubóstwa i bezrobocia.
Perspektywy rozwoju
• Można oczekiwać, że w 2007 r. tempo wzrostu albańskiej gospodarki powróci to trendu wynoszącego 6%,
czemu sprzyjać będzie utrzymująca się wysoka dynamika eksportu, przyspieszenie rozwoju w sektorze usług
oraz wzrost inwestycji publicznych, w tym w sektorze
drogowym. Do głównych czynników ryzyka należą wysoki deficyt obrotów bieżących, nadmierne poleganie
na transferach z zagranicy oraz wysoki wzrost kredytów.
LBANIA
ALBANIA
109
Rozdział
IV
ARMENIA
4.2. ARMENIA
Główne problemy
• Pomimo znaczącego nominalnego wzrostu dochodów
podatkowych, jaki miał miejsce w ostatnich dwóch latach, relacja tych dochodów do PKB pozostaje na niskim poziomie, na skutek powszechnego unikania podatków oraz zwolnień podatkowych. Sektor budowlany
– największy w całej gospodarce – nadal pozostaje w dużej mierze zwolniony z opodatkowania.
• Utrzymujący się trend aprecjacyjny, wrażliwość gospodarki na ceny surowców, „przegrzany” rynek nieruchomości oraz uzależnienie od miękkiego finansowania
od darczyńców zagranicznych i instytucji międzynarodowych, stanowią istotne ryzyka dla gospodarki w średnim
okresie.
• Konieczna jest poprawa ładu korporacyjnego, przejrzystości i konkurencji na rynku surowców tak, aby zapewnić lepszy dostęp do finansowania i inwestycji.
• Polityka fiskalna w 2006 r. pozostawała rozważna, łączny deficyt – w ujęciu kasowym – wyniósł 1,9% PKB
(w porównaniu z planem wynoszącym 2,3% PKB). Dochody podatkowe w 2006 r. wzrosły o 19%, ale relacja
podatków do PKB pozostawała niska, wobec niskiej dynamiki dochodów z VAT. Mniejsze niż zaplanowane finansowanie zewnętrzne programów inwestycyjnych
przyczyniło się do realizacji niższych wydatków ogółem.
W pierwszych dwóch miesiącach 2007 r. dochody podatkowe i wydatki ogółem wzrosły odpowiednio o 25%
i 17% rok do roku. Pomimo tego, w 2007 r. można
oczekiwać dalszego rozluźnienia polityki fiskalnej, ze
względu na wyższe wydatki na programy społeczne oraz
infrastrukturalne, zmierzające do wypełnienia wyznaczonych celów w zakresie ograniczenia ubóstwa.
• Agregaty monetarne silnie wzrosły, ale inflacja utrzymywała się na stosunkowo niskim poziomie, wzrastając
do 5,2% w grudniu 2006 r. Przyczyniły się do tego
przede wszystkim wysokie ceny żywności i energii, podczas gdy przeciętna stopa inflacji pozostawała poniżej
3%. Stopa wzrostu szerokiego pieniądza pozostawała
wysoka – 33%, na skutek fonetyzacji i dedolaryzacji.
W celu ograniczenia presji inflacyjnej Bank Centralny
Armenii podniósł, pomiędzy lipcem a październikiem
2006 r., stopę repo o 75 punktów bazowych do poziomu 4,75%. Natomiast w kwietniu 2007 r. nastąpiła jej
obniżka do 4,5% wobec słabnącej presji inflacyjnej.
W 2006 r. Bank Centralny odszedł od polityki pieniężnej, której celem były agregaty pieniężne, na rzecz strategii celu inflacyjnego.
• W 2006 r. kontynuowano prywatyzację majątku pozostającego w posiadaniu państwa, ale jej tempo spadło.
110
W pierwszej połowie 2006 r. sprywatyzowano tylko
osiem przedsiębiorstw, co przyniosło przychód w wysokości 0,6 mln dolarów. Natomiast w czerwcu 2006 r.
parlament przyjął program prywatyzacji na kolejne dwa
lata, obejmujący około 45 średnich i dużych podmiotów.
• Realny PKB wzrósł w 2006 r. o 13,4%, przez co był to już
piąty kolejny rok dwucyfrowego wzrostu gospodarczego. W największym stopniu przyczyniło się do tego budownictwo, gdzie stopa wzrostu przekroczyła 37%.
Wzrost produkcji w usługach i handlu również pozostawał silny i utrzymywał się na poziomie dwucyfrowym.
Natomiast produkcja przemysłowa znacząco spowolniła – w 2006 r. nastąpił jej spadek o 0,9%. Wysoki napływ
transferów z zagranicy i rosnące wydatki rządowe
na programy społeczne w dalszym ciągu wpływały
na zwiększenie dynamiki spożycia.
• Pomimo pogorszenia bilansu handlowego, deficyt obrotów bieżących nie zmienił się znacząco, dzięki wysokim napływom transferów z zagranicy w 2006 r. Eksport
wzrósł tylko o 3%, głównie w związku ze spadkiem eksportu diamentów i metali. Import wzrósł o 20%, co wiązało się z rosnącymi cenami energii i towarów konsumpcyjnych, rosnącymi inwestycjami oraz aprecjacją waluty
krajowej. Transfery prywatne netto wzrosły o 46,5%,
na co złożył się dalszy napływ środków do sektora nieruchomości oraz transfery pieniężne od osób prywatnych.
Ponadto, rezerwy zagraniczne brutto wzrosły o 405 mln
dolarów (do poziomu 1,1 mld dolarów), na skutek interwencji walutowych oraz napływu FDI.
• Wyniki sektora bankowego poprawiają się, ale poziom
marż odsetkowych pozostaje wysoki. Banki są generalnie dobrze wyposażone w kapitał, mają płynność finansową i są rentowne, zaś ich jakość portfeli kredytowych
pozostaje zadowalająca. Wzrost kredytów sektora prywatnego, w szczególności kredytów konsumenckich i hipotecznych, był stosunkowo dynamiczny (30% w 2006 r.),
ale stopa kredytu w gospodarce utrzymywała się poniżej
10% PKB.
Perspektywy rozwoju
• Armeńska gospodarka notuje znakomite wyniki. Rozważna polityka makroekonomiczna, duże napływy
z zagranicy oraz przeprowadzane reformy strukturalne
przyczyniły się do bardzo wysokiego tempa wzrostu
gospodarczego oraz spadku ubóstwa w ostatnich latach. Oczekuje się, że tendencje wzrostowe będą kontynuowane w krótkim okresie, w szczególności jeśli
chodzi o budownictwo i usługi, napędzane transferami z zagranicy od osób fizycznych oraz wspierane wy-
ARM
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Table 4.2. Armenia
2000
Ludność (miliony)
GDP (miliardy dram)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
3,2
3,2
3,2
3,2
3,2
3,2
3,2
1033
1176
1362
1625
1908
2244
2665
1964,9
2607,4
3005,6
3494,1
3916,9
4494,2
4862,8
6,0
9,6
12,9
13,0
10,1
14,0
13,4
5,9
15,2
5,8
14,1
16,1
18,7
12,6
18,6
19,8
21,0
33,7
12,4
13,9
32,3
16,6
20,8
48,0
37,4
3,7
4,9
5,6
Import (zmiana w %)
5,1
1,2
13,9
30,4
3,0
4,5
2,3
(koniec okresu)
0,4
3,0
2,5
4,0
1,9
–0,2
5,2
(średnio)
–0,8
3,1
1,1
4,8
6,9
0,6
2,9
(koniec okresu)
0,4
–4,3
0,9
21,1
25,3
–4,0
(średnio)
0,8
–0,4
2,5
2,9
21,7
7,9
5,8
–6,3
–3,8
–0,6
–1,1
–1,8
–2,6
–2,8
–464
–420
–389
–434
–458
–585
–771
–290
(miliony USD)
–279
–220
–156
–191
–162
–204
(% PKB)
–14,6
–10,0
–6,3
–6,8
–4,5
–4,2
–4,5
Kurs walutowy (dram/USD – koniec okresu)
539,5
555,1
573,3
578,8
533,5
457,8
416,0
36,3
10,8
34,0
10,4
22,3
27,8
32,9
54,6
12,0
84,8
45,0
12,7
15,5
20,9
22,2
–3,9
266,8
–9,6
41,1
54,4
30,0
(miliardy dram)
182,5
187,2
257,7
234,0
279,4
340,0
389,8
Stopa dyskontowa
31,57
26,69
21,14
20,8
18,2
17,3
17,2
Stopa depozytowa
18,08
14,90
5,6
6,9
4,9
5,8
5,8
22,5
5,4
12,2
21,7
22,8
29,5
18,9
11,7
9,6
10,8
10,1
9,4
7,4
7,4
sokimi przepływami z tytułu pomocy dwustronnej.
Niemniej jednak podtrzymanie szybkiego rozwoju
i ograniczania ubóstwa będzie wymagało utrzymania
rozważnej polityki makroekonomicznej oraz reform
strukturalnych zmierzających do zdywersyfikowania
ARMENIA
gospodarki, reform fiskalnych umożliwiających sfinansowanie zwiększającej wydajność infrastruktury oraz
wydatków socjalnych, a także reform w sektorze finansowym, poprawiających jakość i zakres pośrednictwa
finansowego.
MENIA
ARMENIA
111
Rozdział
IV
AZERBEJDŻAN
4.3. AZERBEJDŻAN
Główne problemy
• Gospodarka pozostaje w wysokim stopniu zależna
od sektora energetycznego – jej dywersyfikacja jest niezbędna dla zapewnienia długofalowego rozwoju.
• Utworzenie zachęt dla zwiększenia udziału sektora prywatnego sprzyjałoby przyspieszeniu rozwoju sektora finansowego i wzmocnieniu konkurencji pomiędzy bankami.
• Skomplikowany system podatków i opłat celnych,
opóźnienia wynikające z biurokracji oraz wysoki poziom
korupcji pozostają zasadniczymi barierami dla prywatnej przedsiębiorczości, w szczególności poza sektorem
naftowym.
• Władze kraju dokonały wyjątkowo dużego rozluźnienia
polityki fiskalnej w 2006 r. Dochody związane z zasobami ropy naftowej wzrosły o 118%, zaś inne dochody
wzrosły o 4% PKB pozanaftowego dzięki wysokiej dynamice baz podatkowych. Płace, emerytury i inne wydatki
bieżące wzrosły o około 50%, zaś wydatki inwestycyjne
zostały niemal potrojone, przez co tempo wzrostu wydatków ogółem w porównaniu do 2005 r. wyniosło
81%. W konsekwencji deficyt pierwotny bez dochodów
z sektora naftowego wyniósł w 2006 r. 33% PKB pozanaftowego, w porównaniu do tylko 13% w 2005 r. Niemniej jednak, dzięki dynamicznie rosnącym dochodom
z sektora naftowego, sektor finansów publicznych zanotował nadwyżkę około 0,5% PKB (wobec deficytu wynoszącego ok. 1% PKB w 2005 r.).
• Na początku 2006 r., Bank Narodowy Azerbejdżanu
(ABN) zmienił strategię kursową z kursu sztywnego,
na de facto kurs pełzający wobec dolara amerykańskiego. Wobec ograniczonej niezależności w zakresie instrumentów polityki pieniężnej, w celu ograniczenia rocznej
aprecjacji waluty wobec dolara do ustalonego poziomu
5%, dokonano dużych niesterylizowanych zakupów walut obcych. Taka polityka doprowadziła w 2006 r.
do wzrostu pieniądza bazowego o 133%. Szeroki pieniądz wzrósł w 2006 r. o 86%, zaś kredyty o 64%, przyczyniając się do wzrostu inflacji do poziomu 11,4%
na koniec 2006 r. w porównaniu do poziomu 5,4% zanotowanego na koniec 2005 r. W odpowiedzi na wzrost
cen Bank Centralny podniósł swoją stopę refinansową
z 9% do 9,5% w lipcu 2006 r. i ponownie do 12%
w kwietniu 2007 r. Realny kurs aprecjonował o około
10,5% w 2006 r.
• Postęp w zakresie innych reform strukturalny był nierównomierny. W połowie 2006 r. władze wprowadziły
nowy system pomocy społecznej, ustaliły opłaty za usługi użyteczności publicznej na poziomie bardziej zbliżo-
nym do kosztów, zaś ceny wybranych produktów naftowych na poziomie cen z rynków światowych na początku 2007 r. Władze w dalszym ciągu aktywnie uczestniczyły w Inicjatywie na Rzecz Przejrzystości w Przemyśle
Wydobywczym. Z drugiej strony, niektóre z kluczowych
przedsiębiorstw państwowych działały w 2006 r. bez zatwierdzonych budżetów, zaś postępy w zakresie poprawy zarządzania i kontroli nad wydatkami publicznymi
były ograniczone, co budziło obawy o jakość gwałtownie rosnących wydatków. Ponadto szereg międzynarodowych raportów wskazywał na utrzymujące się w Azerbejdżanie problemy z przejrzystością, korupcją i klimatem dla działalności gospodarczej.
• Realne tempo wzrostu PKB w Azerbejdżanie przyspieszyło w 2006 r. do 34,5% i było napędzane przez gwałtowny wzrost produkcji i transportu ropy naftowej. Sektor,
który odpowiada za ponad trzy czwarte produkcji przemysłowej ogółem, skorzystał ze zwiększonych możliwości eksportowych, jakie pojawiły się po otwarciu rurociągu Baku-Tbilisi-Ceyhan (jego oficjalna inauguracja
nastąpiła 13 lipca 2006 r.). Realny PKB pozanaftowy,
po wyłączeniu również produktów naftowych i gazu,
wzrósł o około 8%, w sytuacji kiedy sektory dóbr niepodlegających wymianie zagranicznej skorzystały z wyższych wydatków publicznych i dynamicznie rosnących
kredytów bankowych. Sektor dóbr podlegających wymianie zagranicznej innych niż produkty naftowe wzrósł
o zaledwie 4% w 2006 r., w porównaniu do wzrostu
o 10,4% w 2005 r. Przyczynił się do tego wzrost kosztów
pracy i aprecjacja realnego efektywnego kursu walutowego. Według oficjalnych danych, poziom ubóstwa
w latach 2005 – 2006 w dalszym ciągu spadał.
• Zintensyfikowano reformy zmierzające do poprawy warunków działalności gospodarczej, łącznie z działaniami
na rzecz uproszczenia procedur rejestracji firm. W 2006
r. prowadzono również prace nad nowymi ustawami
dotyczącymi inwestycji i konkurencji.
• Rozkwit produkcji ropy naftowej oraz rosnące ceny ropy
na rynkach światowych wzmocniły pozycję zewnętrzną
Azerbejdżanu. Według szacunków w 2006 r. nadwyżka
zewnętrznego rachunku obrotów bieżących wzrosła
o prawie 19% PKB, z poziomu 1% w 2005 r. Duża nadwyżka na rachunku obrotów bieżących przyczyniła się
do znacznego wzrostu oficjalnych rezerw brutto (2,5 miliarda USD, czyli wartość importu pozanaftowego za 5
miesięcy) oraz aktywów zagranicznych rządu (1,9 miliarda USD). Ich suma pod koniec 2006 r. znacznie
przewyższała poziom zagranicznego długu publicznego
oraz zagranicznego długu gwarantowanego przez państwo (2,0 miliarda dolarów, czyli ok. 10% PKB). Ocze-
AZERBE
112
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tablica 4.3. Azerbejdżan
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
8,1
8,1
8,2
8,3
8,3
8,4
8,4
5
5
6
7
9
12
18
2550,0
2760,1
3013,8
3372,5
3785,9
4811,0
6171,0
11,1
9,6
9,7
11,5
10,2
26,4
34,5
12,1
9,9
13,1
6,0
6,9
21,7
2,6
20,6
64,8
72,6
13,0
14,6
34,1
14,0
9,2
–9,0
70,9
Import (zmiana w %)
33,0
48,4
45,6
–9,5
21,9
Ludność (miliony)
GDP (miliardy nowych manatów)
(koniec okresu)
2,2
1,5
2,0
3,6
10,4
5,5
11,0
(średnio)
1,8
1,5
2,8
2,2
6,7
9,6
8,5
(koniec okresu)
14,5
–4,4
–5,2
11,2
21,9
10,8
(średnio)
27,4
1,8
–2,3
16,1
12,9
10,6
–0,6
1,4
–0,5
–1,2
0,8
–0,7
0,5
319
614
299
–98
162
3309
7745
(miliony USD)
–187
–050
–770
–2 020
–2 586
167
3707
(% PKB)
–3,6
–0,9
–12,3
–27,8
–29,8
1,3
18,8
Kurs walutowy (nowy manat/USD – koniec okresu)
0,9
0,9
1,0
1,0
1,0
0,9
0,9
18,3
–3,4
16,2
27,9
31,9
15,8
44,2
90,4
15,8
–20
6,3
47,9
6,8
89,0
17,6
–38,1
85,9
26,1
39,5
50,3
78,1
620,5
854,0
709,9
790,9
1 055,0
1082,1
2181,2
Stopa dyskontowa
(miliardy nowych manatów)
19,7
19,7
17,4
15,5
15,7
17,0
17,7
Stopa depozytowa
12,2
9,0
9,0
9,5
9,2
8,5
10,6
20,2
17,3
21,2
21,4
26,2
21,9
19,8
1,2
1,3
1,3
1,4
1,5
1,4
1,3
kuje się, że nadwyżka obrotów bieżących wzrośnie
w 2007 r. do 27% PKB.
Perspektywy rozwoju
• Perspektywy dla wzrostu gospodarczego oraz pozycji
zewnętrznej Azerbejdżanu w krótkim okresie są niezwykle korzystne (gospodarka prawdopodobnie będzie się
rozwijała w rocznym tempie ponad 25% w średnim
okresie), ale powstrzymanie dalszego wzrostu inflacji
stanowi poważne wyzwanie. Podczas gdy dynamicznie
rosnące wydatki kapitałowe będą miały korzystny
AZERBEJDŻAN
wpływ na wzrost produkcji pozanaftowej, rosnąca presja konkurencyjna wpływać będzie negatywnie na sektor dóbr pozanaftowych podlegających wymianie międzynarodowej. W konsekwencji, prognozuje się spadek tempa wzrostu PKB pozanaftowego (PKB bez
transportu ropy naftowej i gazu) do 7% w 2007 r. Jeśli
utrzymana zostanie ekspansywna polityka fiskalna,
przyczyni się ona do wzrostu spożycia wewnętrznego
oraz płynności. Jeśli polityka pieniężna nie zostanie zacieśniona, można oczekiwać dalszego w 2007 r. wzrostu inflacji.
EJDŻAN
AZERBEJDŻAN
113
Rozdział
IV
BIAŁORUŚ
4.4. BIAŁORUŚ
114
śniej sprywatyzowanych i przynoszących straty przedsiębiorstw.
Główne problemy
• Dla wzmocnienia roli sektora prywatnego konieczne jest
ułatwienie wchodzenia nowych przedsiębiorstw na rynek i przyspieszenie zarówno komercjalizacji, jak i prywatyzacji istniejących przedsiębiorstw państwowych.
Głęboka restrukturyzacja przedsiębiorstw oraz szersze
wykorzystanie energooszczędnych technologii ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia trwałego wzrostu gospodarczego w średnim okresie.
• W przypadku Białorusi dane makroekonomiczne mogą
dawać niepełny obraz gospodarki. Choć jakość danych
statystycznych jest generalnie dobra, wysoki stopień
kontroli państwa nad gospodarką – w szczególności
nad cenami – utrudnia ocenę sytuacji gospodarczej oraz
wpływu działań rządu na gospodarkę.
• Po tym jak w 2005 r. skonsolidowany wynik budżetowy
był ujemny, w 2006 r. zanotowano nadwyżkę wynoszącą 1,4% PKB. Nadal dynamicznie rosły dochody, na co
wpłynęły sprzyjające uwarunkowania zewnętrzne.
W 2006 r. zmniejszona została stawka podatku obrotowego z 3,9% do 3,0% przychodów przedsiębiorstw oraz
wprowadzono nowy sposób podziału wpływów z VAT
pomiędzy regiony – proporcjonalny do liczby mieszkańców. W 2006 r. powołano także Narodowy Fundusz
Rozwoju, finansowany z zysków kluczowych eksporterów i innych przedsiębiorstw kontrolowanych przez
państwo i osiągających wysokie zyski.
• Choć oficjalnie celem polityki kursowej Narodowego
Banku Republiki Białorusi (NBRB) jest rubel rosyjski,
NBRB utrzymywał na stabilnym poziomie kurs wobec
dolara amerykańskiego, co przyczyniło się do dalszej
stopniowej dedolaryzacji oraz do gwałtownego wzrostu
rezerw zagranicznych w 2005 r. i 2006 r. Stopa refinansowa została zmniejszona o 600 pkt bazowych w 2005 r.
i kolejne 50 pkt w czerwcu 2006 r. Stopa rezerw obowiązkowych również była dwukrotnie obniżana w 2005 r.
i 2006 r., za każdym razem o jeden punkt procentowy.
Działania te spowodowały wzrost płynności, który był
w dużej mierze sterylizowany przez NBRB, w kontekście
dalszej remonetyzacji.
• Proces prywatyzacji wstrzymano. Choć powoli następuje komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych, większość spółek pozostaje przedsiębiorstwami państwowymi. W 2005 r. sprzedano akcje dziewięciu podmiotów,
spośród 203, które były przygotowane do tego procesu.
Kolejne 30 przedsiębiorstw zostało przygotowanych
do sprzedaży w 2006 r., ale do listopada żadnego nie
sprzedano. Jednocześnie w sierpniu 2006 r. podpisany
został prezydencki dekret o denacjonalizacji 82 wcze-
• Produkt krajowy brutto zwiększył się w 2006 r. o 9,9%,
w porównaniu z 9,4% w 2005 r. Do osiągnięcia wysokiego tempa wzrostu w ujęciu ilościowym przyczyniło się
sprzyjające otoczenie zewnętrzne oraz polityka rządu,
która stymulowała popyt krajowy. Szacuje się, że
w 2006 r. tempo wzrostu nakładów na środki trwałe było szczególnie silne i wynosiło ok. 31%, na co dodatkowo wpłynął wzrost akcji kredytowej. Spożycie indywidualne również rosło w sposób spójny z ciągłym wzrostem
dochodów gospodarstw domowych. Od strony podażowej, przemysł jest tradycyjnie głównym czynnikiem
wzrostu gospodarczego na Białorusi. Produkcja przemysłowa wzrosła o 11,3%, wobec tempa wzrostu wynoszącego 10,5% w 2005 r., podczas gdy wzrost w sektorze
rolniczym przyspieszył z 1,7% w 2005 r. do 6,1%.
• Pomimo zwyżki indeksu cen konsumpcyjnych o 1,8%
w listopadzie, znaczne rezerwy mocy produkcyjnych pozwoliły na stopniowy spadek dwunastomiesięcznej stopy
inflacji na przestrzeni ubiegłego roku, do poziomu 6,6%
w grudniu 2006 r. Z drugiej jednak strony, presja inflacyjna wydaje się narastać, o czym świadczą rosnące jednostkowe koszty pracy, wysokie wykorzystanie mocy produkcyjnych w wielu sektorach, wysoka i rosnąca relacja
Indeksu Cen Producentów (PPI) do Indeksu Cen Konsumpcyjnych (CPI) oraz szacunki inflacji bazowej. Niski
poziom inflacji jest również po części odzwierciedleniem
kontroli administracyjnej nad procesem ustalania cen.
• Deficyt handlowy wzrósł znacząco, do poziomu szacowanego w 2006 r. na 6,5% PKB. Dynamika eksportu pozostawała wysoka, dzięki wysokim cenom surowców
oraz silnemu popytowi ze strony Rosji. Jednak import
rósł jeszcze szybciej, do czego przyczyniał się gwałtowny
wzrost realnych dochodów oraz aprecjacja realnego
kursu walutowego. Rachunek obrotów bieżących za cały rok zamknął się deficytem, jako że nadwyżka w usługach nie zrekompensowała rosnącego deficytu handlowego. Napływ kapitału, w szczególności pożyczki dla
sektora bankowego, znacząco wzrósł w 2006 r. Pomogło to w sfinansowaniu deficytu obrotów bieżących. Poziom oficjalnych rezerw (bez złota) zmniejszył na przestrzeni 2006 r. o 3,5%.
• Gospodarka nadal w wysokim stopniu podlega regulacji ze strony państwa. Rząd wyznacza przedsiębiorstwom różne cele, dotyczące np. wzrostu płac, produkcji i eksportu. Regulacje te zwykle przyjmują formę
„rekomendacji”, jak np. rekomendowane stopy procentowe dla banków (włączając banki prywatne) lub rekomendowane tempo wzrostu cen i płac.
BIAŁ
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tablica 4.4. Białoruś
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Ludność (miliony)
10,0
10,0
9,9
9,9
9,9
9,8
9,7
GDP (miliardy BYR)
9 134
17 173
26 138
36 565
49 992
65 067
79 231
4835,1
5204,7
5592,2
6143,9
7076,1
8002,5
8862,1
5,8
4,7
5,0
7,0
11,4
9,4
9,9
8,0
17,9
11,4
7,4
9,6
14,8
22,6
2,3
–3,5
6,0
20,8
20,9
20,0
31,4
23,9
2,2
5,5
23,7
47,5
14,1
23,5
Import (zmiana w %)
29,5
5,9
10,3
15,1
45,7
0,3
33,6
(koniec okresu)
107,5
46,1
34,8
27,5
14,4
8,0
6,6
(średnio)
168,6
61,1
42,6
29,0
18,1
10,3
7,0
(koniec okresu)
168,0
71,8,0
40,4
28,7
18,8
10,0
9,0
(średnio)
185,6
39,0
43,0
29,0
24,1
12,1
8,3
0,3
–1,9
–1,8
–1,4
0,0
–0,7
1,4
–838
–807
–914
–1256
–2184
–491
–2398
(miliony USD)
–338
–411
–326
–434
–1194
–510
–1512
(% PKB)
–2,7
–3,3
–2,2
–2,4
–5,2
1,7
–4,1
717,0
1580
1920
2156
2170
2152
2140
219,3
58,9
51,5
56,0
44,1
42,2
29,6
395,0
52,0
55,1
39,1
15,9
49,7
–46,9
190,8
72,9
55,6
72,2
30,8
33,5
52,2
Kurs walutowy (BYR/USD – koniec okresu)
423,5
706,2
1439,9
1277,8
2056,5
3009,2
3480,44
Stopa dyskontowa
(w miliardach BYR)
67,7
47,0
36,9
24,0
16,9
11,4
8,8
Stopa depozytowa
37,6
34,2
26,9
17,4
12,7
9,2
7,7
200,9
112,0
54,0
30,1
38,6
33,4
27,4
2,1
2,3
3,0
3,2
1,9
1,9
1,9
Perspektywy rozwoju
• Podwojenie cen importowanego gazu w 2007 r. odbije
się negatywnie na gospodarce w krótkim okresie. Można oczekiwać pogłębienia deficytu handlowego i zwięk-
szenia presji inflacyjnej. Zmniejszone korzyści z handlu
ropą naftową jeszcze bardziej pogorszą sytuację. Biorąc
pod uwagę powyższe czynniki, można oczekiwać
w 2007 r. spowolnienia tempa wzrostu do 6,5%.
BIAŁORUŚ
ŁORUŚ
BIAŁORUŚ
115
IV
4.5. BOŚNIA I HERCEGOWINA
BOŚNIA i HERCEGOWINA
Rozdział
Główne problemy
• Podczas gdy reformę sektora finansowego można generalnie uznać za udaną, wydatki rządowe prawdopodobnie będą nadal się zwiększały, z już wysokiego poziomu
ok. 50% PKB, przy czym efektywność tych wydatków pozostaje stosunkowo niska. Ustawa o weteranach wojennych, przyjęta w Federacji na początku września 2006 r.,
jest jednym z czynników powodujących presję na wzrost
wydatków.
• Mechanizmy podziału uzyskanych wpływów z podatków
pośrednich pomiędzy różne szczeble rządu w Bośni
i Hercegowinie (BH) pozostają kwestią sporną. W ciągu
2006 r. kilkakrotnie miało miejsce blokowanie środków
na jednym rachunku, co skutkowało opóźnieniami
w ich przekazywaniu do poszczególnych podmiotów
i okręgu Brcko.
