prognoza oddziaływania na środowisko

Transkrypt

GMINA RADŁÓW
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy Radłów
autor: Renata Gajecka
Częstochowa, styczeń 2013 r.
Prognoza oddziaływania na środowisko
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Radłów
Spis treści
1. Wprowadzenie.......................................................................................................................3
1.1 Podstawa prawna opracowania......................................................................................4
1.2 Cel i zakres merytoryczny prognozy...............................................................................5
1.3 Materiały wyjściowe i metoda opracowania....................................................................5
2. Zawartość, główne cele projektowanego dokumentu oraz jego powiązania z innymi
dokumentami.........................................................................................................................6
3. Ocena istniejącego stanu środowiska...................................................................................7
3.1 Położenie i struktura użytkowania..................................................................................7
3.2 Budowa geologiczna......................................................................................................7
3.3 Wody podziemne ...........................................................................................................9
3.4 Rzeźba terenu..............................................................................................................10
3.5 Gleby.............................................................................................................................12
3.6 Wody powierzchniowe..................................................................................................13
3.7 Klimat i warunki topoklimatyczne.................................................................................14
3.8 Stan sanitarny atmosfery..............................................................................................15
3.9 Przyroda ożywiona i ochrona prawna jej zasobów......................................................16
3.10 Krajobraz ....................................................................................................................25
3.11 Klimat akustyczny i emisja niejonizującego promieniowania
elektromagnetycznego.................................................................................................26
4. Ocena tendencji zmian w środowisku w przypadku braku realizacji ustaleń projektowanego
dokumentu...........................................................................................................................28
5. Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji
projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających.
ochronie prawnej na mocy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody..............28
6. Cele ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu międzynarodowym,
wspólnotowym i krajowym …..............................................................................................29
7. Oceny stopnia zgodności zapisów projektowanego dokumentu z zapisami planu
zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego, w części dotyczącej zasad
lokalizacji turbin wiatrowych na terenie województwa opolskiego......................................31
8. Przewidywane znaczące oddziaływanie na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura
2000 oraz integralność tych obszarów................................................................................32
9. Przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko.....................................................33
9.1 Oddziaływanie na rośliny i zwierzęta oraz różnorodność biologiczną.........................33
9.2 Oddziaływanie na ludzi.................................................................................................36
9.3 Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne................................................39
9.4 Oddziaływanie na powietrze atmosferyczne................................................................41
9.5 Oddziaływanie na powierzchnię ziemi..........................................................................42
9.6 Oddziaływanie na krajobraz ........................................................................................43
9.7 Oddziaływanie na klimat...............................................................................................48
9.8 Oddziaływanie na zasoby naturalne.............................................................................50
9.9 Oddziaływanie na zabytki i obiekty o wartościach kulturowych...................................50
9.10 Oddziaływanie na dobra materialne............................................................................51
9.11 Syntetyczna ocena wpływu ustaleń projektu na środowisko.......................................52
10. Ocena stopnia zgodności postanowień projektu dokumentu z aktami prawnymi
dotyczącymi form ochrony przyrody .................................................................................55
11. Metody analizy skutków realizacji ustaleń projektu............................................................57
12. Transgraniczne oddziaływania na środowisko...................................................................58
13. Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację
przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko...................................................58
14. Ewentualne rozwiązania alternatywne ............................................................................61
15. Streszczenie w języku niespecjalistycznym.......................................................................62
16. Materiały źródłowe.............................................................................................................64
2
1. Wprowadzenie
1.1 Podstawa prawna opracowania
Obowiązek przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko dla projektów
studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego wprowadziła ustawa z dnia
3 października
2008 r.
o udostępnieniu
informacji
o
środowisku
i
jego
ochronie,
udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. nr 199,
poz. 1227 z późn. zm.), w art. 46.
Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko to postępowanie w sprawie oceny
oddziaływania na środowisko skutków realizacji m.in. studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania
przestrzennego,
obejmujące
w szczególności
sporządzenie
prognozy
oddziaływania na środowisko. Obecnie obowiązujące przepisy prawne stawiają wymóg uzgodnienia
zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie z Regionalnym Dyrektorem
Ochrony Środowiska w Opolu (RDOŚ) oraz Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym
w Oleśnie (PPIS) – ww. uzgodnienia uzyskano odpowiednio 27 czerwca 2011 r. i 22 czerwca 2012 r.
Według uzgodnionego zakresu, prognoza oddziaływania na środowisko opracowywana do
przedmiotowego projektu zmiany Studium, zgodnie z treścią pisma RDOŚ powinna :
•
uwzględnić przede wszystkim stan jakości: powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych
oraz gleb, a także klimat akustyczny (ze wskazaniem terenów ochrony akustycznej
w rozumieniu przepisów art. 113 ustawy Prawo ochrony środowiska), gospodarkę odpadami
i wodnościekową, różnorodność biologiczną, zwierzęta, rośliny, ukształtowanie powierzchni
ziemi, krajobraz, zasoby naturalne, formy ochrony przyrody,
•
charakteryzować
i
ocenić
istniejący
sposób
zagospodarowania
obszaru
objętego
postanowieniami projektowanego dokumentu oraz przedstawić te informacje na załączniku
kartograficznym,
•
w przypadku planowania rozwoju energetyki wiatrowej na obszarze objętym postanowieniami
projektu dokumentu, należy dokonać oceny stopnia zgodności zapisów projektowanego
dokumentu z zapisami planu zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego,
w części dotyczącej zasad lokalizacji turbin wiatrowych na terenie województwa opolskiego.
•
podczas oceny przewidywalnych znaczących oddziaływań turbin wiatrowych, szczególnie
uwzględnić wpływ na ludzi (w zakresie: efektu stroboskopowego, oddziaływań akustycznych,
lśnienia, infradźwięków, wibracji, rozprysku kawałków lodu w przypadku zlodzenia turbiny),
krajobraz oraz ptaki i nietoperze,
•
przy ocenie wpływu na krajobraz należy uwzględnić stanowisko Wojewódzkiej Rady Ochrony
Przyrody w Opolu z dnia 1 października 2008 r., w sprawie ochrony krajobrazu w procesie
lokalizacji farm elektrowni wiatrowych na terenie województwa opolskiego oraz korzystać
z referencyjnej metody oceny wpływu elektrowni wiatrowych na krajobraz opisanej
3
w załączniku 3 do ww. stanowiska WROP w Opolu.
•
z uwagi na położenie terenu objętego postanowieniami projektowanego dokumentu
w obszarze o szczególnie wysokich walorach fizjonomicznych krajobrazu, zgodnie z zapisami
dokumentu pn. "Waloryzacja krajobrazu naturalnego województwa opolskiego wraz
z programem czynnej i biernej ochrony" w przypadku realizacji na przedmiotowym terenie
dominant krajobrazowych (np. farm wiatrowych, linii wysokiego napięcia, masztów, urządzeń
technologicznych > 30m.), w prognozie należy uwzględnić zapisy ww. waloryzacji.
•
przy opisie stanu środowiska oraz ocenie przewidywanych oddziaływań należy szczególnie
uwzględnić formy ochrony przyrody, o których mowa w art. 6 ustawy o ochronie przyrody oraz
formy projektowane istotne z punktu widzenia opracowywanego dokumentu (w tym m.in.
pomniki przyrody, użytki ekologiczne "Babrzyszko", "Krzyżowka", "Olszynka", "Kąpieliska",
chronione gatunki grzybów, roślin i zwierząt). Informacje te należy przedstawić również na
załączniku mapowym,
•
należy dokonać oceny stopnia zgodności postanowień projektu dokumentu z aktami
prawnymi dotyczącymi form ochrony przyrody (w tym m.in. z aktami prawnymi
ustanawiającymi
pomniki
przyrody,
użytki
ekologiczne,
rozporządzeniami
Ministra
Środowiska: z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. z 2012 r.,
poz 81), z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr
237, poz 1419) oraz z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów
objętych ochroną (Dz. U. Nr 168, poz. 1765)) w szczególności w odniesieniu do
obowiązujących zakazów.
Zgodnie z treścią pisma PPIS zakres prognozy winien obejmować ustalenia i wymagania
zawarte w art. 51 ust. 2 w/w ustawy z dnia 3 października 2008 r. ze szczególnym uwzględnieniem
oceny przewidywanego oddziaływania planowanych na terenie gminy farm wiatrowych oraz
propozycji rozwiązań minimalizujących negatywne oddziaływanie na środowisko.
1.2 Cel i zakres merytoryczny prognozy
Celem prognozy jest określenie, czy projektowane ustalenia studium mogą spowodować
pogorszenie stanu środowiska w obszarze objętym opracowaniem oraz w obszarach wzajemnych
oddziaływań, stwierdzenie, czy ustalenia projektu uwzględniają lokalne uwarunkowania środowiska,
oraz ewentualne zaproponowanie rozwiązań alternatywnych, bądź innych zaleceń łagodzących lub
kompensujących negatywny wpływ na środowisko, jaki może mieć miejsce w wyniku realizacji
ustaleń dokumentu.
Szczegółową zawartość merytoryczną prognozy określa przytoczona powyżej ustawa
o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Ponadto podczas prac przy opracowaniu
4
prognozy korzystano z przepisów zawartych w obowiązujących aktach prawnych przede wszystkim
z zakresu ochrony środowiska.
Niniejsza prognoza zawiera informacje z zakresu charakterystyki cech poszczególnych
elementów środowiska stanowiące wyciąg z opracowania ekofizjograficznego sporządzonego na
potrzeby Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla obszaru gminy
Radłów w 2011 r. z uwzględnieniem dostępnych materiałów źródłowych w tym informacje
Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Opolu dotyczące stanu środowiska.
W prognozie wykorzystano również opracowanie Wstępna analiza możliwości usytuowania zespołu
elektrowni wiatrowych „Radłów”, sporządzone przez ECOPLAN Ryszard Kowalczyk w październiku
2011 r.
Prognoza została sporządzona w formie tekstowej i graficznej, integralną jej część stanowią
mapy:
•
ocena istniejącego sposobu zagospodarowania 1 : 20 000 (załącznik 1),
•
ocena
stopnia
zgodności
lokalizacji
elektrowni
wiatrowych
z
zapisami
planu
zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego w skali 1 : 50 000 (załącznik 2)
1.3 Materiały wyjściowe i metoda opracowania
Materiałem wyjściowym do sporządzenia prognozy jest projekt Studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Radłów zawierający ustalenia tekstowe wraz
z załącznikami graficznymi w skali 1 :10 000: „uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego”
i „kierunki zagospodarowania przestrzennego” oraz opracowanie ekofizjoraficzne.
Przed przystąpieniem do prac nad prognozą przeprowadzono wizję terenu będącego
przedmiotem opracowania zmiany studium, co pozwoliło na rozpoznanie aktualnego stanu
użytkowania, natomiast oceny istniejącego stanu środowiska i jego zagrożeń dokonano w oparciu
o dostępne materiały źródłowe.
Przy opracowaniu „Prognozy ..." zastosowano metodę indukcyjno-opisową polegającą na
charakterystyce istniejących zasobów środowiska oraz łączeniu w logiczną całość posiadanych
informacji o mechanizmach funkcjonowania środowiska i wskazaniu, jakie potencjalne skutki mogą
wystąpić w środowisku w wyniku realizacji ustaleń analizowanego dokumentu. Wykorzystano również
wyniki badań prowadzonych w innych krajach w związku z funkcjonowaniem farm wiatrowych.
Dla wyodrębnionych w projekcie studium terenów o różnych kierunkach przeznaczenia,
zidentyfikowano skutki dla środowiska jakie mogą wynikać z projektowanego przeznaczenia terenu.
Oceny tej dokonano na podstawie rozpoznanych skutków – pozytywnych i negatywnych dla
poszczególnych komponentów środowiska oceniając: charakter zmian, typ oddziaływania, okres
trwania oddziaływań, zasięg oddziaływań i trwałość przekształceń. Oddziaływanie ustaleń projektu
Studium oceniono posługując się następującymi kryteriami:
5
•
charakter zmian – pozytywne, bez znaczenia, negatywne;
•
typ oddziaływania – bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane;
•
okres trwania oddziaływania – stałe, chwilowe, krótkoterminowe, średnioterminowe,
długoterminowe;
•
zasięg oddziaływania – miejscowe, lokalne, ponadlokalne;
•
trwałość przekształceń – nieodwracalne, częściowo odwracalne, odwracalne.
Syntetyczną ocenę wpływu poszczególnych kierunków przeznaczenia określonych w projekcie
zmiany studium na środowisko zamieszczono w rozdz. 8.11. niniejszej prognozy.
2. Zawartość, główne cele projektowanego dokumentu oraz jego powiązania z innymi
dokumentami
Projekt Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Radłów
został opracowany na podstawie uchwały Rady Gminy Radłów nr 36/VI/2011 z dnia 20 kwietnia
2011 r. w sprawie przystąpienia do zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy Radłów. Przeprowadzana aktualnie zmiana Studium dotyczy całego obszaru
gminy.
Studium jest podstawowym dokumentem określającym politykę przestrzenną gminy, w tym
lokalne zasady gospodarowania przestrzenią. Wyznaczone w studium kierunki zmian w strukturze
przestrzennej gminy zostaną sprecyzowane w planach zagospodarowania przestrzennego, ponieważ
ustalenia studium są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych.
Aktualna zmiana studium gminy Radłów została opracowana zgodnie z ustaleniami art. 9-13
ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2012 r.,
poz. 647) oraz rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu
projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 111,
poz.1233).
Niniejszy dokument Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gminy Radłów składa się z części tekstowej obejmującej:
•
część I – Wprowadzenie
•
część II – Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
•
część II – Kierunki zagospodarowania przestrzennego
i graficznej obejmującej
•
Mapy w skali 1:10 000:
-
„Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Radłów –
uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego”,
-
„Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Radłów –
kierunki zagospodarowania przestrzennego”.
6
Niniejsza zmiana obowiązującego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy Radłów, przyjętego w 2001 roku ma na celu dostosowanie dokumentu studium
do potrzeb rozwojowych gminy oraz wymogów obowiązującego prawa.
Dokumentami powiązanymi z niniejszym studium są:
•
Koncepcja Polityki Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Monitor Polski z 2012 r.,
poz. 252);
•
Strategia Rozwoju Województwa Opolskiego, Uchwała Nr XXXIX/350/2005 Sejmiku
Województwa Opolskiego z dnia 11 października 2005 r..
•
Pan
Zagospodarowania
Przestrzennego
Województwa
Opolskiego,
Uchwała
Nr XLVIII/505/2010 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 28 września 2010 r.
•
Plan Rozwoju Lokalnego dla Gminy Radłów, Uchwała Nr 117/XIX/04 Rady Gminy Radłów
z dnia 29 września 2004 r.
3. Ocena istniejącego stanu środowiska
3.1 Położenie i struktura użytkowania
Obszar objęty niniejszym opracowaniem obejmuje obszar gminy Radłów w granicach
administracyjnych o powierzchni 11687 ha, w obrębie którego znajduje się 9 sołectw: Radłów,
Sternalice, Kościeliska, Ligota Oleska, Biskupice, Wolęcin, Wichrów, Karmonki Nowe. Na obecną
strukturę użytkowania obszaru składają się:
•
tereny otwarte, obejmujące użytki rolne stanowiące w zdecydowanej większości grunty orne
(53,7 % powierzchni gminy) z niewielkim udziałem użytków zielonych w dolinach cieków
wodnych (5,5 % pow. gminy),
•
tereny leśne z dużymi, zwartymi kompleksami zwłaszcza w południowej części gminy (ok
35,3 % pow. gminy)
•
tereny zabudowane z dominującą zabudową zagrodową związaną z funkcjonowaniem
gospodarstw rolnych i niewielkim udziałem zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej,
wielorodzinnej i rekreacyjnej oraz ze sporadycznym udziałem zabudowy usługowej
i produkcyjnej, skoncentrowane w ww. miejscowościach.
3.2 Budowa geologiczna i surowce mineralne
Budowa geologiczna
Pod względem geologicznym obszar opracowania położony jest w obrębie Monokliny ŚląskoKrakowskiej, którą budują utwory ery mezozoicznej reprezentowane przez utwory jury dolnej
i środkowej. Skały jurajskie zapadają się pod kątem 1-3o i w kierunku północno-wschodnim.
Utwory jurajskie wykształcone są w postaci iłów ciemno-szarych. Na nich zalegają tzw. warstwy
kościeliskie, wykształcone w postaci piasków i piaskowców żelazistych o miąższości średnio 40 m.
7
Strop osadów jurajskich stanowią iły i iłołupki, tzw. kompleks iłów rudonośnych.
Bezpośrednio na utworach triasu zalegają utwory czwartorzędowe o rożnej genezie i miąższości.
Dominują osady lodowcowe i wodnolodowcowe, częściowo przemodelowane i odmłodzone
zwłaszcza w dolinie Prosny.
Utwory plejstoceńskie występujące w obszarze opracowania to:
•
gliny zwałowe zlodowacenia środkowopolskiego, zajmujące obszar generalnie na wschód od
Sternalic (zwłaszcza okolice Wichrowa) oraz na zachód od doliny Prosny;
•
wzgórza moren czołowych ciągnące się między Kościeliskami a Sternalicami, wyznaczają
południowy zasięg stadiału Warty zlodowacenia środkowopolskiego;
•
piaski i żwiry lodowcowe, z glinami zwałowymi – stanowiące utwory pośrednie pomiędzy
osadami lodowcowymi (gliny zwałowe) a wodnolodowcowymi. Występują w rejonie Wichrowa
oraz w części północno-zachodniej gminy;
•
piaski i żwiry wodnolodowcowe tworzące równinę wodnolodowcową i sandrową w centralnej
i południowej części gminy;
•
osady poźnoplejstoceńskie stanowiące wąski pas między dnem doliny Prosny a równiną
wodnolodowcową i wysoczyzną morenową;
•
piaszczyste tarasy pochodzenia rzecznego rozciągające się również wzdłuż doliny rzeki Prąd
oraz Piskary;
•
osady przejściowe między plejstocenem a holocenem obejmujące pola wydmowe
reprezentowane przez
piaski eoliczne zalegające na osadach wodnolodowcowych
Występują obecnie na terenach leśnych.
Utwory holoceńskie stanowią:
•
piaski oraz namuły, lokalnie również żwiry den dolinnych – występujące w małych
obniżeniach dolinnych;
•
piaski i gliny deluwialne – wyściełające miejscowo obniżenie dolinne Prosny, zwłaszcza
dolinę na południe od Psurowa;
•
piaski rzeczne – wypełniające większość den dolinnych cieków wodnych..
Litologia skał mezozoicznych oraz czwartorzędowych ma wpływ na możliwości użytkowania
i zagospodarowania powierzchni terenu, decyduje o warunkach geologiczno – inżynierskich
i przydatności rolniczej
Surowce mineralne
Na terenie opracowania udokumentowano jedynie złoże piasków „Kościeliska” o powierzchni
0,69 ha, które nie jest eksploatowane. Zasoby bilansowe tego złoża oceniane są na 34 tys. ton
piasków średnio- i drobnoziarnistych. Na terenie gminy nie występują tereny górnicze
8
3.3 Wody podziemne
Wody podziemne na terenie gminy występują w dwóch piętrach wodonośnych –
czwartorzędowym i jurajskim.
Zgodnie z regionalizacją hydrogeologiczną wód podziemnych obszar należy do wieluńskokrakowskiego regionu hydrogeologicznego, podregionu wieluńskiego. Główny poziom użytkowy wód
podziemnych stanowią tu wody w utworach jurajskich. Na zachód i południe od linii wyznaczonej
przez miejscowości Sternalice – Bodzanowice - Przystajń utwory wodonośne obejmują piaski i żwiry
oraz piaskowce i zlepieńce jury dolnej, natomiast na wschód i północ od tej linii są to piaskowce jury
środkowej. Głębokość występowania głównego użytkowego poziomu wodonośnego wzrasta od 20 m
na południowym–zachodzie do 50-100 m na północnym wschodzie. Studnie ujmujące wodę
z utworów jurajskich mają wydajność od kilkunastu do ponad 100 m 3/ godzinę. Wodonośność jest
najniższa w części północno-zachodniej (2-10 m 3/h), zaś najwyższa w części zachodniej (30-70
m3/h). Środkowojurajski poziom wodonośny spełnia kryteria Głównych Zbiorników Wód Podziemnych
(GZWP). Dla poziomu tego wydzielono GZWP nr 325 Częstochowa – część zachodnia – Zlewnia
Górnej Prosny. Jest to zbiornik typu porowego. Gromadzi wody podziemne w utworach warstw
kościeliskich. Jest to zbiornik odkryty – czas potencjalnej migracji zanieczyszczeń do poziomu
wodonośnego zawiera się w przedziale 100-500 lat. Fragment tego zbiornika, wchodzący w obszar
gminy Radłów, jest obszarem wysokiej ochrony (OWO).
Czwartorzędowe piętro wodonośne występuje na obszarze całej gminy, lecz jego wartość
użytkowa jest bardzo rożna. Wynika to z faktu dużego zróżnicowania miąższości i wykształcenia
utworów czwartorzędowych oraz warunków zasilania. Potencjalne wydajności studni tego poziomu
zawierają się najczęściej w granicach 10-30 m3/h. Wody te często charakteryzują się podwyższoną
zawartością manganu i żelaza. Czas przesiąkania do wód poziomu czwartorzędowego mieści się
w przedziale do 20 lat, przez co są one narażone na stosunkowo szybkie zanieczyszczenia
z powierzchni ziemi.
Wody poziomu czwartorzędowego występują na zmiennej głębokości:
•
0,5 - 1,0 m p.p.t .w dnach dolin rzek i mniejszych cieków wodnych Prosny, Piskary, Prądu.
•
1,0-2,0 m p.p.t. głównie u podnóży stoków wysoczyzny, przechodzące w obniżenia dolinne.
•
2 – 5 m, lokalnie większej niż 5 m p.p.t. w obrębie wierzchowin i zboczy wysoczyznowych.
Obszar gminy jest prawie w całości zwodociągowany. Źródłem zasilania sieci wodociągowej
jest ujęcie wód w Biskupicach, złożone z trzech studni głębinowych i stacji uzdatniania wody,
o wydajności od 22 m3/h do 55 m3/h. Studnie rezerwowe znajdują się: w Sternalicach o wydajności 30
m3/h oraz w Ligocie Oleskiej i w Psurowie – obie o wydajności 6,1 m3/h. Dla wszystkich ujęć
wyznaczono strefę ochrony bezpośredniej, nie wyznaczono dla nich natomiast stref ochrony
pośredniej.
9
Wyposażenie gminy w sieć kanalizacji sanitarnej jest niezadowalające, jedynie miejscowość
Sternalice posiada sieć kanalizacji sanitarnej o długości 1,6 km z funkcjonującą mechaniczno –
biologiczną oczyszczalnią ścieków o przepustowości 200 m3/dobę. Na pozostałym obszarze,
mieszkańcy gminy eksploatują przydomowe oczyszczalnie lub gromadzą ścieki w zbiornikach
bezodpływowych (z wywozem do oczyszczalni w Sternalicach). Rozwiązanie gospodarki ściekowej
na terenie gminy jest bardzo trudne ze względu na ukształtowanie terenu (pięć zlewni
kanalizacyjnych)
i
konieczność
stosowania
kosztownych,
skomplikowanych
technologicznie
rozwiązań.