• Wznowienie wysiłków w zakresie prywatyzacji i restrukturyzacji przedsiębiorstw jest konieczne dla zapewnienia
poprawy rentowności sektora prywatnego oraz utrzymania wzrostu produkcji i eksportu.
• Skonsolidowany wynik budżetowy stanowił nadwyżkę
wynoszącą w 2005 r. 0,8% PKB, zaś w 2006 r. pozostawał bliski zera. Ta poprawa, w porównaniu do poprzednich lat, wynikała z wyższych dochodów z tytułu podatków od sprzedaży oraz akcyzy, a także ograniczenia wydatków. W 2006 r. dochody były nadspodziewanie
wysokie, głównie na skutek wyższych od oczekiwanych
wpływów z podatków pośrednich po wprowadzeniu podatku VAT w styczniu. Jednak znaczna część tego wzrostu (w porównaniu do wcześniej obowiązujących podatków od sprzedaży) ma charakter przejściowy i raczej
nie wystąpi w przyszłych latach. Dzięki temu czynnikowi,
w 2006 r. zanotowano znikomy deficyt budżetowy, wynoszący około 0,2% PKB, pomimo znaczącego wzrostu
wydatków na różnych szczeblach sektora rządowego.
Kontynuowana była tendencja spadku zagranicznego
długu publicznego. Poziom długu wyniósł 27,2% PKB
na koniec 2005 r. i zmniejszył się do ok. 24% we wrześniu 2006 r. Zadłużenie zagraniczne sektora prywatnego
wzrosło w 2005 r. i jest szacowane na ok. 30% łącznego
długu zagranicznego.
• Polityka pieniężna jest w dalszym ciągu prowadzona
zgodnie ze ścisłym mechanizmem izby walutowej.
• Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych postępowała powoli, zwłaszcza w Federacji, gdzie sprzedano tylko
14 przedsiębiorstw. Większy postęp odnotowano w Republice Serbskiej (RS), łącznie ze sprzedażą firmie Altima
Partners of London 54% udziałów w Browarach Banja Luka.
Szacuje się, że do połowy 2006 r. udział kapitału, który
pozostał jeszcze do sprywatyzowania wynosił ok. 50%
w RS, podczas gdy w Federacji było to ok. 60%. W sierpniu 2006 r. rozpoczęto również dużą prywatyzację
w sektorze telekomunikacyjnym; rząd RS ogłosił przetarg na 65% akcji należącego do państwa przedsiębiorstwa Telekom Srpske.
• Po tym jak gospodarka rozwijała się w tempie 5,8%
w 2005 r., szacuje się, że, w 2006 r. zanotowano podobną dynamikę wzrostu. Brak szczegółowych i wiarygodnych danych utrudnia przeprowadzenie analizy głównych czynników wzrostu. Do wzrostu oficjalnie szacowanego PKB przyczyniło się jednak ujawnianie
działalności gospodarczej z szarej strefy, po wprowadzeniu podatku VAT. Innym czynnikiem, który napędzał
wzrost gospodarczy był dalszy wzrost produkcji przemysłowej, zwłaszcza w RS (o 19,1% w 2006 r.). W dalszym
ciągu zwiększał się eksport, co stanowiło odzwierciedlenie rosnącego dostępu producentów z BH do rynków
regionu i UE.
• Wprowadzenie podatku VAT w styczniu 2006 r. oraz
wyższe ceny ropy stanowiły czynnik przejściowo stymulujący wzrost inflacji. Przez szereg lat inflacja pozostawała na bardzo niskim, jednocyfrowym poziomie.
W obu częściach kraju tempo wzrostu cen zwiększyło się
w 2006 r., ale w obu przypadkach przez cały rok pozostawało na jednocyfrowym poziomie. W ciągu pierwszych trzech miesięcy 2007 r. inflacja spadła wraz z wygaśnięciem efektu VAT, osiągając w lutym, w ujęciu
rocznym, poziom 0,6% w RS oraz 1,9% w Federacji.
• Deficyt handlowy oraz deficyt obrotów bieżących pozostają na bardzo wysokim poziomie w BH. Szacuje się, że
deficyt w obrotach bieżących uległ znaczącemu zmniejszeniu w ciągu 2006 r., lecz dane te są obarczone znaczną
niepewnością. Deficyt jest w pełni finansowany połączeniem transferów kapitałowych, bezpośrednich inwestycji
zagranicznych (FDI) oraz napływem innego kapitału.
• Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych (FDI)
uległ osłabieniu z 5,2% PKB w 2005 r. do 3,7% PKB
w 2006 r. Zakończenie kilku dużych transakcji, takich
jak sprzedaż firmy telekomunikacyjnej RS, zostało przesunięte na 2007 r. i prawdopodobnie wpłynie dodatnio
na sumę napływu FDI w bieżącym roku. Napływ inwestycji zagranicznych pozostaje w ścisłym związku z procesem prywatyzacji. W dalszym ciągu rósł napływ inwestycji poprzez sektor bankowy. Wraz z innymi rodzajami
kredytów handlowych, inwestycje te stanowiły coraz
ważniejsze źródło finansowania deficytu obrotów bieżących. Jednak łączny napływ tych inwestycji zmniejszył się
w ciągu 2006 r., wraz ze zmniejszeniem rozmiarów deficytu obrotów bieżących. Rezerwy zagraniczne netto
B
O
Ś
N
I
A
HERCEG
116
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
Tablica 4.5. Bośnia i Hercegowina
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Ludność (miliony)
4,3
4,3
4,3
3,4
3,8
3,8
3,8
GDP (miliony KM)
10 054
12 137
12 806
13 492
14 678
15 791
17 750
5698,8
6058,6
6442,6
6815,2
7386,7
7928,5
5698,8
5,5
4,4
5,3
3,0
6,0
5,8
6,0
20,6
18,9
20,4
19,9
64,7
4,6
Import (zmiana w %)
8,8
7,3
Ceny konsumpcyjne (średnia roczna – zmiana
procentowa)
Federacja
1,9
–0,2
0,2
–0,3
2,1
7,5
Republika Serbska
7,0
1,7
1,8
2,2
2,7
7,0
Federacja
0,3
–0,7
0,3
–0,3
4,4
6,6
Republika Serbska
2,2
2,4
1,3
2,2
3,7
4,7
–5,5
–4,5
–3,3
–2,2
–0,6
0,8
–0,2
–1 655
–2073
–3327
–4152
–4572
–4990
–4277
Ceny konsumpcyjne (koniec roku – zmiana procentowa)
(miliony USD)
–621
–888
–1209
–1945
–2109
–2425
–1457
(% PKB)
–13,1
–16,0
–19,6
–25,0
–22,6
–23,7
–12,8
Kurs walutowy (KM/USD – koniec okresu)
1,96
1,96
1,96
1,96
1,96
1,96
–15,8
89,3
8,6
8,4
24,3
18,2
24,7
10,0
–1,6
27,6
19,8
18,0
9,8
39,4
5,2
28,2
19,8
18,0
27,6
20,6
2737
2512
2821
3507
4252
5480
4,53
4,03
3,72
3,56
3,69
6,9
9,4
10,28
9,61
8,01
42,0
41,0
(w miliardach KM)
1004
Stopa dyskontowa
14,7
Stopa depozytowa
12,9
6,8
11,1
14,0
18,8
6,6
39,6
40,2
41,0
42,1
42,9
w dalszym ciągu się zwiększały, od równowartości importu za okres około 4 miesięcy w 2005 r. do importu
za 5 miesięcy w 2006 r.
• We wrześniu 2006 r. oficjalna stopa bezrobocia zmniejszyła się do 41%, w porównaniu do 42% w grudniu 2005
r. Jednak ten nominalny spadek był częściowo spowodowany zmianą metodologii rejestrach bezrobotnych
i niekoniecznie odzwierciedla faktyczne zwiększenie liczby miejsc pracy. Oficjalne statystyki nie przedstawiają
prawidłowo poziomu bezrobocia. Według badań aktywności ekonomicznej ludności z kwietnia 2006 r., stopę bezrobocia można szacować na około 30% siły roboczej, przy czym wskaźnik aktywności zawodowej jest szacowany na zaledwie 43%.
Perspektywy rozwoju
AG O
i WINA
• W ostatnich latach BH udało się ograniczyć korzystanie
z pomocy zagranicznej, utrzymując dobre tempo wzrostu gospodarczego. Można oczekiwać dalszego rozwoju
w tempie 5% – 6% rocznie w regionie, w połączeniu z niską inflacją. Główne źródła ryzyka dla tego ogólnie pozytywnego scenariusza stanowią małe zaangażowanie
przedstawicieli władz w podejmowanie poważnych reform oraz trudności związane z drażliwą kwestią niezbędnej reformy przestarzałego systemu konstytucyjnego, ustanowionego w ramach Porozumienia Pokojowego z Dayton.
BOŚNIA I HERCEGOWINA
BOŚNIA i HERCEGOWINA
117
IV
IV
BUŁGARIA
Rozdział
4.6. BUŁGARIA
Główne problemy
• Dynamika realnego PKB utrzymywała się w 2006 r.
na solidnym poziomie około 6%, do czego w największym stopniu przyczynił się silny wzrost popytu wewnętrznego. Stosunkowo silna dynamika zatrudnienia
oraz wyższe dochody realne w dalszym ciągu przyczyniały się do wzrostu spożycia indywidualnego, które wzrosło o około 7%, wobec dynamiki około 6% w 2005 r.
Wydatki konsumpcyjne były w głównej mierze napędzane przez gwałtowny wzrost kredytów udzielanych sektorowi prywatnemu, rosnące dochody i zatrudnienie.
Przy bardzo wysokim napływie FDI, przekraczającym
16% PKB, nakłady inwestycyjne rosły dynamicznie,
zwiększając się o ok. 17,5% w 2006 r. Struktura wzrostu
gospodarczego pozostawała jednak dość niezrównoważona, przy znacznym ujemnym wkładzie eksportu netto,
spowodowanym głównie wysokim wzrostem importu
i niższym eksportem usług.
• Dynamika eksportu towarów ponownie wzrosła w 2006
r., ale pozostawała niższa od tempa wzrostu importu.
W konsekwencji, deficyt handlowy zwiększył się jeszcze
bardziej, do około 21,6% PKB. Spadek nadwyżki na rachunku usług (spowodowany niższym wzrostem dochodów z turystyki), niższe transfery bieżące oraz niższe dochody netto z zagranicy, dodatkowo przyczyniły się
do wzrostu rachunku obrotów bieżących. Zadłużenie
netto wobec reszty świata wzrosło w związku z tym
w 2006 r. do około 15% PKB, z około 11% w 2005 r.
W krótkim okresie finansowanie deficytu obrotów bieżących zapewniał przede wszystkim napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych, który pokrywał około
73% deficytu w 2005 r. i 114% w 2006 r. Około jednej
trzeciej z napływu FDI stanowią inwestycje w sektor nieruchomości oraz budownictwo.
• Dynamiczny proces tworzenia miejsc pracy w sektorze
prywatnym, który został dodatkowo przyspieszony
przez obniżenie składki emerytalnej oraz wzrost aktywności zawodowej, przyczyniły się do większego niż oczekiwano wzrostu zatrudnienia, o około 4,5% w 2006 r.
Zmniejszająca się liczba osób pozostających bez pracy
będzie skutkowała pewną presją na wzrost nominalnych płac. Jednak wraz ze znaczącym wzrostem stopy
inwestycji oraz trwającą restrukturyzacją gospodarki,
oczekuje się stopniowego przyspieszania wzrostu wydajności pracy, z około 3,5% w 2005 r. do 5% w 2008 r.
Pozwoli to na ograniczenie wpływu wzrostu płac na nominalne jednostkowe koszty pracy. Inflacja HICP wzrosła z przeciętnego poziomu 6% notowanego w 2005 r.
do 7,4% w 2006 r., głównie na skutek wyższych stawek
akcyzy na alkohol i wyroby tytoniowe. Dzięki niższym
cenom ropy naftowej, inflacja HICP zmniejszała się
• Choć dokonano pewnego postępu w zakresie wprowadzania reform wzmacniających wymiar sprawiedliwości,
zakończenie procedur prawnych i administracyjnych
związanych z wdrożeniem ustawodawstwa przeciwdziałającego przestępczości, korupcji i oszustwom, znacząco przyczyniłoby się do poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej.
• Rząd powinien ustanowić przejrzyste procedury i sprawny mechanizm rozpatrywania odwołań w sprawach
umów prywatyzacyjnych, podpisanych w przeszłości
oraz przyznawania koncesji, gdyż w sądach występują
ogromne opóźnienia.
• Nadwyżka sektora finansów publicznych wyniosła
w 2006 r. 3,3% PKB, wobec około 2% w 2005 r. Dynamiczny wzrost dochodów i poprawa ściągalności podatków ograniczyły wpływ obniżki składek na ubezpieczenie emerytalne o 6 punktów procentowych, na relację dochodów publicznych do PKB. Jednocześnie dzięki
utrzymaniu dyscypliny wydatkowej – zwłaszcza, jeśli
chodzi o bieżące wydatki pierwotne – oraz niższym kosztom obsługi długu publicznego, relacja wydatków
do PKB uległa zmniejszeniu o prawie 3%. W konsekwencji szybkiego wzrostu gospodarczego oraz nadwyżek fiskalnych, można oczekiwać w 2008 r. spadku długu publicznego brutto poniżej 20% PKB.
• Uwarunkowania ekonomiczne wyraźnie wskazują
na potrzebę prowadzenia ostrożnej polityki gospodarczej, zwłaszcza w kontekście aspiracji Bułgarii do wczesnego członkostwa w ERMII. Wobec braku niezależnej
polityki pieniężnej w systemie izby walutowej oraz biorąc pod uwagę jeszcze większy stopień integracji finansowej po akcesji, na politykę fiskalną spada ciężar
wspierania zarządzania ryzykiem towarzyszącym nierównowagom makroekonomicznym. Jednocześnie sztywny
system kursu walutowego wymaga kontynuowania reform strukturalnych tak, aby zwiększyć elastyczność gospodarki.
• Dokonano znaczącego postępu w zakresie prywatyzacji
infrastruktury. W maju 2006 r. rząd podpisał umowę
z czeską firmą energetyczną CEZ, w sprawie sprzedaży
elektrowni w Warnie za ponad 300 milionów euro.
Dwie mniejsze elektrownie wodne zostały sprzedane lokalnym inwestorom. W czerwcu 2006 r. rząd zaakceptował sprzedaż 70% Bułgarskiego Przedsiębiorstwa Transportu
Rzecznego firmie Chimimport. W tym samym miesiącu
rząd rozpoczął przetarg prywatyzacyjny na zakup narodowej linii lotniczej.
BUŁG
118
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tablica 4.6. Bułgaria
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Ludność (miliony)
8,1
8,1
8,0
7,8
7,8
7,8
7,7
GDP (miliony lew)
26 753
29 709
32 324
34 725
38 008
42 797
49 091
6026,2
6465,8
6947,7
7493,9
8188,3
8948,7
9798,9
5,4
4,1
4,8
4,5
5,7
6,2
6,1
4,9
4,5
3,9
7,1
4,9
5,5
7,1
15,4
19,9
9,3
13,9
13,5
23,3
17,6
16,6
8,5
6,2
8,0
13,0
8,5
9,0
Import (zmiana w %)
18,6
13,0
4,7
15,3
14,1
13,1
15,2
(koniec okresu)
11,4
4,8
4,4
5,6
4,0
6,5
6,5
(średnio)
10,4
7,5
5,8
2,3
6,1
5,0
7,3
(koniec okresu)
14,7
–3,3
6,3
4,3
5,2
9,6
5,1
(średnio)
17,3
5,8
1,3
6,9
6,0
6,9
6,9
–1,0
1,9
0,1
–0,9
2,2
1,9
3,3
–1175
–1581
–1595
–2518
–3643
–5 399
–6810
(miliony USD)
–702
–984
–827
–1856
–1416
–3133
–4667
(% PKB)
–5,6
–7,2
–5,3
–9,3
–5,9
–11,5
–14,8
Kurs walutowy (lewa/USD – koniec okresu)
2,1
2,2
1,9
1,5
1,4
1,7
1,5
12,2
49,3
13,5
21,2
23,3
24,4
26,8
27,9
5,3
2,7
1,3
15,1
19,1
46,1
31,4
25,5
27,0
32,4
33,3
35,1
17,1
7,44
7,94
8,95
10,38
13,08
14,27
17,33
Stopa dyskontowa
(w miliardach lew)
11,5
11,1
9,3
9,1
8,8
8,6
8,9
Stopa depozytowa
3,1
2,9
2,8
2,9
3,1
3,1
3,2
15,9
11,7
4,2
9,2
9,1
4,3
4,6
16,4
19,2
17,8
13,7
12,0
10,1
8,9
BUŁGARIA
w ciągu roku, jednak sezonowy wzrost cen żywności
przyczynił się do niewielkiego jej przyspieszenia do 6,5%
na koniec roku.
niejących zasobów kapitału. Ponadto absorpcja funduszy strukturalnych UE, rozpoczynająca się w 2007 r.,
dodatkowo zwiększy inwestycje w infrastrukturę publiczną. Główną bolączką jest pozycja zewnętrzna gospodarki, jako że utrzymujące się wysokie deficyty obrotów bieżących mogą być pewnym powodem do niepokoju. Rząd musi utrzymywać restrykcyjną politykę
fiskalną, konieczne może być nawet jej dalsze zacieśnienie tak, aby zrekompensować utrzymującą się nadmierną dynamikę popytu wewnętrznego oraz aby rząd był
w stanie poradzić sobie ze skutkami niespodziewanego
szoku zewnętrznego.
GARIA
Perspektywy rozwoju
• Oczekuje się, że główne tendencje w gospodarce będą
się w dużej mierze utrzymywać w 2007 r. i 2008 r.,
przy wzroście PKB wynoszącym około 6% w przeciągu
obu tych lat. Proces doganiania w bułgarskiej gospodarce będzie w dalszym ciągu wspierany przez silny
wzrost inwestycji, skierowanych zarówno na zwiększenie mocy produkcyjnych, jak i na unowocześnienie ist-
BUŁGARIA
119
Rozdział
IV
4.7. CHORWACJA
CHORWACJA
Główne problemy
• Pomimo podjęcia pewnych reform w zakresie systemu
emerytalnego oraz służby zdrowia, konieczne jest wprowadzenie daleko idących zmian, w celu zapewnienia stabilności finansów publicznych.
• Nieefektywny system wymiaru sprawiedliwości w dalszym ciągu utrudnia egzekwowanie praw własności oraz
praw wierzycieli.
• Interwencja państwa w gospodarkę pozostaje znacząca
i szkodliwa. Pomoc publiczna, skierowana głównie
do wybranych sektorów, takich jak stocznie i koleje, stanowiła ok. 3% PKB.
• Znowelizowana ustawa budżetowa na 2006 r., przyjęta
w lipcu, przewiduje ograniczenie skonsolidowanego deficytu sektora finansów publicznych do poziomu 3%
PKB w ujęciu GFS. Zgodnie z planami fiskalnymi zaprezentowanymi w Programie Przedakcesyjnym w 2006 r.,
przekłada się to na planowany deficyt wynoszący 2,2%
w ujęciu ESA 95, wobec 3,9% w 2005 r. Głównymi wyznacznikami sytuacji finansów publicznych w 2006 r.
były stosunkowo dynamiczny wzrost dochodów podatkowych oraz utrzymanie pewnej dyscypliny w wydatkach
w ujęciu kasowym. Ze wstępnych danych za 2006 r.
opublikowanych przez Ministerstwo Finansów, dochody ogółem sektora finansów publicznych wzrosły o 8,9%
rok do roku, do czego przyczynił się szczególnie silny
wzrost dochodów z podatków bezpośrednich (19,2%).
Wydatki ogółem (bez zakupów aktywów niefinansowych netto) wzrosły o 7,2%. Szczególnie silny wzrost odnotowano w wydatkach na dotacje (9,4%) oraz na towary i usługi (22,3%). Na koniec 2006 r. poziom długu
publicznego był o 0,9% wyższy niż rok wcześniej, osiągając 41,2%. Wielkość ta nie obejmuje gwarancji państwowych, udzielonych łącznie na kwotę stanowiącą 5,7%
PKB, ani długu Państwowego Banku Rozwoju (HBOR),
który na koniec 2006 r. wynosił 3,1% PKB.
• Stopa inflacji podlegała tendencji spadkowej od 2002
roku. Jej odwrócenie nastąpiło w 2005 r., kiedy to inflacja wzrosła do 3,3%, po czym obniżyła się do 3,2%
w 2006 r. Oczekuje się jej utrzymania na tym poziomie
w 2007 r. Bank Centralny zapewnia, że będzie utrzymywał restrykcyjną politykę pieniężną, nastawioną głównie
na zapewnienie stabilności kursu walutowego oraz powstrzymanie ekspansji kredytowej.
• Procesy prywatyzacyjne przyspieszyły nieco w 2005 r.,
jednak w następnym roku znów nastąpiło ich spowolnienie i cele wyznaczone przez władze na 2006 r. w tym
zakresie nie zostały osiągnięte. Jak potwierdzono w drugiej połowie 2005 r., celem była sprzedaż 50% przedsię-
biorstw z mniejszościowym udziałem państwa do czerwca 2006 r. (prawie 500 przedsiębiorstw). Jednak w tym
terminie udało się sprzedać zaledwie 55 przedsiębiorstw. Wśród czynników opóźniających procesy prywatyzacji znajdował się problemy prawne, brak zainteresowania inwestorów oraz nierealistyczne warunki
sprzedaży.
• W czwartym kwartale 2006 r. tempo wzrostu realnego
PKB przyspieszyło do 4,8% rok do roku, przez co w całym 2006 r. tempo to również wyniosło 4,8%, w porównaniu do 4,3% w 2005 r. W czwartym kwartale zanotowano silniejszy wkład eksportu netto we wzrost gospodarczy, podczas gdy wpływ popytu wewnętrznego był
słabszy niż w poprzednich kwartałach.
• Deficyt obrotów bieżących wyrażony w euro zwiększył
się do około 7,7% PKB w 2006 r., zaś w 2007 r. może
wzrosnąć jeszcze bardziej. Można także oczekiwać wzrostu transferów bieżących do Chorwacji, wraz z postępem procesu akcesji do UE. Według danych Urzędu Statystycznego za rok 2006, eksport towarów wzrósł więcej
(15,6%) niż import (11,9%), choć z kolei dynamika importu towarów i usług była nieco wyższa (7,3%) niż eksportu (6,9%), co skutkowało ujemnym wkładem eksportu netto we wzrost gospodarczy. W styczniu eksport
był o 3,3% niższy niż w analogicznym miesiącu poprzedniego roku, podczas gdy import wzrósł o 4,6%. Tym samym, deficyt w handlu towarami wzrósł o 14% rok
do roku. Napływ FDI netto wzrósł do około 7,8% PKB
w 2006 r., w pełni finansując deficyt obrotów bieżących.
• Na koniec stycznia 2007 r., oficjalne aktywa rezerwowe
Chorwackiego Banku Narodowego znajdowały się
na bezpiecznym poziomie 9,172 miliona euro, co stanowiło nominalny wzrost o około 20% w stosunku
do stycznia 2006 r. Wartość rezerw odpowiadała tym
samym wartości importu towarów i usług za około 5,5
miesiąca 2006 r. W ciągu 2006 r. zadłużenie zagraniczne w dalszym ciągu narastało, osiągając na koniec roku
poziom 29 mld euro, a zatem ok. 86% PKB. Wzrost długu zagranicznego był głównie napędzany przyspieszonym zadłużaniem się sektora przedsiębiorstw (30,7%
rok do roku). Rząd oraz Bank Centralny podjęły w ostatnich latach działania zmierzające do ograniczenia tego
ryzyka. Rząd zwiększył udział finansowania ze źródeł
krajowych. Jednak spadek zadłużenia zagranicznego rządu był niewystarczający, aby zrekompensować dług zagraniczny banków i innych sektorów. Udział długu
przedsiębiorstw wzrósł, głównie na skutek decyzji Banku
Centralnego ograniczającej zadłużanie się zagranicą
przez banki. Skłoniło to duże przedsiębiorstwa z sektora
prywatnego do zadłużania się bezpośrednio zagranicą,
CHORW
120
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
Tablica 4.7. Chorwacja
2000
Ludność (miliony)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
4,4
4,5
4,5
4,3
4,4
4,4
4,4
GDP (miliardy kun)
152,5
166
181
198
215
231
251
9543,5
10077,9
10811,2
2,9
4,4
5,6
11633,4 12426,5 13341,9
5,3
4,3
4,3
14368,4
4,8
4,2
4,4
7,7
4,6
4,8
3,4
3,5
–3,8
7,1
13,9
24,7
5,0
4,9
10,9
12,0
8,1
1,3
11,4
5,7
4,6
6,9
Import (zmiana w %)
3,7
9,8
13,4
12,1
4,6
3,5
7,3
(koniec okresu)
7,4
2,6
2,7
2,1
2,7
3,6
2,0
(średnio)
6,2
4,9
2,3
1,8
2,1
3,3
3,2
(koniec okresu)
11,2
–3,1
0,2
1,0
4,8
2,7
1,9
(średnio)
9,7
3,6
–0,4
1,9
3,5
3,0
2,9
–7,1
–6,8
–4,9
–6,2
–4,8
–4,0
–3,0
–3204
–4012
–4545
–7908
–8350
–9346
–11 014
(miliony USD)
–461
–727
–1915
–2132
–1841
–2588
–3447
(% PKB)
–2,5
–3,5
–7,1
–6,5
–5,1
–6,6
–8,1
Kurs walutowy (kuna/USD – koniec okresu)
8,2
8,3
7,8
6,1
5,6
6,2
5,4
28,9
45,2
30,2
11,0
8,6
10,5
18,0
73,8
11,1
–29,8
38,0
6,9
26,6
19,7
8,9
23,0
6,0
12,3
11,8
19,2
18,9
28,7
39,3
42,0
50,1
49,3
54,9
64,1
12,0
9,5
10,9
11,5
11,4
9,9
9,1
Stopa depozytowa
3,7
3,2
1,6
1,7
1,7
1,6
3,0
7,0
3,9
6,0
4,8
6,4
4,4
6,2
16,1
16,4
14,5
14,4
13,8
12,3
11,7
WACJA
często w bankach matek zagranicznych instytucji finansowych działających w Chorwacji. Roczna stopa wzrostu zadłużenia zagranicznego sektora bankowego
zmniejszyła się do 13,2%, zaś sektor rządowy ograniczył
swoje zadłużenie zagraniczne o 5,5%.
Perspektywy rozwoju
• Niedawno opublikowane wskaźniki o wysokiej częstotliwości wskazują na kontynuację stosunkowo silnego
wzrostu na początku 2007 r. Dynamika produkcji przemysłowej w styczniu przyspieszyła do 9,1% rok do roku
(3% w grudniu), ale następnie spowolniła nieco
do 5,7% w lutym. Produkcja przemysłowa zanotowała
silny wzrost w styczniu, wynoszący niemal 14%, wobec
średniego tempa wzrostu 9,4% w 2006 r. W konse-
kwencji, gospodarka znajduje się na ścieżce dynamicznego wzrostu w krótkim do średniego horyzoncie czasowym. Natomiast kotwica negocjacji akcesyjnych UE
powinna zapewnić silny impet dalszym działaniom reformującym. Pomimo tego, władze kraju stoją
przed szeregiem istotnych wyzwań i ryzyk makroekonomicznych. Dalszy postęp w konsolidacji fiskalnej jest
niezbędny dla zapewnienia stabilności makroekonomicznej, ale będzie trudny do osiągnięcia wobec presji
na wzrost wydatków publicznych w roku wyborczym.
Gwałtowna ekspansja kredytu krajowego, jaka miała
miejsce w ostatnich latach oraz rosnące zadłużenie zagraniczne banków komercyjnych, przyczyniły się
do wzrostu długu zagranicznego do poziomu, który należy uważnie obserwować.
CHORWACJA
CHORWACJA
(miliardy kun)
Stopa dyskontowa
121
IV
Rozdział
IV
4.8. CZARNOGÓRA
Główne problemy
• Wysoki deficyt handlowy oraz wysoki deficyt na rachunku obrotów bieżących spowodowane głównie wyższym
popytem krajowym.
• Wysokie bezrobocie może doprowadzić do niepokojów
społecznych i jest źródłem niepewnej sytuacji politycznej.
CZARNOGÓRA
• W latach 2000-nych odnotowano spadek deficytu sektora finansów publicznych. W 2006 r. deficyt ten wynosił 0,3% PKB, podczas gdy w 2005 r. wynosił 1,7% PKB,
a w 2000 r. – 6,9% PKB. Korzystny bilans sektora finansów publicznych został osiągnięty głównie dzięki wysokim wpływom z podatków, w tym zwłaszcza podatku
VAT.
• Państwo nie ma swojej własnej waluty. W 1999 r. jako
uzupełniającą walutę wobec jugosłowiańskiego dinara
wprowadzono niemiecką markę. Od 2000 r. marka niemiecka była jedynym prawnym środkiem płatniczym.
W 2002 r. oficjalną walutą Czarnogóry zostało euro.
Polityka monetarna jest skuteczna pod względem zapobiegania inflacji. Czarnogóra nie planuje wprowadzenia
swojej własnej waluty.
• W kwietniu 2006 r. wymagany poziom rezerw bankowych został zredukowany z 23% do 19% dla lokat krótkoterminowych.
• Prywatyzacja czarnogórskich przedsiębiorstw państwowych jest dość zaawansowana. W 2006 r. rozpoczęła się
prywatyzacja huty Niksic. W przetargu na zakup 67%
udziałów Niksic uczestniczyły cztery przedsiębiorstwa.
Jako strategicznego inwestora wybrano brytyjską firmę
MN Speciality Steels.
• W 2006 r. realne PKB wzrosło o 6,3%. Tempo wzrostu
PKB było wyższe niż w latach 2000 – 2005, kiedy to wynosiło ono pomiędzy -0,2% (negatywne tempo wzrostu)
a 4,1% rocznie.
• Czarnogóra jest jednym z uboższych państwa europejskich. W 2006 r. jej PKB per capita wg PPP wynosiło 3426
USD.
• Stopa bezrobocia pozostawała nadal dość wysoka,
na poziomie wynoszącym 19,7% w 2006 r., choć stanowiło to gwałtowny spadek w porównaniu do 27,3%
w 2005 r. Ogólnie rzecz ujmując od 2000 roku, kiedy to
bezrobocie przekroczyło 37%, sytuacja na rynku pracy
uległa znaczącej poprawie.
• Inflacja jest dość niska. W 2006 r. inflacja CPI wynosiła
3,0% (średnio rocznie) lub 2,8% (pod koniec roku).
W 2005 r. analogiczne wskaźniki CPI wynosiły 2,6% i 2,5%.
• W 2006 r. zarówno bilans handlu zagranicznego jak i sektora finansów publicznych uległy znaczącemu pogorszeniu. Deficyt na rachunku obrotów bieżących wzrósł ze
180 mln USD (8,6% PKB) w 2005 r. do 657 mln USD
(29,1% PKB) w 2006 r. W analogicznym okresie deficyt
handlowy wzrósł z 640 mln USD do 1,197 mld USD.
• W 2006 r. napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych, które stanowiły ponad 80% deficytu na rachunku
obrotów bieżących, wynosił 550 mln USD. Wysoki poziom bezpośrednich inwestycji zagranicznych jest stymulowany procesem prywatyzacji, jak również inwestycjami w sektorze bankowości i inwestycjami typu „greenfield”. Łączny napływ BIZ w okresie 1989 – 2006
wynosił 1,226 mln USD.
Perspektywy rozwoju
• Według oficjalnych prognoz i na podstawie danych
EBOR w 2007 r. tempo wzrostu gospodarczego będzie
równe 6,0%. Natomiast według nieco mniej optymistycznej Prognozy Instytutu Wiedeńskiego wyniesie ono
5%. Potencjał Czarnogóry jest wystarczający do zapewnienia szybkiego rozwoju gospodarki państwa w najbliższych latach. Liczni znani inwestorzy zagraniczni działający w Czarnogórze mogą mieć pozytywny wpływ
na przyszłe tempo wzrostu gospodarczego oraz napływ
BIZ. Wysoki deficyt na rachunku obrotów bieżących ulegnie najprawdopodobniej całkowitej redukcji, ponieważ
Czarnogóra charakteryzuje się liberalną polityką handlu
zagranicznego i posiada ogromny potencjał eksportu
swoich usług turystycznych.
CZARNO
CZARN
122
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Ludność (mln)
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
0,7
PKB (mld dinarów)
1,0
1,2
1,3
1,4
1,5
1,6
1,8
1432
1688
1857
2381
2889
3147
3426
3,1
–0,2
1,7
1,5
3,7
4,1
6,3
(koniec okresu)
22,5
26,6
9,3
6,0
1,6
2,5
2,8
(średnio)
97,1
22,6
18,2
6,7
2,2
2,6
3,0
PKB per capita wg PPP (USD)
Import (zmiana w %)
(koniec okresu)
16,5
14,5
4,6
2,9
5,8
2,1
Bilans sektora finansów publicznych (%PKB)
(średnio)
–6,9
–4,0
–3,8
–4,9
–2,6
–1,7
–0,3
Bilans handlowy (mln USD)
–193
–436
–402
–405
–518
–640
–1197
(mln USD)
–43
–169
–158
–116
–149
–180
–657
(%PKB)
–4,5
–15,2
–12,9
–7,4
–7,8
–8,6
–29,1
1,1
1,1
1,1
0,9
0,8
0,8
0,8
16,3
49,6
87,4
–48,3
–35,1
419,7
38,3
42,4
10,6
135,9
Kurs walutowy dinar/USD (średni)
CZARNOGÓRA
Tabela 4.8. Czarnogóra
IV
(mln USD)
52
57
Stopa procentowa weksli skarbowych (średnio)
Stopa depozytowa (średnia)
5,3
4,9
75
215
412
9,0
1,0
0,5
4,8
5,0
5,4
Średnie miesięczne wynagrodzenie brutto
(zmiana w %)
–96,0
16,8
30,5
17,8
12,2
7,6
37,3
36,5
36,7
33,5
31,3
27,3
19,7
Źródło: MFW, International Financial Statistics, maj 2007 r.; EBOR, Transition Report 2006 r.; EBOR, Transition Report Update 2007 r.
GÓRA
NOGÓRA
CZARNOGÓRA
123
Rozdział
IV
4.9. CZECHY
Główne problemy
• Znaczne rozluźnienie polityki fiskalnej przed wyborami
w 2006 r. spowodowało odwrócenie korzystnych tendencji obserwowanych w ostatnich latach w finansach
publicznych. Tego rodzaju procykliczny impuls fiskalny
był niepożądany w sytuacji, kiedy wiadomo było, że gospodarka zanotuje kolejny rok solidnego wzrostu. Ponadto brak strukturalnych reform fiskalnych w zakresie
systemu emerytalnego i służby zdrowia, stanowi znaczące ryzyko dla sytuacji gospodarczej w średnim okresie.
• Dalsze reformy wymiaru sprawiedliwości, w szczególności procedur upadłościowych oraz ograniczenie ogólnego poziomu biurokracji są konieczne dla osiągnięcia
znaczącej poprawy warunków prowadzenia działalności
gospodarczej. Likwidacja zbankrutowanej firmy zajmuje średnio dziewięć lat, w porównaniu ze średnim okresem 3,5 roku w sąsiednich krajach.
CZECHY
• Deficyt sektora finansów publicznych spadł do poziomu
3,5% PKB w 2006 r., poniżej celu wynoszącego 3,8%
PKB, wyznaczonego w ścieżce konsolidacji fiskalnej
w Rekomendacji Rady dotyczącej procedury Nadmiernego Deficytu z lipca 2004 r. Wynik ten został jednak
osiągnięty głównie dzięki szybszemu niż wcześniej zakładano wzrostowi gospodarczemu, a nie dzięki trwałemu
ograniczeniu wydatków. Co więcej, polityka fiskalna
stała się ekspansywna i szacuje się, że deficyt sektora finansów publicznych ponownie wzrósł w 2007 r. ponad
poziom 4% PKB, na skutek przedwyborczych obniżek
podatków oraz wzrostu transferów socjalnych na emerytury oraz służbę zdrowia. Duży pakiet wydatków socjalnych w budżecie na rok 2007 prawdopodobnie przyczyni się do wzrostu wydatków sztywnych w nadchodzących latach.
• Polityka pieniężna była stopniowo zacieśniana, w sytuacji gdy NBC dążył do utrzymania równowagi pomiędzy
ryzykiem rosnących kosztów czynników produkcji, dalszym wzrostem wydajności oraz aprecjonującą koroną.
Główna stopa procentowa była stopniowo podnoszona
z historycznie niskiego poziomu 1,75% w lecie 2005 r.,
do 2,5% w styczniu 2007 r. Oczekiwano, że Czechy przystąpią do unijnego mechanizmu kursowego ERM
II w połowie 2007 r. i przyjmą euro w 2010 r. Jednak
wobec braku woli politycznej i dalszych działań konsolidujących finanse publiczne, terminy te przestały być aktualne. W marcu 2007 r. NBC ogłosił rewizję celu inflacyjnego w dół do poziomu 2% od stycznia 2010 r. Pomimo rewizji koszyka CPI na początku 2007 r., która
spowoduje zmniejszenie mierzonej inflacji o wielkość
do jednej trzeciej punktu procentowego, zmiana celu
124
może oznaczać zacieśnienie polityki pieniężnej, biorąc
pod uwagę ogólną sytuację.
• Tempo liberalizacji i prywatyzacji gospodarki znacząco
spowolniło po wyborach parlamentarnych, które odbyły
się w czerwcu 2006 r. i zaowocowały brakiem większości
w parlamencie i politycznym impasem. Pod znakiem zapytania stanęły zwłaszcza duże i głośne transakcje prywatyzacyjne. Z drugiej jednak strony, w chwili obecnej tylko
ograniczona liczba dużych przedsiębiorstw państwowych pozostaje jeszcze do sprywatyzowania: udziały
w browarach Budvar, czeskie linie lotnicze, Ceska Posta
oraz przedsiębiorstwo kolejowe Ceske Drahy.
• W 2006 r. gospodarka czeska rozwijała się dynamicznie,
w tempie około 6% PKB, wyrównując tym samym rekordowy poziom z 2005 r. Głównym źródłem wzrostu był
popyt krajowy, w szczególności nakłady inwestycyjne
brutto – do czego przyczyniły się niskie stopy procentowe, rosnące dochody realne i gwałtowny wzrost kredytu
– przy zmniejszającym się wkładzie eksportu netto. Spożycie indywidualne również wzrosło znacząco, w warunkach zwiększającego się zatrudnienia, rosnących płac,
obniżek podatków bezpośrednich oraz rosnącego wykorzystania kredytów konsumpcyjnych. Kredyty hipoteczne
również rosły dynamicznie, dzięki niskim stopom procentowym. Wzrost konsumpcji przyczynił się do silnego
wzrostu importu, co z kolei zmniejszyło wkład eksportu
netto. Po stronie podażowej gospodarki głównym czynnikiem przyczyniającym się do ekspansji gospodarczej
było przetwórstwo przemysłowe, zwłaszcza związane
z transportem, jak również handel i usługi gospodarcze.
• Wzrost cen kontrolowanych oraz zmiany w podatkach
bezpośrednich wpłynęły na wzrost inflacji i jej zbliżenie
się do 3% celu w 2006 r., ale średniookresowa presja inflacyjna pozostawała ograniczona. Brak napięć na rynku pracy oraz napływ imigrantów pomagały w utrzymaniu dynamiki wynagrodzeń na umiarkowanym poziomie, co w połączeniu z silnym wzrostem wydajności,
pomogło w ograniczeniu dynamiki kosztów pracy. Nie
widać aby podwyżki cen energii i innych cen regulowanych miały spowodować efekty drugiej rundy, co w połączeniu z dobrze zakotwiczonymi oczekiwaniami inflacyjnymi, świadczy o silnej wiarygodności Narodowego
Banku Czech (NBC).
• Choć korona w dalszym ciągu się wzmacniała, zarówno
w ujęciu nominalnym jak i realnym, nie powstrzymało to
stopniowego wzrostu udziału w rynkach eksportowych.
W latach 2005 – 2006 bilans handlowy zmienił się z deficytowego w nadwyżkę. Czynnikiem decydującym
o kształtowaniu się bilansu handlowego była ekspansja
zdolności produkcyjnych napędzana przez napływ bez-
ANALIZY KRAJOWE
C
Rozdział
IV
Tablica 4.9. Czechy
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Ludność (miliony)
10,3
10,3
10,3
10,3
10,3
10,3
10,3
GDP (miliardy koron)
1 984
2 352
2 464
2 577
2 781
2 978
3 239
15653,9
16500,8
17146,6
3,3
2,5
1,9
18140,6 19432,3 21191,9
3,6
4,2
6,1
23100,2
6,1
2,5
2,3
2,2
6,0
2,5
2,8
4,0
5,3
5,8
2,1
4,7
5,3
3,7
6,6
17,0
12,3
3,7
7,5
21,4
11,1
14,7
Import (zmiana w %)
17,0
13,6
4,1
7,9
18,4
4,8
14,7
(koniec okresu)
3,9
4,8
1,8
1,0
2,8
2,2
1,8
(średnio)
2,8
3,7
1,1
0,2
2,8
1,8
2,5
(koniec okresu)
5,0
0,8
–0,2
0,9
7,7
–0,3
(średnio)
4,9
2,9
–0,5
-0,3
5,7
3,0
1,5
–4,0
–5,8
–6,8
–6,6
–2,9
–3,6
–3,5
–3131
–3068
–2179
–2473
–1029
1685
1700
–2 718
–3273
–4166
–5690
–6511
–2575
–5916
–5,3
–5,3
–5,5
–6,2
–6,0
–2,1
–4,2
Kurs walutowy (korona/USD - koniec okresu)
38,6
36,3
30,1
25,7
22,4
24,6
22,7
13,8
13,0
3,5
6,9
4,4
8,0
8,6
6,6
4,6
14,4
-10,7
1,1
24,7
–9,6
10,6
7,7
–3,2
21,9
0,1
4,6
20,5
CZECHY
2000
(miliony USD)
(% PKB)
507,4
536,6
720,1
690,65
657,63
811,71
740,63
Stopa dyskontowa
(w miliardach koron)
5,42
4,69
2,63
2,08
2,56
2,17
2,55
Stopa depozytowa
3,42
2,87
2,00
1,33
1,28
1,17
1,19
7,0
8,6
7,5
7,0
6,6
5,5
6,6
8,7
8,0
7,5
8,3
8,4
7,9
6,7
:Źródło:
IMF, World Economic Outlook Database, kwiecień 2007 r.; EBOiR, Transition Update, maj 2007 r.
pośrednich inwestycji zagranicznych (FDI), jaka miała
miejsce w przeszłości. Deficyt na rachunku dochodów
pozostaje wysoki, odzwierciedlając głównie dochody
z FDI, które są w dużej mierze reinwestowane w kraju.
Na skutek transferu zysków zagranicę, na rachunku obrotów bieżących zanotowano deficyt, ale na umiarkowanym poziomie. W średniej perspektywie można oczekiwać utrzymania się silnej pozycji zewnętrznej.
tach 2007 i 2008, osiągając poziom lekko poniżej 5%,
przy utrzymaniu generalnie podobnej struktury wzrostu, jaka wystąpiła w ostatnich latach. Popyt wewnętrzny powinien być głównym czynnikiem wzrostu, podczas
gdy wpływ bilansu zewnętrznego na wzrost będzie częściowo pod wpływem aprecjonującej korony. Ryzyka
dla wzrostu są generalnie zrównoważone, ryzyka dodatnie wynikają z czynników zewnętrznych (niższe ceny ropy i silniejsze ożywienie w Strefie Euro), które rekompensują ujemne ryzyka dla optymizmu podmiotów gospodarczych, wynikające z niepewnych perspektyw
politycznych.
CZECHY
Perspektywy rozwoju
• Wyjątkowe tempo wzrostu notowane w poprzednich
dwóch latach prawdopodobnie nieco wyhamuje w la-
CZECHY
125
Rozdział
IV
ESTONIA
4.10. ESTONIA
Główne problemy
• Wysoki deficyt handlowy oraz wysoki deficyt obrotów
bieżących mogą stanowić zagrożenie dla stabilności
makroekonomicznej w średniej perspektywie.
• Rosnąca inflacja może zmusić rząd do dalszego odłożenia w czasie daty przystąpienia do Strefy Euro.
• Od 2001 r. sektor finansów publicznych notuje nadwyżkę. W 2006 r. wyniosła ona 3,8% PKB i była wyższa niż
w 2005 r. (2,3% PKB).
• Data przystąpienia do EMU, przewidywana na styczeń
2007 r., została przesunięta, głównie ze względu na wysoki poziom inflacji. Jednakże w warunkach kursu walutowego ustalanego przez mechanizm izby walutowej,
władze mają niewielką kontrolę nad inflacją.
• Klimat biznesowy w Estonii nadal się poprawia, choć
jest już jednym z najlepszych spośród wszystkich krajów
transformujących. W maju 2006 r. rząd przyjął poprawki do Ustawy o Konkurencji dotyczące ulg podatkowych
oraz limitów koncentracji własności. Znacznie przybliżyło to politykę Estonii w zakresie konkurencji do standardów UE.
• Ponad 20% populacji żyje poniżej linii ubóstwa, zdefiniowanej jako 60% mediany dochodów do dyspozycji
gospodarstw domowych (w krajach Europy Zachodniej
wielkość ta wynosi około 15%). Ubóstwo jest skoncentrowane przede wszystkim w obszarach wiejskich i dotyczy głównie najmłodszych i najstarszych osób. Nierówności dochodowe w Estonii są jednymi z największych
spośród krajów transformacji.
• W latach 2000-nych Estonia rozwijała się bardzo gwałtownie: roczne tempo wzrostu w tym okresie przekraczało 7%. W 2006 r. PKB wzrosło o 11,4%, co było najwyższą roczną stopą wzrostu w całym okresie transformacji. Do dynamicznego wzrostu gospodarczego
przyczyniły się zarówno czynniki wewnętrzne, jak i ze-
wnętrzne. Spożycie indywidualne i inwestycje wzrosły
odpowiednio o 15,7% i 19,7%, podczas gdy eksport
wzrósł o 10,0%. Do najszybciej rozwijających się sektorów należało budownictwo, usługi finansowe, przetwórstwo przemysłowe oraz rynek nieruchomości. Gwałtowny wzrost spożycia i inwestycji był spowodowany wzrostem zatrudnienia, wyższymi płacami realnymi oraz
ekspansją kredytową.
• Sytuacja na rynku pracy ulegała poprawie. Stopa bezrobocia spadła z 7,9% w 2005 r. do 6,4% w 2006 r., a zatem była o ponad połowę mniejsza niż poziom notowany w 2000 r. (13,6%).
• W 2006 r. inflacja CPI wzrosła do 4,4% (średnioroczna)
lub 5,1% (na koniec roku), z odpowiednio 4,1% i 3,6%,
w 2005 r. Wzrost poziomu cen był spowodowany zarówno przez czynniki popytowe (spożycie), jak i podażowe (wyższe ceny ropy naftowej).
• Deficyt obrotów bieżących powiększył się z 10,3% PKB
w 2005 r. do 14,9% PKB w 2006 r. Wysoki deficyt obrotów bieżących jest częściowo konsekwencją silnego
wzrostu importu (14,7% w 2006 r.), a częściowo efektem transferowania zagranicę zysków uzyskanych z FDI.
Deficyt handlowy zwiększył się w 2006 r. o niemal 1 mld
USD.
• Estonia w dalszym ciągu przyciągała stosunkowo dużo
bezpośrednich inwestycji zagranicznych. W 2006 r. zagraniczne firmy zainwestowały ponad 560 milionów
USD, co odpowiadało 23% deficytu obrotów bieżących.
Skumulowany napływ FDI w okresie 1989 – 2006 wyniósł 6,857 milionów USD.
Perspektywy rozwoju
• Według prognozy MFW tempo rozwoju estońskiej gospodarki spowolni do 9,9% w 2007 r. i 7,9% w 2008 r. Opóźnienie w przystąpieniu do EMU nie powinno negatywnie
wpłynąć na wzrost gospodarczy w przyszłości. Niemniej
jednak, na gospodarkę negatywnie oddziaływać mogą
niekorzystne tendencje demograficzne (duża emigracja
pracowników i w konsekwencji niedobór na rynku pracy).
Przyszłą inflację kształtować będzie głównie dynamiczny
proces doganiania gospodarek rozwiniętych oraz kształtowanie się cen ropy naftowej i gazu.
ESTO
126
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tablica 4.10. Estonia
2001
2002
2003
2004
2005
2006
1,4
95491
9745
10,8
9,6
19,3
27,8
27,7
1,4
108218
10663
7,7
7,4
9,7
2,0
3,5
1,4
121372
11684
8,0
11,2
24,1
1,7
6,0
1,4
132904
12779
7,1
6,9
7,0
7,6
10,6
1,4
146694
14221
8,1
6,9
13,5
17,1
15,2
1,3
173062
16127
10,5
8,2
12,7
21,5
15,9
1,3
204556
18216
11,4
15,7
19,7
10,0
14,7
5,0
4,0
4,2
5,8
2,6
3,6
1,2
1,3
5,0
3,0
3,6
4,1
5,1
4,4
6,0
4,9
–0,6
–767
1,7
4,4
0,3
–788
1,4
0,4
0,4
–1089
0,3
0,2
2,0
–1553
3,9
2,9
2,3
–1966
2,2
2,1
2,3
–1845
5,9
4,5
3,8
–2739
–294
–5,2
17,0
25,1
13,4
27,2
–339
–5,5
17,5
23,7
35,0
24,4
–716
–9,8
16,6
11,1
–36,9
27,6
–1116
–11,6
13,9
10,9
–113,8
28,7
–1432
–12,3
12,6
15,8
–966,4
29,2
–1446
–10,3
12,4
42,0
8,7
32,1
–2446
–14,9
12,5
28,2
–139,6
41,9
916
5,7
3,8
287,36
13,6
834
5,3
4,0
315,31
12,6
903
3,9
2,7
367,79
10,3
1241
2,9
2,4
483,65
10,0
1637
2,5
2,2
573,40
9,6
2050
2,4
2,1
639,58
7,9
2662
3,2
2,8
750,14
6,4
ESTONIA
Ludność (miliony)
PKB (miliony koron)
Import (zmiana w %)
(koniec okresu)
(średnio)
(koniec okresu)
(średnio)
(miliony USD)
(%PKB)
Kurs walutowy korona /USD (średni)
Podaż szerokiego pieniądza (M2) (zmiana w %)
(miliardy USD)
Stopa dyskontowa (koniec okresu)
Stopa depozytowa (koniec okresu)
Średnie miesięczne zarobki brutto (USD)
2000
Źródło: IMF, World Economic Outlook Database, kwiecień 2007 r.; IMF, International Financial Statistics, maj 2007 r.; EBOiR, Transition Report 2006 r.;
EBOiR, Transition Report Update 2007 r.; dane Urzędu Statystycznego Estonii.
ONIA
ESTONIA
127
Rozdział
IV
4.11. GRUZJA
Główne problemy
• Pomimo znaczącego postępu, niedobory infrastruktury
stanowią główną przeszkodę dla długofalowego wzrostu. Prywatyzacje w sektorach energetycznym i telekomunikacyjnym powinny przyczynić się do wzrostu wydatków kapitałowych i poprawy wyników.
• Połączenie silnego popytu wewnętrznego, wysokich cen
energii i napływu kapitału oznacza, że powstrzymanie
presji inflacyjnej stanowi zasadnicze wyzwanie dla sprostania, któremu konieczne jest lepsze zarządzanie wydatkami publicznymi.
GRUZJA
128
• Polityka fiskalna w 2006 r. była bardziej ekspansywna
niż planowano. Kryteria fiskalne z końca września zostały osiągnięte. Jednak w przeciwieństwie do zobowiązania do ograniczenia rocznego deficytu poniżej poziomu
zapisanego w programie, w celu dalszego ograniczenia
presji inflacyjnej, wydatki przekroczyły plan o prawie jeden punkt procentowy PKB – głównie w zakresie wydatków kapitałowych i wojskowych – i tylko w części zostały zrekompensowane wyższymi od planowanych dochodami (poprawa ściągalności podatków i postępy
w walce z korupcją). Deficyt sektora finansów publicznych wyniósł 1,7% PKB i przekroczył orientacyjny cel
z programu o 0,4% PKB. Przychody z prywatyzacji były
niższe od zaplanowanych w programie, z powodu opóźnienia szeregu ważnych projektów prywatyzacyjnych.
W związku z tym, rząd zebrał mniej depozytów w sektorze bankowym niż zaplanowano i orientacyjne cele
na koniec grudnia nie zostały spełnione. Część opóźnionych przychodów z prywatyzacji wpłynęła w pierwszych
tygodniach 2007 r., jednak planowane wpływy ze sprzedaży przedsiębiorstwa energetycznego zostały skorygowane znacząco w dół.
• Pomimo nadmiernych wydatków publicznych, polityka
pieniężna działała w 2006 r. zgodnie z założeniami. Wysokie ceny ropy naftowej, dodatkowe wydatki rządowe oraz
duży napływ kapitału przyczyniały się tymczasem do zwiększenia presji inflacyjnej. Inflacja osiągnęła 14,5% w lipcu
• 2006 r., a zatem była znacznie powyżej celu wyznaczonego przez Bank Centralny na poziomie 6%, jednak
na koniec 2006 r. obniżyła się do poziomu około 8,9%.
Aby pomóc obniżyć inflację, Bank Centralny pozwolił,
żeby kurs lari aprecjonował w ujęciu nominalnym w stosunku do dolara amerykańskiego, wobec napływu walut
zagranicznych (częściowo związanych z publiczną ofertą
akcji Banku Gruzji na giełdzie londyńskiej). Było to odbierane jako przejściowy skok w napływie walut zagranicznych i Narodowy Bank Gruzji mocno zaangażował
się w interwencje na rynku walutowym w celu zapobieżenia jego wpływowi na kurs walutowy. W celu ograniczenia następującego na skutek tych działań wzrostu pieniądza rezerwowego, na który dodatkowo wpłynęły
nadmierne wydatki publiczne, NBG sprzedał swoje
skromne zasoby bonów skarbowych i uplasował dużą
ilość krótkoterminowych bonów banku centralnego
w ostatnich dniach 2006 r. Dzięki tym działaniom, odchylenie od orientacyjnie planowanej na koniec grudnia
ilości pieniądza rezerwowego było niewielkie. Wzrost
kredytów, częściowo finansowany rosnącymi zobowiązaniami zagranicznymi banków komercyjnych, spowolnił w trakcie czwartego kwartału.
• Zanotowano dalszy postęp w zakresie reform strukturalnych, choć w niektórych obszarach był on bardziej powolny niż przewidywano. Program redukcji ubóstwa został wprowadzony w życie we wrześniu, a nie w czerwcu
2006 r. (termin uzgodniony z MFW w Trzyletnim Planie
w Ramach Programu Wzrostu i Ograniczania Ubóstwa). Znaczących postępów dokonano natomiast
w zakresie realizowanego na dużą skalę planu prywatyzacji. Od sierpnia 2005 r. sprywatyzowano 243 przedsiębiorstwa państwowe, zaś kolejne 137 jest przygotowane do sprzedaży. W maju 2006 r. The Danish Greenoak
Group, do którego już należy Terminal Naftowy Batumi,
zdobyło kontrakt zarządczy za 92 miliony USD na najem
i obsługę portu morskiego w Batumi przez 49 lat.
• Pomimo sankcji gospodarczych nałożonych przez Rosję
w 2006 r., w ubiegłym roku Gruzja nadal rozwijała się
w znakomitym tempie. Tempo wzrostu PKB w 2006 r.
szacowane jest na 9,4%, a zatem nieco mniej niż 9,6% zanotowane w 2005 r. Ten dobry wynik wynikał w dużej
mierze z połączenia stabilności makroekonomicznej i diametralnej poprawy otoczenia gospodarczego, na co
wskazuje ubiegłoroczna edycja raportu Banku Światowego Doing Business, według której Gruzja zajmuje pierwsze
miejsce na świecie wśród państw reformujących się.