Obecnie na terenie gminy nie jest prowadzony monitoring jakości wód podziemnych,
w związku z tym nie można jednoznacznie określić stopnia ich zanieczyszczenia. Badania
prowadzone w 2003 roku, dla ujęcia w Biskupicach, w zachodniej części gminy wskazywały na
wysoką jakość wód podziemnych (I klasa jakości). W tym wypadku związane jest to z izolacją wód
podziemnych warstwą gruntów nieprzepuszczalnych. Punkt pomiarowy jakości wód podziemnych
w Biskupicach, nie może być jednak jednoznacznym miarodajnym wskaźnikiem jakości wód
podziemnych na całym obszarze gminy Radłów. Największym zagrożeniem dla jakości wód
powierzchniowych i podziemnych w skali opracowania są zanieczyszczenia obszarowe związane ze
spływami z gruntów ornych, wraz z wodami opadowymi, niewykorzystanych przez rośliny składników
nawozowych (głównie azot i fosfor). Innymi źródłami zagrożenia są: zrzuty ścieków z oczyszczalni
w Sternalicach, cmentarze, niewłaściwe odprowadzanie ścieków z posesji mieszkalnych.
3.4 Rzeźba terenu
Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym wg J. Kondrackiego i W. Walczaka teren objęty
opracowaniem położony jest w obrębie podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska, makroregionu
Wyżyna Woźnicko-Wieluńska, w granicach dwóch przenikających się mezoregionów:
•
Próg Herbski - stanowi centralną część Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej. W obrębie gminy
zajmuje całą centralna i wschodnią jej część. Próg Herbski graniczy od zachodu
z Obniżeniem Liswarty, a od wschodu z Obniżeniem Krzepickim. Próg jest niezbyt wysokim
grzbietem, osiągającym wysokości od 230 do 330 m n.p.m. Czoło progu opada 10-30 m
stopniem ku Liswarcie.
•
Obniżenie Liswarty-Prosny – obejmuje zachodnią i południową część gminy. Obniżenie
powstało w wyerodowanych iłach górnego triasu oraz piaskach i żwirach dolnej jury Od
zachodu Obniżenie graniczy z Progiem Woźnickim.
Najważniejszą formą rzeźby obszaru gminy jest polodowcowa wysoczyzna morenowa
z pagórami o charakterze moren czołowych położona na zachód od doliny Prosny. Wysokości
względne moren czołowych wahają się od 7 do 30 m, przeciętnie od 5 do 20 m.
Z form rzeźby terenu najbardziej interesującą jest wzgórze morenowe zwieńczone kemem, przez
które przełamuje się rzeka Prosna. Powstałe w tym rejonie wzgórza (w tym Góry Ligockie) rozcięte
10
są głęboko doliną rzeki (skarpy wcięcia dolinnego osiągają średnio 5 – 8 m wysokości) i rozcięciami
erozyjnymi tworzącymi mniejsze wąwozy. Najwyżej położonym obszarem tej części gminy jest obszar
tzw. Gór Ligockich (między doliną Prosny a Kościeliskami), gdzie wzniesienia dochodzą do 270 – 275
m n.p.m. Od obszaru morenowego odchodzi równina sandrowa opadająca łagodnie w kierunku
wschodnim, wyznaczając tym samym kierunek spływu wód fluwioglacjalnych. Jej powierzchnia
wznosi się ok. 15-20 m powyżej dno doliny Prosny, średnio na wysokości 230 – 240 m n.p.m.
Na obszarze opracowania wyodrębniono następujące formy rzeźby terenu:
•
formy akumulacji rzecznej związane z działalnością rzeki Prosny oraz jej dopływów
–
Wcięcie doliny w wysoczyznę odznacza się występowaniem stromych zboczy. Zaliczono tu
również dolinę Piskary oraz Prądu, jednakże dna dolin jest płytko wcięte w wysoczyznę.
•
formy erozyjno-akumulacyjne (taras erozyjno-akumulacyjny) stanowiąca strome zbocze
oddzielające dno doliny Prosny od obszaru wysoczyznowego. Odznacza się silnym
nachyleniem (12% i więcej) i znacznymi spadkami oraz występowaniem stromych, pionowych
skarp i krawędzi oddzielającej ją od dna doliny. W przypadku Piskary oraz Prądu tarasy są
płaskie i szerokie.
•
formy akumulacji lodowcowej - wysoczyzna morenowa falista – zbudowana jest z glin
zwałowych, a miejscowo również piasków i żwirów pochodzenia lodowcowego. Na terenie
opracowania obszar obejmuje strefę wschodnią (rejon Wichrowa) oraz zachodnią.
Charakteryzuje się zmiennym nachyleniem zboczy, średnio w granicach 2 – 5%, lokalnie 8 –
10%.
•
Formy akumulacji wodnolodowcowej to: równina wodnolodowcowa, równina sandrowa oraz
wzniesienia moreny czołowej. Równina wodnolodowcowa zajmująca centralną część gminy.
Nachylenie terenu zawiera się w granicach 2 – 5%, a miejscowo 10-12%. Równina sandrowa
– obejmuje generalnie obszar centralny wraz z równiną wodnolodowcową, od której
miejscami nie można jej odgraniczyć. Nachylenie terenu jest w obrębie sandru dość zmienne,
oprócz terenów praktycznie płaskich, występują również zbocza o nachyleniu dochodzącym
do 2 – 6%, maksymalnie do 8%. Wzniesienia moreny czołowej – występują w postaci
izolowanych wzniesień, ciągnących się od rejonu Biskupic, poprzez Kościeliska i Sternalice,
wyznaczając strefę postojową czoła lodowca.
•
Formy akumulacji eolicznej – wydmy, których wystepowanie stwierdzono w południowej
części gminy, w dwóch miejscach na obszarach leśnych. Są to formy pochodzenia
eolicznego, składające się z kilku- lub kilkunastometrowych wzniesień (średnio 5 – 8 m),
zbudowanych z luźnych piasków.
•
Obszary o rzeźbie antropogenicznej obejmują tereny dawnych wyrobisk poeksploatacyjnych
piasków i żwirów czwartorzędowych. Na obszarze opracowania występuje przynajmniej kilka
wyrobisk o różnej wielkości oraz kształcie, a także o różnym stopniu zarośnięcia szatą
11
roślinną. Ich głębokość jest zmienna, od 1-2 m do 4-5 m, zmienny jest również spadek skarp.
Istotne ograniczenie dla zabudowy stanowią spadki terenu. Gmina Radłów pod tym względem
cechuje się stosunkowo dużym zróżnicowaniem. Generalnie obszar gminy cechuje się rzeźbą falistą
i pagórkowatą w części zachodniej, gdzie nachylenie terenu jest bardzo zmienne oraz rzeźbą falistą
i płaską w części wschodniej i południowej. Na tle gminy wyróżnia się strefa dolinna Prosny
odznaczająca się dużymi spadkami terenu na zboczach tarasów plejstoceńskich.
Rzeźba terenu nie została istotnie przekształcona antropogenicznie. Obszar deformacji powierzchni
ziemi ogranicza się do punktowo występujących terenów poeksploatacyjnych.
3.5 Gleby
Na analizowanym obszarze w przeważającej części występują gleby brunatne (zwykle
brunatne kwaśne) wytworzone z glin zwałowych oraz z piasków i żwirów wodnolodowcowych lub
sandrowych oraz gleby bielicowe powstałe z piasków i żwirów wodnolodowcowych oraz sandrowych,
również miejscowo z glin morenowych z dużym udziałem piasków. Gleby brunatne cechuje
w porównaniu do gleb bielicowych nieco zwięźlejszy skład mechaniczny, korzystniejsze warunki
wodne (większa zdolność magazynowania wody w okresach suchych) i powietrzne. Gleby bielicowe
odznaczają się luźnym składem mechanicznym i większą przepuszczalnością wody w porównaniu do
gleb brunatnych. Na obszarze gminy ich udział jest bardzo duży występują zwykle w kompleksach
z glebami bielicowymi.
W warunkach większego uwilgotnienia tj. w dolinach Prosny, Prądu i Piskary oraz mniejszych
cieków wodnych wytworzyły się gleby mułowe z niewielkim udziałem gleb torfowych.
Miejscowo na niewielkich obszarach występują gleby zdegradowane, głównie na terenach
zmeliorowanych (związane z obniżeniem pierwotnego poziomu wód gruntowych). Stanowią gleby
stosunkowo żyzne i zdatne do upraw rolniczych. Większy ich udział dotyczy doliny w miejscowości
Karmonki Nowe.
Pod względem bonitacyjnym na obszarze gminy występują grunty orne i użytki zielone
należące do klas od II do VI. Zdecydowanie przeważają gleby klasy IV zajmujące połowę wszystkich
gleb rolniczych, w mniejszym stopniu występują gleby klasy V. Pod względem zajmowanego areału
następne są gleby klasy III odznaczające się dość znacznym rozproszeniem na całym obszarze
gminy. Występują głównie w centralnej i południowo-wschodniej części gminy, w obszarach
występowania piasków i żwirów wodnolodowcowych, oraz sandrowych. Natomiast grunty klasy VI
oraz klasy II, występują fragmentarycznie, zwykle w postaci małych, izolowanych płatów.
Grunty orne zajmują tereny wysoczyznowe, natomiast użytki zielone i pastwiska zajmują zwykle
obszary w obrębie obniżeń dolinnych.
W rejonie opracowania skażenie gleb metalami ciężkimi jest niewielkie ponieważ w gminie nie
ma rozwiniętego przemysłu, nie występują również drogi o znacznym natężeniu ruchu, które mógłby
wpływać na zanieczyszczenie gleb w stopniu zagrażającym ich jakości. Generalnie grunty rolne
12
w skali opracowania należy uznać za niezanieczyszczone metalami ciężkimi oraz węglowodorami
aromatycznymi i spełniające standardy w odniesieniu do wartości dopuszczalnych, określone
w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleb
oraz standardów jakości ziemi (Dz.U. Nr 165, poz.1359)
3.6 Wody powierzchniowe
Pod względem hydrograficznym gmina Radłów położona jest w obrębie prawostronnego
dorzecza Odry i wchodzi w skład zlewni dwóch lewostronnych dopływów Warty – Prosny i Liswarty.
Przeważająca część obszaru należy do zlewni Prosny. Wschodni fragment terenu wchodzi w skład
zlewni Listwarty. Wododział między wymienionymi zlewniami przebiega na linii północ – południe
w rejonie miejscowości: Żytniow – Sternalice – Radłów. Ponadto niewielki fragment powierzchni
gminy (ok. 4%), w jej zachodniej części, należy do zlewni rzeki Stobrawy. Głównym ciekiem gminy
jest rzeka Prosna (rzeka III-rzędu), która wraz z dopływami odwadnia centralną oraz północnozachodnią
część
gminy.
Źródła
Prosny,
o
charakterze
zespołu
wypływów
korytowych
i przykorytowych, znajdują się na terenie gminy, w miejscowości Wolęcin. Całkowita długość rzeki
wynosi 216,8 km. Za wyjątkiem odcinka źródliskowego rzeka jest uregulowana. Rzeka ma szerokość
ok. 3 – 5 m, przy głębokości ok. 0,3 – 1,0 m. Średni spadek rzeki wynosi ok.1,5%, ale na odcinku
źródliskowym, tj. w gminie Radłów, jest bardzo duży i wynosi ok. 10%. Jest to rzeka o gruntowodeszczowo-śnieżnym ustroju zasilania, co klasyfikuje ją do rzek o zmiennym przepływie, z niżówkami
letniojesiennymi oraz wezbraniami w okresie roztopów wiosennych. Według danych archiwalnych
przepływy na Prośnie w Ligocie Oleskiej wynoszą 0,020 m 3/s. Zagrożenie powodzią jest niewielkie
i dotyczy głównie łąk położonych w dolinie rzeki Prosny.
Wschodnia część gminy odwadniana jest do Liswarty poprzez Piskarę, której obszar
źródliskowy znajduje się w rejonie osiedli Ruda i Brzozówka. Ta część gminy pocięta jest siecią
małych cieków, odwadniających obszar ogólnie w kierunku wschodnim. Cieki te, obecnie całkowicie
uregulowane i wyprostowane, tworzą obszar zlewniowy rzeki Piskary, biegnącej przede wszystkim
obszarem leśnym. Archiwalne pomiary przepływów wody w Piskarze wskazują na przepływ rzędu
0,070 m3/s.
Południowa część gminy odwadniana jest przez Potok Prąd (Potok Kuczobski) w kierunku
wschodnim, ku Liswarcie. W rejonie Biskupic bierze swój początek rzeka Piaska, która przepływa
w obszarze gminy w kierunku zachodnim i zasila Prosnę w rejonie Gorzowa Śląskiego. Zachodnia
i północno-zachodnia część gminy odwadniana jest przez lewostronny dopływ Prosny, który
przepływa w tym rejonie z południa na północ. Wyznacza on fragment zachodniej granicy gminy i tak
jak Prosna odznacza się głębokim wcięciem dolinnymi w stosunku do przyległych wysoczyzn. Sieć
hydrograficzną uzupełniają niewielkie antropogeniczne zbiorniki wodne – zbiornik w Psurowie na
Prośnie (największy w gminie) oraz stawy hodowlane zlokalizowane w miejscowościach: Kościeliska,
Ligota Oleska i Sternalice. Charakterystyczną cechą obszaru gminy jest występowanie licznych
13
strumieni, rowów otwartych związanych z melioracją terenów rolnych oraz cieków prowadzących
wody w niewielkich ilościach i okresowo zanikających. Zagrożenie podtopieniami dotyczy obniżeń
dolinnych w zlewni Potoku Prąd, części terenów w zlewni Piskary między Rudą a Wichrowem.
Wykazywane jest zanieczyszczenie wód powierzchniowych, głównie rzeki Prosny, które wykazują
znaczną ich eutrofizację.
Na terenie gminy Radłów wody rzek nie są objęte monitoringiem diagnostycznym ani
operacyjnym, określającym wpływ źródeł komunalnych i komunalno - przemysłowych na stan wód.
W roku 2010 WIOŚ w Opolu prowadził badania w ramach monitoringu operacyjnego w 26 punktach
pomiarowo-kontrolnych, w tym monitoringiem operacyjnym objęto rzekę Prąd w punkcie pomiarowym
Kucoby (poza obszarem opracowania). Wody rzeki wykazywały stan chemiczny poniżej stanu
dobrego, natomiast stan/potencjał ekologiczny umiarkowany (III klasa, kategoria A2).
Natomiast w zakresie oceny jakości wód śródlądowych będących środowiskiem życia ryb
w warunkach naturalnych jakość wód rzeki Prąd nie odpowiadała normom, przekroczenia dotyczyły
azotynów.
Głównym zagrożeniem dla czystości wód powierzchniowych są zanieczyszczenia spływające
z pól uprawnych, wynikające ze stosowania nawozów i środków ochrony roślin, ścieki spływające
bezpośrednio do tych wód i do gruntu, co wynika z ograniczonego jeszcze dostępu mieszkańców do
sieci kanalizacyjnej. Wody rzeki Prosny wykazują znaczną eutrofizację.
3.7 Klimat i warunki topoklimatyczne
Zgodnie z regionalizacją klimatyczną Polski opartą na częstotliwości występowania dni
z rożnymi typami pogody wg A. Wosia (1999), obszar należy do Regionu Środkowopolskiego R-XVII.
Klimat wykazuje cechy klimatu atlantyckiego z pewnym wpływem klimatu kontynentalnego,
w związku z czym cechuje go nieregularność i aktywność atmosferyczna oraz złagodzone różnice
temperatur między poszczególnymi porami roku. Szczególną cechą charakterystyczną tutejszego
klimatu są łagodne i długie okresy jesieni oraz wczesne i pogodne wiosny.
Klimat gminy Radłów charakteryzują następujące elementy:
•
średnia roczna temperatura powietrza wynosi 8,0 - 8,5 °C,
•
najcieplejszym miesiącem roku jest lipiec 17,5°C - 18,0°C, najchłodniejszym styczeń
z temperaturą średnią – 1,6°C,
•
roczna amplituda temperatury powietrza 19 do 23°C,
•
średnie roczne sumy opadów atmosferycznych wynoszą 600 – 700 mm, W okresie kwiecień
– wrzesień opady wynoszą 400 – 450 mm, w okresie październik – marzec około 200 –
250 mm.
•
okres wegetacyjny z temperaturą powyżej +5° trwa ok. 215 dni,
•
liczba dni z pokrywą śnieżną średnio wynosi 60-80 dni,
14
•
dominują wiatry z sektora zachodniego Średnia roczna prędkość wiatru na wysokości 10 m
nad powierzchnią gruntu wynosi od 3 - 4 m/s. Udział cisz atmosferycznych w ciągu roku
wynosi 1,2%.
Warunki topoklimatyczne na przedmiotowym terenie są zróżnicowane ze względu na kierunek
ekspozycji oraz związane z nią warunki solarne, wilgotnościowe i przewietrzania:
•
korzystne warunki klimatu lokalnego są związane z położeniem w obrębie wysoczyzny
morenowej, równiny wodnolodowcowej oraz sandrowej. Tereny te obejmują zdecydowaną
większość obszaru gminy, są to generalnie tereny płaskie lub faliste, miejscami pagórkowate,
w obrębie których do terenów o najkorzystniejszych warunkach klimatu lokalnego zaliczyć
należy, te eksponowane w kierunku S, SE i SW. Są to tereny o najlepszych warunkach
termicznych, o dobrych i bardzo dobrych warunkach usłonecznienia i przewietrzania. Warunki
wilgotnościowe korzystne, na ogół nie występują warunki do stagnacji chłodnego powietrza
oraz zamgleń.
•
średnio korzystne warunki klimatu lokalnego występują w obrębie terenów eksponowanych
na kierunku N, NE i NW. Cechują się gorszymi warunkami usłonecznienia, szczególnie
w okresie
jesienno–zimowym
i
korzystnymi
warunkami
przewietrzania.
Warunki
wilgotnościowe z uwagi na głębszy poziom zalegania wód gruntowych są korzystne, na ogół
– poza lokalnymi obniżeniami nie występują warunki dla stagnacji chłodnego powietrza
i zamgleń.
•
tereny o niekorzystnych warunkach klimatu lokalnego występują w obrębie dolin rzecznych.
Z uwagi na nagromadzenie wód powierzchniowych i płytkie zaleganie wód gruntowych,
tereny te cechują gorsze w stosunku do terenów otaczających warunki wilgotnościowe,
tendencja do zalegania chłodnego powietrza i zwiększona częstotliwości zamgleń.
3.8 Stan sanitarny atmosfery
Na terenie opracowania nie jest prowadzony monitoring powietrza. Zgodnie z oceną jakości
powietrza w województwie opolskim, obejmującą 2011 r. teren gminy sklasyfikowano w klasie C ze
względu na ochronę zdrowia z powodu zanieczyszczenia benzenem, pyłem PM10 benzo(a)pirenem
i pyłu PM2,5 co oznacza konieczność włączenia obszaru do odpowiednich programów ochrony
powietrza. Ze względu na pozostałe zanieczyszczenia takie jak: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu,
tlenek węgla, ołów, arsen, kadm, nikiel i ozon gmina znalazła się w klasie A, co oznacza konieczność
utrzymania jakości powietrza na tym samym lub lepszym poziomie. W ocenie rocznej ze względu na
kryteria ustanowione w celu ochrony roślin gmina znalazła się w klasie A (brak przekroczeń dla tlenku
azotu i dwutlenku siarki), nie wymagającej podejmowania działań dla poprawy stanu czystości
powietrza oraz w klasie C z uwagi na przekroczenia docelowego poziomu stężeń ozonu.
O stanie czystości powietrza decyduje emisja zanieczyszczeń pyłowych i gazowych. Na
obszarze opracowania jest to głównie niska emisja z palenisk domowych i indywidualnych źródeł
15
ciepła oraz komunikacja, nie występują natomiast istotne źródła o charakterze przemysłowym. Na
terenie gminy do ogrzewania w większości wykorzystywane są piece na ekogroszek i olej opałowy,
brak jest sieci gazowej. Zanieczyszczenia ze źródeł komunikacyjnych, które są wynikiem spalania
paliw, ścierania opon i okładzin ciernych emitowane nisko nad ziemią, oddziałują na jakość powietrza
szczególnie w najbliższym otoczeniu dróg i są uzależnione od natężenia ruchu. W przypadku
przedmiotowego terenu drogi głównie powiatowe, są na tyle mało uczęszczane, że nie powodują
występowania przekroczenia standardów jakości środowiska w zakresie imisji zanieczyszczeń.
3.9 Przyroda ożywiona i ochrona prawna jej zasobów
Świat roślin
Zbiorowiska roślinne na analizowanym obszarze to w szczególności tereny leśne oraz
zbiorowiska związane z uprawami rolniczymi. Gmina odznacza się dość znacznym udziałem
ekosystemów leśnych, a przy tym zwykle są to lasy o dużej powierzchni, co dotyczy zwłaszcza części
wschodniej i południowej. Pod względem leśnej typologii siedliskowej są to głównie bory mieszane
i bory mieszane świeże pochodzenia antropogenicznego, z dominującą sosną w drzewostanie,
z domieszką dębów szypułkowych oraz brzozy. W obrębie wysoczyzny morenowej generalnie,
zgodnie z warunkami siedliskowymi, powinny dominować grądy, a na obszarach piaszczystych
równiny wodnolodowcowej i sandrowej kwaśne dąbrowy i bory, jednakże obecnie siedliska leśne są
w znacznym stopniu niezgodne z naturalnym siedliskiem, zwłaszcza poprzez zbyt duży udział
gatunków iglastych (sosna, świerk).
Na obszarze gminy fragmentarycznie występują
płaty kontynentalnego boru mieszanego
Querco roboris-Pinetum czy suboceanicznego boru świeżego Leucobryo-Pinetum, zbiorowiska
niżowej
dąbrowy
acidofilnej
(Calamagrostio
arundinacea-Quercetum)
oraz
grądów
środkowoeuropejskich i subkontynentalnych (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum).
Miejscowo występują bardzo małe płaty młodych dębów, brzozy i domieszek innych gatunków drzew,
w tym topoli, osiki, nasadzone w niedalekiej przeszłości. Stan przekształcenia oraz antropogeniczny
charakter
małych
powierzchni
leśnych
nie
pozwala
na
ich
jednoznaczną
klasyfikację
fitosocjologiczną.
W dolinie Prosny, a także mniejszych obniżeń dolinnych, wykształciły się siedliska łęgowe,
reprezentowane przez płaty leśne w postaci łęgu olszowego, względnie jesionowo-olszowego
Fraxino- Alnetum. Wzdłuż dróg występują różnogatunkowe zadrzewienia przydrożne z udziałem
dębu szypułkowego, topoli, klonu pospolitego lub jawora, jesiona wyniosłego, lipy drobnolistnej.
Zadrzewienia przydrożne pełnią w skali lokalnego krajobrazu znaczną funkcję ekologiczną
i krajobrazową.