Po stronie podażowej, przemysł i budownictwo miały największy wkład w ekspansję gospodarczą, jako że produkcja w tych gałęziach przez pierwsze dziewięć miesięcy roku
wzrosła odpowiednio o 20% i 12%. Natomiast produkcja
rolna spadła o 18,1% w tym samym okresie, po części
na skutek niesprzyjających warunków pogodowych.
• Deficyt handlowy dramatycznie się pogłębił, jako że
w ujęciu dolarowym był w 2006 r. o około 80% wyższy
niż w 2005 r. Podczas gdy eksport wzrósł o około 20%,
dynamika importu (głównie dóbr inwestycyjnych związanych z budową rurociągu Baku-Tbilisi-Ceyhan) wyniosła
w tym okresie 43%. Na wzrost eksportu negatywnie wpłynęło również rosyjskie embargo handlowe na gruzińskie
wino i wodę mineralną, które weszło w życie w marcu
2006 r. Wino było drugim najważniejszym towarem eksportowym w 2005 r. i stanowiło 9,2% eksportu ogółem.
Do listopada 2006 r. udział ten spadł do zaledwie 4,2%.
Tymczasem bilans na rachunku obrotów bieżących był
generalnie stabilny w porównaniu do projekcji. Wysokie
dochody z turystyki, odzwierciedlające duży wzrost liczby
turystów z Armenii, częściowo zrekompensowały wyższy
od oczekiwanego wzrost wolumenu importu, głównie towarów trwałego użytku. Zadłużenie zagraniczne również
GR
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tablica 4.11. Gruzja
:Źródło:
2001
2002
2003
2004
2005
2006
4,7
6 013
1991,6
1,9
14,3
18,2
26,6
13,2
4,7
6 674
2151,6
4,7
–8,0
18,5
0,1
6,9
4,6
7 456
2325,4
5,5
4,4
18,4
9,1
5,8
4,6
8 565
2655,1
11,1
1,7
15,3
25,8
35,4
4,5
9 824
2908,9
5,9
10,1
15,1
19,7
38,2
4,5
11 621
3272,2
9,6
4,4
13 784
3555,3
9,4
16,9
17,7
20,0
43,0
4,6
4,0
3,4
4,7
6,0
5,6
7,0
4,8
7,5
5,7
6,4
8,4
8,8
9,2
2,4
5,8
–4,1
–409
8,9
3,6
–2,0
–458
1,6
6,0
–1,7
–475
5,4
2,3
–2,9
–598
0,7
3,8
2,3
–719
8,2
7,2
–1,5
–932
–1,7
–1671
–135
–4,4
1,97
39,0
–4,9
18,7
–209
–6,5
2,07
18,5
–19,5
4,0
–205
–6,0
2,19
14,8
0,2
–50,4
–289
–7,4
2,1
22,7
19,1
15,5
–430
–8,4
1,8
43,6
18,7
7,4
–346
–5,4
1,8
26,4
–43,1
39,8
–742
–9,5
1,7
39,3
548,8
35,3
216,1
32,75
10,17
9,8
10,3
337,2
27,25
7,75
30,8
11,1
422,6
31,83
9,82
20,0
11,9
407,1
32,27
9,3
10,4
10,7
705,7
31,23
7,2
19,9
12,5
859,1
21,63
7,6
22,5
13,8
1599,8
18,75
11,4
GRUZJA
Ludność (miliony)
GDP (miliony lari)
Import (zmiana w %)
(koniec okresu)
(średnio)
(koniec okresu)
(średnio)
(miliony USD)
(% PKB)
Kurs walutowy (lari/USD – koniec okresu)
(w miliardach lari)
Stopa dyskontowa
Stopa depozytowa
2000
IMF, World Economic Outlook Database, kwiecień 2007 r.; EBOiR, Transition Update, maj 2007 r.
uległo znacznej poprawie, dzięki umowom o umorzeniu
długu ze wszystkimi dwustronnymi wierzycielami. Relacja
publicznego długu zagranicznego do PKB zmniejszyła się
z 27% w 2005 r. do 22% w 2006 r.
• W ciągu 2006 r. Narodowy Bank Gruzji poprawił uregulowania prawne i dodatkowo wzmocnił wymogi w zakresie sprawozdawczości finansowej banków komercyjnych. Ustawa o działalności banków komercyjnych została zmieniona tak, aby zwiększyć przejrzystość
w zakresie własności i ładu korporacyjnego banków.
W marcu 2006 r. zniesiono ograniczenie w ramach którego jeden udziałowiec (lub grupa połączonych udziałowców) nie może posiadać więcej niż 25% akcji z prawem głosu.
two i działalność inwestycyjna związana z gazociągiem
południowokaukaskim. Ma się tak stać nawet pomimo
spodziewanego negatywnego wpływu rosyjskiego embarga handlowego i wzrostu cen gazu. Udane działania rządu na rzecz stworzenia lepszego otoczenia biznesu miały
kluczowe znaczenie dla przyciągnięcia zarówno zagranicznych jak i krajowych inwestorów. Napływ FDI, prognozowany na około 1 mld USD rocznie przez następne dwa lata, powinien pomóc w podtrzymaniu silnego wzrostu gospodarczego w średnim okresie. Ambitne plany rządu
dotyczące dalszej poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej zwiększą odporność gospodarki
na ewentualne zmiany nastrojów inwestorów. Działania
te powinny być uzupełnione o inicjatywy w zakresie praw
własności i wymiaru sprawiedliwości. Niezależnie od tego, dla dalszego obniżania inflacji, niezbędne jest utrzymanie restrykcyjnej polityki pieniężnej oraz bardziej elastyczny kurs walutowy. Zacieśnienie jakie miało miejsce
w ubiegłym roku, skutecznie zadziałało w kierunku obniżenia inflacji. Istotne jest aby w przyszłości NBG ograniczył swoje interwencje na rynku walutowym w odpowiedzi
na dalszy napływ kapitału zagranicznego.
RUZJA
Perspektywy rozwoju
• Zdolność Gruzji do uporania się ze stratą jej głównego
rynku eksportowego i utrzymania znakomitego tempa
wzrostu świadczy o sukcesie rządowego programu reform. Oczekuje się, że tempo wzrostu PKB utrzyma się
w zakresie 7% – 9% rocznie w krótkim okresie, do czego
głównie przyczyni się produkcja przemysłowa, budownic-
GRUZJA
129
Rozdział
IV
4.12. KAZACHSTAN
Główne problemy
KAZACHSTAN
• Kontrola i nadzór nad bankowością powinny być
wzmocnione, gdyż sektor ten staje się coraz bardziej
podatny na wstrząsy, a polityka fiskalna może wymagać zaostrzenia, w celu powstrzymania dalszej presji inflacyjnej.
• Większa dostępność funduszy instytucji rozwojowych
mogłaby zredukować popyt sektora przedsiębiorstw
na finansowanie w drodze emisji udziałowych papierów
wartościowych i papierów dłużnych, hamując tym samym rozwój rynku kapitałowego.
• Polityka fiskalna pozostaje rozważna, większe wydatki
sektora finansów publicznych wymagać będą dodatkowego zacieśnienia polityki fiskalnej i wzrostu kursu wymiany walut, w celu powstrzymania wzrostu inflacji.
Nadwyżka sektora finansów publicznych nadal rosła
do poziomu 6,4% PKB w 2006 r. z 5,3% w 2005 r., rekompensując tym samym wzrost wydatków w wysokości
ponad 30% w ujęciu realnym. Szybki wzrost wydatków
odzwierciedlał wysokie wpływy z podatków, towarzyszące rosnącym wpływom ze sprzedaży ropy naftowej. Dochody budżetu państwa z innych źródeł niż ropa rosły
w równie szybkim tempie, dzięki polepszonej ściągalności podatków. Prognoza budżetu na 2007 r. przewiduje
utrzymanie się ogólnej nadwyżki fiskalnej na wysokim
poziomie. W lipcu 2006 r. Narodowy Fundusz Republiki Kazachstanu (NFRK) był w pełni zintegrowany z budżetem. Zgodnie z tym rozwiązaniem, wszystkie wpływy
ze sprzedaży ropy naftowej będą kierowane do NFRK,
a następnie jego część będzie służyła finansowaniu inwestycji i programów rozwoju kapitału ludzkiego.
• W zeszłym roku Narodowy Bank Kazachstanu (NBK)
podjął szereg działań polegających na zacieśnieniu polityki monetarnej państwa, mających na celu powstrzymanie presji inflacyjnej i osłabienia jej wzrostu, który był
bardzo wysoki w pierwszej połowie 2006 r. Wymagania
względem poziomu rezerw zostały obniżone i zniesione
w połowie 2006 r., stopa depozytowa NBK została podniesiona o 100 punktów bazowych, a emisja pieniędzy
przez NBK została zwiększona, odzwierciedlając wyższe
wpływy. NBK zezwolił również na znaczącą nominalną
aprecjację tenge w pierwszej połowie 2006 r. i następnie
od lutego bieżącego roku. Mimo podjętych środków,
wzrost wartości pieniądza jest nadal bardzo wysoki.
• Na początku 2006 r. wydano dekret prezydencki ustanawiający państwową firmę holding – Samruk, która będzie odpowiadała za polepszanie ładu korporacyjnego
w dużych firmach państwowych. Udziały państwa w kilku głównych firmach w branży telekomunikacyjnej,
pocztowej, przesyłu energetycznego, kolejowej, jak również w sektorze wydobycia i przetwórstwa ropy naftowej
i gazu zostały stopniowo przeniesione do Samruk.
W marcu 2006 r. został utworzony Fundusz Zrównoważonego Rozwoju, Kazyna, do zarządzania istniejącymi
państwowymi instytucjami rozwoju, takimi jak Bank
Rozwoju Kazachstanu.
• Nadal trwa szybki rozwój gospodarczy Kazachstanu.
Korzystne warunki zewnętrzne i dobra polityka gospodarcza umożliwiły, że 2006 r. rok stał się siódmym kolejnym rokiem imponujących wyników. Realnie PKB wzrosło o 10,6%, nadal rosło zatrudnienie, a dochody per
capita, w przeliczeniu na dolary, osiągnęły prawie pięciokrotnie wyższy poziom niż w 1999 r. Wysokie ceny ropy
naftowej i imponujące wyniki administracji podatkowej
doprowadziły do wysokiego wzrostu przychodów pochodzących ze sprzedaży ropy i innych źródeł, co umożliwiło dalszy, znaczący wzrost oszczędności Narodowego Funduszu (NFRK), jak również trwający nadal znaczący wzrost wydatków budżetu państwa. Wysokie
wpływy w walutach obcych – związane z prężnym eksportem ropy i innych towarów, inwestycje bezpośrednie
i szybki wzrost kredytów udzielanych sektorowi bankowemu za granicą – spowodowały poprawę oficjalnych
rezerw do poziomu 19 mld USD pod koniec roku, co
odpowiadało wartości 7 miesięcznego importu.
• Inflacja nadal wykazuje tendencję zwyżkową – wskaźnik
cen konsumenta wzrósł z 7,6% w grudniu 2005 r.
do 8,6% w grudniu 2006 r. Ceny mogą ponownie wzrosnąć w odpowiedzi na 30% podwyżkę płac pracowników sektora publicznego z początku bieżącego roku.
Zwiększyła się ponadto podatność sektora bankowego
na niekorzystne wydarzenia. Z powodu 18 mld USD pożyczonych w ubiegłym roku przez banki za granicą, poziom zadłużenia podniósł się do prawie trzycyfrowej
wartości, czemu towarzyszył szczególnie szybki wzrost
kredytów w branży nieruchomości oraz pożyczek na cele konsumpcyjne. Gdyby zagraniczni wierzyciele wyrazili
chęć redukcji poziomu zadłużenia Kazachstanu lub gdyby nastąpił gwałtowny spadek jakości portfela zaciągniętych kredytów, co mogłoby doprowadzić do zmiany
cyklu kredytowania, to działalność bankowa mogłaby
być zagrożona, czego konsekwencje odczuwalne byłyby
w całej gospodarce. Dlatego też istnieje potrzeba realizacji polityki stawiającej sobie za cel redukcję poziomu
inflacji i obniżenie ryzyka w sektorze bankowym, aby zapewnić korzystną sytuację makroekonomiczną w dłuższej perspektywie.
• W 2006 r. rachunek obrotów bieżących wykazywał niewielką nadwyżkę po deficycie w wysokości 1,3% PKB,
K ASZTAA
130
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
Tabela 4.12. Kazachstan
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
14,8
14,8
14,4
15,0
15,1
15,1
15,1
PKB (mld tenge)
2600
3251
3776
4612
5870
7457
9739
4600,5
5352,1
5972,8
6629,6
7411,2
8344,7
9293,5
9,8
13,5
9,5
9,2
9,4
9,7
10,6
PKB (zmiana w %)
1,2
7,8
2,7
11,8
13,9
11,4
Nakłady brutto na środki trwałe (zmiana w %)
16,1
25,3
10,0
8,0
22,5
11,9
18,0
28,7
–1,8
22,6
5,5
10,5
1,4
45,3
Import (zmiana w %)
26,1
0,3
4,3
–4,1
14,5
13,3
43,8
(koniec okresu)
9,6
6,4
6,2
6,4
6,7
7,5
8,4
(średnio rocznie)
13,3
8,3
5,9
6,4
6,9
7,6
8,6
19,4
–14,1
11,9
5,9
23,8
23,7
38,0
0,0
0,2
9,5
16,0
20,3
–1,0
1,8
1,0
2,0
1,9
5,3
6,4
2 168
983
1987
3679
6785
10 322
14 574
(mln USD)
366
–1390
–1024
–273
335
–724
768
(%PKB)
2,0
–6,3
–4,2
–0,9
0,8
–1,3
1,0
Kurs walutowy tenge/USD (koniec roku)
142,3
147,1
153,6
149,6
136,0
132,9
126,1
14,7
40,2
30,1
34,2
68,2
26,3
79,9
(średnio rocznie)
Bilans sektora finansów publicznych (% PKB)
18,4
17,8
65,4
42,5
46,1
45,3
–15,1
91,4
57,3
18,0
30,2
38,1
81,1
52,3
82,0
(mld tenge)
302,9
565,8
788,1
1777,6
1672,4
2038,7
4219,3
Stopa refinansowa
14,0
9,0
7,5
7,0
7,0
8,0
9,0
Stopa depozytowa
15,6
12,8
11,0
10,9
9,3
9,1
10,1
20,4
17,5
13,8
22,5
20,3
11,0
9,3
8,8
8,4
8,1
KAZACHSTAN
Ludność (mln)
(zmiana w %)
Stopa bezrobocia (w % siły roboczej)
12,2
7,9
Źródło: MFW, World Economic Outlook Database, kwiecień 2007 r.; EBOR, Transition Report Update, maj 2007 r.
jaki miał miejsce w 2005 r. Rekordowa nadwyżka w bilansie handlu zagranicznego w wysokości 22,8 procent
PKB, spowodowana wysokimi cenami towarów, została zrekompensowana dalszym wzrostem wypłat związanych z bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi
(BIZ) w sektorze węglowodorów oraz wzrostem importu usług, który towarzyszył również inwestycjom w tym
sektorze.
maniu bardzo dobrych wyników makroekonomicznych
w średnim okresie. Wczesna akcesja do WTO, reforma
administracji celnej i dalszy postęp w zwiększaniu regionalnej wymiany handlowej przyczynią się do zapewnienia wyższej produktywności. Realizowany program
optymalizacji, komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych poprzez utworzenie Samruk i Kazyna powinien ułatwić restrukturyzację przedsiębiorstw
i zwiększyć politykę konkurencyjności, czyli obszary,
w których Kazachstan wypada względnie słabo w międzynarodowych rankingach reform strukturalnych.
Głównym zagrożeniem w średniej perspektywie jest
szybki wzrost zadłużenia, na który składa się akumulacja
zagranicznych zobowiązań banków i towarzysząca im
koniunktura na rynku budownictwa i nieruchomości.
AACNH Perspektywy rozwoju
• W 2007 r. oczekiwany jest realny wzrost PKB do 9 procent, odzwierciedlający obniżkę cen ropy, ograniczenia
w produkcji węglowodorów oraz zacieśnianie polityki
monetarnej w drugiej połowie 2006 r. Niemniej jednak
intensyfikacja reform strukturalnych pomoże w utrzy-
KAZACHSTAN
131
IV
Rozdział
IV
4.13. KIRGISTAN
2005 r. Legalność tej transakcji została podważona
przez kirgiski sąd w grudniu 2005 r.
Główne problemy
• Obniżka podatków była dobrą decyzją polityczną, choć
głównymi problemami pozostają nadal korupcja w administracji publicznej i sądownictwie.
• Dalsze umarzanie długów powinno wzmocnić stabilność makroekonomiczną, ale długofalowy wzrost wymaga wprowadzenia większych ułatwień w prowadzeniu
biznesu i podwyższenia jakości instytucji państwowych.
KIRGISTAN
• Pomimo licznych obniżek podatków wprowadzonych
na początku roku (podatek dochodowy został ustalony
na liniowym poziomie 10%, podatek od zysków został
obniżony z 20% do 10%, VAT od produkcji rolnej został
tymczasowo zawieszony, a podatek od wynagrodzeń został zredukowany z 31% do 29%), deficyt fiskalny
za 2006 r. zmniejszył się do 2% PKB w porównaniu
z 3,9% PKB w 2005 r. Niższy deficyt spowodowany był
wypłatami mniejszych odsetek w następstwie przedłużenia terminu spłaty zadłużenia przez Klub Paryski w 2005
r., a także wzrostem wpływów podatkowych (spowodowanych gwałtownym wzrostem importu towarów).
• Od początku 2006 r. polityka monetarna prowadzona
była przy wyższych wpływach niż spodziewane z handlu
zagranicznego i ciągłej remonetyzacji. Spora interwencja
na rynku walutowym spowodowała 40 procentowy
wzrost rezerw, znacznie powyżej limitów uzgodnionych
w programie MFW. Pomimo tej interwencji, w wyniku
wzrostu rezerw walut obcych do kwoty brutto równej
690 mln USD (odpowiadającej 4 miesiącom prognozowanego importu towarów i usług w 2007 r.), miała
miejsce aprecjacja soma względem dolara, wynosząca
od początku roku 4,7 procent w ujęciu realnym podczas, gdy od końca 2004 r. aprecjacja wyniosła niemal 5
procent. Zadłużenie sektora prywatnego rosło w szybkim tempie w porównaniu z ubiegłym rokiem, aczkolwiek z niskiego poziomu. Narodowy Bank Republiki Kirgistanu stopniowo zaostrzał politykę stóp procentowych, które są obecnie dodatnie w ujęciu realnym.
• Deficyt sektora energetycznego o charakterze parafiskalnym (zdefiniowany jako koszty produkcji minus wpływy
gotówkowe) obniżył się w 2006 r. do 7,6% PKB, odzwierciedlając głównie wyższe wpływy gotówkowe. Było
to zgodne z celami uzgodnionymi z MFW.
• Prywatyzacja Kyrgyz Telecom, głównego operatora telekomunikacyjnego, jest nadal wstrzymana, chociaż rząd
ponownie przedstawił swoje plany jej wznowienia. Częściowo może to być podyktowane kłopotami z ostatnimi transakcjami w tym sektorze – sprzedażą BiTel, największego operatora komórkowego, będącego w rękach
prywatnych, inwestorowi kazachskiemu w kwietniu
132
• Wzrost realnego PKB wynosił w 2006 r. 2,7%, po niewielkim spadku spowodowanym wydarzeniami na scenie politycznej w marcu i kwietniu ubiegłego roku i gwałtownym obniżeniu się produkcji kopalni złota Kumtor
(stanowiącej ok. 6% PKB). Zmiana ta odzwierciedlała
częściowo zwiększone inwestycje i wpływy znaczących
przekazów pieniężnych. Wzrost gospodarczy byłby najprawdopodobniej wyższy, gdyby wskutek wypadku
w kopalni Kumtor w lipcu 2006 r. nie nastąpił dalszy spadek wydobycia złota, który obniżył tempo wzrostu
o około 1 punkt procentowy.
• Inflacja (5,1% w ciągu 12 miesięcy kończących się
w grudniu) pozostała na poziomie zgodnym z programem uzgodnionym z przedstawicielstwem MFW. Oczekuje się, iż wzrost cen w okresie kolejnych trzech lat pozostanie poniżej 5% docelowego poziomu określanego
na koniec roku.
• Nadal pogłębiał się deficyt na rachunku obrotów bieżących, wzrastając z 8% PKB w 2005 r. do 20% PKB
w 2006 r. Odzwierciedla to częściowo jednorazowe zdarzenie związane z kopalnią złota Kumtor, zwłaszcza
zwiększonym importem urządzeń do wydobycia złota
w 2006 r. Deficyt jest rekompensowany wzrostem salda
netto na rachunku kapitałowym i finansowym oraz
wpływem przekazów od pracowników pracujących
za granicą (stanowiły one aż 17% PKB w 2006 r.). Pogorszenie się bilansu na rachunku bieżącym było też
po części spowodowane weryfikacją danych statystycznych, dotyczących nieoficjalnego handlu zagranicznego,
które zawierając błędy i przeoczenia, odzwierciedlały wysoki wzrost we wpływach netto kapitału finansowego.
Po rekordowo wysokich bezpośrednich inwestycjach zagranicznych netto w wysokości 131 mln USD w 2004 r.,
wpływy z BIZ spadły do 43 mln USD w 2005 r., ale poprawiły się ponownie do wartości 108 mln USD w 2006
roku.
• Według krajowego badania opinii publicznej ASAID
w Kirgistanie, przeprowadzonego w marcu 2006 r., najważniejsze kwestie dla badanych osób to bezrobocie
i ubóstwo. Wstępne dane sugerują, że podczas gdy poziom ubóstwa obniżył się z 50% w 2003 r. do 42%
w 2006 r., to stopa bezrobocia (dane z badania siły roboczej) zwiększyła się do ponad 10% siły roboczej. Szkic
strategii rozwoju na lata 2006 – 2010 podkreśla, jak
ważna jest walka z bezrobociem, zbyt niskim zatrudnieniem i ubóstwem na wsi. Władze wyznaczyły Państwową
Komisję ds. Migracji i Zatrudnienia jako kluczową agendę do wdrażania polityki zatrudnienia.
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tabela 4.13. Kirgistan
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Ludność (mln)
4,7
4,8
5,0
5,0
5,1
5,1
5,1
PKB (mld somów)
65,4
73,9
75,4
83,9
94,4
100,9
113,2
1559,5
1668,2
1683,9
1823,5
1987,4
2010,2
2150,1
5,3
5,4
0,0
7,0
7,0
–0,2
2,7
PKB (zmiana w %)
–4,2
1,6
4,2
22,1
7,5
3,2
53,7
–3,2
–7,4
–6,4
7,4
10,2
10,5
–3,2
8,1
5,3
12,8
–9,8
18,3
Import (zmiana w %)
–9,1
–13,8
13,1
16,0
16,3
1,0
67,6
(koniec okresu)
9,5
3,8
3,4
5,6
2,8
4,9
5,1
(średnio rocznie)
18,7
6,9
2,1
2,7
4,1
4,3
5,6
31,5
11,2
7,5
13,5
5,3
6,0
10,4
5,0
11,9
4,8
4,6
9,0
2,6
15,3
–9,6
–5,6
–5,3
–5,2
–4,5
–3,9
–2,0
4
31
–74
–133
–171
–419
–921
Ceny konsumpcyjne (zmiana w %)
Indeks cen producentów (zmiana w %)
(średnio rocznie)
(mln USD)
–78
–24
–49
–81
–75
–198
–554
(%PKB)
–5,7
–1,6
–3,1
–4,2
–3,4
–8,1
–19,7
Kurs walutowy som/USD (koniec roku)
47,8
48,3
46,9
43,7
42,6
41
40,2
10,2
3,0
38,1
33,4
32,1
10,0
51,5
25,0
126,3
35,6
64,3
94,7
6,9
44,6
–4,6
–18,6
18,9
10,9
–18,8
19,6
39,7
12 687
13 632
14 620
17 179
23 540
25 305
31 199
Stopa refinansowa
(mld somów)
51,9
37,3
24,8
21,7
29,3
26,6
27,6
Stopa depozytowa
18,4
12,5
5,9
5,0
6,7
5,8
5,1
14,4
18,6
15,8
13,7
16,9
14,5
14,4
5,6
7,8
8,6
8,9
9,0
9,7
10,7
w gospodarce (zmiana w %)
Stopa bezrobocia (w % siły roboczej)
KIRGISTAN
(koniec okresu)
Perspektywy rozwoju
• Republika Kirgistanu ma dobry potencjał do szybkiego
wzrostu gospodarczego w najbliższych latach. Niemniej
jednak istotne będzie utrzymanie stabilizacji makroekonomicznej, pogłębienie reform gospodarczych i dywersyfikacja gospodarki, w celu obniżenia podatności gospodarki państwa na wpływ niekorzystnych wydarzeń
zewnętrznych. Pełne wykorzystanie tego potencjału będzie zależeć w dużej mierze od stabilizacji sytuacji politycznej, stosowania rządów prawa i dalszego radzenia
sobie z głęboko zakorzenionymi problemami związanymi z administracją państwa. Dlatego też większość międzynarodowych instytucji finansowych prognozuje
na lata 2006 – 2011 wzrost średniego realnego PKB
równy 5,5%. Wzrostowi towarzyszyć będzie poprawienie
się sytuacji w wydobyciu złota, wyjście z problemów z lat
2005 – 2006, planowane powstanie nowych kopalni,
jak również trwały wzrost produkcji towarów i usług niezwiązanych ze złotem, popartych większą produktywnością i nowymi inwestycjami. Kolejny przewrót polityczny
mający miejsce wiosną 2007 r. potwierdził jednak obawy o polityczną i prawną niestabilność kraju. Podczas
gdy jego krótkotrwały wpływ na gospodarkę pozostanie
najprawdopodobniej niewielki, to może on osłabić długoterminowy wzrost gospodarczy poprzez negatywny
wpływ na inwestycje zagraniczne i oddalenie bardzo potrzebnych ulepszeń w warunkach prowadzenia działalności gospodarczej i w jakości instytucji publicznych.
KIRGISTAN
133
Rozdział
IV
4.14. LITWA
Główne problemy
• Wysoki deficyt handlowy i wysoki deficyt na rachunku
bieżącym mogą stanowić zagrożenie dla stabilności sytuacji makroekonomicznej w średnim okresie.
• Przyśpieszenie inflacji może skomplikować proces akcesji do Strefy Euro. Niemniej jednak w obecnym reżimie
izby walutowej władze sprawują jedynie ograniczoną
kontrolę nad inflacją, co jest częściowo spowodowane
szybkim wzrostem produktywności w produkcji dóbr
handlowych.
• Sektor energetyczny i produkcja przemysłowa są w wysokim stopniu zależne od importu ropy i gazu z Rosji. Jedyna rafinerią ropy naftowej w Państwach Bałtyckich
– Mazeikiu Nafta – znajduje się na Litwie. Produkcja
Mazeikiu Nafta wraz z produkcją terminala eksportowego Butinge odpowiada za
• 2–3% PKB i 30% eksportu Litwy. Eksport Litwy był niedawno utrudniony wskutek problemów technicznych
z rurociągiem dostarczającym rosyjską ropę. Stąd też
konieczna jest dywersyfikacja dostaw ropy i gazu.
LITWA
134
• W latach 2000-nych na Litwie odnotowano deficyt fiskalny. W 2006 r. deficyt sektora finansów publicznych
był umiarkowany i wynosił 0,3% PKB. Mniejszy deficyt
był częściowo wynikiem wyższych wpływów podatkowych wynikających z szybkiego wzrostu gospodarczego.
• Polityka monetarna nadal kieruje się surowymi zasadami wprowadzanymi przez izbę walutową.
• Sektor bankowy cechuje się wysoką koncentracją. Największe 3 banki (SEB Vilniaus Bankas, Hansabankas
oraz Nord/LB) kontrolują ponad 2/3 ogółu aktywów.
Kapitał zagraniczny, pochodzący głównie z państw
skandynawskich, kontroluje prawie 90% całkowitego
kapitału sektora bankowego.
• Najważniejsze problemy na jakie napotykają przedsiębiorcy to biurokracja panująca w administracji i korupcja wśród polityków.
znajdował się wysoki popyt zarówno w kraju jak i zagranicą. W 2006 r. konsumpcja wzrosła o 12,6%, inwestycje o 12,7%, a eksport o 14,0%. Od strony podażowej,
najlepsze wyniki gospodarcze w okresie 1-wszej połowy
2006 r. odnotowano w produkcji, budownictwie i usługach.
• W 2006 r. PKB na głowę mieszkańca wg PPP wynosiło
15858 USD. Litwa uplasowała się na 6 pozycji
pod względem dochodów na głowę mieszkańca wśród
wszystkich 28 państw postsocjalistycznych.
• Inflacja CPI wzrosła w 2006 r. do 3,7% (średnio rocznie)
lub 4,5% (na koniec roku), podczas gdy w 2005 r. wynosiła ona odpowiednio 2,7% lub 3,1%. Poza czynnikami
nadrabiania strat rozwojowych (catching-up factors),
wyższa inflacja była również spowodowana wzrostem
cen żywności i mediów.
• Deficyt na rachunku obrotów bieżących wzrósł z 1,815
mln USD (7,0% PKB) w 2005 r. do 2,684 mln USD
(9,0% PKB) w 2006 r. W analogicznym okresie deficyt
handlowy wzrósł z 2,843 mln USD do 4,169 mln USD.
Pogorszenie się wyników bilansu handlu zagranicznego,
wynikało z jednej strony ze wzrostu importu (16,0%
w 2006 r.), powstałego wskutek wyższych wydatków
konsumpcyjnych, a z drugiej strony z niższego eksportu,
powstałego wskutek zakłóceń w produkcji w rafinerii ropy naftowej Mazeikiu Nafta.
• W 2006 r. napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych wynosił 803 mln USD, co odpowiadało 30% deficytu na rachunku obrotów bieżących. Całkowity napływ
BIZ w okresie 1989 – 2006 zamknął się w kwocie 5,676
mln USD.
• W 2006 r. obserwowana była dalsza redukcja stopy bezrobocia do 5,6%, z 8,3% odnotowanych w 2005 r. Poprawa na rynku pracy była imponująca, gdyż w latach
2000 – 2001 bezrobocie na Litwie było nadal jednym
z najwyższych wśród wszystkich państw transformacji
i wynosiło 16 – 17%. Do spadku bezrobocia przyczyniła
się głównie duża emigracja pracowników (zwłaszcza
wśród młodych osób), jak również polepszająca się sytuacja na krajowym rynku pracy spowodowana szybkim
wzrostem gospodarczym.
Perspektywy rozwoju
• W latach 2000-nych, gospodarka litewska rozwijała się
szybko, w tempie przekraczającym 4% rocznie. W 2006
r. realny PKB wzrósł o 7,5%. Był to bardzo podobny wynik do tego, jaki odnotowano w latach 2004–2005, kiedy to tempo wzrostu PKB wynosiło odpowiednio 7,3%
i 7,6%. U podłoża wysokiego wzrostu gospodarczego
• Zgodnie z prognozami MFW, tempo wzrostu gospodarczego będzie się utrzymywać na poziomie 7,0% w 2007
r. i 6,5% w 2008 r. Wzrost gospodarczy będzie możliwy
dzięki silnemu popytowi krajowemu oraz polepszeniu
się konkurencyjności gospodarki wskutek napływu funduszy unijnych.
ANALIZY KRAJOWE
L
Rozdział
IV
Tabela 4.14. Litwa
2000
Ludność (mln)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
3,5
3,5
3,5
3,5
3,4
3,4
3,4
PKB (mln litów)
45674
48585
51971
56804
62587
71200
81974
PKB per capita wg wskaźnika PPP (USD)
8730
9583
10443
11830
13078
14569
15858
4,1
6,6
6,9
10,3
7,3
7,6
7,5
5,9
3,7
5,8
11,1
9,7
10,4
12,6
–9,0
13,5
8,7
11,4
12,3
11,2
12,7
9,9
21,2
19,5
6,9
4,2
14,3
14,0
Import (zmiana w %)
4,8
17,6
17,7
10,3
14,8
15,9
16,0
(koniec okresu)
1,5
2,1
–1,0
–1,3
2,9
3,1
4,5
(średnio)
1,0
1,5
0,3
–1,2
1,2
2,7
3,7
(koniec okresu)
2,6
–7,8
1,9
–0,2
6,8
13,5
2,8
(średnio)
16,0
–3,0
–2,8
–0,5
6,0
11,5
7,4
–2,5
–2,0
–1,4
–1,2
–1,5
–0,5
–0,3
–1104
–1108
–1337
–1704
–2382
–2843
–4169
(mln USD)
–675
–574
–734
–1278
–1724
–1815
–2684
(% PKB)
–5,9
–4,7
–5,2
–6,9
–7,7
–7,0
–9,0
4,0
4,0
3,7
3,1
2,8
2,7
2,7
Podaż szerokiego pieniądza (M2) (zmiana w %)
16,5
21,4
16,9
18,2
24,1
32,9
46,8
19,7
8,9
–4,5
0,7
–40,9
23,8
–27,5a
15,7
25,6
22,7
37,8
32,0
56,1
34,9
1344
1657
2158
3087
3246
3983
4348a
Kurs walutowy lit/USD (średni)
LITWA
(mln USD)
Stopy procentowe na rynku pieniężnym (średnio)
3,6
3,4
2,2
1,8
1,5
2,0
2,8
1,0
0,8
0,3
0,2
0,2
0,3
0,3
242,70
245,58
275,74
350,41
413,27
460,06
545,13
16,4
17,4
13,8
12,4
11,4
8,3
5,6
Średnie miesięczne wynagrodzenie brutto (USD)
a 3 kwartał
Źródło: MFW, World Economic Outlook Database, kwiecień 2007 r.; MFW, International Financial Statistics, maj 2007 r.; EBOR, Transition Report 2006 r.;
EBOR, Transition Report Update 2007 r.; Oficjalne dane litewskiego Urzędu Statystycznego.
LITWA
ITWA
LITWA
135
Rozdział
IV
4.15. ŁOTWA
Główne problemy
• Wysoki deficyt handlowy i wysoki deficyt rachunku bieżącego mogą negatywnie wpływać na stabilność makroekonomiczną w perspektywie średniookresowej.
• Szybka inflacja może skomplikować proces przystąpienia do Strefy Euro.
ŁOTWA
• Niewielka nadwyżka sektora finansów publicznych odnotowana w 2005 r. przekształciła się w deficyt w wysokości 1,5% PKB w 2006 r. Pogorszenie się sytuacji finansów publicznych było spowodowane głównie bardzo
wysokim wzrostem wydatków publicznych w IV kwartale 2006 r. W czasie pierwszych trzech kwartałów 2006 r.
bilans sektora finansów publicznych pozostawał nadal
dodatni z powodu wyższych wpływów z tytułu podatku
VAT, podatku akcyzowego oraz z systemu ubezpieczeń
społecznych.
• Bank centralny nadal stosował restrykcyjną politykę monetarną w ramach reżimu stałego kursu wymiany walut,
mającą na celu obniżenie inflacji. W 2006 r. stopy procentowe wzrosły i główna stopa dyskontowa wynosiła
pod koniec roku 5,0%.
• W 2006 r. kontynuowana była restrukturyzacja kolei.
W maju 2006 r. Łotwa przystąpiła do Europejskiej Umowy o Głównych Międzynarodowych Liniach Kolejowych.
Umowa ta pomaga w utworzeniu i rozwoju wspólnej europejskiej sieci kolejowej. Transport kolejowy na Łotwie
charakteryzuje się dobrymi uregulowaniami prawnymi.
Rośnie udział sektora prywatnego. Jednak potrzebne są
dalsze inwestycje w infrastrukturę. Modernizacji wymaga 30% głównych linii kolejowych. Systemy kontroli ruchu kolejowego w 25% linii kolejowych nie spełniają
standardów bezpieczeństwa UE.
skiej przyczynił się głównie wysoki popyt krajowy.
W 2006 r. wydatki w sektorze prywatnym wzrosły
o 19,8%, a inwestycje o 18,3% podczas, gdy eksport
wzrósł w tym czasie o zaledwie 5,3%. Szybki wzrost wydatków konsumpcyjnych i inwestycji spowodowany był
połączeniem takich czynników jak m.in.: wzrost kredytów, wyższe zatrudnienie i wyższe dochody netto budżetu państwa. Najlepsza sytuacja ekonomiczna widoczna
była w handlu, usługach handlowych, transporcie, komunikacji i branżach produkcyjnych.
• Szybko polepszała się sytuacja na rynku pracy. W 2006
r. stopa bezrobocia spadła do 4,4%, z 8,7% w 2005 r.,
co tym samym było wynikiem znacznie lepszym od wyników dwucyfrowych odnotowanych w latach 2000
– 2004.
• Inflacja wciąż pozostaje wysoka. W 2006 r. inflacja CPI
równa była 6,7% (średnio rocznie) lub 6,8% (na koniec
roku), podczas gdy w 2005 r. wyniosła ona odpowiednio 6,2% lub 7,0%. Wysoka inflacja była wynikiem silnego popytu krajowego i wzrostu cen regulowanych.
• W 2006 r. pogorszyła się znacząco pozycja zewnętrzna
Łotwy. Deficyt rachunku bieżącego wzrósł z 1,971 mln
USD (12,3% PKB) w 2005 r. do 3,761 mln USD (21,1%
PKB) w 2006 r. Deficyt handlowy wzrósł z 2,967 mln
USD do 4,941 mln USD w tym samym okresie. Wyższy
deficyt spowodowany był głównie zwiększeniem się wydatków konsumpcyjnych dzięki wzrostowi liczby udzielanych kredytów, jak również mniej korzystnymi warunkami handlowymi. Ponadto w 2006 r. odnotowano zaledwie niewielki wzrost eksportu, z powodu pogorszenia
się konkurencyjności kraju i wyższego popytu krajowego
na kilka eksportowanych towarów jak np. drewno.
• W 2006 r. napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych wyniósł 840 mln USD, co odpowiadało 22% deficytu na rachunku obrotów bieżących. Łączny napływ
BIZ w okresie 1989 – 2006 wynosił 5,054 mln USD.
Perspektywy rozwoju
• Od 2000 r. gospodarka łotewska rozwijała się bardzo
dynamicznie na poziomie przekraczającym 6% w skali
roku. W 2006 r. realny PKB wzrósł o 11,9% i było to najwyższe tempo wzrostu gospodarczego w całym okresie
transformacji. Do szybkiego rozwoju gospodarki łotew-
• Prognozy MFW przewidują niewielkie spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego na Łotwie do 10,5% w 2007
r. i 7,0% w 2008 r. Popyt krajowy będzie wysoki z powodu wzrostu kredytów, wyższych płac realnych i napływu
funduszy unijnych. Gospodarka będzie jednak podatna
na rosnący niedobór siły roboczej.
OTWA
136
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tabela 4.15. Łotwa
2000
2002
2003
2004
2005
2006
2,4
2,4
2,3
2,3
2,3
2,3
2,3
PKB (mln łatów)
4751
5220
5758
6393
7421
8937
11034
7889
8777
9583
10555
11855
13540
15549
6,9
8,0
6,5
7,2
8,6
10,2
11,9
6,8
7,3
7,4
8,2
9,5
11,5
19,8
10,2
11,4
13,0
12,3
23,8
23,6
18,3
11,3
7,5
5,4
5,2
9,4
20,3
5,3
Import (zmiana w %)
3,1
14,3
4,7
13,1
16,6
14,8
17,5
(koniec okresu)
1,9
3,0
1,5
3,6
7,3
7,0
6,8
(średnio)
2,4
2,6
2,5
1,9
2,9
6,2
6,7
Inflacja CPI
ŁOTWA
Ludność (mln)
2001
Inflacja PPI
(koniec okresu)
1,0
1,8
0,8
4,1
11,3
6,8
7,2
(średnio)
0,6
1,7
1,0
3,2
8,6
7,8
7,8
–2,8
–2,1
–2,3
–1,2
–0,9
0,2
–1,5
–1044
–1335
–1479
–2013
–2781
–2967
–4941
(mln USD)
–372
–626
–625
–920
–1766
–1971
–3761
(% PKB)
–4,8
–7,5
–6,7
–8,2
–12,8
–12,3
–21,1
Kurs walutowy łat/USD (średni)
0,6
0,6
0,6
0,6
0,5
0,6
0,6
Podaż szerokiego pieniądza (M2)
27,9
20,8
21,0
21,1
27,0
36,1
30,0
52,9
–1,0
–31,9
–78,5
–406,8
–471,5
–98,6
44,3
36,2
39,8
39,2
40,2
63,2
60,0
936
1243
1284
1465
1977
2488
4377
(mln USD)
3,5
3,5
3,0
3,0
4,0
4,0
5,0
4,4
5,2
3,2
3,0
3,3
2,8
3,5
247,12
253,18
279,94
336,25
390,43
434,51
539,43
14,4
13,1
12,4
10,6
10,4
8,7
4,4
Źródło: MFW, World Economic Outlook Database, kwiecień 2007 r.; MFW, International Financial Statistics, maj 2007 r.; EBOR, Transition Report
2006 r.; EBOR, Transition Report Update 2007 r.; Dane łotewskiego Urzędu Statystycznego.
ŁOTWA
ŁOTWA
137
Rozdział
IV
4.16. MACEDONIA
Główne problemy
• Bardzo wysokie bezrobocie stanowi zagrożenie dla stabilnej sytuacji społecznej i politycznej.
• Wysoki deficyt handlowy powoduje, że gospodarka jest
bardzo zależna od przekazów pochodzących od obywateli Macedonii pracujących zagranicą.
• Nadal istnieją napięcia polityczne pomiędzy grupami etnicznymi (duża mniejszość albańska).
MACEDONIA
• W 2006 r. deficyt sektora finansów publicznych wyniósł
0,6% PKB (w 2004 r. i 2005 r. sektor publiczny odnotował nadwyżkę w wysokości odpowiednio 0,7% i 0,3%
PKB).
• Rząd zreformował podatki w celu unifikacji i redukcji
stawek podatków CIT i PIT. Od stycznia 2007 r., stawki
te wynosiły 12%, a od stycznia 2008 r. będą w dalszym
stopniu obniżone do 10%. Rząd wycofał również podatek od zysków z reinwestycji i wprowadził dalsze ułatwienia podatkowe dla inwestorów zagranicznych działających w specjalnych strefach ekonomicznych.
• W marcu 2006 r. rząd sprzedał większościowe udziały
w monopolistycznej firmie z branży dystrybucji energii
elektrycznej ESM austriackiemu inwestorowi EVN AG
za 225 mln euro. EVN AG planuje zainwestować 96 mln
euro w ESM w okresie kolejnych 3 lat.
• W lutym 2006 r. Macedonia przystąpiła do CEFTA.
W styczniu 2006 r. została podpisana umowa z Kosowem w sprawie dalszej liberalizacji handlu, co doprowadziło do znaczącego zmniejszenia barier handlowych.
zwiększenia się wpływów z zagranicy. Zarówno krajowe
jak i zagraniczne inwestycje były niewielkie.
• Bezrobocie w Macedonii jest jednym z najwyższych
wśród wszystkich państw postsocjalistycznych.
Od 1994 r., tzn. w prawie całym okresie transformacji,
stopa bezrobocia utrzymywała się na poziomie znacznie
przekraczającym 30% i nie przejawiała żadnych wyraźnych tendencji spadkowych. W 2006 r. stopa bezrobocia wynosiła 35,9%. Rzeczywisty poziom bezrobocia
może być jednak niższy, gdyż statystyki dotyczące rynku
pracy nie uwzględniają osób pracujących w szarej strefie
gospodarki.
• W 2006 r. roku inflacja CPI wynosiła 3,2% (średnio
rocznie) lub 2,9% (pod koniec roku) i była wyższa niż
w 2005 r., kiedy to jej wskaźniki wynosiły odpowiednio
0,5% lub 1,2%.
• Deficyt handlowy wzrósł z 1,057 mln USD w 2005 r.
do 1,285 mln USD w 2006 r. Deficyt na rachunku obrotów bieżących był znacznie niższy i wskazywał tendencję
zniżkową. Spadł on z 81 mln USD (1,4% PKB) w 2005 r.
do 24 mln USD (0,4% PKB) w 2006 r. Niższy deficyt
na rachunku obrotów bieżących niż deficyt handlu zagranicznego wynika z wyższych kwot pieniędzy przekazywanych do kraju przez obywateli Macedonii pracujących zagranicą. W 2006 r. kwota przekazów odpowiadała 19% PKB.
• Łączny napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych
w okresie 1989 – 2006 wynosił 1,628 mln USD. W samym 2006 r. napływ BIZ wynosił 350 milionów USD,
przy czym 75% tej kwoty było związane z prywatyzacją.
W 2006 r. bezpośrednie inwestycje zagraniczne odpowiadały całkowitej wartości deficytu na rachunku obrotów bieżących.
Perspektywy rozwoju
• W 2006 r. tempo wzrostu gospodarczego wyniosło
4,0% i było zbliżone do poziomu z dwóch poprzednich
lat (4,1% w 2004 r. i 3,8% w 2005 r.). Głównym źródłem
wzrostu gospodarczego były wydatki gospodarstw domowych. Wysoki poziom tych wydatków wynikał z wyższych płac realnych, wzrostu udzielanych kredytów oraz
• Według prognozy MFW gospodarka Macedonii będzie
się rozwijała szybciej a tempo wzrostu gospodarczego
osiągnie poziom 4,5% w latach 2007 i 2008. Jednakże
niestabilna sytuacja polityczna i niepewność odnośnie
dalszej sytuacji w sąsiadującym Kosowie mogą mieć negatywny wpływ na przyszły wzrost gospodarczy.
MACED
138
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tabela 4.16. Macedonia
Ludność (mln)
PKB (mln denarów)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
236389
233841
243970
251486
265256
284226
305082
6060
5905
6043
6331
6763
7221
7707
4,5
–4,5
0,9
2,8
4,1
3,8
4,0
21,7
–6,3
14,9
5,9
8,9
–8,8
16,5
3,6
31,9
–12,6
–6,5
14,6
Import (zmiana w %)
34,9
–11,4
7,5
8,4
(koniec okresu)
6,1
3,7
1,1
2,6
–1,9
1,2
2,9
(średnio)
5,8
5,5
1,8
1,2
–0,4
0,5
3,2
(koniec okresu)
7,9
–2,5
1,1
–0,2
1,3
2,9
2,5
(średnio)
8,9
2,0
–0,9
–0,3
0,9
3,0
2,8
Inflacja CPI
Inflacja PPI
2,5
–6,3
–5,6
–0,1
0,7
0,3
–0,6
–690
–526
–804
–848
–1112
–1057
–1285
(mln USD)
–69
–244
–358
–149
–415
–81
–24
(% PKB)
–1,9
–7,1
–9,5
–3,2
–7,8
–1,4
–0,4
65,9
68,1
64,7
54,3
50,0
48,5
48,7
18,4
MACEDONIA
2000
Kurs walutowy denar/USD (średni)
24,4
66,3
–8,0
18,4
16,1
17,7
(zmiana w %)
68,4
–43,4
115,1
–1,2
4,4
30,3
22,4
–10,7
–11,5
28,8
14,1
20,0
16,7
14,3
727
1043
708
844
899
1405
1794
(mln USD)
7,9
10,7
10,7
6,5
6,5
6,5
6,5
11,2
10,0
9,6
8,0
6,5
6,6
(zmiana w %)
5,5
3,6
6,9
4,8
3,5
3,8
6,3
32,1
30,5
31,9
36,7
37,2
37,3
35,9
2006 r.; EBOR, Transition Report Update 2007 r.
MACEDONIA
DONIA
MACEDONIA
139
Rozdział
IV
4.17. MOŁDAWIA
Główne problemy
• Inflacja jest nadal jedną z najwyższych wśród wszystkich
państw transformacji.
• Wysoki deficyt na rachunku obrotów bieżących oraz wysoki deficyt handlowy stają się przeszkodą dla szybszego
wzrostu gospodarczego.
• Niższe dochody na głowę mieszkańca i rozpowszechnione ubóstwo.
MOŁDAWIA
140
• Polityka fiskalna w 2006 r. była mniej restrykcyjna.
Po kilku latach nadwyżek, sektor publiczny odnotował
niewielki deficyt w wysokości 0,3% PKB. Obniżki podatków bezpośrednich były rekompensowane wyższymi dochodami z podatków pośrednich.
• Zgodnie z nowym prawem bankowym, stabilizacja cen
jest jedynym celem banku centralnego. Znaczące podwyżki cen rosyjskiego gazu stanowiły jednak przeszkodę
w drodze do realizacji tego celu.
• Prywatyzacja planowana na lata 2006 i 2007 obejmuje
333 przedsiębiorstwa, np. operatora telekomunikacyjnego Moldtelecom, bank Banca de Economii oraz producentów wina i tytoniu. Pomimo tego planu faktyczna
prywatyzacja w 2006 r. była bardzo powolna i niejasna.
• W maju 2006 r. uzgodniony został z MFW Program Redukcji Ubóstwa i Ułatwienia Rozwoju. Program ten zobowiązuje władze rządowe do reformy np. finansów publicznych i administracji, jak również restrukturyzacji
przedsiębiorstw.
• W pierwszej połowie 2006 r. ceny gazu importowanego
z Rosji wzrosły dwukrotnie. W wyniku tego regulator
sektora gazowego ANRE dokonał proporcjonalnej podwyżki cen dla użytkowników końcowych. Było to zgodne
z polityką rządową dotyczącą cen energii opartych
o koszty.
• W czerwcu 2006 r. wydana została trzecia licencja na telefonię komórkową dla istniejącego operatora telefonii
stacjonarnej Moldtelecom.
• W maju 2006 r. włoski bank Veneto Banca dokonał zakupu niewielkiego mołdawskiego banku Eximbank.
mołdawskich oraz produktów rolniczych i podwoiła cenę gazu eksportowanego do Mołdawii. W wyniku tego
w 2006 r. produkcja przemysłowa obniżyła się o 6,9%
(w latach 2000-nych rosła ona w tempie przekraczającym 7% rocznie). Głównymi źródłami wzrostu gospodarczego były inwestycje (których tempo wzrostu wynosiło
15,1% w 2006 r.) i wydatki prywatne (tempo wzrostu
równe 7,0% w 2006 r.). Eksport rósł w umiarkowanym
tempie (2,8%).
• Mołdawia jest najbiedniejszym krajem w Europie.
W 2006 r. PKB na głowę mieszkańca w tym kraju wg
PPP wynosiło zaledwie 2818 USD. Spośród wszystkich
państw transformacji w zaledwie trzech republikach Azji
Centralnej odnotowano niższe poziomy PKB na głowę
mieszkańca (a mianowicie w Uzbekistanie, Kirgistanie
i Tadżykistanie).
• Stopa bezrobocia wzrosła z 6,4% w 2005 r. do 7,3%
w 2006 r., ale zarówno jakość jak i niezawodność statystyk dotyczących rynku pracy może być poddawana
w wątpliwość.
• Inflacja CPI wzrosła z 12,0% (średnio rocznie) lub
10,2% (pod koniec roku) w 2005 r. do 12,8% (średnio
rocznie) lub 14,0% (pod koniec roku) w 2006 r. Wzrost
inflacji PPI był wyższy. Inflacja PPI wzrosła w okresie
2005 – 2006 z 5,3% (średnio rocznie) lub 7,0%
(pod koniec roku) do 12,2% (średnio rocznie) lub
13,1% (pod koniec roku). Dwukrotny wzrost inflacji PPI
był głównie wynikiem wyższych cen gazu importowanego z Rosji.
• Deficyt na rachunku obrotów bieżących wzrósł z 241
mln USD (8,1% PKB) w 2005 r. do 399 mln USD (11,9%
PKB) w 2006 r. Deficyt handlowy wzrósł w 2006 r.
do 1,591 mln USD (ok. 50% PKB). Pogorszenie się bilansu handlowego wynikało głównie z restrykcji nałożonych przez Rosję na handel zagraniczny z Mołdawią.
Wpływy od Mołdawian pracujących zagranicą stanowią
główne źródło finansowania deficytu na rachunku obrotów bieżących.
• W 2006 r. napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych wynosił 223 mln USD. Wpływy z BIZ odpowiadały
56% deficytu na rachunku obrotów bieżących. Łączny
napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w okresie 1989 – 2006 wynosił 1,281 mln USD.
Perspektywy rozwoju
• W 2006 r. gospodarka mołdawska znacząco spowolniła, a PKB wzrosło o zaledwie 4,0%. Było to niższe tempo wzrostu niż w latach 2001 – 2005, kiedy to roczne
tempo wzrostu PKB przekraczało 6%. Spowolnienie gospodarcze wynikało z ograniczeń handlowych wprowadzonych przez Rosję, która nałożyła zakaz importu win
• Według prognoz MFW gospodarka mołdawska będzie
rozwijała się nieco szybciej, do poziomu 4,5% w 2007 r.
i 5,0% w 2008 r.. Wzrost może być wyższy z powodu kilku umów, które Mołdawii udało się podpisać z Rosją,
a zwłaszcza pięcioletniej umowy na dostawy gazu oraz
umowy o eliminacji zakazu eksportu win.
MOŁD
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tabela 4.17. Mołdawia
2000
Ludność (mln)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
3,6
3,6
3,6
3,4
3,4
3,4
16020
19052
22556
27619
32032
37652
42570
1562
1702
1870
2041
2262
2658
2818
2,1
6,1
7,8
6,6
7,4
7,5
4,0
27,6
6,1
5,9
18,5
6,2
10,1
7,0
–0,7
5,2
1,1
13,5
10,5
11,0
15,1
6,8
15,7
18,9
19,2
11,0
17,7
2,8
Import (zmiana w %)
29,8
11,1
15,8
28,7
3,6
18,1
10,3
(koniec okresu)
18,4
6,3
4,4
15,7
12,5
10,2
14,0
(średnio)
31,1
9,6
5,2
11,6
12,5
12,0
12,8
Inflacja CPI
(koniec okresu)
24,3
5,7
6,7
9,2
4,9
7,0
13,1
(średnio)
28,5
12,3
4,7
7,8
5,6
5,3
12,2
–1,8
–0,3
–2,2
1,0
0,4
1,5
–0,3
–294
–313
–378
–623
–754
–1192
–1591
(mln USD)
–98
–25
–67
–130
–58
–241
–399
(% PKB)
–7,6
–1,7
–4,0
–6,6
–2,2
–8,1
–11,9
12,4
12,9
13,6
13,9
12,3
12,6
13,1
12,2
Kurs walutowy lej/USD (średni)
MOŁDAWIA
3,6
PKB (mln lejów)
38,8
37,8
30,4
24,4
44,7
36,7
(zmiana w %)
517,7
16,5
48,6
43,8
75,1
50,0
28,5
14,4
29,6
25,2
24,3
25,8
15,8
27,5
762
231
234
275
288
496
609
Stopy procentowe na rynku pieniężnym (średnio)
(mln USD)
20,8
11,0
5,1
11,5
13,2
5,9
9,5
24,9
20,9
14,2
12,6
15,1
13,2
11,9
(zmiana w %)
33,9
33,3
27,2
28,8
23,8
19,5
28,6
8,5
7,3
6,8
7,9
8,0
6,4
7,3
DAWIA
MOŁDAWIA
141
Rozdział
IV
4.18. POLSKA
POLSKA
Główne problemy
142
• W porównaniu do pozostałych krajów Europy Środkowo-Wschodniej bariery administracyjne są nadal znaczące.
Według raportu Banku Światowego z 2006 r. na temat
Prowadzenia Działalności Gospodarczej, minimalne wymagania kapitałowe do rozpoczęcia biznesu w Polsce są
prawie czterokrotnie wyższe (względem dochodów per
capita) w porównaniu do reszty państw regionu. W Polsce
znacznie więcej czasu zajmuje uzyskanie licencji, założenie
księgi wieczystej czy wyegzekwowanie warunków umowy
na drodze sądowej niż w innych państwach regionu.
• W celu polepszenia wyników sektora przedsiębiorstw i zapewnienia trwałego wzrostu gospodarczego, potrzebne są
jasne, ukierunkowane na potrzeby rynku plany restrukturyzacji sektorów, które pozostają pod kontrolą państwa.