Na terenach użytkowanych rolniczo tj. na przeważającym obszarze opracowania, występują
zbiorowiska z rzędu Centauretalia cyani (zbiorowiska upraw zbożowych) i Polygono-Chenopodietalia
(zbiorowiska upraw okopowych).
Ich skład gatunkowy i stopień wykształcenia uzależnione są
16
w dużym stopniu od stosowanych zabiegów rolniczych (środki nawozowe, środki ochrony roślin, orka
itp.).
Siedliska łąkowe zachowały się fragmentarycznie w dnach obniżeń dolinnych, głównie
w rejonie przysiółka Ruda, na północ od Wichrowa, w dolinie Prosny, dolinie Prądu, gdzie podlegają
silnej presji związanej z otaczającą gospodarką orną, w tym pastwiskową i regulacją cieków. Są to
wyłącznie antropogeniczne łąki wilgotne z rzędu Molinietalia caeruleae oraz łąki świeże z rzędu
Arrhenatheretalia, zdominowane przez domieszki traw i roślin motylkowych, zmeliorowane,
nawożone, wykorzystywane w dużym stopniu jako pastwiska. Łąki wilgotne obejmują zarówno
zbiorowiska ze związku Molinion, jak i przede wszystkim łąki wykorzystywane jako pastwiska,
należące do – związku Calthion.
Zbiorowiska szuwarowe mają niewielki udział w strukturze szaty roślinnej terenu
opracowania, gdyż ich występowanie jest fragmentaryczne i silnie ograniczone do siedlisk dolinnych.
Występują one w różnej formie i zbiorowiskach zwłaszcza w zasięgu doliny Prosny. Generalnie są to
zbiorowiska z klasy Phragmitetea, obejmujące zespół trzciny pospolitej Phragmitetum australis,
zespół manny mielec Glycerietum maximae, szuwar pałki szerokolistnej Typhetum latifoliase, a także
małe płaty turzycowisk Caricetum gracilis.
Ponadto na terenie gminy występują zbiorowiska ruderalne porastające tereny przydroży,
nasypów, skarpy, a także tereny bezglebowe w wyrobiskach poeksploatacyjnych, gdzie tworzą
pierwsze stadium zarastania tych terenów.
•
Chronione oraz rzadkie gatunki roślin
Dostępne materiały archiwalne wskazują na występowanie w gminie Radłów poniższych
gatunków roślin objętych ochroną tj. chronionych na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska
z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2012 r., poz. 81),
Występowaniu tych gatunków sprzyjają przede wszystkim duże siedliska leśne, które stanowią
potencjalne tereny występowania kilku pospolitych w regionie, chronionych gatunków roślin:
-
objętych ochrona ścisłą: kruszczyk szerokolistny (Epipactis helleborine L.)
-
objętych ochrona częściową: bluszcz pospolity (Hedera helix), Kruszyna pospolita (Frangula
alnus Mill.) Kalina koralowa (Viburnum opulus L.), Konwalia majowa (Convallaria majalis L.),
Drabik drzewkowaty (Climacium dendroides (Hedw.) F.Weber & D.Mohr), Fałdownik
nastroszony (Rhytidiadelphus squarrosus (Hedw.) Warnst.), Gajnik lśniący (Hylocomium
splendens (Hedw.) Schimp. in Bruch, Schimp. & W.Gümbel), Rokietnik pospolity (Pleurozium
schreberi (Willd.) Mitten.)
Brak jest szczegółowych danych na temat występowania na terenie gminy Radłów chronionych
gatunków grzybów, objętych ochroną na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. 2004 r.
Nr 168, poz. 1765),
17
•
Chronione siedliska przyrodnicze
Siedliska przyrodnicze chronione prawnie, to siedliska wymienione w Rozporządzeniu
Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 r. w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków
będących
przedmiotem
zainteresowania
Wspólnoty,
a
także
kryteriów
wyboru
obszarów
kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. z 2010 r. Nr 77,
poz. 510 z późn. zm.), będącym przełożeniem dyrektyw unijnych (tzw. Ptasiej i Siedliskowej), a
zarazem wymienione w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 sierpnia 2001 r. w sprawie
określenia rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie (Dz. U. z 2001 r. Nr 92, poz.
1029).
Opracowanie ekofizjograficzne wskazuje występowania na obszarze gminy poniższych siedlisk
przyrodniczych podlegających ochronie:
-
niżowy łęg jesionowo-olszowy – Występuje w dwóch podtypach: Fraxino-Alnetum oraz
źródliskowe lasy olszowe na niżu – siedliska zachowały się nielicznie w dolinie Prosny i jej
dopływów oraz Piskary i Prądu, a w postaci olszyn źródliskowych w obrębie głębokich wcięć
dolinnych i wąwozów drenowanych przez cieki;
-
Acidofilne
dąbrowy
(Quercetea
robori-petraeae)
-
stwierdzone
między
Wolęcinem
i Karmonkami, gdzie zachowały się w wielu miejscach dorodne starodrzewia;
-
Grądy środkowoeuropejskie i subkontynentalne (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum) – lasy
grądowe w postaci jednoznacznie możliwej do identyfikacji stwierdzono na skarpach
i zboczach doliny Prosny oraz na zboczu jej bocznego dopływu wyznaczającego zachodnią
granicę gminy Radłów;
-
Olsy i łozowiska (Alnete aglutinosae) - Stwierdzone jedynie z Kościelisk nad Prosną, gdzie
zachowały się resztki olsu porzeczkowego (Ribeso nigri-Alnetum).
Świat zwierząt.
Warunki klimatyczne oraz urozmaicone zbiorowiska roślinne zdecydowały o świecie zwierząt
występującym na obszarze gminy.
•
Płazy i gady
Wśród płazów siedliska wiejskie, rolne i leśne mogą zamieszkiwać licznie żaby trawne Rana
temporaria i ropuchy szare Bufo bufo, potencjalnie również traszki grzebieniaste Titurus cristatus
i zwyczajne T. vulgaris, kumaki nizinne Bombina bombina, rzekotki drzewne Hyla arborea, ropuchy
zielone Bufo viridis, żaby zielone Rana esculena complex. Na terenie gminy stosunkowo niewiele jest
miejsc mogących mieć duże znaczenie dla rozrodu płazów, poza zbiornikami wodnymi w dolinie
Prosny i przebiegiem cieków wodnych (zwłaszcza Prosny, Piskary i Potoku Prąd).
Gady na terenie gminy są reprezentowane przez: jaszczurkę zwinkę Lacerta agilis
i żyworodną Lacerta vivipara, padalca Anguis fragilis, zaskrońca zwyczajnego Natrix natrix i żmiję
18
zygzakowatą Vipera bereus.
•
Ptaki
Rolnicze powierzchnie obszaru opracowania posiadają przeciętne walory przyrodnicze.
Zdecydowanie największy udział przypada gruntom ornym, które charakteryzuje wyraźne ubóstwo
awifauny lęgowej. Gatunkiem wyraźnie dominującym jest tutaj skowronek Alauda arvensis. Poza
skowronkiem, na gruntach ornych, liczne są także: pliszka żołta Motacilla flava, potrzeszcz Miliarai
calandra, kuropatwa oraz przepiórka Coturnix coturnix, łozówka Acrocephalus palustris, potrzos
Emberiza choeniclus, cierniowka Sylvia communis. Na późno zasiewanych polach kukurydzy lęgi
wyprowadza ponadto czajka Vanellus vanellus i sieweczka rzeczna Charadrius dubius. W okresie
zimowania na gruntach ornych występują głównie ptaki odżywiające się nasionami chwastów
(mazurek Paser montanus, trznadel Emberiza citrinella, potrzeszcz, dzwoniec Carduelis chloris).
W zimie pola uprawne wykorzystywane są także przez miofagi: głównie myszołowy Buteo sp.,
jastrzębie Accipiter sp., pustułki Falco tinnunculus, srokosze Lanius excubitor. W czasie przelotów
wiosennych grunty orne wykorzystywane są głównie przez drobne ptaki wróblowe oraz krukowate.
Dominuje wówczas wyraźnie skowronek. W okresie migracji jesiennej grunty orne są miejscem
żerowania krukowatych a także szpaków Sturnus vulgaris i czajek. Licznie pojawiają się również ptaki
drapieżne.
Nieliczne siedliska łąkowe stanowią siedliska, wykorzystywane głównie przez ptaki wróblowe,
drapieżne oraz kurowate. Typowymi gatunkami dla ugorów są drobne ptaki wróblowe zakładające
gniazda w gęstej roślinności (między innymi łozówka Locustella naevia, cierniówka, świerszczak).
W okresie pozalęgowym ugory wykorzystywane są głównie przez osiadłe łuszczaki, trznadle,
mazurki, odżywiające się nasionami traw i chwastów. W czasie przelotów spotyka się tu także
migrujące drozdy Turdidae. Zadrzewienia występujące na terenie opracowania stanowią potencjalne
siedlisko występowania pospolitych ptaków leśnych oraz gatunków skraju lasów. Będą to przede
wszystkim drobne ptaki wróblowe zakładające gniazda na drzewach i krzewach lub na ziemi, ale
w otoczeniu roślinności drzewiastej. Zadrzewienia śródpolne to również potencjalne siedliska
dzięciołów Picidae nie wymagających zwartych zadrzewień, ptaków drapieżnych terenów otwartych
oraz kurowatych.
Tereny zabudowane obszaru opracowania z ogrodami, sadami przydomowymi, niską
roślinnością trawiastą oraz zróżnicowanym drzewostanem stanowią siedlisko dla ptaków wróblowych
(np. kopciuszek Phoenicurus ochruros, muchołówka szara Muscicapa striata) oraz gołębi domowych
Columba livia f. urbana, jerzyka Apus apus, kawki Corvus monedula, bociana białego oraz
synantropijnych gatunków sów Strigiformes. Na obszarze opracowania z uwagi na mały udział
terenów pod wodami oraz bardzo wąskie doliny cieków wodnych nie występują typowe zgrupowanie
gatunków wodnych i wodnobłotnych. Udział tych gatunków jest z pewnością najbardziej widoczny
w przypadku rzeki Prosny, oraz siedlisk jej towarzyszących - zadrzewienia łęgowe, fragmenty łąk,
19
niewielkie płaty szuwarów oraz inne tereny podmokłe lub wilgotne, stanowiące ważną ostoję
awifauny o znaczeniu lokalnym.
•
Ssaki w tym nietoperze
Zgonie z opracowaniem ekofizjograficznym obszary o charakterze rolno-wiejskim zasiedlają
prawdopodobnie typowe dla nich gatunki gryzoni (mysz domowa Mus musculus, mysz polna
Apodemus agrarius, nornica ruda Myodes glareolus, nornik zwyczajny Microtus arvalis),
owadożernych (jeż zachodni/wschodni Erinaceus europaeus/concolor, kret europejski Talpa
europaea) i drapieżnych (kuna domowa Martes foina, łasica Mustela nivalis itd.), ryjówki Sorex,
rzęsorki Neomys, myszy Apodemus i nornik Microtus. Tereny zalesione są reprezentowane przez
nieco liczniejszą grupę ssaków w tym dużych np. dzik Sus scrofa, sarna Capreolus capreolus, jeleń
Cervus elaphus. Część drobnych ssaków przystosowała się do środowiska zantropogenizowanego.
Dla gatunków leśnych szczególnie ważnym jest zalesiony obszar rozciągający się na południe od
Radłowa, którego znaczenie wzrasta jako korytarza ekologicznego łączącego większe tereny leśne.
Obszar gminy jest potencjalnie zasiedlony przez grupę gatunków nietoperzy siedlisk
antropogenicznych i mozaikowych (rolno-leśnych), takich jak: borowiec wielki Nyctalus noctula, karlik
malutki Pipistrellus pispistrellus, drobny P. pygmaeus i większy P. nathusii, mroczek poźny Eptesicus
serotinus i nocek rudy Myotis daubentonii, gacek brunatny i szary Plecotus auritus, P. austriacus.
Duże kompleksy leśne, takie jak wokół Radłowa i na zachód od Ligoty Oleskiej, mogą zamieszkiwać
nietoperze typowo leśne jak np.: nocek Natterera Myotis nattereri, nocek Bechsteina Myotis
bechsteinii, nocek Brandta Myotis brandtii, nocek wąsatak Myotis mystacinus, mopek Barbastella
barbastellus, nocek duży Myotis myotis. Stabilność lokalnej populacji nietoperzy zapewniają
w głównej mierze lasy, których skraje stanowią najbogatsze żerowiska, a dziuplaste drzewa
zapewniają kryjówki. Szczególnie istotny jest fakt obecności korytarza ekologicznego wzdłuż rzeki
Prąd, którym prawdopodobnie odbywają się dobowe przeloty nietoperzy oraz być może sezonowe
migracje.
Struktura ekologiczna
Obszar objęty zmianą studium w strukturach ekologicznych województwa opolskiego
wyznaczonych w ramach krajowej sieci ekologicznej ECONET – Polska położony jest częściowo
w obrębie obszaru węzłowego 10K Bory Stobrawskie (Biocentrum ponadregionalnego Borów
Stobrawsko-Lublinieckich), obejmujące duże, zwarte kompleksy leśne w południowej części gminy,
Obszary
leśne
odznaczają
się
dużym
zróżnicowaniem
siedliskowym,
ponadto
zgodnie
z dokumentami regionalnymi stanowią fragment korytarza migracyjnego dużych ssaków.
Ponadto wyodrębniono:
•
Biocentrum lokalne, obejmujące kompleks lasów i wilgotnych łąk w dorzeczu potoku Piskara.
Obszar odznacza się znacznym bogactwem flory i fauny.
20
•
Korytarz ekologiczny doliny Prosny – dolina Prosny stanowi korytarz ekologiczny rangi
ponadregionalnej. W jej skład wchodzi zarówno podmokłe dno dolinne, jak i strefy skarpowe
z formami małych wąwozów, zwykle zadrzewione i zalesione.
•
Korytarz ekologiczny doliny Piskary – dolina Piskary jest korytarzem rangi lokalnej, przebiega
w otoczeniu kompleksów leśnych jako uzupełnienie wymienionego powyżej lokalnego
biocentrum.
•
Korytarz ekologiczny doliny rzeki Prąd – jest to dolina rangi lokalnej. Dolina tej rzeki wchodzi
w skład wymienionego biocentrum rangi ponadregionalnej, stanowiąc uzupełnienie jego
zmienności siedliskowej.
•
Wyspy ekologiczne – tego typu struktury ekologiczne obejmują występujące w otoczeniu
gruntów rolnych ekosystemy leśne różnej wielkości, w tym zwłaszcza największe z nich:
kompleks leśny na zachód od Ligoty Oleskiej, kompleks na zachód od Radłowa.
•
Miejscowe ciągi (korytarze) ekologiczne obniżeń dolinnych - małe obniżenia dolinne stanowią
istotne uzupełnienie systemu przyrodniczego gminy Radłów. Przede wszystkim są to
ekosystemy łąkowo-pastwiskowo-wodne, miejscowo zadrzewieniowe. Łąki i zadrzewienia
ciągną się w otoczeniu cieków wodnych, stanowiąc ich obudowę biologiczną, umożliwiając
przemieszczanie lokalnych, a także ponadlokalnych, gatunków zwierząt.
Ochrona prawna zasobów przyrody
Na terenie opracowania obiektami chronionymi na mocy ustawy o ochronie przyrody są:
pomniki przyrody: klon jawor (park w Biskupicach) i 2 jodły pospolite (Leśnictwo Sternalice oddz. 15).
oraz użytki ekologiczne zlokalizowane na terenach leśnych Nadleśnictwa Olesno w Leśnictwie
Sternalice:
•
użytek ekologiczny „Babrzysko” – o powierzchni 0,75 ha, w którym przedmiotem ochrony jest
śródleśne bagienko porośnięte wierzbami i brzozami, wykorzystywane przez dziki jako
kąpielisko,
•
użytek ekologiczny „Krzyżowki” – o powierzchni 0,15 ha, w którym przedmiotem ochrony jest
śródleśne bagienko i zbiornik wodny, będące miejscem występowania ptaków wodnobłotnych
21
Ryc.1 Obszary objęte ochroną prawną w rejonie opracowania. 1 - Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Załęczański
Łuk Warty”, 2 - „Załęczański Park Krajobrazowy”, 3 – Obszar Chronionego Krajobrazu „Lasy Stobrawsko-Turawskie”,
4 – Użytek ekologiczny „Olszynka”, 5 - Użytek ekologiczny „Kapielisko”, 6 - Użytek ekologiczny „Babrzysko”,
7- Użytek ekologiczny „Krzyżówki”, 8 - Rezerwat przyrody „Bukowa Góra”, 9 - Rezerwat przyrody „Modrzewiowa
Góra”, 10 - Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Pradolina i źródliska rzeki Stobrawy”.
Źródło: opracowanie własne na podstawie www. geoportal.pl
Inne obszary chronione zlokalizowane są w dużo większej odległości m.in.:
•
Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Załęczański Łuk Warty – ok. 9,2 km od granic
opracowania,
•
Rezerwat przyrody Bukowa Góra – ok. 9,6 km od granic opracowania,
•
Rezerwat przyrody Modrzewiowa Góra – ok. 10 km od granic opracowania
•
Załęczański Park Krajobrazowy – ok. 8 km od granic opracowania,
Na północ od terenu opracowania (w odległości ok. 9 km) położony jest obszar Natura 2000
Załęczański Łuk Warty PLH100007 obejmujący dolinę Warty od Lisowic do Kochlewa i teren
w zakolu rzeki o powierzchni 9 317,2 ha. Występują tu liczne utwory krasowe takie jak: jaskinie,
źródła, skałki, studnie i leje. Ostoja ważna dla ochrony bioróżnorodności. Stwierdzono tu ponad 100
22
zbiorowisk roślinnych, w tym z ciekawymi wapieniolubnymi gatunkami. Dobrze zachowane płaty
naturalnych drzewostanów dębowych, typowo wykształcone murawy napiaskowe. Łącznie
stwierdzono tu 13 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG:
•
Starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion,
Potamion,
•
Ciepłolubne, środlądowe murawy napiaskowe Koelerion glaucae,
•
Murawy kserotermiczne Festuco-Brometea,
•
Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie Arrhenatherion elatioris,
•
Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk,
•
Jaskinie nieudostępnione do zwiedzania,
•
Ciepłolubne buczyny storczykowe Cephalanthero-Fagenion,
•
Pomorski kwaśny las brzozowo-dębowy Betulo-Quercetum,
•
Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe Salicetum albo-fragilis, Populetum albae,
Alnenion,
•
Ciepłolubne dąbrowy Quercetalia pubescenti-petraeae,
•
Sosnowy bor chrobotkowy Cladonio-Pinetum i chrobotkowa postać Peucedano-Pinetum.
Obszar wyróżnia się obecnością formacji krasowych z 24 jaskiniami - miejscami zimowania bogatych
populacji nietoperzy. Łącznie występuje tu 8 gatunków kręgowców z Załącznika II Dyrektywy Rady
92/43/EWG:
•
Nocek bechsteina Myotis bechsteini,
•
Nocek duży Myotis myotis,
•
Bobr Castor fiber,
•
Wydra Lutra lutra,
•
Traszka grzebieniasta Triturus cristatus,
•
Minóg strumieniowy Lampetra planeri,
•
Boleń Aspius aspius,
•
Piskorz Misgurnus fossilis.
Spośród ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG stwierdzono
tu występowanie następujących gatunków:
•
Bocian czarny Ciconia nigra,
•
Bocian biały Ciconia ciconia,
•
Warzęcha Platalea leucorodia,
•
Jarząbek Bonasa bonasia,
•
Kropiatka Porzana porzana,
•
Rybitwa rzeczna Sterna hirundo,
23
•
Rybitwa rzeczna Sternula albifrons,
•
Lelek Caprimulgus europaeus,
•
Zimorodek Alcedo atthis,
•
Dzięcioł zielonosiwy Picus canus,
•
Dzięcioł duży Dryocopus martius,
•
Lerka Lullula arborea,
•
Gąsiorek Lanius collurio,
•
Ortolan Emberiza hortulana,
•
Cietrzew Tetrao tetrix tetrix.
Poza wyżej wymienionymi gatunkami nietoperzy, wymienionymi w Załączniku I Dyrektywy Rady
79/409/EWG, na omawianym obszarze stwierdzono ponadto występowanie następujących gatunków
nietoperzy: Mroczek późny Eptesicus serotinus, Nocek Brandta Myotis brandtii, Nocek rudy Myotis
daubentonii, Nocek Natterera Myotis nattereri, Borowiec wielki Nyctalus noctula, Gacek brunatny
Plecotus auritus, Gacek szary Plecotus austriacus.
Rezerwat Przyrody Bukowa Góra zajmuje obszar o powierzchni 1,06 ha, utworzony w roku
1959. Rezerwat leży na terenie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Głównym przedmiotem
ochrony rezerwatu jest starodrzew bukowy (rezerwat leśny), reprezentujący ubogą i przekształconą
postać buczyny niżowej. Najstarsze, okazałe buki, w wieku od 150 lat do ponad 200 lat, osiągają
obwody pni od 2 do 3,5 metra. Domieszkę w drzewostanie bukowym, o niezbyt dużym zwarciu,
stanowią grab, klon, jawor, wiąz, lipa, sosna i świerk. W granicach rezerwatu występują liczne
źródliska, dające początek niewielkiemu potokowi. Występuje tu między innymi traszka grzebieniasta.
Na wschód od terenu opracowania położony jest Rezerwat Przyrody Modrzewiowa Góra
obejmujący fragment lasu mieszanego ze starodrzewem modrzewia polskiego, w typie grądu
subkontynentalnego i kontynentalnego boru mieszanego. Jego powierzchnia to 49,27 ha.
W drzewostanie dominuje wspomniany modrzew bedący głównym przedmiotem ochrony oraz dąb.
Najstarsze modrzewie osiągają wiek ponad 150 lat i wysokość ponad 35 metrów. Najstarsze dęby
mają ponad 200 lat. W rezerwacie notowana jest obecność rzadkich gatunków chrząszczy: jelonka
rogacza i rohatyńca, kilku gatunków biegaczy i tęczników, gniazdowanie kobuza, pustułki i dzięcioła
zielonego oraz występowanie popielicy.
Na północny-wschód od terenu opracowania położony jest również Załęczański Park
Krajobrazowy, który obejmuje północno-wschodnią część Wyżyny Wieluńskiej będącej częścią
Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Przez park przepływa Warta, przecinając jego obszar ok. 40.
kilometrowym łukiem. Najwartościowszymi przyrodniczo elementami związanymi z jurajskim
24
podłożem ZPK są ostańce wapienne z murawami kserotermicznymi. Flora Załęczańskiego Parku
Krajobrazowego liczy około 1200 gatunków roślin naczyniowych, mchów i porostów, w tym 33 gatunki
roślin podlegających ochronie, w tym 21 objętych ochroną ścisłą. Duża różnorodność biotopów
sprawia, że zasiedlająca go fauna jest również różnorodna. Udokumentowano występowanie 61
cennych gatunków zwierząt, wśród których 16 stanowią gatunki chronione, 32 to gatunki znajdujące
się na czerwonych listach krajowych i regionalnych oraz 10 to gatunki rzadkie. Charakterystyczną
grupą fauny bezkręgowców wyróżniającą teren Załęczańskiego Parku Krajobrazowego są liczne
gatunki kserotermiczne, głównie motyli oraz chrząszczy.