• W kontekście prognozy z jesieni 2006 r. stan finansów
publicznych uległ polepszeniu w wyniku znacznie wyższego niż oczekiwano wzrostu gospodarczego prowadzącego do wyższych dochodów budżetu państwa. Dodatkowo planowane wydatki budżetu państwa zostały
w pełni zrealizowane. Obecnie deficyt sektora finansów
publicznych za 2006 r. szacowany jest na 3,9% PKB
w porównaniu z wcześniejszymi prognozami 4,2% (obejmującymi koszty reformy systemu emerytalnego). Deficyt skarbu państwa był znacząco niższy niż założono,
a dochody ze składek na ubezpieczenia społeczne dużo
wyższe od planowanych. Wydatki okazały się niższe
z powodu mniejszej niż oczekiwano absorpcji funduszy
UE, skutkującej niższym poziomem inwestycji. Do niższych łącznych wydatków przyczyniły się również niższe
niż założone w budżecie wydatki na cele społeczne, spowodowane gwałtownym spadkiem liczby zarejestrowanych bezrobotnych. Całkowite zadłużenie brutto skarbu
państwa wzrosło z 47,1% PKB w 2005 r. do 47,8% PKB
w 2006 r. Było to spowodowane niższymi wpływami
z prywatyzacji i wyższymi kosztami, jakie skarb państwa
ponosił z tytułu systemu emerytalnego.
• Zdolność Polski do przystosowania swoich instytucji
w celu przyciągnięcia większej liczby inwestycji zapewni, że
państwo będzie mogło w pełni korzystać z członkowstwa
w UE. Zostały już poczynione znaczące ulepszenia poprzez umożliwienie większej elastyczności w zawieranych
umowach o pracę, względnie umiarkowane opodatkowanie przedsiębiorstw i lepsze przepisy chroniące inwestorów kapitałowych. Polska plasuje się jednak nisko w rankingach w innych dziedzinach wymagających ulepszeń,
takich jak: nieskomplikowane procedury związane z rozpoczęciem i zakończeniem działalności, egzekucja umów,
walka z korupcją i szybkie rozwiązywanie sporów na drodze sądowej. Kolejną ważną kwestią, szczególnie biorąc
pod uwagę rosnący popyt na grunty i nieruchomości, pozostaje przystosowanie planów zagospodarowania przestrzennego i planów regionalnych w celu umożliwienia
większej dostępności gruntów. Wcześniejsze doświadczenia członków UE pokazują, że te z państw, które nie stwo-
rzyły warunków do zwiększenia podaży w odpowiedzi
na rosnące ceny nieruchomości, doświadczyły wyższej inflacji i zahamowania wzrostu gospodarczego.
• Od przystąpienia Polski do UE proces reform uległ spowolnieniu i został niemal zatrzymany po ostatnich wyborach
na jesieni 2005 r. Dochody brutto z prywatyzacji w 2005 r.
wynosiły około 1 miliarda euro, znacznie poniżej wyników
osiągniętych w 2004 r. Jedyną główną prywatyzacją podjętą w 2006 r. była sprzedaż przedsiębiorstw chemicznych Zachem i Sarzyna. Nowa polityka rządu wobec kluczowych sektorów gospodarki pozostaje nadal niejasna, a wprowadzone zmiany ograniczają się jedynie do obsadzenia nowymi
osobami stanowisk w dużych przedsiębiorstwach państwowych i kontrolowanych przez państwo.
• Wzrost PKB wynoszący 6,1% w 2006 r. był pozytywnym
zaskoczeniem w porównaniu z poprzednimi oczekiwaniami (5,3% wg prognozy Komisji UE z jesieni 2006 r.) i tempem wzrostu w 2005 r. Rozwój gospodarczy szczególnie
nabrał tempa w ostatnim kwartale 2006 r., w odpowiedzi
na znaczący wzrost inwestycji, kiedy to osiągnął wartość
6,3% w skali roku. Łagodna zima umożliwiła kontynuowanie prac budowlanych, co spowodowało w 2006 r.
wzrost dynamiki całkowitych nakładów brutto na środki
trwałe o 14,1%. Oprócz znacząco wyższych inwestycji,
ogólne wyniki gospodarcze utrzymywały się głównie dzięki wysokiemu poziomowi wydatków gospodarstw domowych. Popyt krajowy w 2006 r. wzrósł znacząco o 6,6%,
również dzięki wysokiemu poziomowi wydatków publicznych. Po stronie podażowej głównym czynnikiem rozwoju gospodarczego był przemysł – produkcja przemysłowa
wzrosła o 7,7%, a budownictwo o 14,6%.
• W 2006 r. warunki na rynku pracy znacząco się polepszyły. Zatrudnienie wzrosło o 3,4% i oczekuje się utrzymania
tej tendencji wzrostowej w perspektywie prognozy, choć
stopa zatrudnienia w 2008 r. pozostanie niska na poziomie 56,5%. Wzrost zatrudnienia przełożył się na niższą
stopę bezrobocia, która obniżyła się do 11,8% w lutym
2007 r. z 15,1% rok wcześniej, choć pozostaje ona najwyższa w całej UE. Stopa bezrobocia uległa redukcji częściowo z powodu mniejszej liczby osób branych
pod uwagę w badaniu, ze względu na emigrację zarobkową zagranicę i wcześniejsze przechodzenie na emerytury.
Koszty jednostkowe pracy w 2006 r. spadły o 0,7%. Mimo wysokiego wzrostu produktywności w sektorze produkcji przemysłowej, wysoki wzrost wynagrodzeń w sektorze nieprodukcyjnym doprowadzi najprawdopodobniej do zwiększenia jednostkowych kosztów pracy w całej
gospodarce o około 1,5% w 2007 i 0,5% w 2008 r.
• Inflacja HICP spadła do 1,3% w 2006 r. pomimo względnie
wysokich cen żywności. Planowane podwyżki podatku akcyzowego i wyższe oczekiwania płacowe, spowodowane
głównie niedoborem siły roboczej w pewnych segmentach
rynku, będą stwarzały presję inflacyjną w latach 2007
i 2008. Roczny indeks cen towarów i usług wzrósł w marcu
2007 r. do 2,5%, dochodząc tym samym do poziomu określonego jako cel przez Narodowy Bank Polski. W odpowie-
ANALIZY KRAJOWE
P
Rozdział
IV
Tabela 4.18. Polska
2001
2002
38,6
745
10437,5
4,0
3,0
2,7
23,2
15,5
38,6
780
10865,5
1,0
2,3
–9,7
3,1
–5,3
38,2
809
11217,4
1,4
3,4
–7,2
4,8
2,7
8,5
10,1
3,6
5,5
5,7
7,9
–1,8
–13 168
2003
2004
2005
2006
38,2
843
11902,2
3,8
2,0
3,3
14,2
9,3
38,2
925
12893,4
5,3
4,4
14,7
14,0
15,2
38,1
983
13741,1
3,6
2,0
1,4
8,0
4,7
38,0
1058
14880,2
6,1
5,2
14,1
14,5
15,8
0,8
1,7
1,7
0,7
4,4
3,5
0,7
2,1
1,4
1,0
–0,3
1,7
–5,1
–11 675
2,3
1,2
–5,0
–7249
3,7
2,7
–6,3
–5725
5,4
7,1
–5,7
–5622
0,2
0,8
–4,3
–2766
2,4
2,2
–3,9
–4953
–9981
–5,8
4,3
11,8
19,2
20,2
–5376
–2,8
4,1
9,2
1,7
9,3
–5011
–2,5
4,1
–2,6
–1,4
2,1
–4599
–2,1
3,9
5,6
2,7
7,9
–10 677
–4,2
3,7
7,3
4,9
3,3
–5105
–1,7
3,2
11,0
19,6
13,0
–7926
–2,3
3,1
15,8
26 290
19,0
14,3
25 937
11,5
7,9
28 130
6,8
4,2
32 780
5,3
2,9
29 852
6,5
3,7
43 571
4,5
2,7
4,0
2,5
11,4
16,4
8,0
19,1
3,5
20,2
3,2
19,7
4,0
18,2
4,0
16,9
4,1
12,2
POLSKA
Ludność (mln)
PKB (mld złotych)
PKB (zmiana w %)
Import (zmiana w %)
(koniec okresu)
(średnio)
(koniec okresu)
(średnio)
(mln USD)
(% PKB)
Kurs walutowy złoty/USD (pod koniec okresu)
Aktywa zagraniczne władz monetarnych
(mld USD)
Stopa lombardowa (koniec okresu)
(zmiana w %)
2000
21,8
dzi na presje inflacyjne, stymulowane przez szybki wzrost
gospodarczy i rosnące płace, Rada Polityki Pieniężnej podwyższyła w kwietniu 2007 r. główną stopę referencyjną z 4%
do 4,25%. Posunięcie to nastąpiło po długiej serii obniżek
stóp procentowych mających miejsce między marcem
2005 r. a lutym 2006 r. Rada Polityki Pieniężnej obniżyła
w siedmiu krokach stopę referencyjną z 6,5% do historycznie najniższego poziomu 4%. Od września 2005 r. złoty
umocnił się wobec euro o prawie pięć procent.
• Deficyt na rachunku obrotów bieżących w 2006 r. wynosił
6,3 mld euro, co stanowiło 2,3% PKB. Było to powyżej deficytu w 2005 r. wynoszącego 1,7%. Eksport wzrósł w 2006
r. o 14,5%, podczas gdy import o 15,8%, potwierdzając
tym samym trwały wzrost popytu krajowego. Eksport netto przyczynił się negatywnie do wzrostu PKB (-0,5%), co
może znaleźć wyjaśnienie w rosnących inwestycjach oraz
imporcie rosnącym pod wpływem wydatków konsumpcyjnych. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne wzrosły z 7,7
mld euro w 2005 r. do rekordowej wartości 11 mld euro
w 2006 r. Sprzyjał temu szybki wzrost gospodarczy i członkowstwo w UE. Zadłużenie zagraniczne pod koniec 2006 r.
wynosiło w przybliżeniu 49% PKB. Rezerwy zagraniczne pozostawały na poziomie odpowiadającym około 4,1 miesiąca importu towarów i usług w pierwszym kwartale 2007 r.
Deficyt na rachunku obrotów bieżących był zdecydowanie
rekompensowany napływem BIZ, uzupełnianym napływem
znaczących inwestycji portfelowych.
Perspektywy rozwoju
• W 2007 r. oczekuje się wzrostu PKB do poziomu 6,1%
oraz zniżki do 5,5% w 2008 r. Przewiduje się, że popyt krajowy będzie główną siłą napędzającą w obu latach. Oczekiwany jest nadal wysoki wzrost inwestycji w okresie prognozy, przyczyniający się do zwiększenia potencjalnego
wzrostu PKB, z jednoczesnym wysokim poziomem wydatków konsumpcyjnych. U podstaw tej prognozy leżą wskaźniki krótkoterminowe, wskazujące na produkcję przemysłową, sprzedaż detaliczną i działalność budowlaną, które
osiągnęły historycznie najwyższe poziomy w pierwszym
kwartale 2007 r. Sytuacja polityczna pozostaje głównym
źródłem niepewności w najbliższej przyszłości. Opóźnienia
w prywatyzacji, stanowiska w przedsiębiorstwach państwowych obsadzane według klucza politycznego oraz
brak reform i spójnej polityki wobec sektorów kontrolowanych przez państwo mogą zagrozić restrukturyzacji. Reforma podatkowa będzie stawała się coraz pilniejsza, gdyż
koszty reformy emerytalnej będą musiały być uwzględnione w deficycie sektora finansów publicznych, podczas gdy
wszelkie opóźnienia wzrostu gospodarczego odsłonią słabość strukturalną finansów państwa.
OLSKA
POLSKA
143
Rozdział
IV
4.19. ROSJA
Główne problemy
• Wysoki poziom zdolności produkcyjnych wobec braku
wystarczających inwestycji może prowadzić do tzw.
„wąskich gardeł”.
• Nadmierna i wciąż rosnąca zależność od sektora ropy
naftowej i gazu ziemnego naraża gospodarkę na oddziaływanie zewnętrznych wstrząsów.
• Środowisko biznesowe nie jest korzystne i potrzebuje
pilnych reform, w celu usprawnienia funkcjonowania instytucji publicznych, zredukowania poziomu korupcji
i zmniejszenia biurokracji oraz barier administracyjnych.
ROSJA
144
• Od 2002 r. stale rosła nadwyżka w sektorze finansów
publicznych. W 2006 r. nadwyżka ta wynosiła 9,2% i była o ponad 1 punkt procentowy wyższa niż 2005 r. Niemniej jednak polityka fiskalna staje się coraz bardziej
ekspansywna. Poprawa bilansu sektora finansów publicznych wynika głównie z wyższych cen ropy naftowej.
Bilans sektora finansów publicznych poza dochodami
ze sprzedaży ropy naftowej jest ujemny i wzrósł z -5,9%
PKB w 2005 r. do -6,9% PKB w 2006 r. Odzwierciedla to
fakt, że wpływy ze sprzedaży ropy służą do obniżania podatków i zwiększania wydatków publicznych.
• Od lipca 2006 r. rubel rosyjski stał się w pełni wymienialną walutą.
• Rosja poczyniła znaczące postępy w negocjacjach
w sprawie członkowstwa w WTO. Do porozumienia
udało się dojść ze wszystkimi państwami członkowskimi
poza USA, z którymi pozostaje wiele nierozwiązanych
kwestii (np. ochrona praw własności intelektualnej,
handel towarami rolnymi, ceny energii).
• W 2006 r. z powodów politycznych Rosja wprowadziła
szereg barier handlowych, które obejmowały zakaz importu win z Mołdawii i Gruzji oraz mięsa z Polski. Rosja
wykorzystywała również eksport gazu ziemnego jako instrument presji politycznej i podwyższała ceny gazu eksportowanego do Ukrainy, Gruzji, Mołdawii i na Białoruś.
• W 2006 r. realny PKB wzrósł o 6,7%, nieco więcej niż
w 2005 r. (6,4%), ale mniej niż w latach 2003 – 2004
(7,2%). Głównym źródłem wzrostu gospodarczego były
wydatki konsumpcyjne (tempo wzrostu równe 11,2%
w 2006 r.) oraz inwestycje (13,9%). Eksport rósł w zaledwie umiarkowanym tempie (7,2%), gdyż utrudniony
był ograniczeniami możliwości produkcyjnych w przemyśle wydobywczym.
• Gospodarka rosyjska pracuje na wysokim poziomie wykorzystania swoich zdolności produkcyjnych, w wyniku
długiego okresu wysokiego wzrostu gospodarczego i niskich inwestycji. Ograniczenia produkcyjne stają się
oczywiste zwłaszcza w sektorze ropy i gazu. Produkcja
ropy naftowej w 2006 r. wzrosła o mniej niż 3%, podczas gdy na początku 2000 r. wzrosła aż o 10% w skali
roku. Sugeruje to, że zmniejsza się wpływ sektora energetycznego na PKB. Ograniczenia produktywności spowodowały wysoki wzrost importu (21,7% w 2006 r.).
• Polepszała się sytuacja na rynku pracy. Stopa bezrobocia zmniejszyła się z 7,7% w 2005 r. do 6,9% w 2006 r.
W dużych miastach bezrobocie praktycznie nie istnieje
(stopa bezrobocia w Moskwie wynosi 0,8% a w Sankt
Petersburgu – 2,2%). Rosja przyjmuje wielu imigrantów,
głównie z innych państw WNP.
• Inflacja została skutecznie zredukowana do poziomu
jednocyfrowego. W 2006 r. indeks CPI obniżył się
do 9,7% (średnio rocznie) lub 9,0% (pod koniec roku),
w porównaniu do odpowiednio 12,7% lub 10,9%
w 2005 r.
• Nadwyżka na rachunku obrotów bieżących wzrosła
z 69,401 mln USD (9,1% PKB) w 2005 r. do 94,467 mln
USD (9,7% PKB) w 2006 r. Nadwyżka w handlu zagranicznym wzrosła w latach 2005 – 2006 ze 103,418 mln
USD do 124,306 mln USD. Bilans płatniczy polepszył
się wskutek wyższych cen surowców energetycznych i innych towarów podstawowych (zwłaszcza w pierwszej
połowie 2006 r.).
Perspektywy rozwoju
• Zgodnie z prognozą MFW wzrost gospodarczy w 2007
r. pozostanie wysoki na poziomie 6,4% i na poziomie
5,9% w 2008 r. Głównymi siłami napędowymi wzrostu
będą nadal szybko rosnące wydatki konsumpcyjne i inwestycje. Kolejnymi czynnikami stymulującymi wzrost
będą oczekiwana po najbliższych wyborach, ekspansywna polityka fiskalna i wynikające z niej wyższe wynagrodzenia w sektorze publicznym oraz realizacja wielu krajowych projektów inwestycyjnych. Jednakże wzrost
w perspektywie długofalowej będzie zależał od reform
strukturalnych, rozwoju sektorów gospodarki niezwiązanych z ropą naftową i gazem ziemnym, a także
od zmniejszenia ograniczeń potencjału gospodarczego.
ANALIZY KRAJOWE
R
Rozdział
IV
Tabela 4.19. Rosja
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
145,2
144,4
145,0
144,9
144,9
144,1
143,4
PKB (mld rubli)
7306
8944
10831
13243
17048
21615
26621
7067
7637
8197
8995
9972
10984
12096
10,0
5,1
4,7
7,3
7,2
6,4
6,7
7,3
9,5
8,5
7,5
12,1
12,7
11,2
21,5
10,2
2,8
12,8
12,6
8,3
13,9
9,4
4,2
10,3
12,5
11,8
6,4
7,2
Import (zmiana w %)
31,5
18,7
14,6
17,7
23,3
17,0
21,7
(koniec okresu)
20,1
18,6
15,0
12,0
11,7
10,9
9,0
(średnio)
20,8
21,6
15,7
13,7
10,9
12,7
9,7
(koniec okresu)
31,6
10,7
17,1
12,5
28,8
13,4
10,4
(średnio)
46,6
19,2
14,0
16,6
22,0
18,2
12,6
3,2
2,7
0,6
1,1
5,0
8,1
9,2
60171
48120
46335
60493
85825
103418
124306
46839
33934
29116
35845
58592
69401
94467
18,0
11,1
8,4
8,3
10,1
9,1
9,7
28,1
29,2
31,3
30,7
28,8
28,3
27,2
40,5
ROSJA
Ludność (mln)
(mln USD)
(% PKB)
Kurs walutowy rubel/USD (średni)
62,4
40,9
32,4
50,5
33,7
36,3
(zmiana w %)
639,1
50,9
44,4
32,9
53,1
51,6
42,3
12,1
27,0
26,5
26,5
18,7
2,7
28,4
30182
40307
51539
77906
125305
196391
297411
Stopa refinansowa (koniec okresu)
(mln USD)
25,0
25,0
21,0
16,0
13,0
12,0
11,0
6,5
4,9
5,0
4,5
3,8
4,0
4,1
(zmiana w %)
39,2
47,3
36,7
24,4
24,0
25,3
25,4
10,2
8,7
9,0
8,7
7,6
7,7
6,9
Źródło: MFW, World Economic Outlook Database, kwiecień 2007 r.; MFW, International Financial Statistics, maj 2007 r.; EBOR, Transition
Report 2006 r.; EBOR, Transition Report Update 2007 r.
O
S
J
A
ROSJA
ROSJA
145
Rozdział
IV
4.20. RUMUNIA
Główne problemy
obrotów bieżących.
• Niestabilność polityczna spowodowana konfliktem pomiędzy prezydentem a premierem, jak również rozpowszechniona korupcja mogą zaszkodzić perspektywom
rozwoju w średnim okresie.
RUMUNIA
• Według danych oficjalnych deficyt sektora finansów publicznych w 2006 r. zwiększył się nieznacznie do 1,9%
PKB z 1,4% w 2005 r. Pogorszenie się bilansu finansów
publicznych było częściowo spowodowane wyższymi inwestycjami publicznymi w infrastrukturę oraz wzrostem
emerytur państwowych i wynagrodzeń w sektorze publicznym.
• Prywatyzacja mniej wartościowych firm przebiega powolnie. W lipcu 2006 r. państwo było w posiadaniu
mniej niż 700 przedsiębiorstw. W pierwszej połowie
2006 r. zostało sprywatyzowanych 41 firm. Do końca
2006 r. planowana była prywatyzacja kolejnych 31
przedsiębiorstw i likwidacja 43 przedsiębiorstw.
• W czerwcu 2006 r. włoska firma Enel wygrała za kwotę
820 mln euro przetarg na zakup 67,5% udziałów
w przedsiębiorstwie sektora energetycznego Electrica
Muntenia Sud.
• W styczniu 2007 r. wprowadzono pełną liberalizację
rynku gazowego dla klientów instytucjonalnych, a w lipcu 2007 r. dla klientów indywidualnych.
• Od września 2006 r. rumuński lej stał się walutą w pełni
wymienialną.
• W latach 2000-nych tempo wzrostu gospodarki rumuńskiej zawierało się pomiędzy 2,1% a 8,4%. W 2006 r. tempo wzrostu osiągnęło 7,7% i było znaczenie wyższe niż
w 2005 r. (4,1%). Przyczyną przyśpieszenia wzrostu go-
spodarki był przede wszystkim szybki wzrost konsumpcji
oraz inwestycje. Wydatki konsumpcyjne i inwestycyjne
wzrosły o 9,8% i 13,0% w 2005 r., podczas gdy w 2006 r.
odpowiednio o 16,9% i 19,7%. Eksport natomiast rósł
w umiarkowanym tempie wynoszącym 9,7%, a udział
eksportu netto we wzroście w 2006 r. był ujemny.
• Od 2002 r. sytuacja na rynku pracy ulegała stopniowej
poprawie. W 2006 r. stopa bezrobocia spadła do 5,2%
z 5,9% w 2005 r.
• Inflacja CPI zmniejszyła się w 2006 r. w porównaniu
do poprzedniego roku. Indeks CPI wynosił w 2005 r.
9,5% (średnio rocznie) lub 8,6% (pod koniec roku),
podczas gdy w 2006 r. wynosił on odpowiednio 6,6%
lub 4,9%. Niższa inflacja wynikała z aprecjacji waluty
i obniżki cen produktów rolnych oraz z opóźnienia
wzrostu cen regulowanych. Oficjalny cel inflacyjny banku centralnego na 2007 r. wynosi 4%.
• Nastąpił wzrost deficytu na rachunku obrotów bieżących z 10,054 mln USD (10,2% PKB) w 2005 r.
do 13,754 mln USD (11,3% PKB) w 2006 r. Deficyt
handlowy w analogicznym okresie wzrósł z 9,873 mln
USD do 14,770 mln USD.
• W 2006 r. napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych wynosił 11,430 mln USD. Ich wartość odpowiadała 83% deficytu na rachunku obrotów bieżących. Łączny
napływ BIZ w latach 1989 – 2006 r. wynosił 36 mld
USD. Dzięki takiemu wynikowi Rumunia zajmuje czwarte miejsce pod względem łącznego wzrostu BIZ wśród
wszystkich 28 krajów postsocjalistycznych.
Perspektywy rozwoju
• Według prognozy MFW tempo wzrostu gospodarki Rumunii obniży się do 6,5% w 2007 r. i 4,8% w 2008 r.
Wzrost gospodarczy będzie możliwy dzięki większym inwestycjom powstałym wskutek przystąpienia do UE,
a także kontynuowanej prywatyzacji i restrukturyzacji
gospodarki. Aby wyeliminować presje inflacyjne, podnieść konkurencyjność kraju i zmniejszyć nierównowagę
zewnętrzną, konieczna będzie rozsądna polityka monetarna i fiskalna.
R
U
M
RUMUNIA
146
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tabela 4.20. Rumunia
2000
Ludność (mln)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
22,4
21,8
21,7
21,7
21,7
21,7
80377
116769
151475
197565
246372
287186
342418
5974
6496
6974
7521
8417
9056
9869
2,1
5,7
5,1
5,2
8,4
4,1
7,7
–0,8
6,9
5,3
8,5
14,1
9,8
16,9
5,5
10,1
8,2
8,6
10,8
13,0
19,7
23,4
12,1
17,5
8,4
13,9
7,6
9,7
Import (zmiana w %)
27,1
18,4
12,0
16,0
22,1
17,2
14,8
(koniec okresu)
40,7
30,3
17,8
14,1
9,3
8,6
4,9
(średnio)
45,7
34,5
22,5
15,3
11,9
9,5
6,6
(koniec okresu)
50,3
32,6
20,1
20,0
16,3
10,4
11,6
(średnio)
53,4
40,3
24,5
19,6
18,6
12,3
11,4
–4,6
–3,3
–2,0
–1,5
–1,5
–1,4
–1,9
–1684
–2969
–2613
–4465
–6611
–9873
–14770
–1347
–2349
–1573
–3455
–6333
–10054
–13754
–3,6
–5,8
–3,4
–5,8
–8,4
–10,2
–11,3
2,2
2,9
3,3
3,3
3,3
2,9
2,8
29,4
(mln USD)
(% PKB)
Kurs walutowy lej/USD (średni)
RUMUNIA
22,4
PKB (mln lejów)
38,0
46,2
38,1
23,3
39,9
33,9
(zmiana w %)
124,6
44,1
35,8
–2,7
54,8
–46,0
–1,4
10,9
34,9
38,7
49,0
33,0
43,7
53,0
4058
4608
6748
8617
12007
13535
17590
(mln USD)
35,0
35,0
29,0
18,8
20,3
9,6
8,6
32,4
26,2
18,4
10,8
11,3
6,2
4,8
(zmiana w %)
46,9
48,9
27,3
23,6
22,5
17,0
18,9
7,1
6,6
8,4
7,0
6,3
5,9
5,2
Źródło: MFW, World Economic Outlook Database, kwiecień 2007 r.; MFW, International Financial Statistics, maj 2007 r.; EBOR, Transition Report 2006 r.;
EBOR, Transition Report Update 2007 r.
MUNIA
RUMUNIA
147
Rozdział
IV
4.21. SERBIA
torze bankowym zmniejszył się z 32% do 21% w okresie
pomiędzy połową 2005 r. a połową 2006 r.
Główne problemy
• Wysoki deficyt handlowy oraz wysoki deficyt na rachunku obrotów bieżących.
• Wysokie bezrobocie.
• Niepewność polityczna względem przyszłości Kosowa.
SERBIA
• W 2006 r. nadwyżka sektora finansów publicznych wynosiła 2,7% PKB, czyli była o ok. 2 punkty procentowe
wyższa niż w 2005 r. Kończą się stopniowo subsydia dla
przedsiębiorstw państwowych. Ogromny program inwestycji publicznych o wartości 1 mld euro, zaakceptowany przez poprzedni rząd, stwarza zagrożenie dla stabilności budżetu państwa.
• W maju 2006 r. Unia Europejska zawiesiła negocjacje
z Serbią w sprawie jej statusu jako państwa kandydującego, z powodu tego, że Serbia nie wypełniła warunków
wynikających z decyzji Międzynarodowego Trybunału
Sprawiedliwości.
• Ponad 100 przedsiębiorstw państwowych zostało sprywatyzowanych w pierwszej połowie 2006 r. Prywatyzacja w małej skali może się zakończyć do 2007 r.
• Rząd przygotowuje plan prywatyzacji kilku głównych
spółek. W sierpniu 2006 r. podjęto decyzję o sprzedaży
25% udziałów w Naftna Industrija Srbija z opcją umożliwiającą inwestorowi zwiększenia udziału w serbskiej
firmie do 49% do końca 2009 r. We wrześniu 2006 r.
rozpoczęty został proces prywatyzacji przedsiębiorstwa
górniczego oraz metalurgicznego RTB Bor. Prywatyzacja
dużych przedsiębiorstw przebiega jednak znacznie wolniej niż planowano.
• Największą prywatyzacją w 2006 r. była sprzedaż firmy
telekomunikacyjnej Mobi63 norweskiej firmie Telenor
za ponad 1,5 mld euro. Oczekuje się większej konkurencyjności w sektorze telekomunikacyjnym, ponieważ
w 2006 r. rząd ogłosił przetarg na kolejną licencję w sektorze telefonii 3G.
• Rząd sprywatyzował kilka banków, np. Panonska Banka, Niška Banka, Vojvodjanska Banka oraz Nacionalna
Stedionica Banka. W wyniku tego udział państwa w sek-
• Po kilku latach prężnego wzrostu, tempo wzrostu gospodarki serbskiej nieco zwolniło do 5,4% w 2006 r.