Zauważalne walory doliny Warty sprzyjają także awifaunie. Stwierdzono tu między innymi lęgi
tracza nurogęsi Mergus merganser, gniazdującego w ilości kilku par w dziuplach nadbrzeżnych
drzew. Odnotowano tu również lęg: gągoła Bucephala clalangu oraz łabędzia krzykliwego Cygnus
cygnus. Łącznie, na obszarze parku odnotowano występowanie około 130 gatunków ptaków.
Najważniejszym zimowiskiem nietoperzy na terenie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego
jest jaskinia "Szachownica – liczba hibernujących nietoperzy przekracza tutaj 1000 osobników. Do
zimujących najliczniej należą: nocek duży Myotis myotis, nocek Natterera Myotis nattereri. Nieco
mniej liczne są nocki rude Myotis daubentonii, gacki brunatne Plecotus auritus, mopki Barbastella
barbastellus. Regularnie spotyka się nocka wąsatka Myotis mystacinus, nocka Brandta Myotis
brandti, mroczka poźnego Eptesicus serotinus, nocka Bechsteina Myotis bechsteini, nocka
łydkowłosego Myotis dasycneme.
3.10 Krajobraz
Na kształt krajobrazu obszaru opracowania składają się ukształtowanie oraz pokrycie terenu
w tym wytworzone na skutek działalności człowieka. Rzeźba terenu z charakterystycznymi
wzniesieniami i wyraźnymi dolinami wzdłuż cieków wodnych, w tym malowniczą doliną rzeki Prosny
jest urozmaicona. W krajobrazie dominują pola uprawne z grupami zieleni śródpolnej, w części
południowej zaznacza się obecność terenów leśnych o znacznej powierzchni. Na terenie gminy
dotychczas nie ustanowiono żadnych form ochrony ze względu na walory krajobrazowe, chociaż w jej
obrębie znajdują się obszary kwalifikujące się do takiej ochrony.
Istniejąca sieć osadnicza jest wkomponowana w lokalny krajobraz, z miejscowościami
o historycznie ukształtowanych układach urbanistycznych, z często występującymi fragmentami
założeń alejowych przebiegającymi wzdłuż dróg.
Krajobraz kulturowy tworzą liczne zabytki architektury i budownictwa wpisane do rejestru
zabytków
lub
gminnej
ewidencji
zabytków,
występujące
poszczególnych miejscowości.
Dobra kultury wpisane do rejestru zabytków obejmują:
•
Kościół p.w. Św. Jadwigi – drewniany,
25
w
obrębie
zabudowy
wiejskiej
•
Kościół poewangelicki p.w. Św. Jacka w Biskupicach, wraz z pozostałościami cmentarza
przykościelnego,
•
Dwór w Biskupicach,
•
Dworek w Psurowie,
•
Oficyna w Psurowie
•
Cmentarz katolicki z kościołem i ogrodzeniem w Radłowie
•
Kościół
p.w.
Św.
Mateusza
w
Sternalicach,
wraz
z
pozostałościami
cmentarza
przykościelnego,
•
Dwór w Sternalicach.
Tereny zespołów i obiektów dziedzictwa kulturowego wpisane do ewidencji dóbr kultury
w poszczególnych miejscowościach:
•
Biskupice: układ przestrzenny miejscowości, otoczenie kościoła św. Jadwigi, otoczenie
kościoła św. Jacka, ochrona zespołu pofolwarcznego,
•
Stare Karmonki: układ przestrzenny miejscowości, zespół folwarczny, dawna aleja spacerowa
z dworu na Górę Karmońską,
•
Karmonki Nowe: pozostałość zespołu pofolwarcznego,
•
Kościeliska: układ przestrzenny miejscowości, zespół kościoła Narodzenia NMP, zespół
poforwarczny,
•
Sternalice: układ przestrzenny miejscowości, zespół podworski i pofolwarczny, cmentarz
grzebalny,
•
Psurów: układ przestrzenny miejscowości, zespół podworski,
•
Radłów: układ przestrzenny miejscowości, cmentarz grzebalny.
Ponadto występują liczne stanowiska archeologiczne o zróżnicowanej wartości poznawczej
rozmieszczone na terenie całej gminy.
3.11 Klimat akustyczny i emisja niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego
W obrębie analizowanego terenu nie występują źródła hałasu mające istotny wpływ na klimat
akustyczny. Uciążliwość istniejących dróg w zakresie emisji hałasu jest niewielka ze względu na
stosunkowo niewielkie ich obciążenie ruchem. Na analizowanym
terenie poziom hałasu
komunikacyjnego nie stanowi, z punktu widzenia mieszkańców, istotnego źródła hałasu. Jedynie
wartości chwilowe hałasu, związane z przejazdem samochodów ciężarowych lub większej liczby
samochodów osobowych mogą wpływać na chwilowy klimat akustyczny i stanowić dominujące źródło
hałasu. Dodatkowym czynnikiem lokalnej uciążliwości są zakłady produkcyjne i usługowe, zwłaszcza
zakłady obróbki drewna, jednakże nie jest znana ich faktyczna, potwierdzona pomiarami, uciążliwość.
Właściwe funkcjonowanie tych obiektów sprowadza się do zachowania standardów akustycznych
określonych w przepisach szczególnych.
26
Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku reguluje Rozporządzenie Ministra Środowiska
z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. Nr 120,
poz 826, z późn. zm.). Dopuszczalne równoważne poziomy dźwięku A w decybelach (dB), dla emisji
pochodzącej z dróg lub linii kolejowych, oraz pozostałych obiektów i działalności będących źródłem
hałasu dla różnych rodzajów terenu występujących na terenie gminy przedstawia poniższa tabela.
Dopuszczalny poziom hałasu w dB
Drogi lub linie kolejowe
lp
Rodzaj terenu
Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem
hałasu
L AeqD
L AeqN
L AeqD
L AeqN
przedział czasu
odniesienia równy 16
godzinom
przedział czasu
równy 8 godzinom
przedział czasu
odniesienia równy
8 najmniej
korzystnym godzinom
dnia kolejno po sobie
następującym
przedział czasu
odniesienia równy
1 najmniej
korzystnej
godzinie nocy
2
a. tereny zabudowy
mieszkaniowej jednorodzinnej
b. tereny zabudowy związanej ze
stałym lub czasowym pobytem
dzieci i młodzieży
c. tereny domów opieki społecznej
d. tereny szpitali w miastach
61
56
50
40
3
a. tereny zabudowy
mieszkaniowej wielorodzinnej i
zamieszkania zbiorowego
b. tereny zabudowy zagrodowej
c. tereny
rekreacyjno- wypoczynkowe
d. tereny mieszkaniowo-usługowe
65
56
55
45
Ponadto linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia 400 kV generuje jednostajny, ciągły
hałas, który potocznie można określić jako „buczenie” przebiega w północnej części gminy terenami
rolniczymi, z dala od terenów zamieszkałych, przez co zagrożenie tym źródłem hałasu należy
traktować jako pomijalne.
Wspomniana powyżej linia elektroenergetyczna wysokich napięć 400 kV jest także
najistotniejszym źródłem emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego na obszarze
objętym zmianą studium. Źródłem pola elektromagnetycznego są również linie średnich napięć oraz
stacje transformatorowe, jednak ich oddziaływanie na środowisko w zakresie promieniowania
niejonizującego jest dużo niższe i praktycznie pomijalne. W miejscowości Kolonia Biskupska
zlokalizowany jest stacja bazowa telefonii komórkowej, która stanowi również źródło pola
elektromagnetycznego. Narażenie na oddziaływanie pola elektromagnetycznego ma miejsce
podczas eksploatacji urządzeń wytwarzających energię elektromagnetyczną i może ono występować
w każdym miejscu. Na terenie gminy nie występują stacje energetyczne czy też źródła
niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego w postaci obiektów radiokomunikacyjnych,
w tym: stacji nadawczych radiowych i telewizyjnych, obiektów radiolokacyjnych.
27
4.
Ocena tendencji zmian w środowisku w przypadku braku realizacji ustaleń
projektowanego dokumentu
Brak realizacji ustaleń zmiany studium spowoduje utrzymanie istniejącego stanu środowiska,
nie przewiduje się jego pogorszenia. Niezależnie od przyjęcia niniejszego dokumentu będą
następować zmiany w zagospodarowaniu terenów o niewielkiej intensywności. Zmiany środowiska
na tym terenie należy rozpatrywać w powiązaniu z oddziaływaniami zewnętrznymi związanymi
z funkcjonowaniem większego obszaru, co ma niewątpliwy wpływ na jakość poszczególnych
komponentów środowiska na terenie opracowania.
Ustalenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy nie
stanowią narzędzia, które w bezpośredni sposób kształtowałyby zmiany w środowisku. Jego
postanowienia są wiążące przy sporządzaniu planów miejscowych i to dopiero ich przepisy wraz
z przepisami odrębnymi z zakresu ochrony środowiska mogą stanowić podstawę do działań
powodujących przekształcenia w tym zakresie.
Reasumując stwierdzić należy, że brak realizacji ustaleń projektowanego dokumentu nie
wpłynie na tendencje zmian w środowisku. Jednakże zaniechanie opracowania planów miejscowych,
zgodnych z ustaleniami studium oraz nie objęcie ochroną wskazanych w studium obszarów
o wysokich walorach przyrodniczo-krajobrazowych może mieć dla środowiska negatywnie skutki.
5. Istniejące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji
projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące obszarów podlegających
ochronie prawnej na mocy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody
W obszarze opracowania zmiany studium obszarami chronionymi na mocy ustawy o ochronie
przyrody są 3 pomniki przyrody oraz 2 użytki ekologiczne „Babrzyska” i „Krzyżowki”. Analizowany
dokument uwzględnia obiekty chronione a przewidywane zmiany w zagospodarowaniu terenów nie
generują zagrożeń w stosunku do ich przedmiotu ochrony. Z powodu oddalenia obszaru opracowania
od innych terenów objętych ochroną na mocy wspomnianej ustawy należy uznać, iż nie zachodzi
ryzyko wystąpienia negatywnego oddziaływania na zasoby chronione w ich granicach.
Nie ulega wątpliwości, że ustalenia zmiany studium będą mieć wpływ na przyszłe
zagospodarowanie terenów, a tym samym na stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego,
oddziaływania mogą dotyczyć w szczególności takich komponentów jak: świat zwierząt i krajobraz,
świat roślin, gleby, wody powierzchniowe i podziemne a także mogą wpływać na zdrowie człowieka.
Z punktu widzenia projektowanego dokumentu istotne będzie przede wszystkim:
•
zachowanie
ekosystemów
o
ponadprzeciętnych
wartościach
i przyrodniczych - tereny proponowane do objęcia ochroną prawną.
krajobrazowych
Dotyczy to
w szczególności obszaru położonego po zachodniej stronie rzeki Prosny z naturalnym
krajobrazem lodowcowym i związane jest z ograniczeniami w zagospodarowaniu w zakresie
lokalizacji dominant krajobrazowych;
28
zachowanie ciągłości korytarzy ekologicznych w szczególności w dolinie rzeki Prosny oraz
•
pozostałych cieków wodnych, które stanowią podstawowe elementy struktury przyrodniczej
gminy. Jest to jeden z warunków utrzymania różnorodności biologicznej naturalnych siedlisk,
nieleśnych zbiorowisk roślinnych i fauny.
Ochrona zbiorowisk leśnych oraz zadrzewień z przewagą cech zespołów naturalnych.
•
Zachowanie ww. obszarów przed przekształceniami ma podstawowe znaczenie dla bioróżnorodności
środowiska przyrodniczego gminy i funkcjonowania lokalnych ekosystemów.
Ponadto z punktu widzenia projektowanego dokumentu do najistotniejszych problemów
ochrony środowiska należy ograniczenie środowiskowych zagrożeń dla zdrowia ludzi w tym
wynikających z lokalizacji elektrowni wiatrowych,
-
ochrona przed hałasem,
-
ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych przed zanieczyszczeniem,
-
ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego.
6. Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym
i krajowym
Cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu międzynarodowym i wspólnotowym
realizowane są w Polsce poprzez odpowiednie akty prawne w tym ustawy i rozporządzenia. Należy
zauważyć, że ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na
środowisko, na podstawie której sporządzona została niniejsza prognoza jest aktem prawnym
dostosowującym ustawodawstwo naszego kraju do wymogów unijnych w zakresie strategicznych
ocen oddziaływania na środowisko. Konwencja o Różnorodności Biologicznej sporządzona w Rio de
Janeiro w dniu 05 czerwca 1992 roku wprowadza procedury wymagające wykonania oceny
oddziaływania na środowisko projektów, które mogą mieć znaczenie dla różnorodności biologicznej.
Cele ochrony środowiska na szczeblu krajowym zostały ujęte w Polityce Ekologicznej
Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, w której zwrócono szczególną uwagę na
aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym. Kierunki przekształceń struktury przestrzennej
ustalone w studium powinny spełniać wymogi zawarte w tym dokumencie tj. kształtować ład
przestrzenny pozwalając na racjonalną gospodarkę. O zasadzie zrównoważonego rozwoju mówi
Konstytucja RP w art. 5 – „Rzeczpospolita Polska (...) zapewnia ochronę środowiska, kierując się
zasadą zrównoważonego rozwoju”. Kryteria zrównoważonego rozwoju zostały uwzględnione
w analizowanym projekcie studium przy wyznaczaniu kierunków i zasad zagospodarowania
przestrzennego poprzez tworzenie struktur oddziałujących hamująco na dewastację środowiska
przyrodniczego i jego aktywną ochronę, racjonalne wykorzystywanie zasobów przyrodniczych,
eksponowanie wartości krajobrazowych, utrzymywanie równowagi ekologicznej.
29
Innym dokumentem mającym na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony środowiska
naturalnego i zdrowia ludzkiego oraz ogólną poprawę środowiska i jakości życia jest Decyzja
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 lipca 2002 r. ustanawiająca Szósty Program Działań
Wspólnoty w zakresie ochrony środowiska. Program ten ma na celu stabilizację stężenia w powietrzu
gazów przyczyniających się do efektu cieplarnianego na poziomie, który nie będzie powodował
nienaturalnych
zmian
klimatycznych
na
ziemi.
Porusza
również
kwestię
substancji
zanieczyszczających produkowanych przez człowieka, które powodują negatywny wpływ, lub
stanowią poważne ryzyko dla zdrowia ludzkiego. Kolejnym celem programu jest ochrona i odnowa
istniejących systemów przyrody oraz ograniczenie wymierania różnorodności biologicznej. Inne cele
to założenia dotyczące lepszego wykorzystania zasobów, gospodarki odpadami i zrównoważonego
rozwoju. Dokument ten wskazuje szereg zadań mających na celu m.in. osiągnięcie poziomów jakości
ziemi i wody powierzchniowej, które nie wywołują znacznego wpływu oraz zagrożenia dla zdrowia
ludzkiego i środowiska naturalnego. W ramach tych ustaleń mieszczą się w szczególności zapisane
w punkcie 3 ustaleń kierunków zagospodarowania przestrzennego projektu studium zasady ochrony
środowiska służące ochronie zasobów i jakości wód płynących, podziemnych oraz powietrza a także
ograniczania uciążliwości lokalizowanych obiektów.
Najważniejszymi ustaleniami w zakresie ochrony
środowiska na szczeblu państw
członkowskich Unii Europejskiej są Dyrektywy. Wśród nich należy wymienić Dyrektywę 2009/28/WE
w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych będąca częścią unijnego pakietu
klimatyczno-energetycznego, który zakłada przede wszystkim redukcję emisji CO 2 o 20 %. do 2020
roku. Zgodnie z Dyrektywą ponad 1/3 energii elektrycznej wytwarzanej w UE musi pochodzić do tego
czasu ze źródeł odnawialnych (w Polsce 15 %) a energia wiatrowa będzie stanowiła największą
część tego udziału. Obecnie trwają prace nad wdrożeniem przepisów ww. Dyrektywy poprzez nową
ustawę o odnawialnych źródłach energii. Przedmiotowy dokument planistyczny umożliwiający
lokalizacją elektrowni wiatrowych przyczyni się do zwiększenia udziału energii odnawialnej w ogólnej
produkcji energii.
Podstawą prawną tworzenia sieci NATURA 2000 są dyrektywy: której celem jest zachowanie
zagrożonych wyginięciem siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy
(Dyrektywa Rady 79/40/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków
-
Dyrektywa Ptasia oraz Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony
siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory - Dyrektywa Siedliskowa) ze względu na
występowania w rejonie opracowania siedlisk i gatunków będących w kręgu zainteresowania UE.
Z powyższego wynika, że cele ochrony środowiska na szczeblu międzynarodowym,
międzyczłonkowskim i krajowym zostały przynajmniej częściowo uwzględnione w analizowanym
dokumencie, dla którego sporządzona została niniejsza prognoza. W niniejszym projekcie znajduje to
wyraz przede wszystkim w ustaleniach dotyczących zapisania jak najbardziej racjonalnych zasad
30
kształtowania przestrzeni objętej zmianą studium, w zachowaniu powiązań przyrodniczych poprzez
ochronę terenów przed zainwestowaniem.
7. Oceny stopnia zgodności zapisów projektowanego dokumentu z zapisami planu
zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego, w części dotyczącej
zasad lokalizacji turbin wiatrowych na terenie województwa opolskiego
Zgodnie z ustaleniami Planu zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego
„obszarami predysponowanymi dla lokalizacji elektrowni wiatrowych są tereny niezalesione oraz
wyniesione ponad poziom otoczenia, z wyłączeniem dolin rzecznych i terenów cennych przyrodniczo
i krajobrazowo, w tym poza rezerwatami przyrody, parkami krajobrazowymi i ich otulinami, obszarami
chronionego krajobrazu, obszarami Natura 2000 oraz poza terenami w granicach projektowanych
rezerwatów przyrody, parków krajobrazowych i ich otulin, obszarów chronionego krajobrazu,
obszarów Natura 2000, a także poza korytarzami ekologicznymi i poza obszarami wskazanymi
w stanowisku Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody z 1 października 2008 r. w sprawie ochrony
krajobrazu w procesie lokalizacji farm elektrowni wiatrowych na terenie województwa opolskiego.
Analiza terenów potencjalnej lokalizacji farm wiatrowych na terenie gminy Radłów
w odniesieniu do obszarów predysponowanych do ich lokalizacji wskazanych na mapach planu
zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego (nr 6 – Wykorzystanie zasobów
środowiska, nr 11 - Infrastruktura techniczna) wykazała, że jedynie teren położony na północ od
miejscowości Wichrów został wyznaczony zgodnie z wytycznymi planu województwa. Tereny na
wschód od Wolęcina i Lgoty Oleskiej oraz na północ od Sternalic są częściowo położone
w obszarach predysponowanych, a teren na północ od Biskupic oraz tereny w pobliżu miejscowości
Kościeliska wyznaczono poza obszarami predysponowanymi do rozwoju energetyki wiatrowej.
Jednakże dla obszarów obejmujących część gruntów sołectw: Sternalice, Wichrów, Ligota Oleska,
Radłów, Wolęcin została sporządzona, zgodnie ze stanowiskiem Wojewódzkiej Rady Ochrony
Przyrody, wstępna analiza określająca uwarunkowania przestrzenne, przyrodnicze i krajobrazowe,
umożliwiająca wskazanie optymalnych terenów dla lokalizacji elektrowni wiatrowych. Natomiast
w odniesieniu do terenów potencjalnej lokalizacji farm wiatrowych w rejonie Kościeliska i Biskupice
szczegółowa analiza możliwości ich realizacji nie została przeprowadzona, uwzględniająca przede
wszystkim zalecenia dokumentów regionalnych: Stanowisko Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody
w Opolu z 1 października 2008 r. w sprawie ochrony krajobrazu w procesie lokalizacji farm elektrowni
wiatrowych na terenie województwa opolskiego, Przestrzenne uwarunkowania rozwoju energetyki
wiatrowej w województwie opolskim (Urząd Marszałkowski Województwa Opolskiego, Opole, 2010).
Należy również zauważyć, że zgodnie z wynikami prac „Studium z zakresu wykorzystania
energii odnawialnej i biopaliw województwa opolskiego”, będącego elementem Strategii Rozwoju
Województwa Opolskiego oraz zapisami Planu rozwoju odnawialnych źródeł energii w województwie
31
opolskim (przyjętego uchwałą Zarządu Województwa Opolskiego Nr 4640/2010 z dnia 9 marca
2010 r.) północny obszar gminy Radłów (za wyjątkiem terenów proponowanych do objęcia ochroną
jako obszar chronionego krajobrazu „Wzniesienia Kozłowickie”) predestynowany jest do rozwoju
energetyki odnawialnej wykorzystującej siłę wiatru.
Oceniając stopień zgodności ustaleń projektowanego dokumentu z zapisami planu
zagospodarowania
przestrzennego
województwa
opolskiego
(w
tym
w
szczególności
ze
stanowiskiem Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody), w części dotyczącej zasad lokalizacji turbin
wiatrowych na terenie województwa opolskiego wyodrębniono lokalizacje o następującym stopniu
zgodności:
•
wysoki – obejmuje lokalizacje, dla których na etapie poprzedzającym opracowanie studium
wykonano analizę zgodnie ze stanowiskiem Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody w Opolu;
•
średni - obejmuje lokalizacje, dla których na etapie poprzedzającym opracowanie studium nie
wykonano analizy zgodnie ze stanowiskiem Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody w Opolu,
lokalizacja w obrębie terenu cennego w skali województwa naturalnego krajobrazu
lodowcowego;
•
niski - obejmuje lokalizacje, dla których na etapie poprzedzającym opracowanie studium nie
wykonano analizy zgodnie ze stanowiskiem Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody w Opolu,
lokalizacja w obrębie terenu cennego w skali województwa naturalnego krajobrazu
lodowcowego, obszar eksponowany krajobrazowo.
Powyższą ocenę przedstawiono na załączniku graficznym – załącznik 2.
8. Przewidywane znaczące oddziaływanie na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura
2000 oraz integralność tych obszarów
Głównym celem funkcjonowania Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 jest zachowanie
określonych typów siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin i zwierząt, dla zachowania których
obszary te zostały wyznaczone. W związku z tym w planowaniu rozwoju przestrzennego powinno się
unikać działań mogących:
•
pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których
ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000,
•
wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000,
•
pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.
W granicach przedmiotowego terenu nie występują obszary Natura 2000, najbliżej obszaru
opracowania w odległości ok. 9,2 km znajduje się Obszar Specjalnej Ochrony Siedlisk „Załęczański
Łuk Warty”.
Projektowane zmiany zagospodarowania terenu w analizowanym dokumencie, które mogą
być istotne dla środowiska dotyczą w szczególności lokalizacji terenów elektrowni wiatrowych.
32
W przypadku tego rodzaju inwestycji najbardziej narażone na negatywne oddziaływanie są ptaki
i nietoperze.
Przedmiotem ochrony ww. obszarze Natura 2000, stanowiącym miejsce kolonii rozrodczych
i zimowisk nietoperzy są następujące gatunki nietoperzy: Myotis myotis, nocek Natterera Myotis
nattereri. Nieco mniej liczne są nocki rude Myotis daubentonii, gacki brunatne Plecotus auritus.
Regularnie spotyka się, nocka Brandta Myotis brandti, mroczka późnego Eptesicus serotinus, nocka
Bechsteina Myotis bechsteini. Jednak ze względu na odległość projektowanej inwestycji od obszaru
Natura 2000 „Załęczański Łuk Warty” nie przewiduje się istotnych zagrożeń dla liczebności populacji
nietoperzy. W związku z powyższym stwierdza się, że w wyniku realizacji ustaleń analizowanego
dokumentu, nie wystąpi znaczące oddziaływanie na cele i przedmiot ochrony oraz integralność
obszarów Natura 2000.
9. Przewidywane znaczące oddziaływania na środowisko
Analizowany
dokument
wyznacza
tereny
potencjalnego
rozmieszczenia
elektrowni
wiatrowych. Farmy wiatrowe zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r.
(Dz. U. Nr 213, poz. 1397) w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko
są kwalifikowane jako przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko. W związku
z tym podlegają ocenie oddziaływania na środowisko. Każda planowana inwestycja mogąca
znacząco oddziaływać na środowisko musi uzyskać tzw. decyzję środowiskową, której wydanie
poprzedzone jest oceną oddziaływania na środowisko (OOS). Celem OOS jest określenie czy wpływ
danej inwestycji będzie znaczący dla środowiska, co pomoże w podjęciu decyzji zezwalającej na
realizację danego przedsięwzięcia.
Z uwagi na ogólny charakter projektowanego dokumentu kwestia znaczącego oddziaływania nie
może podlegać bardziej szczegółowej analizie ze względu na brak danych na temat wysokości, mocy
oraz rozmieszczenia turbin.
9.1 Oddziaływanie na rośliny i zwierzęta oraz różnorodność biologiczną
Wyznaczone w projekcie studium kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz
w przeznaczeniu terenów sprzyjają zachowaniu różnorodności biologicznej obszaru. W projekcie
studium wyznaczono tereny wymagające ochrony tj. wskazane do objęcia formą ochrony przyrody,
ciągi korytarzy ekologicznych, kompleksy leśne, zadrzewienia przydrożne (w tym wartościowe
założenia alejowe) oraz grupy zieleni śródpolnej, które mają istotne znaczenie dla zachowania
bioróżnorodności obszaru.
Za korzystne w aspekcie rozpatrywania oddziaływania na florę i faunę należy uznać kierunki
działań polegające na zwiększeniu spójności i ciągłości przestrzennej obszarów poprzez odbudowę
powiązań między obszarami leśnymi i przywracanie użytków zielonych zwłaszcza w obrębie dolin
cieków wodnych oraz zwiększanie areału lasów, które pozwolą na wzbogacenie istniejących
33
ekosystemów. Kształtowanie zalesień w sąsiedztwie istniejących kompleksów leśnych jest bardzo
pożądane ze względów przyrodniczych, powstają wówczas sprzyjające warunki wytworzenia się
biotopu wnętrza lasu co wpływa korzystnie na warunki bytowania zwierząt. W związku z powyższym
działania powinny być ukierunkowane na powiększenie powierzchni leśnej w sąsiedztwie istniejących
terenów leśnych i kształtowane zalesień zgodnie z warunkami siedliskowymi.
Na części terenów przeznaczonych w Studium do zabudowy konieczna będzie likwidacja
części pokrywy roślinnej, konsekwencją zmian będzie utrata części powierzchni biologicznie czynnej.
Przewiduje się, ze skala zmian wprowadzonych analizowanym dokumentem nie będzie istotna dla
środowiska. Projekt Studium wśród wskaźników zagospodarowania określa minimalny udział
powierzchni biologicznie czynnej w stosunku do powierzchni działki budowlanej dla terenów
zabudowy zagrodowej (M1) - 40%, zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (M2) – 50%, zespołów
i obiektów usługowych (U) - 30%, zabudowy produkcyjno – usługowej (PU) i tereny ośrodków
produkcji rolniczej, obsługi rolnictwa oraz przetwórstwa rolniczego (RU) – 20% a także tereny
zabudowy mieszkaniowej w zieleni leśnej (ML) -75%.
Oddziaływanie elektrowni wiatrowych na szatę roślinną będzie miało miejsce wyłącznie na
etapie inwestycyjnym. Na terenach bezpośredniej lokalizacji elektrowni tj. w miejscu fundamentów
oraz dróg serwisowych zlikwidowana zostanie aktualnie występująca roślinność, reprezentowana
głównie przez agrocenozy. Na terenach projektowanych prac budowlanych nie powinna być
zagrożona roślinność drzewiasta i krzewiasta.
W trakcie realizacji obiektów budowlanych w tym budowy elektrowni wiatrowych, w efekcie
uciążliwości związanych z funkcjonowaniem sprzętu budowlanego (hałas, spaliny, drgania,
zagrożenie fizyczne) i dojazdami na place budowy, fauna wyemigruje prawdopodobnie okresowo na
sąsiednie tereny, z wyjątkiem gatunków łatwo podlegających synantropizacji, o dużych zdolnościach
adaptacyjnych do zmiennych warunków środowiskowych. Na terenach bezpośredniej lokalizacji
obiektów oraz na terenach nowych dróg dojazdowych, w związku z likwidacją pokrywy glebowej,
wystąpi likwidacja fauny glebowej.
Obszar potencjalnego rozmieszczenia elektrowni wiatrowych zajmują agrocenozy o niskiej
wartości faunistycznej, ukształtowany ekosystem rolniczy uznać należy za nie wyróżniający się
walorami przyrodniczymi na tle regionu. Jest to obszar występowania gatunków pospolitych oraz
licznych w całym kraju.
Oddziaływanie elektrowni wiatrowych, dotyczy w szczególności awifauny. Elektrownie
wiatrowe oddziałują na ptaki w dwojaki sposób: powodują ginięcie lub uszkodzenie ciała ptaków
w wyniku kolizji z turbiną jak również powodują zmiany rozmieszczenia i zachowania ptaków
spowodowane istnieniem elektrowni. Budowa farmy wiatrowej na terenach lub w pobliżu terenów,
które ptaki migrujące wykorzystują jako tereny wypoczynkowe i żerowiskowe, często rodzi obawy, iż
realizacja inwestycji może przyczynić się do utraty tych siedlisk. W świetle dostępnych wyników
34
prowadzonych dotychczas badań budowa farmy wiatrowej nie musi pociągać za sobą znaczącego
oddziaływania inwestycji na ptaki w tym zakresie. Znaczące oddziaływanie oznaczałoby bowiem
trwałe wypłoszenie ptaków z danego terenu i w konsekwencji zmianę stałych tras ich migracji na
takie, które miałyby znaczący wpływ na ich kondycję, a w konsekwencji na zdolności rozrodcze, czy
zdolność przeżycia. Biorąc pod uwagę fakt, iż trasy migracyjne ptaków wynoszą ponad tysiąc
kilometrów, rezygnacja z terenów żerowiskowych czy wypoczynkowych na obszarze o powierzchni
kilkuset ha, zajętym pod farmę wiatrową, nie powinna mieć istotnego znaczenia. Co więcej, obecność
elektrowni wiatrowych nie musi wcale oznaczać, że ptaki zrezygnują z danego terenu jako miejsca
żerowania czy wypoczynku. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że elektrownie
wiatrowe silniej działają na ptaki przelotne niż na ptaki lęgowe, które w jakiś sposób przyzwyczajają
się do takiego sąsiedztwa. Wpływ przedsięwzięcia na skład i liczebność lokalnych populacji ptaków
lęgowych możliwy będzie do oceny po wykonaniu szczegółowych badań terenowych – monitoringu
przedrealizacyjnego.
Wyniki
wspomnianego
monitoringu
zostaną
wykorzystane
na
etapie
sporządzania raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko. Monitoring przedrealizacyjny
powinien obejmować okres: przelot wiosenny, jesienny, zimowanie, lęgowy, polęgowy. Dopiero
przeprowadzony monitoring pozwoli na dokładniejsze poznanie występującej awifauny, pozwoli
odpowiedzieć na pytanie czy w analizowanym obszarze nie występują gatunki zagrożone
wyginięciem wymienione w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, czy też stwierdzić istnienie
wyraźnych powiązań i migracji ptaków, między obszarem w miejscu inwestycji z obszarami Natura
2000.
Prawdopodobieństwo wystąpienia i rozmiary ewentualnych kolizji ptaków z turbinami mogą
mieć miejsce zwłaszcza podczas złych warunków pogodowych (mgła, deszcz, opad śniegu, silny
wiatr, pochmurna noc). Dla minimalizacji wpływu siłowni wiatrowej stosuje się odpowiednie
oświetlenie obiektu, kontrastowe malowanie, przeprowadzenie prac budowlanych po okresie
lęgowym (sierpień-marzec). W przypadku stwierdzeń podczas monitoringu porealizacyjnego
zwiększonej kolizyjności z ptakami, konieczne będzie okresowe wyłączanie kolizyjnych turbin.
Na północ od obszaru gminy Radłów w odległości ok. 9,2 km znajdują się miejsca
znaczących w skali kraju zimowisk nietoperzy na obszarach chronionych w ramach sieci Natura
2000. Można przypuszczać, że również w tamtejszych jaskiniach zimują nietoperze występujące
w okresie letnim na obszarze gminy Radłów. Jak wykazały badania w zachodniej Europie najwięcej
kolizji nietoperzy z turbinami wiatrowymi ma miejsce w okresie wędrówek, szczególnie jesiennej,
kiedy to w populacjach pojawiają się osobniki młode, niedoświadczone, po raz pierwszy odbywające
migracje w kierunku zimowisk. Spośród krajowych gatunków nietoperzy bardzo wysoki i wysoki
stopień zagrożenia śmiertelnością w związku z pracą elektrowni wiatrowych odnosi się do: borowca
wielkiego,
borowiaczka,
mroczka
posrebrzanego,
karlika
wielkiego,
malutkiego,
drobnego
i średniego. Jednak nawet w otwartym krajobrazie wędrujące nietoperze nie migrują szerokim
35
frontem, jak ma to miejsce najczęściej w przypadku ptaków, ale raczej ustalonymi korytarzami
migracyjnymi, które mogą być wykryte w oparciu o monitoring akustyczny. Posadowienie turbin
wiatrowych w określonym obszarze wymaga więc przeprowadzenia szczegółowych badań
terenowych, które są wymogiem stawianym przez EUROBATS międzynarodową rezolucję dotycząca
ochrony europejskich populacji nietoperzy, której Polska jest sygnatariuszem.
Zgodnie z wytycznymi dotyczącymi oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze
nie należy stawiać elektrowni wiatrowych we wnętrzu lasu i niebędących lasem skupień drzew;
w odległości mniejszej niż 200 m od granic lasu i niebędących lasem skupień drzew o powierzchni
0,1 ha lub większej; w odległości mniejszej niż 200 m oraz brzegu zbiorników i cieków wodnych
wykorzystywanych przez nietoperze; na obszarach Natura 2000 chroniących nietoperze lub w ich
sąsiedztwie – w odległości mniejszej niż 1 km od znanych kolonii rozrodczych i zimowisk nietoperzy
z gatunków będących przedmiotem ochrony na danym obszarze. Powyższe warunki w przypadku
przedmiotowego dokumentu zostały spełnione.
Ustalenia projektu studium wskazują konieczność doprecyzowania na etapie sporządzania planu
miejscowego lokalizacji turbin wiatrowych ze szczególnym uwzględnieniem tras migracyjnych
populacji awifauny i chiropterofauny.
Podsumowując, w aspekcie rozpatrywania walorów ornitologicznych obszaru opracowania
z uwagi na zamiar lokalizacji w jego obrębie elektrowni wiatrowych, obszar opracowania
zlokalizowany jest korzystnie z punktu widzenia ochrony populacji ptaków. Na obszarze tym nie
występują tereny szczególnie atrakcyjne dla tej grupy zwierząt, takie jak doliny większych rzek, duże
zbiorniki wodne, rozległe obszary podmokłe czy siedliska o wysokim stopniu naturalności.
Ocena wpływu ustaleń projektu studium na szatę roślinną, świat zwierzęcy i różnorodność
biologiczną:
•
charakter zmian – negatywny, pozytywny;
•
typ oddziaływania – bezpośrednie, pośrednie;
•
okres trwania oddziaływania – krótkoterminowe, stałe, długoterminowe;
•
zasięg oddziaływania – lokalny, miejscowe;
•
trwałość przekształceń – nieodwracalne, częściowo odwracalne
9.2 Oddziaływanie na ludzi
Oddziaływanie na ludzi będzie się wiązało z kształtowaniem warunków zdrowotnych, na które
wpływ wywiera: stan sanitarny powietrza atmosferycznego, hałas oraz wiąże się z występowaniem
różnego rodzaju zagrożeń.
Na etapie realizacji inwestycji przewidzianych w projekcie studium wystąpią uciążliwości dla
mieszkańców w postaci hałasu, wibracji a także wzrostu zanieczyszczenia powietrza. Oddziaływania
te wystąpią lokalnie i będą krótkookresowe a ich uciążliwość będzie uzależniona od odległości terenu
budowy i tras przewozu materiałów od istniejących miejsc zamieszkania. Okresowo wzrośnie hałas
36
i wibracje spowodowane pracą maszyn i urządzeń budowlanych, wzrośnie również natężenie ruchu
na części istniejących dróg. W przypadku realizacji elektrowni wiatrowych okres budowy inwestycji ze
względu na odległość od skupisk osadniczych nie powinien wpłynąć niekorzystnie na warunki
egzystencji w terenach zabudowy zagrodowej i mieszkaniowej. Najbardziej odczuwalny dla
mieszkańców okolicznych miejscowości będzie transport zarówno materiałów jak i urobku pojazdami
ciężarowymi.
Na terenie objętym opracowaniem w dalszym ciągu oddziaływania akustyczne będą
związane z hałasem pochodzącym z maszyn rolniczych w związku z funkcjonowaniem na terenie
gminy gospodarstw rolnych lub z maszyn do obróbki drewna w funkcjonujących tartakach i innych
zakładach produkcyjnych i produkcyjno – usługowych o nieznanym jeszcze profilu produkcji.
W wyniku realizacji analizowanego dokumentu nie przewiduje się wzrostu uciążliwości ruchu
komunikacyjnego w zakresie emisji hałasu ponieważ nie powstaną duże ciągi komunikacyjne
o znacznym natężeniu ruchu, ewentualny wzrost będzie związany ze zwiększeniem liczby pojazdów
poruszających się po istniejących i projektowanych drogach.
Potencjalnym źródłem zagrożenia hałasem mogą być planowane na terenie gminy
elektrownie wiatrowe, których zasięg oddziaływania może dochodzić do ok. 500m – 600m.
Rozmieszczenie projektowanych turbin musi uwzględniać konieczność zachowania klimatu
akustycznego na terenach osiedleńczych, związanych z istniejącą i projektowaną zabudową.
Elektrownie wiatrowe są źródłem dwóch rodzajów hałasu: tzw. hałasu mechanicznego,
emitowanego przez przekładnię i generator oraz tzw. szumu aerodynamicznego, emitowanego przez
obracające się łopaty wirnika. Podstawowym działaniem zabezpieczającym przed uciążliwością ze
strony hałasu generowanego przez elektrownie wiatrowe, jest utrzymanie odpowiedniej odległości
tych
instalacji
od
terenów
zabudowy
mieszkaniowej.
Odległość
ta
powinna
wynikać
z przeprowadzonych przez ekspertów analiz, które pozwolą ustalić granice terenu, na którym nie
będą
przekroczone
właściwe
standardy
akustyczne,
określone
w rozporządzeniu
Ministra
Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku.
Na
obszarze
potencjalnego
oddziaływania
akustycznego
inwestycji
dominuje
zabudowa
mieszkaniowa zagrodowa, oraz obiekty byłych państwowych gospodarstw rolnych, pośród których
znajdują się pojedyncze zabudowania o charakterze jednorodzinnym. Tereny zabudowy zagrodowej,
w przeciwieństwie do terenów zabudowy jednorodzinnej, posiadają łagodniejsze standardy
akustyczne. Dlatego sprawa kwalifikacji poszczególnych funkcji terenu może odegrać kluczową rolę
przy ocenie wpływu na klimat akustyczny projektowanej farmy wiatrowej. Poziom 40 dB stanowi
najniższą wartość dopuszczalnego poziomu hałasu pochodzącego od źródeł niekomunikacyjnych,
w tym
od
turbin
wiatrowych.
Dla
mieszkańców
miejscowości
sąsiadujących
z inwestycją
najistotniejszą normą jest wysokość hałasu dopuszczalna w porze nocnej na terenie zabudowy
mieszkaniowej jednorodzinnej, która wynosi 40 dB, a na terenach zabudowy zagrodowej 45 dB.
37
Należy zauważyć, że hałas na poziomie nieco niższym niż 45 dB, mimo iż nie powoduje
przekroczenia norm może powodować obniżenie komfortu w miejscach stałego przebywania
mieszkańców, zwłaszcza w porze nocnej, jeśli będzie obcym dźwiękiem dominującym w otoczeniu.
Hałas emitowany przez elektrownie wiatrowe nie stwarza ryzyka pogorszenia ani utraty słuchu.
Z ryzykiem takim możemy mieć do czynienia dopiero wtedy, gdy hałas przekracza poziom 85 dB.
Hałas emitowany przez elektrownie wiatrowe nie przekracza tej granicy.
Elektrownie wiatrowe z racji charakteru wykonywanej pracy związanej z przemianą energii
wiatru na energię elektryczną, są źródłem hałasu infradźwiękowego, który może osiągać duże
poziomy i stanowi zagrożenie dla otoczenia. Hałas infradźwiękowym (niskoczęstotliwościowy),
obejmuje zakres częstotliwości od około 10 Hz do 250 Hz. Podstawową drogą percepcji
infradźwięków są receptory czucia wibracji człowieka. Energia towarzysząca infradźwiękom może
wywoływać zjawisko rezonansu narządów wewnętrznych człowieka, odczuwalne już od 100 dB.
Przeprowadzone doświadczenia wykazały, że infradźwięki emitowane na poziomie od 40 do 120 dB
nie wywołują negatywnych skutków zdrowotnych. Poziom infradźwięków, których źródłem jest farma
wiatrowa jest jednak zwykle niższy od tzw. tła, czyli poziomu infradźwięków, których naturalnym
źródłem jest np. wiatr. Przeprowadzone niezależne badania w kwestii dźwięków emitowanych przez
turbiny wiatrowe potwierdzają, że nie ma żadnych dowodów na to, by hałas czy infradźwięki, których
źródłem są elektrownie wiatrowe, wywierały negatywny wpływ na
zdrowie lub samopoczucie
człowieka, o ile nie są zlokalizowane bezpośrednio w okolicy stałego przebywania ludzi.
Podstawowym działaniem minimalizującym negatywne oddziaływania w tym zakresie jest
zachowanie odpowiedniej odległości turbin od terenów osadniczych. Pewną uciążliwość dla ludzi
może powodować również tzw. migotanie cieni powodowane przez obracające się łopaty wirnika
turbiny wiatrowej. Najbardziej jest ono odczuwalne w okresie zimowym, kiedy kąt padania promieni
słonecznych jest stosunkowo mały.
Ze względu na oddalenie elektrowni wiatrowych od siedlisk ludzkich nie przewiduje się zagrożeń dla
ludzi wynikających z rozprysku kawałków lodu w przypadku zlodzenia turbin w okresie zimowym
Ze względu na lokalizację turbiny wiatrowej na wysokości pow. 90 m nad poziomem gruntu
poziom pola elektromagnetycznego generowanego przez elementy elektrowni, w poziomie terenu (na
wysokości 1,8 m) jest w praktyce pomijalny. Urządzenia generujące fale elektromagnetyczne
(zarówno generator jak i transformator) znajdą się wewnątrz gondoli i są zamknięte w przestrzeni
otoczonej metalowym przewodnikiem o właściwościach ekranujących, co w konsekwencji powoduje,
że efektywny wpływ elektrowni wiatrowej na kształt klimatu elektromagnetycznego środowiska będzie
równy zero. Oddziaływanie na ludzi to także oddziaływanie w wyniku emisji niejonizującego
promieniowania
elektromagnetycznego.
w urządzeniach
energetycznych
Wytwarzanie
powoduje
powstanie
oraz
przesył
źródła
pola
prądu
elektrycznego
elektromagnetycznego
promieniowania niejonizującego. W wyniku realizacji elektrowni wiatrowych powstaną jego nowe
38
źródła. Jednak zasięg oddziaływania pola elektromagnetycznego wytwarzanego przez turbiny
wiatrowe z uwagi na wysokość zawieszenia generatora i transformatora jest pomijalny i nie wpływa
negatywnie na środowisko i na zdrowie człowieka. Najistotniejszym źródłem promieniowania
niejonizującego i hałasu na terenie opracowania pozostanie linia elektromagnetyczna wysokiego
napięcia 400 kV relacji Dobrzeń - Trębaczew, przewidywana w dokumentach regionalnych do
przebudowy na linię dwutorową. Ze względu na przebieg poza terenami wskazanymi w projekcie
studium do zabudowy nie przewiduje się jej istotnego negatywnego oddziaływania na zdrowie
mieszkańców.
Innym rodzajem zagrożenia może być wystąpienie poważnej awarii. Prawo Ochrony
Środowiska definiuje poważną awarię jako zdarzenie, w szczególności emisję, pożar lub eksplozję,
powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu, w których występuje
jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do natychmiastowego powstania
zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem.
Najwięcej nadzwyczajnych zagrożeń środowiska powodowanych jest przez transport na
skutek wypadków drogowych z udziałem samochodów przewożących materiały niebezpieczne.
Skutki awarii dotyczą przede wszystkim skażenia: gleby, wód powierzchniowych i podziemnych oraz
powietrza, stanowią zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi. Obszar położony jest poza zasięgiem tras
przewozu materiałów niebezpiecznych, nie przewiduje się również nadzwyczajnych zagrożeń
związanych z funkcjonowaniem elektrowni wiatrowych, w sytuacji nadzwyczajnej (katastrofa
budowlana) przez przewrócenie się konstrukcji elektrowni - sytuacja nadzwyczajnego zagrożenia jest
teoretycznie wykluczona, jeśli konstrukcja elektrowni spełnia wszelkie normy w zakresie
wytrzymałości i obciążeń. Ewentualne wywrócenie planowanych w rejonie Radłowa elektrowni nie
zagrozi siedliskom ludzi, które będą się znajdować w odległości 500 m i większej od masztów siłowni
wiatrowych.
Na terenie gminy przewiduje się budowę gazociągu wysokiego ciśnienia relacji Bąków –
Biadacz – Praszka – Krzepice o niewielkim prawdopodobieństwie wystąpienia poważnej awarii
i o trasie przebiegu oddalonej od istniejących i projektowanych terenów zabudowanych.