Szybki wzrost gospodarczy wynikał zarówno z czynników wewnętrznych jak i zewnętrznych. W pierwszej połowie 2006 r. eksport wzrósł o 20% w skali roku. Najlepsze wyniki ekonomiczne odnotowała branża metalowa
i tytoniowa, czyli gałęzie gospodarki charakteryzujące
się wysokim napływem BIZ w okresie poprzednich lat.
• Bezrobocie od końca lat 90-tych pozostaje nadal wysokie.
Stopa bezrobocia w 2006 r. wzrosła ponownie do 33,2%
i jest na najwyższym poziomie od rozpadu byłej Jugosławii.
• Inflacja mierzona średniorocznym indeksem CPI obniżyła się z 17,2% w 2005 r. do 12,5% w 2006 r. Spadek indeksu CPI pod koniec roku był bardziej spektakularny
– odpowiednio z 17,5% do 6,6%.
• Deficyt na rachunku obrotów bieżących wzrósł z 10,0%
PKB w 2005 r. do 12,9% PKB w 2006 r., głównie w wyniku szybko rosnącego deficytu handlowego, który wzrósł
w tym samym okresie z 5,563 mln USD do 6,200 mln
USD. Choć przekazy od obywateli pracujących zagranicą
pomogły w redukcji nierównowagi, to deficyt na rachunku obrotów bieżących pozostaje wciąż znaczący.
• Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w 2006
r. wynosił 4,400 mln USD. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne pokryły cały deficyt na rachunku obrotów bieżących, a ich łączny napływ w latach 1989 – 2006 wynosił 9,837 mln USD.
Perspektywy rozwoju
• Według prognozy MFW, tempo wzrostu gospodarczego
utrzyma się na poziomie 5,0% w 2007 r. i 5,5% w 2008
r. Pomimo wysokiego potencjału wzrostu, prognozy dla
gospodarki serbskiej są bardzo niepewne. Jest to głównie spowodowane niestabilną sytuacją w Kosowie.
Możliwy kryzys polityczny wpłynąłby negatywnie na inwestycje zagraniczne oraz na tempo wzrostu gospodarczego w przyszłości.
S E R B
148
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
Tabela 4.21. Serbia
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
7,5
7,5
7,5
7,5
7,5
7,5
7,5
PKB (mld dinarów)
398
784
1020
1172
1431
1750
2113
4212
4541
4831
5067
5711
6248
6771
4,5
4,8
4,2
2,5
8,4
6,2
5,4
(koniec okresu)
113,5
39,0
14,2
7,6
13,4
17,5
6,6
(średnio)
60,4
91,1
21,2
11,3
9,5
17,2
12,5
Import (zmiana w %)
(koniec okresu)
(średnio)
Bilans sektora finansów publicznych (%PKB)
44,5
–1,0
–4,9
–8,3
–3,4
0,0
0,9
2,7
–1788
–2834
–4111
–5565
–6643
–5563
–6200
(mln USD)
–327
–528
–2502
–3122
–3302
–2418
–3700
(%PKB)
–5,1
–5,0
–17,5
–16,4
–14,8
–10,0
–12,9
54,9
66,8
64,2
57,5
58,7
67,2
67,0
76,1
107,0
62,9
12,6
17,1
31,4
47,3
–9,4
241,1
13,7
–5,5
36,1
86,0
203,1
19,8
–32,7
23,4
52,6
40,7
3,8
6234
4037
2280
3561
4241
5865
11991
18,7
9,7
10,6
17,2
19,2
15,4
6,3
4,1
2,6
2,7
3,6
3,7
5,1
(zmiana w %)
91,1
129,6
51,7
25,3
23,7
24,1
24,4
25,6
26,8
29,0
31,7
31,6
32,4
33,2
SERBIA
Ludność (mln)
Kurs walutowy dinar/USD (średni)
(zmiana w %)
(mln USD)
Źródła: MFW, World Economic Outlook Database, kwiecień 2007 r.; MFW, International Financial Statistics, maj 2007 r.; EBOR, Transition Report
B I A
SERBIA
149
IV
IV
SŁOWACJA
Rozdział
4.22. SŁOWACJA
Główne problemy
• W 2006 r. realny PKB przyśpieszył do 8,2% z 6,0%
w 2005 r. Głównym czynnikiem wzrostu gospodarczego
był eksport, zwłaszcza eksport samochodów wynikający
z dużych inwestycji zagranicznych w słowacki przemysł
motoryzacyjny w ostatnich latach. Odnotowano spadek
dynamiki konsumpcji i inwestycji. W 2006 r. konsumpcja
wzrosła o 6,3% (w 2005 r. o 7,0%), a inwestycje o 8,7%
(w 2005 r. o 13,8%). Spowolnienie popytu krajowego
było spowodowane przede wszystkim restrykcyjną polityką monetarną oraz rosnącymi stopami procentowymi.
• Bezrobocie pozostaje jednak nadal dla władz jednym
z głównych problemów. Stopa bezrobocia pod koniec
2006 r. wynosiła 13,3% i wykazywała niewielką tendencję spadkową z wysokiego poziomu 18 – 19% z początku lat 2000-nych.
• W 2006 r. inflacja pozostawała na wysokim poziomie.
Choć pod koniec roku 2006 indeks CPI był niższy niż
w 2005 r. (spadek z 3,9% do 3,7%), to średnioroczny indeks CPI wzrósł z 2,7% do 4,5%.
• Deficyt na rachunku obrotów bieżących obniżył się
z 4,090 mln USD (8,6% PKB) w 2005 r. do 3,956 mln
USD (7,0% PKB) w 2006 r. Niemniej jednak poziom deficytu nadal pozostaje wysoki. Deficyt handlowy wzrósł
znacząco z 2,376 mln USD w 2005 r. do 3,500 mln USD
w 2006 r.
• Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w 2006 r.
wynosił 3,500 mln USD. Wpływy z BIZ finansowały 88%
deficytu na rachunku obrotów bieżących. Łączny napływ
BIZ w okresie 1989 – 2006 wynosił 17,246 mln USD.
• Rosnący deficyt fiskalny i przyśpieszająca inflacja stanowią zagrożenie dla stabilności makroekonomicznej.
• Stale wysokie bezrobocie stanowi argument w ręku populistycznych polityków.
obrotów bieżących.
• Zawieszenie prywatyzacji.
• Deficyt sektora finansów publicznych wzrósł z 2,8% PKB
w 2005 r. do 3,4% PKB w 2006 r.
• Słowacja zadeklarowała wprowadzenie euro w 2009
r. Mając na celu spełnienie kryteriów konwergencji,
bank centralny zaostrzył politykę monetarną w odpowiedzi na wysoką inflację. Stopa banku centralnego
wzrosła z 3,0% pod koniec 2005 r. do 4,8% pod koniec 2006 r.
• Nowy rząd zawiesił prywatyzację gospodarki w połowie 2006 r. (wraz z pewnymi rozpoczętymi prywatyzacjami) i zdecydował się na utrzymanie kontroli państwa w strategicznych spółkach. Potencjalny koszt tej
decyzji wynosi około 50 mld koron (3,5% PKB), wyrażonych w odniesieniu do utraconych dochodów budżetu. Niektóre duże projekty prywatyzacyjne zostały
zawieszone (np. prywatyzacje przewoźnika kolejowego
ZSKK Cargo, 6 elektrociepłowni oraz 3 dystrybutorów
energii). Kilka innych prywatyzacji rozpoczętych przez
poprzedni rząd (np. prywatyzacja Bratysławskiej Giełdy Papierów Wartościowych, producenta broni, kilku
firm transportu autobusowego i szpitali) może być
również odwołane.
• Niemniej jednak niektóre prywatyzacje zostały ukończone przed wdrożeniem przez rząd nowej strategii.
Na przykład w kwietniu 2006 r. zakończono sprzedaż
66% udziałów firmy energetycznej Slovenske Elektrarne
włoskiej firmie ENEL za kwotę 840 mln euro. Ukończona prawie została również sprzedaż austriackiej firmie
TwoOne 66% udziałów w międzynarodowym lotnisku
w Koszycach.
Perspektywy rozwoju
• Według prognozy MFW tempo wzrostu gospodarczego
utrzyma się na poziomie 8,2% w 2007 r. i 7,5% w 2008 r.
Niemniej jednak realne tempo wzrostu zależeć będzie
od polityki rządu. Słowacja oficjalnie ogłosiła swój zamiar
przystąpienia do Strefy Euro w styczniu 2009 r. Sugeruje to
konieczność redukcji inflacji oraz deficytu budżetowego.
Restrykcyjna polityka fiskalna i monetarna oraz powolne
tempo prywatyzacji mogą zredukować tempo wzrostu gospodarczego w średniookresowej perspektywie.
SŁOW
150
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tabela 4.22. Słowacja
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Ludność (mln)
5,4
5,4
5,4
5,4
5,4
5,4
5,4
PKB (mld koron)
941
1021
1111
1213
1355
1471
1632
11393
12033
12737
13538
14666
16024
17559
0,7
3,2
4,1
4,2
5,4
6,0
8,2
–0,8
5,2
5,2
0,2
4,2
7,0
6,3
–7,2
12,9
0,3
–2,3
5,0
13,8
8,7
13,7
6,8
4,7
15,9
7,9
13,5
20,0
Import (zmiana w %)
10,5
13,5
4,6
7,6
8,8
15,5
17,8
(koniec okresu)
8,4
6,5
3,4
9,3
5,9
3,9
3,7
(średnio)
12,0
7,3
3,3
8,5
7,5
2,7
4,5
(koniec okresu)
8,9
3,8
2,1
9,6
3,4
5,9
(średnio)
9,8
6,6
2,2
8,9
3,4
3,9
8,3
–12,2
–6,5
–7,7
–2,7
–2,4
–2,8
–3,4
–904
–2125
–2117
–637
–1536
–2376
–3500
(mln USD)
–702
–1746
–1924
–276
–1507
–4090
–3956
(% PKB)
–3,4
–8,3
–7,8
–0,8
–3,6
–8,6
–7,0
46,2
48,4
45,3
36,8
32,3
31,0
29,6
14,5
15,4
11,9
3,4
–4,9
9,5
7,3
(zmiana w %)
54,6
9,5
34,9
–15,3
0,4
–22,6
–2,0
9,1
13,3
–12,7
9,3
6,9
12,0
10,8
4405
4959
8410
10861
15805
20944
11752
(mln USD)
8,8
7,8
6,5
6,0
4,0
3,0
4,8
8,5
6,5
6,7
5,3
4,1
2,4
3,6
248,29
255,71
298,08
390,64
490,59
556,90
631,75
18,0
18,7
17,9
17,4
17,1
15,3
13,3
SŁOWACJA
Kurs walutowy korona/USD (średni)
2006 r.; EBOR, Transition Report Update 2007 r.; Oficjalne dane statystyczne Słowacji.
WACJA
SŁOWACJA
151
Rozdział
IV
SŁOWENIA
4.23. SŁOWENIA
Główne problemy
• Niekorzystne tendencje demograficzne wywierają presję
na finanse publiczne. System emerytalny musi być zreformowany, ponieważ w przeciwnym wypadku wydatki
z tytułu wypłacanych emerytur mogą stanowić poważny
problem dla budżetu.
• Opóźnienia w prywatyzacji dużych przedsiębiorstw.
• W 2006 r. deficyt sektora finansów publicznych wynosił
1,4% PKB, nieco mniej niż w 2005 r. (1,5%). Sytuacja fiskalna w Słowenii polepszała się od początku lat 2000nych, ale szybko rosnąca liczba emerytów może destabilizować finanse publiczne w przyszłości.
• W listopadzie 2006 r. rząd zatwierdził program reform
podatkowych. Niemniej jednak potrzebna jest również
reforma wydatków publicznych.
• Prywatyzacja na dużą skalę charakteryzuje się wolnym
tempem. Rząd zatwierdził nowy sposób prywatyzacji.
Zgodnie z nim 25% + 1 udziałów w prywatyzowanych
podmiotach pozostanie w rękach państwowych, 1%
udziałów zostanie dopuszczony do obrotu na giełdzie,
a pozostała część może być sprzedana inwestorowi strategicznemu. W lipcu 2006 r. rząd podzielił przedsiębiorstwa na trzy grupy, w zależności od planowanego terminu ich prywatyzacji (24 miesiące, 30 miesięcy lub brak
konkretnego terminu).
• Liczba zarejestrowanych przedsiębiorstw wzrosła o prawie 15% pomiędzy połową 2005 r. a połową 2006 r. Jest
to częściowo wynikiem nowych uproszczonych przepisów
związanych z rejestrowaniem działalności gospodarczej.
• Trwa reforma telekomunikacji. W styczniu 2006 r.
wprowadzono możliwość przenoszenia numerów telefonów komórkowych, a przenoszenie numerów telefonów stacjonarnych stało się możliwe w maju 2006 r.
W lutym 2006 r. Urząd Telekomunikacji nakazał trzem
największym operatorom telefonii komórkowej (Mobitel, Simobil i Vega) udostępnienie swoich sieci innym
mniejszym firmom. W sierpniu 2006 r. na rynek wszedł
nowy operator komórkowy M Mobil. Udział w rynku
największej spółki – Mobitela – spadł do 72%.
• W dniu 1 stycznia 2007 r. Słowenia weszła do Strefy Euro i wprowadziła euro jako prawny środek płatniczy
na swoim terytorium. Zmiana na wspólną walutę europejską przebiegała płynnie i zakończyła się sukcesem.
• W 2006 r. realny PKB wzrósł o 5,2%, tzn. o 1,2 punktu
procentowego więcej niż w 2005 r. Głównym źródłem
wzrostu gospodarczego były inwestycje (wzrost o 11,9%
w 2006 r.) oraz eksport (10,0%). Wydatki konsumpcyjne rosły z kolei wolniej (3,3%).
• Słowenia jest najbogatszym państwem wśród wszystkich 28 państw postsocjalistycznych pod względem dochodów per capita. W 2006 r. PKB na głowę mieszkańca
wg PPP wynosiło 23843 USD.
• W latach 2000-nych bezrobocie pozostawało niskie,
na poziomie 6 – 7%. W 2006 r. stopa bezrobocia spadła
do 6,0% w porównaniu do 7,2% w 2005 r.
• Inflacja pozostaje stabilna i pod kontrolą. W 2006 r. indeks CPI wynosił 2,5% (średnio rocznie) lub 2,8%
(pod koniec roku), w porównaniu do odpowiednio
2,5% lub 2,3% w 2005 r.
• Deficyt na rachunku obrotów bieżących w 2006 r. był
mniejszy niż 2,5% PKB, czyli nieco więcej niż w 2005 r.
(2,0% PKB), głównie z powodu wyższego deficytu handlowego, który wzrósł z 1,258 mln USD w 2005 r.
do 1,426 mln USD w 2006 r.
• W 2006 r. Słowenia odnotowała odpływ bezpośrednich
inwestycji zagranicznych odpowiadający 377 mln USD.
Łączny napływ BIZ w okresie 1989 – 2006 wynosił 2,652
mln USD.
Perspektywy rozwoju
• Według prognozy MFW tempo wzrostu gospodarczego
będzie nieco wolniejsze wynosząc 4,5% w 2007 r. i 4,0%
w 2008 r. Chociaż inflacja i deficyt fiskalny powinny być
niższe w 2007 r., to możliwe jest niewielkie i tymczasowe
zwiększenie inflacji z powodu zaokrąglenia cen po wprowadzeniu euro. Utrzymanie trwałego wzrostu gospodarczego wymaga przeprowadzenia dalszych reform strukturalnych.
SŁOW
152
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tabela 4.23. Słowenia
2000
Ludność (mln)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
2,0
PKB (mld tolarów)
20974
22099
23673
24876
26257
27626
29737
16852
17680
18601
19486
20863
22261
23843
4,1
2,7
3,5
2,7
4,4
4,0
5,2
0,7
2,3
1,3
3,5
2,6
3,4
3,3
1,8
0,4
0,9
7,1
7,9
1,5
11,9
13,2
6,3
6,7
3,1
12,5
10,5
10,0
Import (zmiana w %)
7,3
3,0
4,8
6,7
13,4
7,0
10,4
(koniec okresu)
8,9
7,0
7,2
4,6
3,2
2,3
2,8
(średnio)
8,9
8,4
7,5
5,6
3,6
2,5
2,5
(koniec okresu)
9,2
7,5
3,7
2,1
4,9
1,8
2,8
(średnio)
7,6
9,0
5,2
2,6
4,3
2,7
2,3
–3,8
–4,1
–2,5
–2,8
–2,3
–1,5
–1,4
–1139
–615
–248
–622
–1258
–1258
–1426
–942
Inflacja CPI
(mln USD)
–548
37
244
–215
–892
–682
(% PKB)
–2,8
0,2
1,1
–0,8
–2,7
–2,0
–2,5
222,7
242,7
240,2
207,1
192,4
192,7
192,7
Kurs walutowy tolar/USD (średni)
17,1
29,9
11,0
6,2
6,6
7,8
7,6
(zmiana w %)
19,5
78,8
–2,6
–13,5
–24,2
–46,9
–115,5
16,7
16,9
14,1
14,4
24,1
20,2
21,7
3323
4624
6578
7941
8077
8498
6755
11,0
12,0
10,5
7,3
5,0
5,0
4,5
10,1
9,8
8,2
6,0
(mln USD)
Stopa dyskontowa banku centralnego
(koniec okresu)
6,6
7,0
6,5
6,7
3,8
3,2
2,8
1089,20
1153,94
1402,84
6,5
7,2
6,0
SŁOWENIA
2006 r.; EBOR, Transition Report Update 2007 r.; Oficjalne dane słoweńskiego Urzędu Statystycznego.
ENIA
SŁOWENIA
153
Rozdział
IV
TADŻYKISTAN
4.24. TADŻYKISTAN
Główne problemy
• Konieczna jest restrukturyzacja i prywatyzacja głównych
gałęzi gospodarki. Rząd powinien wprowadzić wyraźne
zasady prowadzenia działalności gospodarczej. Potrzebna jest również dywersyfikacja struktury gospodarki, ponieważ gospodarka tadżycka jest bardzo zależna
od tendencji na rynkach światowych w dwóch sektorach
tzn. aluminium i bawełny.
• Od 2003 r. pogłębił się deficyt sektora finansów publicznych, przekraczając w 2006 r. 5% PKB. Niska monetyzacja gospodarki (ok. 10% PKB) obniża efektywność polityki monetarnej.
• W styczniu 2006 r. rząd ogłosił koniec prywatyzacji małych przedsiębiorstw. W maju rząd zadeklarował, że duża huta aluminium Tadaz, która zapewnia 50% całkowitej produkcji przemysłowej kraju, wbrew oczekiwaniom
nie zostanie sprywatyzowana w 2007 r.
• Tadżykistan uczestniczy w kilku inwestycjach infrastrukturalnych we współpracy z Chinami, Rosją i Iranem, takich jak budowa tunelu północno – południowego
Aznob (we współpracy z Iranem) oraz budowie elektrowni wodnej Sangtuda (z Iranem i Rosją).
• Rosyjska firma Rusal zgodziła się zainwestować 1 mld
USD w ukończenie budowy elektrowni wodnej Rogun.
Elektrownia ta będzie wytwarzać energię elektryczną
na potrzeby planowanej huty aluminium o wydajności
ponad 200 tysięcy ton aluminium rocznie.
• W czerwcu 2006 r. Tadżykistan podpisał umowę z Chinami na udzielenie kredytu w wysokości 600 mln USD.
Środki te wydane będą na budowę autostrady łączącej
centrum kraju z granicą uzbecką oraz na budowę północno – południowej linii przesyłu energii.
• W 2006 r. PKB wzrosło realnie o 7,0%, czyli nieco szybciej niż w 2005 r. (6,7%), lecz mniej niż w latach 2003
– 2004, kiedy to tempo wzrostu gospodarki było dwucyfrowe. Najważniejszym źródłem wzrostu gospodarczego
były wydatki konsumpcyjne, stymulowane wyższymi pła-
cami i przekazami z zagranicy. W 2006 r. obywatele Tadżykistanu pracujący zagranicą przekazali do tego kraju
środki wynoszące 1,2 mld USD (42% PKB). Najszybciej
rozwijającymi się sektorami były m.in. budownictwo,
sektor energetyczny i usługi.
• Tadżykistan jest najuboższym krajem wśród wszystkich
28 państw postsocjalistycznych pod względem dochodów na głowę mieszkańca. W 2006 r. PKB per capita wg
PPP wynosiło 1501 USD. Jednakże stopień ubóstwa
spada. Według raportu ze stycznia 2006 r. procent społeczeństwa żyjącego poniżej progu ubóstwa (wynoszącego 2,15 USD dziennie) obniżył się z 81% w 1999 r.
do 64% w 2003 r.
• W 2006 r. inflacja CPI wzrosła do 9,2% (średnio rocznie) lub 12,7% (pod koniec roku) w porównaniu z odpowiednio 7,0% lub 7,1% w 2005 r. Wyższa inflacja wynikała częściowo ze wzrostu dochodów i wydatków
konsumpcyjnych, które przekroczyły poziom wzrostu
produkcji (zwłaszcza w rolnictwie), a częściowo z wyższych cen żywności i surowców energetycznych.
• Deficyt na rachunku obrotów bieżących nieco się zwiększył, z 3,4% PKB w 2005 r. do 3,9% PKB w 2006 r. Deficyt handlowy wzrósł z 319 mln USD do 372 mln USD
w latach 2005 – 2006.
• W 2006 r. napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych wynosił 60 mln USD, co odpowiadało 55% deficytu na rachunku obrotów bieżących. Łączny napływ BIZ
w okresie 1989 – 2006 wynosił 591 mln USD.
Perspektywy rozwoju
• Według prognozy MFW gospodarka Tadżykistanu będzie się rozwijać w szybkim tempie wynoszącym do 7,5%
w roku 2007 i 8,0% w 2008 r. Szybki rozwój gospodarczy będzie możliwy dzięki rosnącym dochodom gospodarstw domowych, wspomaganym przez rosnący napływ przekazów z zagranicy. Wspólne inwestycje z Chinami, Rosją i Iranem, zwłaszcza w dziedzinie transportu
i sektorze energetycznym, będą również korzystnie wpływały na wzrost gospodarczy. Głównym czynnikiem ryzyka dla tadżyckiej gospodarki jest jej wysoka zależność
od tendencji panujących na światowych rynkach aluminium i bawełny, jak również uzależnienie od przekazów
z zagranicy. Te ostatnie mogą się zmniejszyć, jeżeli Rosja
nałoży ograniczenia na imigrację siły roboczej.
TADŻYK
154
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tabela 4.24. Tadżykistan
2000
Ludność (mln)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
6,2
6,2
6,3
6,4
6,4
6,5
6,6
PKB (mln somoni)
1807
2512
3345
4758
6158
7201
9272
797
892
984
1100
1243
1359
1501
8,3
10,2
9,1
10,2
10,6
6,7
7,0
–0,2
1,6
9,3
16,2
–27,7
59,0
18,1
16,2
18,3
–15,9
11,2
10,2
Import (zmiana w %)
21,5
–5,5
7,3
5,0
(koniec okresu)
60,8
12,5
14,5
13,7
5,7
7,1
12,7
(średnio)
32,9
38,6
12,2
16,3
7,1
7,0
9,2
(koniec okresu)
33,9
9,4
19,0
14,1
15,1
5,6
(średnio)
43,5
28,7
10,1
15,0
17,1
10,7
–5,6
–3,2
–2,5
–1,8
–2,4
–2,9
–5,1
–43
–104
–94
–103
–151
–319
–372
(mln USD)
–60
–52
–43
–20
–82
–78
–110
(% PKB)
–6,0
–5,0
–3,6
–1,3
–4,0
–3,4
–3,9
1,8
2,4
2,8
3,1
3,0
3,1
3,3
Kurs walutowy somoni/USD (średni)
70,1
40,0
39,7
29,3
14,3
25,8
25,6
(zmiana w %)
–45,1
–36,6
–7,6
30,3
–139,7
63,5
192,0
14,5
95,0
14,0
–6,5
52,7
16,1
2,3
101
108
106
132
195
236
266
Stopa refinansowa (średnia)
(mln USD)
20,6
20,0
24,8
15,0
10,0
9,0
12,0
1,3
5,2
9,2
9,7
9,8
9,8
9,1
(zmiana w %)
25,8
50,6
38,6
36,9
36,3
43,1
2,7
2,3
2,5
2,2
2,2
2,3
TADŻYKISTAN
KISTAN
TADŻYKISTAN
155
Rozdział
IV
TURKMENISTAN
4.25. TURKMENISTAN
Główne problemy
• Turkmeńska gospodarka nie jest gospodarką rynkową.
Rząd bezpośrednio kontroluje i reguluje działanie przedsiębiorstw państwowych, a sektor prywatny jest nieznaczący.
• Główne problemy pozostają te same od wielu lat: zawieszona prywatyzacja w dużej skali, podwójny kurs wymiany walut, ceny i handel zagraniczny regulowane przez
państwo, słabo działające sektory usług publicznych, takie jak edukacja i ochrona zdrowia.
• Utrzymana została umiarkowana nadwyżka podatkowa. W 2006 r. rządowi udało się utrzymać niewielką
nadwyżkę fiskalną w wysokości 0,6% PKB. Nadwyżka
wynikała z redukcji wydatków publicznych, obejmujących edukację, ochronę zdrowia oraz system emerytalny. Znacząca część dochodów rządowych, pochodzących głównie z eksportu surowców energetycznych, kierowana jest do specjalnych funduszy i nie jest
uwzględniona jako część wpływów budżetowych.
• Turkmenistan stosuje podwójny kurs wymiany walut:
stały kurs urzędowy oraz kurs rynkowy.
• W 2006 r. nie widać było postępów w prywatyzacji ani
liberalizacji handlu zagranicznego i kursów wymiany walut. Energetyka, telekomunikacja oraz transport zostały
oficjalnie wyłączone z prywatyzacji do 2020 r.
• W marcu 2006 r. Komisja Parlamentu Europejskiego zaakceptowała tymczasową umowę handlową z Turkmenistanem w zakresie współpracy energetycznej. Niemniej
jednak ostateczna umowa nie została podpisana z powodu obaw o nieprzestrzeganie przez Turkmenistan
standardów związanych z przestrzeganiem praw człowieka.
• W kwietniu 2006 r. Turkmenistan podpisał umowę
z Chinami o budowie rurociągu gazowego do Chin. Została podpisana kolejna umowa, z pięcioma państwami
członkowskimi UE, o budowie 3,300 kilometrowego
odcinka rurociągu gazowego Nabucco z Azji Środkowej
do Turcji i UE. We wrześniu 2006 r. Turkmenistan podpisał nową umowę o eksporcie gazu do Rosji.
• W styczniu 2006 r. wprowadzono w życie nowe prawo
emerytalne. Wypłaty z tytułu urlopów macierzyńskich
i zasiłków chorobowych zostały ograniczone, zredukowane zostały też emerytury państwowe (lub nawet unieważnione jak w przypadku 100 000 osób), wiek emerytalny został podwyższony z 55 do 57 lat dla kobiet i z 60
do 62 lat dla mężczyzn.
• W 2006 r. realne PKB wzrosło o 9,0%, chociaż oficjalne
dane przedstawiają tempo wzrostu przekraczające 20%.
Szybki wzrost gospodarczy był wynikiem wysokich cen
ropy naftowej i gazu ziemnego, ale również kilku dużych
projektów inwestycyjnych. Niemniej jednak w 2006 r.
produkcja gazu ziemnego wzrosła o zaledwie 5,2%,
a produkcja ropy naftowej o 0,5%. Sytuacja w rolnictwie
nadal się pogarszała, zwłaszcza biorąc pod uwagę produkcję bawełny i pszenicy.
• W 2006 r. inflacja pozostawała nadal na względnie wysokim poziomie, z indeksem CPI równym 10,5% (średnio rocznie) lub 11,7% (pod koniec roku), zbliżonym
mniej więcej do 2005 r. (odpowiednio 10,7% lub
10,4%). Wysoka inflacja wynikała głównie z rosnących
cen żywności.
• Nadwyżka na rachunku obrotów bieżących niemal się
podwoiła: z 7,4% PKB w 2005 r. do 12,7% PKB w 2006
r. Nadwyżka handlowa wzrosła z 1,302 mln USD
do 1,963 mln USD w tym samym okresie. Silna pozycja
zewnętrzna kraju wynikała z wysokich cen gazu i ropy
naftowej.