Ocena wpływu ustaleń projektu zmiany studium na ludzi:
•
charakter zmian – bez znaczenia, negatywne;
•
typ oddziaływania – bezpośrednie, pośrednie, skumulowane;
•
okres trwania oddziaływania – stałe, chwilowe, krótkoterminowe,
•
zasięg oddziaływania – miejscowe, lokalne
•
trwałość przekształceń – nieodwracalne, odwracalne
39
9.3 Oddziaływanie na wody powierzchniowe i podziemne
Oddziaływanie na wody należy rozpatrywać w dwóch aspektach: w aspekcie ich stanu
sanitarnego oraz w aspekcie ich zasobów, w tym warunków odpływu i retencji.
Planowane kierunki przeznaczenia terenu mogą powodować przenikanie do wód gruntowych
skażeń chemicznych i biologicznych oraz spływ zanieczyszczeń do wód powierzchniowych. Ze
względu na położenie części obszaru gminy w zasięgu Głównego Zbiornika Wód Podziemnych
Częstochowa W (GZWP nr 325) oraz chronionej zlewni rzeki Prosny istotne znaczenie ma ochrona
zasobów i jakości wód. Analizowany dokument zawiera ustalenia służące ochronie wód
powierzchniowych i podziemnych, należą do nich:
•
wprowadzenie zakazu wprowadzania nieoczyszczonych ścieków do gruntu i wód oraz
sukcesywne wyposażanie zwartych zespołów osiedleńczych w sieć kanalizacji sanitarnej,
•
wprowadzenie zakazu składowania odpadów oraz lokalizowania działalności gospodarczych
i przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko,
•
prowadzenie gospodarki rolnej zgodnie z zasadami ustawy o nawozach i nawożeniu oraz
z zaleceniami Kodeksu dobrej praktyki rolniczej w sposób ograniczający zanieczyszczenie
wód związkami chemicznymi,
•
utrzymanie sprawności urządzeń melioracyjnych,
•
zachowanie naturalnych przebiegów cieków wodnych i ich obudowy biologicznej,
•
utrzymanie funkcji (w tym retencyjnych) istniejących zbiorników wodnych.
Zagrożenie dla jakości wód na etapie budowy mogą stwarzać zanieczyszczenia powstałe
w trakcie wykonywania prac budowlanych przy użyciu specjalistycznego sprzętu (zwłaszcza
substancje ropopochodne), należy dążyć do minimalizacji oddziaływań w tym zakresie.
W przypadku istniejących i projektowanych terenów osadniczych, zagrożeniem dla jakości
wód mogą być nieprawidłowe rozwiązania gospodarki ściekowej, nieszczelne zbiorniki do
gromadzenia nieczystości ciekłych, nieszczelna kanalizacja. Przedostające się do wód ścieki
wpływają na podwyższenie zawartości związków azotowych, chlorków, węglowodanów, sodu i potasu
oraz występowanie podwyższonych stężeń metali ciężkich. Ustalenia studium wskazują rozbudowę
istniejącej sieci kanalizacji sanitarnej (Ligota Oleska, Psurów) oraz budowę kanału sanitarnego
w Kościeliskach z odprowadzeniem ścieków do oczyszczalni w Praszce do zadań wymagających
pilnego podjęcia działań.
Ponadto wskazuje konieczność modernizacji istniejącej oczyszczalni ścieków w Sternalicach
oraz dopuszcza realizację systemów grupowych, zwłaszcza na terenach nowej zabudowy
jednorodzinnej oraz w zespołach istniejących, gdzie rachunek ekonomiczny nie uzasadnia budowy
systemu kanalizacji sanitarnej ani nie ma możliwości zrzutu ścieków do oczyszczalni położonych
poza terenem gminy.
Dopuszcza także stosowanie rozwiązań indywidualnych na terenach
40
rozproszonych siedlisk zabudowy zagrodowej.
Zagrożenie dla środowiska wodnego mogą stanowić również powstające odpady, każde
nowe zainwestowanie generuje wytwarzanie odpadów. Niewłaściwe ich gromadzenie może
powodować przedostanie się zanieczyszczeń, przy udziale wód opadowych, do gruntu i wód. Dlatego
też odpady wszelkiego typu powinny być selektywnie gromadzone, w szczelnych pojemnikach,
przystosowanych do tego celu i odbierane przez specjalistyczne jednostki zajmujące się ich utylizacją
lub wykorzystaniem. Niedopuszczalnym jest powstawanie dzikich wysypisk odpadów. Zgodnie
z ustaleniami studium powstające na terenie gminy odpady będą składowane poza jej obszarem na
składowisku odpadów w Oleśnie i Sobuczynie a docelowo na regionalnym składowisku odpadów
w Kluczborku.
W
przypadku
analizowanego
dokumentu
również
elektrownie
wiatrowe
w trakcie
funkcjonowania będą wytwarzać niewielkie ilości odpadów w postaci smarów, olejów związanych
z pracami konserwacyjnymi urządzeń technicznych. Odpady te powinny być zabierane przez służby
dozoru technicznego i wywożone na właściwe składowisko odpadów. W związku z tym nie
przewiduje się szczególnych zagrożeń dla wód powodowanych przez niewłaściwe składowanie tych
odpadów.
W zakresie warunków odpływu i retencji wpływ projektowanych zmian polegać będzie na
niewielkim lokalnym ograniczeniu infiltracji wody opadowej bezpośrednio do gruntu. W związku
z powiększeniem się terenów zajętych pod zabudowę na obszarze opracowania ulegną pogorszeniu
warunki retencji gruntowej na rzecz zwiększenia odpływu wód opadowych, co jednak ze względu na
niewielką powierzchnię nowych terenów przeznaczonych do zabudowy nie będzie miało istotnych
konsekwencji w warunkach hydrologicznych zlewni.
Realizacja ustaleń projektu analizowanego dokumentu spowoduje niewielkie zwiększenie
ilości powstających ścieków i odpadów, które zgodnie z ustaleniami studium nie powinny być źródłem
zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych.
Ocena wpływu ustaleń projektu zmiany studium na wody:
•
charakter zmian – bez znaczenia, negatywne;
•
•
okres trwania oddziaływania – stałe, chwilowe;
•
zasięg oddziaływania – lokalne, ponadlokalny;
•
trwałość przekształceń – nieodwracalne, częściowo odwracalne
9.4 Oddziaływanie na powietrze atmosferyczne
Niekorzystne oddziaływanie na jakość powietrza będzie miało miejsce zarówno na etapie
realizacji obiektów (praca ciężkiego sprzętu, transport materiałów budowlanych) jak i eksploatacji.
Wyjątek stanowi etap eksploatacji elektrowni wiatrowych, które nie będą emitować zanieczyszczeń
do powietrza atmosferycznego a nawet jako inwestycje proekologiczne, wykorzystujące odnawialne
41
źródła energii przyczynią się do zmniejszenia wykorzystania surowców kopalnych do produkcji
energii i co za tym idzie wpłyną na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń. Elektrownie wiatrowe a także
dopuszczone w ustaleniach studium instalacje fotowoltaiczne w ogólnym bilansie ograniczają emisję
do atmosfery zanieczyszczeń energetycznych.
W obrębie obszaru objętego projektem studium negatywne oddziaływanie na stan sanitarny
atmosfery będzie wynikało z emisji z instalacji grzewczych, technologicznych oraz emisji ze źródeł
komunikacyjnych. Jednak ze względu na niewielką skalę zmian w stosunku do stanu obecnego nie
przewiduje się wzrostu oddziaływań w tym zakresie.
Działaniem minimalizującym negatywny wpływ na jakość powietrza, zgodnie z ustaleniami projektu
studium, będzie stosowanie źródeł ciepła na paliwa „ekologiczne” lub o wysokiej sprawności
spalania.
Ocena wpływu ustaleń projektu zmiany studium na powietrze:
•
charakter zmian – negatywne, pozytywne;
•
typ oddziaływania – bezpośrednie,
•
okres trwania oddziaływania – stałe, krótkoterminowe, długoterminowe;
•
zasięg oddziaływania – miejscowe, lokalne;
•
trwałość przekształceń – odwracalne.
9.5 Oddziaływanie na powierzchnię ziemi
Realizacja ustaleń projektu zmiany studium będzie skutkować przekształceniami powierzchni
ziemi, które związane będą z koniecznymi pracami ziemnymi dla potrzeb realizacji elektrowni
wiatrowych, obiektów mieszkalnych, produkcyjnych, usługowych, oraz wyposażenia w infrastrukturę
techniczną. Skutkiem będą zmiany ukształtowania terenu wynikające z potrzeby uwzględnienia
warunków posadowienia obiektów oraz zmniejszenie się powierzchni terenów biologicznie czynnych,
co uniemożliwi w miejscach zabudowanych i utwardzonych naturalną wegetację roślin i zwierząt.
Prace budowlane prowadzone w związku z realizacją ustaleń analizowanego dokumentu powinny
minimalizować przekształcenia powierzchni ziemi i chronić ją przed erozją poprzez właściwe
zagospodarowanie terenu, prowadzenie gospodarki rolnej i odprowadzanie wód opadowych,
uwzględniać
racjonalne
wykorzystanie
wierzchniej
warstwy
gleby
zdejmowanej
w
trakcie
wykonywania prac ziemnych i jej przywrócenie na terenach niezabudowanych lub do rekultywacji
innych terenów.
W trakcie budowy elektrowni, w związku z użyciem ciężkiego sprzętu i składowania
elementów konstrukcyjnych mogą wystąpić przekształcenia fizyczne pokrywy glebowej w sąsiedztwie
terenów bezpośredniej lokalizacji elektrowni. Natomiast na etapie eksploatacji elektrowni wiatrowych
i towarzyszącej im infrastruktury technicznej nie wystąpi oddziaływanie na powierzchnię ziemi w tym
gleby.
42
Należy zwrócić uwagę, że przeznaczenie terenów pod elektrownie wiatrowe ograniczy
częściowo ich użytkowanie rolnicze i ze względu na położenie inwestycji na obszarze występowania
gleb III klasy bonitacyjnej będzie wymagało uzyskania zgody na zmianę przeznaczenia gruntów
rolnych na cele nierolnicze na etapie sporządzania planu miejscowego. Tereny stref ochronnych będą
mogły być nadal użytkowane rolniczo.
Nie przewiduje się istotnego wpływu realizacji ustaleń zmiany studium na zwiększenie
zanieczyszczenia gleb. Projekt studium nie przewiduje realizacji dużych ciągów komunikacyjnych
mogących pogorszyć stan środowiska w tym zakresie.
Biorąc pod uwagę skalę zmian wprowadzonych projektem zmiany studium w stosunku do
stanu istniejącego, negatywne skutki realizacji analizowanego dokumentu na powierzchnię ziemi
zwłaszcza na etapie realizacji obiektów budowlanych nie będą dla środowiska znaczące.
Ocena wpływu ustaleń projektu zmiany studium na powierzchnię ziemi:
•
charakter zmian – negatywne, bez znaczenia;
•
•
okres trwania oddziaływania – stałe, krótkoterminowe, długoterminowe;
•
zasięg oddziaływania – miejscowe;
•
trwałość przekształceń – nieodwracalne, częściowo odwracalne.
9.6 Oddziaływanie na krajobraz
Struktura przestrzenna krajobrazu powinna być odpowiednio uwzględniana w procesie
planowania
przestrzennego.
Zachowaniu
najistotniejszych
obszarów
o
cennych
walorach
krajobrazowych służy tworzenie form ochrony przyrody wymienionych w art. 6 ustawy o ochronie
przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późn. zm.). Ustalenia projektu
studium chronią najcenniejsze elementy krajobrazu (wzgórza morenowe, doliny rzeczne, kompleksy
leśne) przed ich przekształceniem. Uwzględniają wskazania do objęcia formą ochrony przyrody
obszarów, które winny być chronione z uwagi na wysokie walory krajobrazu naturalnego. Zaliczyć
tutaj należy cenny w skali województwa lodowcowy krajobraz naturalny, obejmujący zróżnicowany
geomorfologicznie obszar rolny z kompleksami leśnymi, zajmujący wzniesienie morenowe
zwieńczone osadami moreny czołowej, położone na zachód od miejscowości Sternalice, przez które
przełamuje się rzeka Prosna - wskazywany do objęcia ochrona jako zespół przyrodniczo –
krajobrazowy „Źródła Prosny”. Ponadto jako obszar do objęcia w formie zespołu przyrodniczo –
krajobrazowego „Źródliska i wąwozy koło Skrońska” został wskazany obszar o bardzo urozmaiconej
rzeźbie terenu z wąwozami, jarami o zboczach o dużych spadkach porośnięte zbiorowiskami leśnymi
o charakterze naturalnym. Obszar rolny z kompleksami leśnymi zajmujący wzniesienia morenowe
położony w otoczeniu miejscowości Kościeliska jako Obszar Chronionego Krajobrazu „Kościeliska”,
Kompleksy leśne w południowej części gminy proponuje się do włączenia w obręb Obszaru
chronionego krajobrazu „Lasy Stobrawsko-Turawskie”.
43
Wyznaczone kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy utrzymują dotychczasowe
tendencje w zakresie poszanowania walorów krajobrazowych i przyrodniczych gminy oraz jej rolniczy
charakter. Nowe tereny przewidziane do zabudowy stanowią, konsekwentne uzupełnienie
istniejących układów osadniczych. Na terenie gminy Radłów nie występuje, tak częste obecnie
w wielu gminach, niekorzystne zjawisko rozpraszania zabudowy. Dotychczasowe, racjonalne
i konsekwentne działania w przestrzeni znajdują odzwierciedlenie w ustaleniach analizowanego
dokumentu. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej obszaru pozwalają na zachowanie
wartościowego krajobrazu, historycznych założeń osadniczych i cennych otwarć widokowych na
układ urbanistyczny miejscowości Kolonia Biskupska, widoki na wieże kościołów w Radłowie,
Kościeliskach i Sternalicach oraz wgląd na zbiornik Psurów i jego otoczenie.
W projekcie studium za pozytywne w kontekście kształtowania walorów krajobrazowych
należy uznać właściwe zagospodarowanie zespołów i obiektów zabytkowych poprzez zachowanie
wartościowych zasobów dziedzictwa kulturowego decydujących o tożsamości i odrębności kulturowej
gminy oraz określenie zakresu możliwych przekształceń w celu ich wykorzystania jako elementu
infrastruktury turystycznej gminy sprzyjającej rozwojowi turystyki przyjazdowej.
Oceniając zmiany w krajobrazie, które powstaną w wyniku realizacji projektu Studium można
stwierdzić, że kierunki zmian w odniesieniu do terenów osadniczych w większości stanowią
kontynuację istniejącego zagospodarowania zarówno pod względem przeznaczenia terenów jak
również w zakresie wskaźników zagospodarowania. Generalnie nowymi elementami w krajobrazie
gminy będą elektrownie wiatrowe, które spowodują powstanie dominant przestrzennych o znacznej
wysokości, które będą widoczne ze znacznej odległości. Należy podkreślić, że każda ocena wpływu
projektowanej inwestycji na krajobraz jest bardzo złożona, ponieważ ma subiektywny charakter,
zależny od indywidualnych odczuć i upodobań. Ze względu na swój charakterystyczny wygląd
elektrownie wiatrowe przyciągają uwagę człowieka. Farma wiatrowa, jako zespół kilku, a czasami
kilkunastu bądź kilkudziesięciu elektrowni wiatrowych wraz z tzw. infrastrukturą towarzyszącą (stacją
transformatorową,
drogami
dojazdowymi,
masztem
do
pomiaru
prędkości
wiatru,
itp.),
rozmieszczonych na terenie o znaczącej powierzchni, na ogół staje się elementem dominującym
w krajobrazie danego obszaru.
Zgodnie z opracowaniem „Waloryzacja krajobrazu naturalnego województwa opolskiego wraz
z programem czynnej i biernej ochrony” autorstwa dr Krzysztofa Badory i Krystyny Badory (Opole
2006 r.), do obszaru o szczególnie wysokich walorach fizjonomicznych krajobrazu zaliczona została
niewielka część gminy Radłów położona na północny-zachód od miejscowości Kościeliska (Obszar
ten jest wskazany zgodnie z ustaleniami projektu studium do objęcia ochroną w formie zespołu
przyrodniczo – krajobrazowego), Cytowane opracowanie dla obszarów o szczególnie wysokich
walorach fizjonomicznych krajobrazu proponuje ustalanie zakazów lokalizacji obszarowych,
44
punktowych
i
liniowych
dominant
krajobrazowych
degradujących
walory
fizjonomiczne,
w szczególności elektrowni wiatrowych powyżej 30 m wysokości liczonej wraz z rotorem,
nowoprojektowanych linii wysokiego napięcia powyżej 110 kV oraz punktowych dominant w postaci
masztów, urządzeń technologicznych i innych powyżej 30 m. Należy jednak zauważyć, że
opracowanie „Waloryzacja krajobrazu…” zostało sporządzone w 2006 r., i jest niezgodne
z przepisami ustawy o wspieraniu rozwoju usług telekomunikacyjnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 106, poz.
675 z późn. zm.) obowiązującej od 2010 r.
W ustaleniach analizowanego dokumentu nie przewidziano lokalizacji nowych obszarowych,
punktowych i liniowych dominant krajobrazowych w obrębie obszaru o szczególnie wysokich
walorach fizjonomicznych krajobrazu wnikającego z ww. waloryzacji. W obszarze tym, zgodnie
z zadaniami wynikającymi z Planu zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego,
uwzględniono przebudowę istniejącej linii wysokiego napięcia 400 kV na dwutorową. Przebudowa ta
nie powinna wiązać się z powstaniem dodatkowej dominanty w krajobrazie. Obecne tendencje
budowy linii kompaktowych czyli skupiających na jednej konstrukcji wsporczej wielu obwodów
elektrycznych pozwalają na prowadzenie na jednej trasie nawet więcej niż dwóch torów
elektrycznych różnych napięć. Takie rozwiązania są stosowane przede wszystkim na wrażliwych pod
względem krajobrazu terenach i przy zastosowaniu słupów rurowych jako konstrukcji wsporczych do
budowy linii najwyższych i wysokich napięć oraz przewodów wysokotemperaturowych nie zachodzi
konieczność budowy słupów o gigantycznych rozmiarach. W związku z powyższym nie przewiduje
się powstania nowej dominanty krajobrazowej degradującej walory fizjonomiczne obszaru
o szczególnych wysokich walorach krajobrazowych a stopień uwzględnienia w ustaleniach studium
zapisów „Waloryzacji krajobrazu naturalnego województwa opolskiego wraz z programem czynnej
i biernej ochrony” należy ocenić jako wysoki.
45
Ryc. 2. Obszary o walorach krajobrazowych w rejonie objętym opracowaniem: 1 – obszar o szczególnie wysokich
walorach krajobrazowych, 2 – obszar o wysokich walorach krajobrazowych.
Źródło: www. geoportal.pl
Uwzględnienie stanowiska Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody w Opolu
W związku z zamiarem lokalizacji na terenie gminy farm wiatrowych na etapie
poprzedzającym zmianę studium gminy, zgodnie z zaleceniem Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody
w Opolu z dnia 1 października 2008 r. w sprawie ochrony krajobrazu w procesie lokalizacji farm
elektrowni wiatrowych na terenie województwa opolskiego, powinna być dokonano wstępna analiza
zasobów krajobrazowych, identyfikacji obszarów, na których nie powinny być lokalizowane farmy
wiatrowe ze względu na istniejące uwarunkowania. Dla planowanej farmy wiatrowej obejmującej
obszar położony po wschodniej stronie od drogi Radłów - Sternalice – Żytniów i na północ od drogi
Radłów – Wichrów taka analiza została przeprowadzona. Tereny te wskazano pod farmę wiatrową,
zgodnie z wynikami Wstępnej analizy możliwości usytuowania zespołu elektrowni wiatrowych
„Radłów”, opracowanej przez EKOPLAN Ryszard Kowalczyk w październiku 2011 r., która pozwoliła
na wybór obszarów na terenie gminy gdzie lokalizacja elektrowni wiatrowych będzie najmniej
konfliktowa. Analizę uwarunkowań krajobrazowych przeprowadzono z wykorzystaniem referencyjnej
metody oceny wpływu elektrowni wiatrowych na krajobraz.
Natomiast dla potencjalnych lokalizacji elektrowni wiatrowych usytuowanych w rejonie miejscowości
Kościeliska i Biskupice taka szczegółowa analiza, uwzględniająca Stanowisko Wojewódzkiej Rady
46
Ochrony Przyrody w Opolu, nie została przeprowadzona.
Biorąc pod uwagę ww. stanowisko należy stwierdzić, że wszystkie tereny wskazane pod
lokalizację elektrowni wiatrowych, nie znajdują się w zasięgu jakiegokolwiek obszaru objętego
ochroną z uwagi na walory krajobrazowe (także projektowanych). Tereny te nie leżą również
w obrębie obszaru o wysokich i o szczególnie wysokich walorach fizjonomicznych krajobrazu
naturalnego wyodrębnionych we wspomnianej wcześniej waloryzacji autorstwa K.K. Badorów.
Natomiast
w dokumencie
Przestrzenne
uwarunkowania
rozwoju
energetyki
wiatrowej
w województwie opolskim, w którym wyodrębniono obszary o szczególnych walorach krajobrazu
naturalnego Opolszczyzny, wykluczone z rozwoju energetyki wiatrowej. Jednym z takich obszarów
jest krajobraz lodowcowy, obejmujący zróżnicowany geomorfologicznie obszar rolny z kompleksami
leśnymi, zajmujący wzniesienie morenowe zwieńczone osadami moreny czołowej, położone na
zachód od miejscowości Sternalice, przez które przełamuje się rzeka Prosna. W odniesieniu do tego
dokumentu wskazane lokalizacje elektrowni wiatrowych w rejonie miejscowości
Kościeliska a
zwłaszcza Biskupice znajdują się na terenach bardziej eksponowanych krajobrazowo w stosunku do
lokalizacji wskazanych we wschodniej części gminy, przy czym dwie lokalizacje zwłaszcza Biskupice
i południowa Kościeliska znajdują się w obrębie cennego w skali województwa naturalnego
krajobrazu lodowcowego z wzniesieniami moreny czołowej.
Zgodnie ze stanowiskiem Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody w Opolu typami krajobrazu,
o podwyższonym ryzyku znacznej degradacji walorów krajobrazowych na terenie województwa
opolskiego są: krajobrazy pagórkowate na skałach węglanowych z morenami czołowymi, kemami
i ozami oraz krajobrazy pagórkowate wodnolodowcowe z dużymi kemami. Przeprowadzone analizy
pozwoliły na wyodrębnienie typów krajobrazu naturalnego potwierdzających szczególny charakter
lokalnego krajobrazu lodowcowego pagórkowatego, obejmującego wzniesienia moreny czołowej
z przełomem doliny Prosny. Obszar ten, słusznie został wykluczony z lokalizacji elektrowni
wiatrowych. Ochronie przed sytuowaniem elektrowni wiatrowych podlega również cała dolina rzeki
Prosny.