• W 2006 r. napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych wynosił 300 mln USD. Łączny napływ BIZ w okresie 1989 – 2006 był równy 2,595 mln USD.
Perspektywy rozwoju
• Zgodnie z prognozami MFW szybki wzrost gospodarczy
będzie utrzymany na poziomie około 10,0% w latach
2007 i 2008. Jednak brak reform i pogarszająca się sytuacja w rolnictwie wcześniej czy później wpłyną negatywnie na wzrost gospodarczy. Wysoka zależność gospodarki turkmeńskiej od eksportu dwóch surowców energetycznych wskazuje na to, że jest ona wysoce podatna
na zmiany cen gazu i ropy, co zwiększa niepewność o jej
przyszły rozwój.
TURKME
156
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tabela 4.25. Turkmenistan
2000
Ludność (mln)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
5,4
5,6
5,8
6,2
6,5
6,5
6,5
PKB (mld manatów)
26115
36054
45240
59406
73817
89307
113599
3621
4392
5093
5999
6965
7740
8548
Realny PKB (zmiana w %) a
18,6
20,4
15,8
17,1
14,7
9,0
9,0
2,8
18,1
45,8
–10,1
13,8
26,0
9,0
92,6
4,8
13,0
4,0
Import (zmiana w %)
14,9
20,1
–3,7
4,3
(koniec okresu)
7,4
11,7
7,8
3,1
9,0
10,4
11,7
(średnio)
8,3
11,6
8,8
5,6
5,9
10,7
10,5
(koniec okresu)
–0,3
0,6
0,2
–1,3
0,0
0,9
0,6
766
515
1030
886
706
1302
1963
(mln USD)
411
116
583
305
84
616
1295
(% PKB)
13,6
3,2
13,0
5,2
1,2
7,4
12,7
8478,6
9827,9
10097,5
10033,5
10375,0
11015,2
10881,9
94,6
16,7
1,5
40,9
13,4
27,2
17,7
24,4
7,7
–2,9
–0,6
3,6
0,6
3,0
20,0
12,0
12,0
10,0
5,0
5,0
22,8
16,9
17,8
15,4
11,3
8,6
21,6
Kurs walutowy manat/USD (średni)
(zmiana w %)
(mln USD)
(zmiana w %)
80,4
47,1
8,2
84,2
5,7
27,9
28,8
29,3
29,8
30,2
TURKMENISTAN
(średnio)
a Oficjalne dane do 2003 r., szacunki MFW z 2004 r.,
Źródło: MFW, World Economic Outlook Database, kwiecień 2007 r.; EBOR, Transition Report 2006 r.; EBOR, Transition Report Update 2007 r.
EN
I
S
T
A
N
TURKMENISTAN
TURKMENISTAN
157
Rozdział
IV
UKRAINA
4.26. UKRAINA
Główne problemy
• Rosnąca inflacja.
• Wysoka zależność gospodarki od światowych cen metalu oraz cen rosyjskiego gazu.
• W 2006 r. sektor publiczny odnotował deficyt wynoszący 1,9% PKB. Wysoki wzrost gospodarczy przyczynił się
do wyższych niż oczekiwano przychodów z tytułu podatku VAT i PIT, podczas gdy wpływy z CIT były poniżej założonego celu.
• W 2006 r. nastąpiło spowolnienie prywatyzacji. Wpływy
z tytułu prywatyzacji pomiędzy styczniem a wrześniem
wynosiły 60 mln USD, znacznie mniej niż oczekiwano
(416 mln USD w całym roku). W celu zwiększenia wpływów z prywatyzacji, rząd zdecydował się dodatkowo
na sprzedaż 48 przedsiębiorstw, wraz z firmą ubezpieczeniową Oranta i kilkoma kopalniami rud.
• W lutym 2006 r. włoski bank Banca Intesa podpisał
umowę na zakup 85% udziałów ukraińskiego banku
Ukrsotbank (szóstego pod względem wielkości) za kwotę 1,3 mld USD. W kwietniu 2006 r. rząd sprzedał BNP
Paribas 51% udziałów w UkrSibbank (czwartym banku
pod względem wielkości). Sprywatyzowanych zostało
również kilka mniejszych banków. W połowie 2006 r.
kapitał zagraniczny kontrolował jedną czwartą ukraińskiego sektora bankowego.
• Ukrainie udało się osiągnąć postępy w negocjacjach akcesyjnych z WTO. W pierwszej połowie 2006 r. zawarte zostały najtrudniejsze umowy bilateralne, wraz z protokołem akcesyjnym z USA oraz protokołem akcesyjnym z Australią.
• W 2006 r. średnia cena rosyjskiego gazu osiągnęła pułap 95 USD za 1000 m3, co stanowiło około dwukrotnie
wyższą wartość niż w 2005 r. W 2007 r. oczekiwane są
dalsze zwyżki cen, zwłaszcza za gaz z Turkmenistanu.
Użytkownik końcowy ponosił koszty niewielkiej części
wzrostu cen, podczas gdy większość absorbowana była
przez monopolistę państwowego Naftogaz Ukrainy.
znacznie szybciej niż w 2005 r. (2,7%). Ukrainie udało
się osiągnąć szybki wzrost gospodarczy pomimo wzrostu cen rosyjskiego gazu. Głównymi źródłami wzrostu
gospodarczego były wydatki konsumpcyjne i inwestycje,
które wzrosły odpowiednio o 14,4% i 18,7%. Wyniki
eksportu obniżyły się przez drugi rok z rzędu pomimo
wzrostu światowych cen metali, głównego towaru eksportowego Ukrainy (w 2006 r. eksport spadł o 4,9%).
Najlepsze wyniki ekonomiczne odnotowano w handlu
detalicznym, transporcie i telekomunikacji. Produkcja
przemysłowa wzrosła o 6,2%, częściowo z powodu wyższych cen metalu.
• Sytuacja na rynku pracy ulega stopniowemu polepszeniu. W 2006 r. stopa bezrobocia spadła do 2,7% z 3,1%
w 2005 r.
• Średnio rocznie inflacja CPI zmniejszyła się z 13,5%
w 2005 r. do 9,1% w 2006 r. Jednakże pod koniec roku
inflacja CPI zwiększyła się z 10,3% do 11,6% w analogicznym okresie. Wysoka inflacja była częściowo wynikiem wzrostu cen usług komunalnych spowodowanych
wyższymi cenami gazu.
• Nadwyżka na rachunku bieżącym w 2005 r. przekształciła się w deficyt w wysokości 1,5% PKB w 2006 r. Deficyt handlowy wzrósł z 1,135 mln USD w 2005 r.
do 5,194 mln USD w 2006 r. Większy deficyt handlowy
wynikał ze słabszych wyników eksportu, jak również
z wyższych cen gazu.
• W 2006 r. napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych wynosił 5,336 mln USD. Wpływy z BIZ odpowiadały wartości całego deficytu na rachunku obrotów bieżących. Łączny napływ BIZ w okresie 1989 – 2006 wyniósł 21,451 mln USD.
Perspektywy rozwoju
• Według prognozy MFW tempo wzrostu gospodarki
ukraińskiej zmniejszy się do 5,0% w 2007 r. i 4,6%
w 2008 r. Dalsze perspektywy rozwoju są niepewne
z powodu niestabilnej sytuacji politycznej oraz wysokiego stopnia zależności gospodarki od światowych
cen metalu oraz cen rosyjskiego gazu. Dalszy wzrost
cen gazu może sprzyjać wzrostowi inflacji w przyszłości i mieć negatywny wpływ podażowy na wzrost gospodarczy.
UUK
R
A
KRAINA
• W 2006 r. gospodarka ukraińska rozwijała się szybko,
z realnym tempem wzrostu PKB wynoszącym 7,1%,
158
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tabela 4.26. Ukraina
2000
Ludność (mln)
PKB (mln hrywien)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
48,9
48,5
48,0
47,6
47,3
47,1
47,1
170070
204190
225810
267344
345113
440977
535664
4130
4661
5036
5680
6595
7023
7637
5,9
9,2
5,2
9,6
12,1
2,7
7,1
2,3
9,0
9,5
11,5
13,1
16,6
14,4
12,4
6,2
3,4
22,5
20,5
–0,3
18,7
21,5
3,5
7,4
10,3
21,3
–11,2
–4,9
Import (zmiana w %)
23,8
6,0
3,3
16,4
15,5
2,1
6,5
(koniec okresu)
25,8
6,1
–0,6
8,2
12,3
10,3
11,6
(średnio)
28,2
12,0
0,8
5,2
9,0
13,5
9,1
(koniec okresu)
20,6
0,9
5,7
11,1
24,1
9,5
14,0
(średnio)
20,8
8,7
3,0
7,6
20,4
16,8
12,0
–1,1
–0,9
0,1
–0,7
–6,2
–2,3
–1,9
779
198
710
–269
3741
–1135
–5194
1481
1402
3173
2891
6804
2531
–1617
4,7
3,7
7,5
5,8
14,8
2,9
–1,5
5,4
5,4
5,3
5,3
5,3
5,1
5,1
(mln USD)
(% PKB)
45,3
43,2
42,3
46,9
32,8
39,4
35,0
(zmiana w %)
93,2
1725,4
83,6
89,1
72,5
86,5
–18,5
23,1
21,9
28,0
38,4
24,8
34,3
57,6
1652
3209
4630
7235
10120
19590
22919
(mln USD)
27,0
12,5
7,0
7,0
9,0
9,5
8,5
13,7
11,0
7,9
7,0
7,8
8,6
7,6
(zmiana w %)
29,2
35,2
20,9
22,9
27,9
36,4
40,2
4,2
3,7
3,8
3,6
3,5
3,1
2,7
UKRAINA
Kurs walutowy hrywna/USD (średni)
A
I
N
A
A
UKRAINA
159
Rozdział
IV
UZBEKISTAN
4.27. UZBEKISTAN
Główne problemy
• Wysoka inflacja i duża zależność gospodarki od światowych cen bawełny i złota.
• Rząd powinien znieść restrykcje nałożone na handel zagraniczny, umożliwić dostęp do walut obcych oraz przeprowadzić reformy strukturalne, aby umożliwić rozwój
sektora przedsiębiorstw prywatnych.
• Od 2003 r. utrzymywała się niewielka nadwyżka fiskalna, w 2006 r. wynosząca 0,4% PKB. Była ona możliwa
po części dzięki surowej polityce podatkowej.
• Polityka monetarna był ekspansywna. Podaż szerokiego
pieniądza M3 wzrosła o 37,0% w 2006 r. Stopa refinansowa uległa redukcji z 16,0% pod koniec 2005 r.
do 14,0% pod koniec 2006 r.
• Rząd umożliwia, aby waluta ulegała stopniowej deprecjacji. Kurs wymiany wzrósł z 360,7 som/USD w 2000 r.
do 1219,8 som/USD w 2006 r.
• Bariery handlowe związane i niezwiązane z taryfami nadal pozostają wysokie. Wiele przedsiębiorstw ma ograniczony dostęp do walut obcych, zwłaszcza importerzy
dóbr konsumpcyjnych, którzy muszą wnioskować o przydział walut obcych z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem.
Od maja 2006 r. nowe przepisy celne nałożyły dodatkowe obciążenia na importerów. W wielu przypadkach importowane towary muszą pozostać na granicy przez
dłuższy czas, zanim można je wprowadzić do kraju.
• Nadal trwa prywatyzacja kołchozów (shirkatów).
Do połowy 2006 r. około 80% z nich zostało przekształconych w prywatne dzierżawy. Pozostałe 20% powinno
być zrestrukturyzowane w 2007 r. Oczekuje się, że reforma będzie oddziaływać pozytywnie na produkcję rolną.
• Sektor bankowy charakteryzuje się wysoką koncentracją, a dwa główne banki państwowe (NBU i Asaka
Bank) kontrolują około 75% wszystkich udzielanych kredytów. Niemniej jednak postęp w restrukturyzacji i prywatyzacji dużych banków jest wolny i niepewny. Prywatyzacja NBU została opóźniona do 2009 r.
• W styczniu 2006 r. weszło w życie nowe prawo o zwalczaniu prania brudnych pieniędzy.
wysokie ceny bawełny i złota, dwóch głównych produktów eksportowych Uzbekistanu. Do wzrostu gospodarczego przyczyniły się także wysokie kwoty pochodzące
z przekazów od obywateli Uzbekistanu pracujących zagranicą, zwłaszcza w Rosji i Kazachstanie, wpływając
na wyższy poziom wydatków konsumenckich. Inwestycje zwiększyły się o 6,9% w 2006 r., głównie w wyniku
dużych projektów inwestycyjnych realizowanych przez
przedsiębiorstwa rosyjskie i chińskie w branży węglowodorów oraz telekomunikacji.
• Uzbekistan pozostaje bardzo ubogim krajem. W 2006 r.
PKB per capita wg PPP wynosiło zaledwie 2, 283 USD.
Pod względem dochodów na głowę mieszkańca, Uzbekistan plasuje się w rankingach na 26-tej pozycji wśród
28 państw postsocjalistycznych (tylko Kirgistan i Tadżykistan odnotowały niższe dochody).
• Inflacja jest nadal wysoka, a w 2006 r. indeks CPI obniżył się nieco do 16,9% (średnio rocznie) lub 15,2%
(pod koniec roku), z odpowiednio 21,0% i 18,8%
w 2005 r. Presja inflacyjna wynikała głównie z ekspansywnej polityki monetarnej.
• Od 2003 r. Uzbekistan odnotowywał wysokie nadwyżki
w handlu oraz na rachunku obrotów bieżących. W 2006
r. rachunek bieżący osiągnął poziom 12,0% PKB, nieco
mniej niż w 2005 r. (13,0% PKB). Nadwyżka handlowa
wynosiła 2,055 mln USD w 2006 r. i 1,447 mln USD
w 2005 r.
• W 2006 r. napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych wynosił 164 mln USD. BIZ pochodziły głównie
z Rosji oraz państw azjatyckich i powstawały w wyniku
dużych projektów inwestycyjnych realizowanych w sektorach węglowodorów, telekomunikacji, a także górnictwie uranu. Łączny napływ BIZ w okresie 1989 – 2006 r.
wynosił 1,356 mln USD.
Perspektywy rozwoju
• Zgodnie z prognozą MFW szybki wzrost gospodarczy
będzie utrzymywał się w tempie 7,7% w 2007 r. i 7,5%
w 2008 r. Wzrost gospodarczy będzie możliwy głównie
dzięki korzystnym cenom bawełny i złota, jak również
wpływom z przekazów z zagranicy. Jednak nadmierna
zależność od sektorów przetwórstwa metalu i bawełny
naraża gospodarkę uzbecką na niekorzystne wpływy zewnętrzne.
UZBEK
• W 2006 r. PKB wzrosło realnie o 7,2%, w podobnym
tempie jak w 2005 r., u podłoża czego znajdowały się
160
ANALIZY KRAJOWE
Rozdział
IV
Tabela 4.27. Uzbekistan
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Ludność (mln)
24,7
24,9
25,6
26,0
26,0
26,0
26,0
PKB (mld somów)
3256
4925
7450
9838
12261
15210
19616
1524
1605
1677
1761
1926
2096
2283
3,8
4,2
4,0
4,2
7,7
7,0
7,2
–1,0
–5,6
1,0
4,0
3,6
0,5
3,3
2,3
–8,8
2,8
Import (zmiana w %)
–3,8
9,6
–12,6
–1,7
(koniec okresu)
46,2
58,2
24,4
7,7
15,5
18,8
15,2
(średnio)
49,5
47,5
44,3
14,8
8,8
21,0
16,9
(koniec okresu)
70,2
44,0
12,2
8,0
6,5
28,1
24,0
(średnio)
61,1
42,2
–2,5
–1,3
–1,9
0,1
0,6
1,3
0,4
494
186
200
835
1202
1447
2055
(mln USD)
218
–113
128
880
1214
1950
3136
(% PKB)
2,4
–1,5
1,2
8,7
9,9
13,0
12,0
360,7
646,3
885,0
995,5
999,2
1072,3
1219,8
43,3
54,3
29,7
27,1
47,8
54,3
37,0
88,8
90,8
40,9
–0,6
2,1
3,1
–31,3
26,8
26,8
34,5
20,0
20,0
16,0
14,0
18,8
21,2
26,0
20,3
16,1
15,5
(zmiana w %)
47,4
58,2
111,8
28,2
62,7
47,7
45,2
0,4
0,4
0,4
0,3
0,4
0,7
0,8
6,9
(zmiana w %)
(mln USD)
Źródło: MFW, World Economic Outlook Database, kwiecień 2007 r.; EBOR, Transition Report 2006 r.; EBOR, Transition Report Update 2007 r.
UZBEKISTAN
Kurs walutowy som/USD (średni)
KISTAN
UZBEKISTAN
161
Rozdział
IV
WĘGRY
4.28. WĘGRY
Główne problemy
• Dalsza konsolidacja finansów publicznych przyczyni się
do zmniejszenia podatności na szoki zewnętrzne oraz
będzie stymulowała wzrost gospodarczy. Nawet jeśli
Program Konwergencji zostanie w pełni zrealizowany, to
wysoki deficyt fiskalny w 2006 r., wysoki poziom długu
publicznego w relacji do PKB oraz duży rozmiar sektora
rządowego i klina podatkowego będą w dalszym ciągu
stanowiły zagrożenie dla stabilności i wzrostu gospodarczego.
• Niepewność związana z przyszłym losem tymczasowych
podatków oraz tempem reform może negatywnie wpłynąć na zachęty do zatrudniania i inwestowania.
• Dostęp do europejskich rynków towarowych, finansowych oraz pracy stworzył podstawy szybkiego i stabilnego wzrostu, z których Węgry już zdążyły odnieść znaczące korzyści. Jednak dalsze wykorzystanie potencjału tej
możliwości wymaga zdrowych finansów publicznych
oraz otoczenia biznesowego pozwalającego przedsiębiorstwom na konkurowanie w Strefie Euro. Sprzyjający
dla przeprowadzenia reform okres polityczny może
skończyć się przedwcześnie. Jest zatem konieczne, aby
ten okres oraz pole manewru zapewnione przez korzystną ocenę rynków, wykorzystać już teraz na przeorientowanie sytuacji fiskalnej i zapewnienie dalszej konkurencyjności.
• Deficyt sektora rządowego wzrósł z 7,8% PKB w 2005 r.
do 9,2% w 2006 r. (obie wielkości po wyłączeniu drugiego filara emerytalnego). Pogorszenie sytuacji fiskalnej
wynikało ze znacznego przekroczenia planów wydatkowych. Załamaniu finansów publicznych zapobiegnięto
poprzez wprowadzenie twardych działań oszczędnościowych oraz podwyżek podatków.
• Presja inflacyjna skłoniła Bank Centralny do podniesienia referencyjnej stopy procentowej do 8% w październiku 2006 r., podczas gdy w czerwcu 2006 r. stopa ta wynosiła 6%. Oczekuje się jednak, że stopa referencyjna zostanie obniżona po tym, jak inflacja ulegnie
zmniejszeniu w kolejnych miesiącach roku. Od lipca
ubiegłego roku, forint aprecjonował w stosunku do euro o prawie 10%, częściowo dzięki poprawiającej się sytuacji fiskalnej. Uczestnicy rynku zaczynają oczekiwać
obniżki stopy Banku Centralnego. Wśród czynników
sprzyjających obniżce stóp znajduje się spowalniająca
dynamika pieniądza, tempo wzrostu produkcji, które
prawdopodobnie pozostanie poniżej potencjalnego,
znaczące dostosowanie fiskalne, które się dokonuje oraz
brak jasnych sygnałów inflacyjnych w porozumieniach
o wzroście płac. Pomimo to, jednorazowe wzrosty cen
162
spowodowane działaniami fiskalnymi mogły jeszcze nie
osiągnąć swojego najwyższego punktu. Nie można wykluczyć ryzyka utrzymywania się inflacji.
• Wydaje się, że pogarsza się relatywna pozycja Węgier
względem innych krajów regionu, jeśli chodzi o klimat
dla działalności gospodarczej. W międzynarodowych
porównaniach konkurencyjności, kraj ten plasował się
w dolnej części rankingu krajów Europy Środkowej
i Wschodniej. Rankingi te wskazują, że Węgry stają się
opóźnione względem innych krajów: wskaźniki biznesowe niekoniecznie się pogarszają, jednak inne kraje aktywnie działają na rzecz poprawienia oferowanych przez
nie warunków do prowadzenia działalności gospodarczej. Obciążenia administracyjne dodatkowo pogarszają nienajlepszą sytuację Węgier, wynikającą z wysokich
obciążeń podatkowych nakładanych na pracę. W tym
kontekście niedawna inicjatywa rządu „Zgodnie z biznesem” stanowi krok w dobrym kierunku. Obejmuje ona
uproszczenie wymogów regulacyjnych i procedur zamówień publicznych.
• W 2006 r. dynamika PKB nieco się zmniejszyła, z 4,2%
zanotowanego w 2005 r. do 3,9%. Spowolnienie krajowe wynikało przede wszystkim z wyraźnego spadku inwestycji prywatnych oraz spożycia rządowego; spożycie
gospodarstw domowych również się spadło, ale
w mniejszym stopniu (głównie ze względu na wyższe podatki od wydatków). Wskaźniki optymizmu konsumentów wykazały silne pogorszenie po przyjęciu planu konsolidacji fiskalnej w lecie 2006 r. Eksport netto był głównym czynnikiem napędzającym PKB, na skutek
spektakularnej ekspansji eksportu o 18%, przy niższej,
choć nadal znaczącej, dynamice importu wynoszącej
12,6%.
• Na przestrzeni najbliższych dwóch lat oczekuje się stagnacji zatrudnienia na skutek redukcji w sektorze publicznym oraz stosunkowo niesprzyjających uwarunkowań cyklicznych. Niedawno przyjęte rozwiązania regulacyjne powinny sprzyjać tendencji wzrostowej siły
roboczej. W konsekwencji prognozuje się, że stopa bezrobocia, która w 2006 r. wzrosła do 7,5%, będzie dalej
wzrastała w 2007 r. powyżej średniego poziomu UE.
Stopa zatrudnienia wynosi 57,5%, a zatem jest znacznie
niższa od średniej UE. Jest to w dużej mierze efektem
szczodrego systemu świadczeń, niskiej mobilności siły
roboczej oraz słabych zachęt do poszukiwania zatrudnienia.
• Inflacja cen konsumpcyjnych (HICP) wzrosła ze średniej
rocznej wynoszącej 3,5% w 2005 r. do 4% w 2006 r.,
głównie na skutek znacznej podwyżki cen kontrolowanych w drugiej połowie roku. Według prognoz inflacja
ANALIZY KRAJOWE
W
Rozdział
IV
Tablica 4.28. Węgry
2000
Ludność (miliony)
2001
2002
2003
2004
2005
2006
10,2
10,2
10,2
10,1
10,1
10,1
10,1
GDP (miliardy forintów)
13 272
14 990
16 915
18 936
20 712
22 027
23 562
12961,8
13876,4
14694,2
15564,2
16884,2
18145,2
19559,4
5,2
4,3
3,8
3,4
5,2
4,1
3,9
5,0
5,8
9,7
7,8
3,2
3,8
1,2
7,7
5,1
10,1
2,1
7,7
5,6
–1,8
21,0
8,0
3,9
6,2
15,7
11,6
18,0
Import (zmiana w %)
19,4
5,3
6,8
9,3
14,1
6,8
12,6
(koniec okresu)
9,8
9,2
5,3
5,7
5,5
3,3
6,8
(średnio)
9,9
8,6
4,5
4,7
6,8
3,6
3,9
(koniec okresu)
12,4
–0,6
–1,3
6,2
1,6
4,7
9,2
(średnio)
10,8
5,7
–1,1
2,4
3,5
4,3
8,3
–2,9
–3,5
–8,4
–7,2
–6,5
–7,8
–9,2
–2930
–2234
–2076
–3271
–3082
–1961
–524
–2 876
–3201
–4643
–7205
–8767
–8128
–6528
–6,2
–6,1
–7,1
–8,5
–8,6
–7,4
–5,8
Kurs walutowy (forint/USD – koniec okresu)
282,5
286,6
249,5
224,4
202,7
199,6
210,4
11,1
14,0
18,9
13,6
9,9
13,0
11,9
6,6
15,9
–25,3
28,7
10,5
21,8
24,8
30,5
6,2
21,2
19,8
11,9
23,4
15,9
(% PKB)
WĘGRY
(miliony USD)
10 989
10 830
9574
2834
2887
3967
4104
Stopa dyskontowa
(w miliardach forintów)
11,0
12,0
9,7
11,2
11,0
7,4
9,2
Stopa depozytowa
9,6
9,3
7,5
8,7
9,1
5,2
7,4
13,5
18,2
18,3
12,0
6,2
8,7
8,2
6,4
5,7
5,8
5,9
6,3
7,3
7,5
wzrośnie do poziomu powyżej 8% w pierwszej połowie
2007 r. i następnie zacznie spadać. Oczekiwana średnia
roczna stopa inflacji wynosi 7,5%. Proces dezinflacji, jaki ma nastąpić w drugim półroczu 2007 r., powinien
wynikać z jednej strony z progresywnego wygasania jednorazowego wpływu nowych rozwiązań fiskalnych
wprowadzonych w drugiej połowie 2006 r. (podwyżka
VAT, ograniczenie dotacji do cen), zaś z drugiej strony
z niedawnej aprecjacji forinta, który powrócił do poziomu ze stycznia 2006 r.
• Deficyt obrotów bieżących wyniósł w 2005 r. około
7,4% PKB. W 2006 r. natomiast jest szacowany
na 5,8%, przy czym spadek wynika głównie z mniejszego
deficytu handlowego. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne netto osiągnęły poziom około 2,7% w 2006 r.
Na 2007 r. spodziewany jest dalszy spadek deficytu obrotów bieżących do poziomu 5% PKB. Prognozuje się, że
łączny bilans rachunku finansowego również ulegnie
zmniejszeniu, ale może on pozostać na poziomie bliższym 7% PKB, jeśli zwiększone przepływy niesklasyfikowane w bilansie płatniczym (błędy i opuszczenia netto)
stanowią odzwierciedlenie prawdziwych zobowiązań
wobec podmiotów zagranicznych. Przepływy tworzące
zadłużenie powinny zmniejszyć się do 3,5% PKB. Relacja
zadłużenia zagranicznego do PKB (wliczając pożyczki
pomiędzy przedsiębiorstwami) powinna zmniejszyć się
z poziomu 94% zanotowanego w 2006 r., głównie
na skutek silniejszej waluty. Rozmiar rezerw zagranicznych oraz konserwatywna struktura długu publicznego
stanowią dobre bufory bezpieczeństwa.
ĘGRY
WĘGRY
163
Rozdział
IV
Perspektywy rozwoju
• Choć węgierska gospodarka dotychczas korzystała ze
zdrowego sektora bankowego, trwałych reform rynkowych oraz dużego napływu inwestycji zagranicznych,
na średniookresowe perspektywy rozwoju wpłyną trudności fiskalne oraz efekty podjętych przez rząd działań
oszczędnościowych. Jeśli trwałe reformy w sektorach
ochrony zdrowia, edukacji i administracji doprowadzą
do mniejszego deficytu finansów publicznych i ograniczenia obciążeń podatkowych w średnim okresie, praw-
dopodobnie poprawi się konkurencyjność międzynarodowa Węgier. Niemniej jednak, średniookresowe efekty
tych działań wpłyną na zmniejszenie siły nabywczej konsumentów, wzrost kosztów dla przedsiębiorstw, a także
mogą skutkować pewnymi opóźnieniami w inwestycjach infrastrukturalnych. W związku z tym na 2007 r.
spodziewana jest kontynuacja spowolnienia gospodarczego i spadek dynamiki realnego PKB do 2,4%, ze
względu na ujawnienie się pełnego wpływu zacieśnienia
polityki fiskalnej na popyt wewnętrzny.
ĘGRY
WĘGRY
164

analizy krajowe - Forum Ekonomiczne

Transkrypt

Podobne dokumenty

Ranking 50 największych gospodarek świata 2012

Przepis na eksportowy sukces Cyberprzestępczość

Droga do wspólnej waluty. Podsumowanie doświadczeń państw

Podsumowanie

tutaj

Biuletyn_Finanse_i_Gospodarka_Nr 12