Tereny pod lokalizację elektrowni wiatrowych położone we wschodniej części gminy zostały
wyznaczone
w
wyniku
przeprowadzenia
szczegółowych
analiz
zgodnie
ze
stanowiskiem
Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody w Opolu z uwzględnieniem identyfikacji punktów i ciągów
widokowych dających:
•
najgłębszy wgląd we wnętrza krajobrazowe,
•
wgląd na punktowe, liniowe i obszarowe ekspozycje zabytkowych układów urbanistycznych
i architektonicznych,
•
wgląd na inne harmonijne układy urbanistyczne i krajobrazy naturalne,
•
wgląd w najbardziej zróżnicowane wieloplanowe formy ukształtowania terenu,
•
wgląd na wybitne pojedyncze i grupowe dominanty i subdominanty o charakterze naturalnym
47
(wzgórza, kępy wybitniejszych drzew) i antropogenicznym (kościoły, założenia parkowopałacowe, itp.).
Tereny wskazane pod lokalizację elektrowni wiatrowych położone we wschodniej części
gminy są dość korzystnie usytuowane względem miejsc i ciągów widokowych znajdujących się
w otoczeniu. Sytuacja bowiem jest następująca: Od strony wschodniej teren planowanej farmy
wiatrowej jest częściowo izolowany wizualnie przez duży obszar leśny, a częściowo przez zabudowę
wsi Wichrów, co powoduje, że od strony najbliższych miejscowości (Starokrzepice, Bobrowa) oraz
łączących je dróg głównych, elektrownie wiatrowe nie znajdą się na przedpolach ich panoram
widokowych. Od strony Radłowa, Wolęcina i Ligoty Oleskiej teren opracowania jest częściowo
izolowany wizualnie przez naturalne warunki środowiska, obejmujące wzniesienie wysoczyzny oraz
zadrzewienia skarpowe doliny Prosny. Na tej ekspozycji tereny dalej położone, obejmujące inne
miejscowości oraz drogi główne, będą wizualnie izolowane poprzez wysokie wzniesienia morenowe
położone po zachodniej stronie doliny Prosny.
Dla położonych od strony północnej miejscowości (Żytniow, Cieciułów, Rudniki) i łączących je dróg
głównych, przedpole widokowe w kierunku farmy wiatrowej jest chronione przez niewielkie
wzniesienia morenowe, przesłaniające częściowo widok na teren opracowania i tym samym
ograniczające ekspozycję widokową.
Reasumując, za konfliktowe w rejonie opracowania uznano następujące obszary oraz strefy
ekspozycji krajobrazowej (widokowej):
•
Ochronie krajobrazowej podlega cała dolina rzeczna Prosny, wraz ze strefą 200 m od
krawędzi erozyjnej – zgodnie ze stanowiskiem Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody
w Opolu w sprawie ochrony krajobrazu w procesie lokalizacji farm elektrowni wiatrowych na
terenie województwa opolskiego (z dnia 1 października 2008r.).
•
Cenny i chroniony w skali województwa krajobraz lodowcowy „Kościeliska”, obejmujący
wzniesienie morenowe zwieńczone osadami moreny czołowej, położone na zachód od
miejscowości Sternalice, przez które przełamuje się rzeka Prosna.
•
Ekspozycja zachodnia i północno-zachodnia o wysokich walorach wizualnych, obejmująca
widok z drogi Radłów – Sternalice - Żytniow na obniżenie dolinne rzeki Prosny i ciąg
zadrzewień skarpowych, a zwłaszcza na wzgórza czołowomorenowe stanowiące tzw. Góry
Ligockie.
•
Przedpole widokowe z drogi Radłów – Sternalice – Żytniow na dominantę kulturową jaką jest
wieża kościoła i układ zabudowy ruralistycznej miejscowości Sternalice.
Ocena wpływu ustaleń projektu zmiany studium na krajobraz:
•
charakter zmian – pozytywne, negatywnie;
•
•
okres trwania oddziaływania – stałe;
48
•
zasięg oddziaływania – miejscowe, lokalne;
•
trwałość przekształceń – nieodwracalne, odwracalne.
9.7 Oddziaływanie na klimat
Energia elektryczna pozyskiwana z wiatru powszechnie uznawana jest za energię
ekologicznie czystą, gdyż jej wytwarzanie nie pociąga za sobą konieczności spalania paliw
kopalnych, a tym samym emisji szkodliwych substancji do atmosfery. Dyrektywa UE 2009/28/WE
w sprawie promocji stosowania energii z odnawialnych źródeł, nadaje wręcz instalacjom
wykorzystującym OZE status narzędzi służących ochronie środowiska poprzez redukcję emisji gazów
cieplarnianych oraz innych zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery przez konwencjonalne źródła
energii. Energetyka wiatrowa w coraz większym stopniu pozwala na zaspokojenie wciąż rosnącego
zapotrzebowanie na energię elektryczną i jednocześnie przyczynia się do walki z postępującym
w dość szybkim tempie globalnym ociepleniem. Wpływ elektrowni wiatrowych na lokalne warunki
klimatyczne polegać będzie przede wszystkim na osłabieniu siły wiatru w strefie usytuowania śmigieł
(40-120 m n.p.t.). Bardziej zauważalny niż farmy wiatrowe, a przede wszystkim udowodniony wpływ
na mikroklimat ma np. gęsta i wysoka zabudowa oraz przewaga betonowych powierzchni
z niewielkim udziałem terenów zielonych w dużych ośrodkach miejskich, które przyczyniają się do
lokalnej zmiany temperatury oraz kierunku i prędkości wiatru. Ponadto naukowcy wyraźnie
podkreślają, że nawet jeśli farmy wiatrowe będą miały jakikolwiek wpływ na klimat, to będzie on
raczej widoczny tylko w skali lokalnej. Dla porównania, energetyka konwencjonalna pomimo swojego
punktowego charakteru, przyczynia się do zmian klimatu w skali globalnej.
Ponadto wpływ na warunki klimatyczne w obrębie analizowanej zmiany studium może się
przejawiać poprzez emisję zanieczyszczeń, emisję ciepła traconego w procesach technologicznych
i ogrzewania budynków, zakłócenie naturalnej równowagi cieplno – wilgotnościowej i radiacyjnej na
skutek zwiększonego udziału sztucznego podłoża i tym samym wpływem na klimat w postaci
skumulowanej z innymi terenami w skali globalnej. W przypadku analizowanych zmian wynikających
z projektu studium emisja gazów cieplarnianych będzie wynikać w głównej mierze ze spalania paliw
w celach grzewczych i technologicznych.
Do ograniczenia emisji dwutlenku węgla przyczyni się stosowanie kotłów o wysokiej
sprawności, zasilanych paliwami niskoemisyjnymi lub stosowanie instalacji opartych o niskoemisyjne
techniki spalania paliw szczególnie w przypadku spalania węgla kamiennego oraz stosowanie innych
alternatywnych źródeł energii w tym energii wiatrowej, ogniw fotowoltaicznych.
Podstawowe
znaczenie
dla
zachowania
korzystnych
warunków
klimatycznych
przedmiotowego terenu ma ochrona terenów zadrzewionych i zalesionych oraz dolin rzecznych.
Ocena wpływu ustaleń projektu zmiany studium na klimat:
•
charakter zmian – pozytywne, bez znaczenia, negatywne;
•
typ oddziaływania – pośrednie;
49
•
okres trwania oddziaływania – długoterminowe;
•
zasięg oddziaływania – lokalne, ponadlokalne;
•
9.8 Oddziaływanie na zasoby naturalne
W granicach obszaru objętego projektem studium
występuje
udokumentowane złoże
surowców mineralnych, które zgodnie z ustaleniami projektu studium należy chronić przed
zainwestowaniem do czasu podjęcia eksploatacji.
Innym zasobem naturalnym środowiska są wody podziemne zgromadzone w Głównym
Zbiorniku Wód Podziemnych (GZWP) nr 325. Ustalenia zmiany studium nie wpłyną znacząco na
warunki zasilania zbiornika, ani nie ograniczą dostępu do jego zasobów.
Ocena wpływu ustaleń projektu zmiany studium na zasoby naturalne:
•
charakter zmian – bez znaczenia.
9.9 Oddziaływanie na Zabytki i obiekty o wartościach kulturowych
Na terenie objętym opracowaniem występują liczne zabytki oraz obiekty o wartościach
kulturowych objęte ochroną konserwatorską. W celu ochrony i utrzymania zewidencjonowanych
zabytków architektury i budownictwa w projekcie studium zawarto szereg wytycznych m.in.:
•
konieczność zachowania obiektów, utrzymania ich historycznej formy architektonicznej
(gabaryty, forma dachu i rodzaj pokrycia, kompozycja i wystrój elewacji, forma stolarki
okiennej i drzwiowej) oraz spełnienia wymogów konserwatorskich w odniesieniu do
elementów zagospodarowania objętych wpisem do rejestru zabytków,
•
unikanie funkcji kolidujących z zabytkową wartością poszczególnych obiektów w przypadku
zmiany sposobu użytkowania lub zagospodarowania dla nowych potrzeb,
•
współpraca z wojewódzkim konserwatorem zabytków, zgodnie z odpowiednimi przepisami
szczególnymi dotyczącymi ochrony zabytków, w przypadku podejmowania remontów,
modernizacji lub adaptacji.
Wypełnienie powyższych wymogów, uszczegółowionych na etapie sporządzania miejscowych
planów zagospodarowania przestrzennego w zakresie:
•
zachowania obiektów z możliwością remontów, modernizacji oraz zmiany funkcji,
•
zachowania tradycyjnego wystroju, detalu architektonicznego i gabarytów obiektów oraz
ochrony zieleni towarzyszącej,
•
usuwania lub przebudowy substandardowych, dysharmonizujących rozbudów i innych
kolidujących elementów zagospodarowania,
•
określenia warunków wprowadzania nowej zabudowy, jej usytuowania, gabarytów i wystroju,
przy harmonijnym współistnieniu zabudowy historycznej i współczesnej,
•
dostosowania rozwiązań i zamierzeń inwestycyjnych do zaleceń konserwatorskich, zgodnie
50
z odpowiednimi przepisami szczególnymi dotyczącymi ochrony zabytków
pozwoli na właściwe zachowanie wartościowych zasobów dziedzictwa kulturowego decydujących
o tożsamości i odrębności kulturowej gminy w tym stworzenie możliwości ich wykorzystania jako
elementu infrastruktury turystycznej gminy sprzyjającej rozwojowi turystyki przyjazdowej.
Obiektami o wartościach kulturowych są także stanowiska archeologiczna, których ochrona
zgodnie z ustaleniami projektu studium powinna polegać na:
•
obowiązku powiadomienia o zamiarze podjęcia zamierzeń inwestycyjnych i innych
związanych z pracami ziemnymi odpowiednich służb archeologicznych oraz wstrzymania
takich prac w przypadku natrafienia na obiekty o cechach zabytkowych,
•
zapewnieniu nadzorów archeologicznych w czasie prowadzenia prac ziemnych lub
przeprowadzenie archeologicznych badań ratunkowych na terenie objętym realizacją prac
ziemnych, na zasadach określonych przepisami odrębnymi dotyczącymi ochrony zabytków.
Dla ochrony istniejących walorów dziedzictwa kulturowego w studium zaproponowano
ustalenie stref pełnej ochrony konserwatorskiej dla obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz
stref ochrony częściowej dla układów przestrzennych w obrębie poszczególnych miejscowości. Dla
ok. 132 stanowisk
archeologicznych zaproponowano
wyodrębnienie
stref
ścisłej
ochrony
archeologicznej dla stanowisk wpisanych do rejestru i częściowej ochrony archeologicznej dla
stanowisk i terenów odkryć archeologicznych oraz zanikłych punktów osadniczych. Drogi historyczne
z zachowanymi wartościowymi założeniami alejowymi postuluje się objąć strefą ochrony krajobrazu.
Spełnienie powyższych wymagań określonych w projekcie studium jest możliwe wyłącznie poprzez
opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Ochroną krajobrazu kulturowego objęto również drogi historyczne, założenia alejowe, zespoły
starodrzewów i elementy naturalnego krajobrazu. Ustalono wymóg opracowania studium wpływu
inwestycji na krajobraz w przypadku planowania zamierzenia inwestycyjnego kubaturowo
i funkcjonalnie obcego historycznemu zagospodarowaniu.
Ocena wpływu ustaleń projektu zmiany studium na zabytki i obiekty o wartościach kulturowych:
•
charakter zmian – pozytywne;
•
•
•
zasięg oddziaływania – lokalne;
•
9.10 Oddziaływanie na dobra materialne
W wyniku realizacji ustaleń studium powstaną nowe obiekty zwiększające zasoby dóbr
materialnych, które mogą przyczynić się do rozwoju społeczno – ekonomicznego obszaru.
Lokalizacja farmy wiatrowej przyczyni się do wzrostu dochodów gminy z tytułu podatku od
nieruchomości.
51
Spadek wartości nieruchomości, znajdujących się w bezpośrednim sąsiedztwie planowanej
farmy wiatrowej, to częsty powód, dla którego lokalne społeczności sprzeciwiają się lokalizacji
inwestycji na terenach, które zamieszkują. Wyniki analiz, przeprowadzonych w tym zakresie, na
terenach, na których funkcjonują farmy wiatrowe, nie potwierdzają jednoznacznie istnienia takiej
korelacji, ale wskazują, że obecność farm wiatrowych może wpływać na zmianę wartości
nieruchomości. Przeprowadzone w 2004 r. w Wielkiej Brytanii badania ankietowe wskazywały, że
sam widok konstrukcji wież wpływał negatywnie na wartość nieruchomości. W 2008 r. badania
powtórzono tym razem dokonując analizy transakcji. Z badań wynika, że wpływ lokalizacji elektrowni
wiatrowych na wartość nieruchomości zlokalizowanych w odległości powyżej 8 km jest minimalny,
natomiast zaobserwowano obniżenie wartości nawet do 54% nieruchomości zlokalizowanych do
1600 m od wiatraków. W takim przypadku gmina powinna się liczyć z ewentualnymi roszczeniami
o odszkodowania złożonymi na podstawie art. 36 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym.
Nie przewiduje się zagrożeń dla dóbr materialnych w wyniku powodzi ze względu na
wprowadzenie zakazu realizacji jakiejkolwiek zabudowy kubaturowej w strefie bezpośredniego
zagrożenia powodziowego rzeki Prosny obejmującej strefę Q1% wyznaczoną przez Regionalny
Zarząd Gospodarki Wodnej,
Ocena wpływu ustaleń zmiany studium na dobra materialne:
•
charakter zmian – pozytywne; negatywne
•
typ oddziaływania – pośrednie;
•
•
zasięg oddziaływania – lokalne; ponadlokalne;
•
52
9.11 Syntetyczna ocena skutków realizacji projektu dla środowiska
Na podstawie rozpoznanych skutków – pozytywnych i negatywnych dla poszczególnych
komponentów środowiska dokonano syntetycznej oceny wpływu projektu zmiany studium na
środowisko, uwzględniając wagę oraz rodzaj skutków dla środowiska. Skutki mogą być zarówno
negatywne jak i pozytywne. Wagę skutków ujęto w czterostopniowej skali:
0 – brak oddziaływania lub oddziaływanie nieistotne,
1 - słabe oddziaływanie na środowisko (± - słabe pozytywne i negatywne oddziaływanie na
środowisko),
2 – średnie oddziaływanie na środowisko,
3 – znaczące oddziaływanie na środowisko.
Pozytywne
Negatywne
1 - słabe zauważalne pozytywne oddziaływanie
-1 - słabe oddziaływanie zauważalne, powodujące
odczuwalne
skutki
środowiskowe,
lecz
nie
powodujące przekroczeń standardów, istotnych zmian
ilościowych i jakościowych, możliwe do ograniczenia
2 - średnie zauważalne pozytywne oddziaływanie
-2 - średnie oddziaływanie zauważalne, powodujące
odczuwalne
skutki
środowiskowe,
mogące
powodować przekroczenia standardów, istotne
zmiany ilościowe i jakościowe, możliwe do
ograniczenia
3 - znaczące pozytywne oddziaływanie - obszary -3 - znaczące niekorzystne oddziaływanie – istotny wpływ
zachowania bioróżnorodności – ochrona miejsc
negatywny – oddziaływanie powodujące zasadniczą
przyrodniczo cennych
zmianę określonych parametrów jakości środowiska,
zagrożenia dla obszarów przyrodniczo cennych
0 – brak wpływu lub wpływ nieznaczący, oddziaływanie nie powodujące odczuwalnych (mierzalnych) skutków
w środowisku \
W poniższej tabeli przedstawiono macierz skutków wpływu projektu zmiany studium na
poszczególne komponenty środowiska:
53
M1
M2
U
PU
RU
ML
Rp
R
Zp
Lz
ZL
ZC
Tereny potencjalnego
rozmieszczenia
elektrowni wiatrowych
w obrębie terenów Rp
etap
budowy
etap
eksploatacji
różnorodność
biologiczna
0
0
0
0
0
1
0
0
-1
ludzi
0
0
-2
0
0
2
0
-1
-1
zwierzęta
0
0
-1
0
1
2
0
-1
-1
ptaki i
nietoperze
0
0
0
0
1
2
0
0
?
rośliny
0
0
-1
0
1
2
0
-1
0
wody
powierzchniowe
-1
-1
-1
-1
-1
0
0
0
0
wody
podziemne
-1
-1
-1
-1
-1
0
-1
0
0
powietrze
-1
-1
-2
-1
0
2
0
-1
2
powierzchnia
ziemi
0
0
-2
0
0
0
0
-2
0
krajobraz
0
0
-1
0
0
2
0
-1
-2 (+/-)
klimat
0
0
0
0
0
2
0
0
2
zasoby
naturalne
0
0
0
0
0
0
0
0
0
zabytki
0
0
0
0
0
0
0
0
0
dobra
materialne
1
1
1
1
0
0
0
0
-1
Oznaczenia terenów w projekcie zmiany studium:
M1 – tereny zabudowy zagrodowej
M2 – tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej
U - tereny zespołów i obiektów usługowych
PU - tereny zabudowy produkcyjno – usługowej
RU - tereny ośrodków produkcji rolniczej, obsługi rolnictwa oraz przetwórstwa rolniczego
Rp – tereny rolniczej przestrzeni produkcyjnej
R - tereny rolnicze z rozproszoną zabudową zagrodową
ML- tereny zabudowy mieszkaniowej w zieleni leśnej
Zp - tereny zieleni urządzonej
ZL- tereny zwartych kompleksów leśnych i dolesień
Lz - tereny lasów i zadrzewień
ZC - cmentarze
Należy zauważyć, że z uwagi na ogólny charakter projektowanego dokumentu nie można
jednoznacznie stwierdzić braku wystąpienia oddziaływań znaczących. Znaczące negatywne
oddziaływania mogą wystąpić na terenach, na których dopuszcza się lokalizację elektrowni
54
wiatrowych oraz na terenach sąsiednich w zakresie oddziaływania na ptaki i nietoperze a także
w zakresie emisji hałasu. Właściwe prognozowanie wpływu projektowanej inwestycji na ptaki
i nietoperze będzie możliwe dopiero po przeprowadzeniu monitoringu, mającego na celu
szczegółowe zbadanie awifauny i chiropterofauny przedmiotowego terenu. Kwestia znaczącego
oddziaływania zostanie poddana bardziej szczegółowej analizie na etapie miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego oraz oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięcia.
W związku z przeprowadzoną oceną przewiduje się, iż zaprojektowane w studium pozostałe
funkcje będą miały w przewadze wpływ neutralny (brak oddziaływania lub oddziaływanie nieistotne)
lub słaby negatywny (rozumiany jako oddziaływanie zauważalne lecz nie powodujące naruszenia
standardów środowiskowych). Średnie oddziaływanie negatywne będzie dotyczyć
terenów
obejmujących: tereny zabudowy produkcyjno – usługowej oraz ośrodków produkcji rolniczej, obsługi
rolnictwa oraz przetwórstwa rolniczego.
10. Ocena stopnia zgodności postanowień projektu dokumentu z aktami prawnymi
dotyczącymi form ochrony przyrody
W granicach gminy Radłów, ochronie prawnej na podstawie ustawy o ochronie przyrody
podlegają pomniki przyrody i użytki ekologiczne.
Pomniki Przyrody (klon jawor Acer platanoides rosnący na obszarze parku w Biskupicach oraz 2 jodły
pospolite Abies alba znajdujące się na obszarze Leśnictwa Sternalice) są objęte ochroną na mocy
Rozporządzenia Nr 0151/P/38/05 Wojewody Opolskiego z dnia 26 października 2005 r. w sprawie
ustanowienia pomników przyrody
(Dz. Urz. Woj. Opol. 72, poz. 2231) i Rozporządzenia
Nr 0151/P/43/05 Wojewody Opolskiego z dnia 15 listopada 2005 r. w sprawie ustanowienia
pomników przyrody
szczególnym
celem
(Dz. Urz. Woj. Opol. Nr 77, poz 2412). Zgodnie z § 2. ww. rozporządzeń
ochrony
jest
zachowanie
w
stanie
najmniej
zmienionym
obiektów,
wyróżniających się indywidualnymi cechami co do wieku i rozmiarów. Wprowadzono następujące
zakazy:
1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektów objętych ochroną;
2) uszkadzania i zanieczyszczania gleby;
3) umieszczania tablic reklamowych.
Ponadto formami ochrony przyrody są użytki ekologiczne: - „Babrzysko” – bagno śródleśne
o powierzchni 0,75 ha i „Krzyżowki” – bagno śródleśne o powierzchni 0,15 ha, objęte ochroną na
mocy Rozporządzenia Nr 0151/P/9/2003 Wojewody Opolskiego z dnia 8 grudnia 2003 r. w sprawie
uznania za użytki ekologiczne (Dz. Urz. Woj. Opol. Nr 109, poz 2304).
Zgodnie z § 2. ww. rozporządzenia na terenie użytków ekologicznych zabrania się:
1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu,
55
2) zmiany sposobu użytkowania ziemi,
3) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac
związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym albo utrzymaniem, budową, odbudową,
naprawą lub remontem urządzeń wodnych,
4) uszkadzania i zanieczyszczania gleby, w tym: wysypywania, zakopywania i wylewania odpadów
lub innych nieczystości, zaśmiecania obiektu i terenu wokół niego,
5) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody albo
racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej,
6) likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz
obszarów wodnobłotnych,
7) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia użytkowanych gruntów rolnych,
8) budowy budynków, budowli, obiektów małej architektury i tymczasowych obiektów budowlanych
mogących mieć negatywny wpływ na obiekt chroniony, bądź spowodować degradację krajobrazu.
W wyniku realizacji przyjętych kierunków zagospodarowania przestrzennego, określonych
w projekcie studium, nie przewiduje się zagrożeń dla ww. form ochrony przyrody. W ustaleniach
studium w celu ich zachowania w obecnym stanie wprowadzono:
•
zakaz niszczenia i przekształcania, w tym wykonywania prac powodujących naruszenie
systemów korzeniowych, zniekształcających rzeźbę terenu lub powodujących zmianę
stosunków wodnych,
•
zakaz
zmian
użytkowania
naruszających
równowagę
przyrodniczą
w
obrębie
lub
w bezpośrednim sąsiedztwie obiektów i obszarów chronionych.
Ustalenia projektowanego dokumentu nie naruszają zakazów określonych w aktach prawnych
ustanawiających formy ochrony przyrody. Przewiduje się, że nie będą stanowić zagrożenia zarówno
dla istniejących form ochrony przyrody położonych na terenie gminy Radłów jak również dla użytków
ekologicznych „Olszynka” i „Kąpielisko”, obejmujących śródleśne bagna na terenie sąsiedniej gminy
Rudniki, w Leśnictwie Strojec.
W odniesieniu do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie
ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2012 r. poz. 81) należy stwierdzić, że występowaniu gatunków
roślin objętych ochroną ścisłą lub częściową sprzyjają przede wszystkim duże siedliska leśne.
Ustalenia projektu studium zachowują istniejące tereny leśne, w tym potencjalne tereny
występowania kilku pospolitych w regionie, chronionych gatunków roślin.
W odniesieniu do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r.
w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. Nr 237, poz. 1419) należy stwierdzić, że
najistotniejsze dla zwierząt są siedliska leśne oraz obszary z dostępem do cieków lub zbiorników
wodnych, które są miejscem rozrodu płazów i gadów (wszystkie płazy oraz gady podlegają w Polsce
56
ochronie gatunkowej). Prawdopodobnie ważnym miejscem dla rozrodu płazów i miejscem żerowania
niektórych gadów jest użytek ekologiczny „Krzyżówki”. W wyniku realizacji ustaleń projektu studium
nie zostaną zniszczone ich siedliska i ostoje.
Natomiast w odniesieniu do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r.
w sprawie gatunków dziko występujących grzybów objętych ochroną (Dz. U. 2004 r. Nr 168, poz.
1765) brak jest szczegółowych danych na temat występowania na terenie gminy Radłów chronionych
gatunków grzybów.
11. Metody analizy skutków realizacji ustaleń projektu
Zgodnie z art. 25 ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. oraz w celu
uniknięcia powielania monitorowania w myśl zasady Dyrektywy 2001/42/WE w sprawie oceny
wpływu niektórych planów i programów na środowisko, wpływ ustaleń projektu dokumentu na
środowisko
przyrodnicze
dotrzymywaniu
w
standardów
zakresie:
jakości
jakości
poszczególnych
środowiska,
obszarach
elementów
przyrodniczych,
występowania
przekroczeń,
występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian kontrolowany
będzie w ramach systemu Państwowego Monitoringu Środowiska. Wyniki prowadzonego monitoringu
prezentowane będą corocznie w Raportach o stanie środowiska, wydawanych w formie
ogólnodostępnej publikacji.
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego określa planowany
sposób zagospodarowania i zawiera informacje o lokalizacji obszarów przeznaczonych pod
zabudowę i inne funkcje, o przebiegu głównych szlaków komunikacyjnych, o położeniu obiektów
infrastruktury technicznej, terenów chronionych, terenów leśnych. Studium stanowi podstawę do
opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Przewidywane metody analizy realizacji postanowień studium pod kątem wpływu na środowisko
mogą się odnosić do:
1) oddziaływania projektowanego zagospodarowania terenu,
2) przestrzegania
ustaleń
dotyczących
przeznaczenia
terenu,
ukształtowania
zabudowy
i zagospodarowania terenu, ustaleń dotyczących wyposażenia w infrastrukturę techniczną,
ochrony i kształtowania środowiska i ładu przestrzennego, ochrony dziedzictwa kulturowego
i zabytków.
Ocena realizacji przyjętych ustaleń będzie następowała na podstawie oceny zbieżności
zapisów
studium
z
wprowadzeniem
ustaleń
w
miejscowych
planach
zagospodarowania
przestrzennego. Projekt planu miejscowego powinien być wykonany wraz z prognozą oddziaływania
na środowisko, uwzględniając zapisy studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego. W zakresie realizacji przestrzegania ustaleń miejscowego planu powinny być
57
okresowe przeglądy zainwestowania obszaru i realizacji miejscowego planu, wykonywane przez
administrację samorządową na potrzeby oceny prowadzonej polityki przestrzennej.
W zakresie oddziaływania projektowanego zagospodarowania terenu na środowisko:
•
w odniesieniu do przedsięwzięć, dla których wydano decyzję o uwarunkowaniach
środowiskowych, obowiązywać będzie monitoring środowiska w zakresie i metodach
określonych w wydanej decyzji,
•
w odniesieniu do pozostałych terenów może to być monitoring państwowy środowiska,
prowadzony przez odpowiednie organy administracji państwowej, powołane do badania
stanu środowiska,
Za najistotniejsze z punktu widzenia ochrony środowiska, należy uznać monitorowanie obejmujące:
•
kontrole stanu wód powierzchniowych ( 1 raz w roku);
•
kontrole stanu wód podziemnych (2 razy w roku);
•
pomiary poziomów hałasu w obrębie skupisk zabudowy;
•
pomiary emisji niskiej (w okresie sezonu grzewczego i najintensywniejszego użytkowania
traktów komunikacyjnych) w sąsiedztwie skupisk zabudowy mieszkaniowej j i monitoring
stanu powietrza pod kątem jego zapylenia głównie w okresie intensywnej eksploatacji
terenów przemysłowych i komunikacyjnych;
•
kontrole wywozu odpadów.
12. Transgraniczne oddziaływanie na środowisko
Nie przewiduje się transgranicznego oddziaływania na środowisko w rozumieniu art. 104
Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko.
13.
Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie
przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko.
lub
kompensację
Przy wyznaczaniu kierunków i zasad zagospodarowania przestrzennego analizowanego
dokumentu kierowano się zasadami zrównoważonego rozwoju i jednym z przyjętych celów są
cele:ekologiczne - tworzenie struktur oddziałujących hamująco na dewastację środowiska
przyrodniczego i jego aktywną ochronę, racjonalne wykorzystywanie zasobów przyrodniczych,
eksponowanie
wartości
krajobrazowych,
utrzymywanie
równowagi
ekologicznej.
Zgodnie
z ustaleniami projektu studium najważniejszym jego założeniem jest oparcie rozwoju gminy na
istniejącej
strukturze
funkcjonalno-przestrzennej,
bez
nadmiernej
ingerencji
w środowisko
przyrodnicze przy wykorzystaniu do celów gospodarczych jej naturalnych zasobów. Ustalenia
poddanego ocenie projektu studium uwzględniają rozwiązania mające na celu zapobieganie,
ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być
58
rezultatem wprowadzonych zmian w strukturze przestrzennej gminy, dotyczą one przyjętych
rozwiązań przestrzennych oraz wprowadzonych kierunków zagospodarowania dla poszczególnych
terenów.
Kierunki
zagospodarowania
przyjęte
w
studium
są
zgodne
z uwarunkowaniami
wynikającymi z opracowania ekofizjograficznego i z przepisów odrębnych. Nowa zabudowa
mieszkaniowa, usługowa lub produkcyjna będzie w większości realizowana w obrębie terenów
dotychczas
zainwestowanych
i
zagospodarowanych
i polegać
będzie
na
wypełnieniu
luk
w istniejącym układzie osadniczym, w tym obejmować będzie wykorzystanie istniejącej zabudowy do
nowych funkcji.
Analizowany projekt studium określa szereg zasad, uwzględnienie których wpłynie na
zapobieganie i ograniczanie negatywnych oddziaływań na środowisko, należy tutaj w szczególności
wymienić:
•
wyznaczenie obszarów chronionych przed zainwestowaniem dla zachowania istniejących
wartości środowiska poprzez racjonalną gospodarkę zasobami przyrody, ochronę ciągów,
korytarzy ekologicznych, kompleksów leśnych i unikalnych form ukształtowania/rzeźby terenu
(głębokie doliny rzeczne, wzniesienia morenowe),
•
ochronę wysokiej jakości rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej przy jednoczesnym
zachowaniu i wzbogaceniu istniejących ekosystemów,
•
ochronę naturalnego krajobrazu lodowcowego wzniesień czołowo morenowych i głębokich
dolin rzecznych z zachowaniem ekspozycji fragmentów urozmaiconego krajobrazu
i atrakcyjności otwarć widokowych,
•
ochronę przed zanieczyszczeniem i kształtowanie warunków odtwarzania zasobów wód podziemnych i powierzchniowych,
•
utrzymanie ciągłości ekosystemów i ochrona naturalnych powiązań przyrodniczych.
Z oceny stanu środowiska oraz jego zagrożeń wynikają kierunki koniecznych działań pozwalające na
minimalizację ujemnego wpływu na środowisko;
•
prowadzenie dalszej rekultywacji nieczynnych miejsc deponowania odpadów i ścieków
(składowiska odpadów Radłów, Kościeliska, wylewisko gnojowicy w Sternalicach),
•
zabezpieczenie cieków i zbiorników wodnych przed niekontrolowanym zrzutem ścieków
poprzez rozbudowę istniejącej sieci kanalizacji sanitarnej i budowę nowych systemów
odprowadzania i oczyszczania ścieków,
•
prowadzenie gospodarki rolnej zgodnie z zasadami ustawy o nawozach i nawożeniu oraz
z zaleceniami Kodeksu dobrej praktyki rolniczej w sposób ograniczający zanieczyszczenie
wód związkami chemicznymi,
•
przeciwdziałanie erozji gleb przez stopniowe zadrzewianie terenów o dużych spadkach,
•
zachowanie ustawowych odległości od granic cmentarzy dla zabudowy mieszkaniowej
i budynków związanych z przetwórstwem lub przechowywaniem żywności,
59
•
wprowadzenie zakazu lokalizacji zabudowy w miejscach obniżeń dolinnych narażonych na
podtapianie,
•
wprowadzenie ograniczeń w zakresie zagospodarowania terenów położonych w sąsiedztwie
projektowanej trasy gazociągu wysokoprężnego i w obszarze potencjalnego zagrożenia
niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym od istniejącej, projektowanej do
przebudowy linii energetycznej wysokiego napięcia 400kV,
Przedmiotowy dokument wyznacza tereny potencjalnej lokalizacji elektrowni wiatrowych.
W ostatnich latach obserwuje się dynamiczny rozwój energetyki wiatrowej, znaczny wzrost liczby
projektowanych i realizowanych elektrowni wiatrowych a nawet farm wiatrowych skupiających
kilkanaście turbin. Energia wiatrowa należy do tzw. energii odnawialnych i obok wykorzystania energii
pochodzącej z biomasy czy z sił grawitacji spadku wody, należy do najczęściej stosowanych,
alternatywnych wobec węgla, źródeł energii. Polska przystępując do Unii Europejskiej i jednocześnie
chroniąc klimat przed globalnym ociepleniem, zobowiązała się do stopniowego zastępowania
energetyki opartej na węglu na technologie przyjazne środowisku co uzasadnia obserwowany
w ostatnim czasie dynamiczny rozwój tego rodzaju energetyki.
Elektrownie wiatrowe należą jednak do grupy przedsięwzięć, których wpływ na środowisko
przyrodnicze może być znaczący. Oddziaływanie tego typu inwestycji zależy przede wszystkim od
lokalizacji i występujących na badanym terenie gatunków zwierząt, w szczególności ptaków
i nietoperzy.
W ustaleniach analizowanej zmiany studium, uwzględniono rozwiązania mające na celu
ograniczenie negatywnych oddziaływań tej inwestycji na środowisko, ponieważ przy określaniu
ustaleń, wzięto pod uwagę m.in.:
•
wytyczne o charakterze regionalnym w tym stanowisko Wojewódzkiej Rady Ochrony
Przyrody w Opolu,
•
istniejące zagospodarowanie terenów mające podstawowe znaczenie przy ustalaniu
lokalizacji elektrowni wiatrowych oraz ich obszarów oddziaływania,
•
uwarunkowania ekofizjograficzne, dotyczące przede wszystkim elementów środowiska
szczególnie wrażliwych na oddziaływanie farm wiatrowych takich jak siedliska ptaków
i nietoperzy oraz obszary leśne, będące siedliskiem innych okazów fauny a także
korzystnego ukształtowania terenu dla lokalizacji farmy wiatrowej,
Podstawowym kryterium było zachowanie odpowiedniej odległości inwestycji od zabudowy
mieszkaniowej ze względu na uciążliwość hałasową elektrowni wiatrowych. Przyjęto odległość 500 m
od terenów zabudowy istniejącej oraz terenów przeznaczonych pod zabudowę. Odległości te
pozwolą na zachowanie standardów poziomu hałasu dopuszczonych w przepisach ochrony
środowiska.
60
W stosunku do obszarów leśnych oraz przeznaczonych do zalesienia przyjęto odległość 200 m,
zgodnie z wytycznymi GDOŚ. Zachowanie odległości od terenów leśnych ma na celu ochronę fauny
oraz zachowanie wymogów odnośnie pokrycia terenu potrzebnych dla prawidłowej eksploatacji
turbin. W związku z powyższym – dla elektrowni wiatrowych wyznaczono tereny rolne,
niezadrzewione, oddalone od zabudowy oraz kompleksów leśnych z uwzględnieniem ekspozycji
krajobrazowej. Przeznaczenie tych terenów pod elektrownie wiatrowe ograniczy częściowo ich
użytkowanie rolnicze. Tereny stref ochronnych będą mogły być nadal użytkowane rolniczo, bez
możliwości lokalizacji zabudowy zagrodowej. W planie miejscowym, który określi szczegółowo
lokalizację elektrowni wiatrowych oraz warunki zagospodarowania terenu, na cele budowlane
związane z energetyką wiatrową powinny być przeznaczone tereny niezbędne dla ich
funkcjonowania, co pozwoli na ochronę gruntów rolnych.
Największym zagrożeniem dla środowiska i przyrody ze strony elektrowni wiatrowych, jest
bezpośrednia śmiertelność ptaków i nietoperzy przelatujących w zasięgu pracujących śmigieł turbin.
Wyznaczone w studium tereny lokalizacji elektrowni wiatrowych znajdują się poza wyodrębnionymi
korytarzami migracyjnymi ptaków oraz poza terenami ostoi ptasich i ostoi nietoperzy. W celu
minimalizacji oddziaływań na ptaki i nietoperze niezbędne jest przeprowadzenie monitoringu
przedrealizacyjnego w rejonie planowanej inwestycji, który pozwoli na szczegółowe poznanie
awifauny i chiropterofauny, na stwierdzenie ewentualnych powiązań i migracji, między obszarem
w miejscu inwestycji z obszarami Natura 2000.
Do projektu zmiany studium ze względu na ogólny charakter ustaleń nie jest konieczne
wprowadzenie dodatkowych zapisów dotyczących kompensacji przyrodniczej. Podstawowym
działaniem kompensacyjnym, które może wpłynąć na wyrównanie szkód wynikających z zajęcia
gruntów pod inwestycje będzie prowadzenie zalesień równolegle obok realizacji inwestycji na
terenach dopuszczonych do zabudowy.
14. Ewentualne rozwiązania alternatywne
W niniejszym dokumencie nie przewidziano dodatkowej analizy alternatywnych rozwiązań
minimalizujących lub eliminujących zagrożenia środowiska przyrodniczego przewidzianych w zmianie
studium, gdyż zastosowane rozwiązania były na bieżąco konsultowane w trakcie jej sporządzania.
Nowe kierunki i przeznaczenie terenów wyznaczono zgodnie z uwarunkowaniami wynikającymi
z opracowania ekofizjograficznego sporządzonego dla obszaru gminy w 2011 r., a tereny wskazane
pod elektrownie wiatrowe wyznaczono w przeważającej części w oparciu o szczegółowe analizy
zawarte w opracowaniu Wstępna analiza możliwości usytuowania zespołu elektrowni wiatrowych
„Radłów” oraz dokumenty regionalne., wskazane jako korzystne obszary położone w odległości
zapewniającej brak uciążliwości dla zabudowy związanej z pobytem ludzi oraz dla terenów lasów
oraz zadrzewień, a w skali gminy położone poza głównymi obszarami chronionymi i wskazanymi do
61
ochrony, w tym poza obszarami Natura 2000.
Rozpatrywanie ewentualnych rozwiązań alternatywnych będzie mieć miejsce na etapie sporządzania
planów miejscowych i dotyczyć m.in. ilości obiektów, ich rozmieszczenia, oraz parametrów
technicznych.
15. Streszczenie w języku niespecjalistycznym
Przedmiotem prognozy oddziaływania na środowisko jest projekt Studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Radłów został opracowany na podstawie
uchwały Rady Gminy Radłów nr 36/VI/2011 z dnia 20 kwietnia 2011 r. w sprawie przystąpienia do
zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Radłów.
Przeprowadzana aktualnie zmiana studium dotyczy całego obszaru gminy.
Studium jest podstawowym dokumentem określającym politykę przestrzenną gminy, w tym
lokalne zasady gospodarowania przestrzenią. Wyznaczone w studium kierunki zmian w strukturze
przestrzennej gminy zostaną sprecyzowane w planach zagospodarowania przestrzennego, ponieważ
ustalenia studium są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych.
Prognoza oddziaływania na środowisko jest jednym z podstawowych dokumentów
niezbędnych w procedurze postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko projektu
studium i sporządzana jest zgodnie z art. 51 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu
informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz
o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z póź. zm.).
Niniejsza prognoza opracowana została w celu dokonania oceny skutków ewentualnych
oddziaływań na środowisko, na najważniejsze jego komponenty, jakie mogą nastąpić w wyniku
realizacji ustaleń projektu zmiany studium. Prognozę opracowano na podstawie analizy projektu
zmiany studium, opracowania ekofizjograficznego oraz innych materiałów źródłowych dotyczących
charakterystyki i stanu środowiska przyrodniczego na terenie gminy Radłów, wykorzystano również
opracowanie Wstępna analiza możliwości usytuowania zespołu elektrowni wiatrowych „ Radłów”,
sporządzone przez ECOPLAN Opole w październiku 2011 r. a także wykorzystano wyniki badań
prowadzonych w innych krajach w związku z funkcjonowaniem farm wiatrowych.
Zadaniem projektu Studium, w kontekście niniejszej prognozy, jest określenie kierunków
zmian w strukturze przestrzennej gminy, które zostaną sprecyzowane w planach zagospodarowania
przestrzennego
z uwzględnieniem
wzajemnego
powiązania
funkcji
względem
siebie
oraz
wprowadzenie ustaleń minimalizujących potencjalne konflikty przestrzenne oraz możliwe negatywne
oddziaływania na środowisko przyrodnicze. Zadaniem niniejszej prognozy jest zbadanie i wstępna
ocena skutków ustaleń zawartych w projekcie Studium pod kątem wpływu na środowisko
wynikających z zaproponowanych kierunków zmian w strukturze przestrzennej gminy w tym przede
wszystkim z lokalizacji farm wiatrowych.
62
Z uwagi na ogólny charakter projektowanego dokumentu nie można jednoznacznie stwierdzić
braku
wystąpienia
oddziaływań
znaczących,
najistotniejsze
oddziaływania
związane
z funkcjonowaniem farmy wiatrowej może dotyczyć ptaków oraz nietoperzy. Jednak dopiero
szczegółowe zbadanie awifauny i chiropterofauny przedmiotowego terenu (przeprowadzenie
monitoringu przedrealizacyjnego) pozwoli na właściwe prognozowanie wpływu projektowanej
inwestycji na ptaki i nietoperze.
Lokalizacja elektrowni wiatrowych wpłynie również na pogorszenie warunków akustycznych w rejonie
inwestycji, ale jako inwestycja proekologiczna, wykorzystująca odnawialne źródła energii przyczyni
się do zmniejszenia wykorzystania surowców kopalnych do produkcji energii i co za tym idzie wpłynie
na zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego.
Analizowany projekt studium zachowuje szczególnie cenne wartości przyrodniczo –
krajobrazowe (istniejące i proponowane formy ochrony przyrody) jak również elementy struktury
przyrodniczej pozwalające na zachowanie powiązań środowiskowych (doliny rzeczne, tereny leśne)
a także walory kulturowe obszaru ukształtowane historycznie z licznymi obiektami zabytkowymi.
Rozwój gminy zgodnie z ustaleniami dokumentu będzie odbywał się w oparciu o istniejącą strukturę
funkcjonalno – przestrzenną. Nowa zabudowa mieszkaniowa, usługowa lub produkcyjna będzie
w większości realizowana w obrębie terenów dotychczas zainwestowanych i zagospodarowanych
i polegać będzie na wypełnieniu luk w istniejącym układzie osadniczym.
63
16. Materiały źródłowe
W opracowaniu wykorzystano:
•
Projekt zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Radłów;
•
Opracowanie ekofizjograficzne do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy Radłów;
•
Wstępna analiza możliwości usytuowania zespołu elektrowni wiatrowych „Radłów”,
ECOPLAN Ryszard Kowalczyk, Opole 2011 r.;
•
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Radłów Praca
zbiorowa, Radłów, 1999 r;
•
Pan
Zagospodarowania
Przestrzennego
Województwa
Opolskiego,
Uchwała
Nr XLVIII/505/2010 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 28 września 2010 r.;
•
Stanowisko Wojewódzkiej Rady Ochrony Przyrody w Opolu w sprawie ochrony krajobrazu
w procesie lokalizacji farm elektrowni wiatrowych na terenie województwa oplskiego, 2008 r.;
•
Opracowanie ekofizjograficzne województwa opolskiego, Urząd Marszałkowski Województwa
Opolskiego, Opole, 2008;
•
Przestrzenne uwarunkowania rozwoju energetyki wiatrowej w województwie opolskim, Urząd
Marszałkowski Województwa Opolskiego, Opole, 2010;
•
Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2010, Wojewódzki Inspektorat Ochrony
Środowiska w Opolu, Opole, 2011;
•
Mapy topograficzne w skali 1:10 000;
•
Praca zbiorowa pod redakcją A. S. Kleczkowskiego - Mapa obszarów Głównych Zbiorników
Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony – Instytut
Hydrogeologii i Geologii Inżynierskiej AGH Kraków, 1990
•
Mapa hydrograficzna w skali 1:50 000, Główny Urząd Geodezji i Kartografii;
•
Mapa sozologiczna w skali 1:50 000, Główny Urząd Geodezji i Kartografii;
•
Wytyczne w zakresie prognozowania oddziaływań na środowisko farm wiatrowych, GDOŚ,
Warszawa 2011;
•
Wytyczne dotyczące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki, GDOŚ, Warszawa
2011;
•
Wytyczne dotyczące oceny oddziaływania elektrowni wiatrowych na nietoperze, GDOŚ,
Warszawa 2011;
•
Kondracki J. Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa 1981 wyd. V.
64

prognoza oddziaływania na środowisko

Transkrypt

Podobne dokumenty

Uchwała w sprawie przystąpienia do zmiany studium

STANOWISKO RADY MIASTA BIAŁYSTOK z dnia

uzasadnienie do projektu uchwały rady miasta poznania

Strona 1 z 1 PLANOWANIE PRZESTRZENNE II (REGIONALNE

Plik źródłowy

Załącznik do Zarządzenia Nr 74/2016

B0_Ustalenia zmiany SUiKZP SUSZEC_spis treści

Komunikat z posiedzenia Rady Miejskiej w Żywcu