Raport Foresight

Transkrypt

Raport Foresight

„Pokonywa granice poprzez wspólne inwestowanie w przyszłość”
„Pokonywać
przyszłość
"Grenzen überwinden durch gemeinsame Investition in die Zukunft"
Raport z badania:
badania
Foresight regionalny:
„Branżowy rozwój Gorzowa
Wielkopolskiego”
oraz „Nowoczesne kadry gospodarki”
Wykonawca zlecenia:
Wyższa Szkoła Biznesu
w Gorzowie Wlkp.
Zespół autorski:
dr Katarzyna Cheba
dr Joanna Hołub-Iwan
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska
(Województwo Lubuskie) – Brandenburgia 2007-2013
SPIS TREŚCI
I.
WPROWADZENIE .......................................................................................................................... 4
1.
Co to jest FORESIGHT? ............................................................................................................... 5
2.
Uwarunkowania budowy scenariuszy wynikające z Narodowego Programu Foresight „Polska
2020” .................................................................................................................................................... 7
II.
FORESIGHT W OBSZARZE BRANŻOWY ROZWÓJ REGIONU ................................................. 8
1.
Cel i zakres zadania ...................................................................................................................... 8
2.
Główne etapy realizacji badań ...................................................................................................... 9
3.
Zastosowane metody badawcze ................................................................................................. 11
4.
ANALIZA DANYCH ZASTANYCH .............................................................................................. 14
5.
4.1.
Sytuacja społeczno-gospodarcza województwa lubuskiego – wybrane informacje ......... 14
4.2.
Analiza taksonomiczna ...................................................................................................... 19
4.3.
Współczynnik lokalizacji (location quotient) ...................................................................... 29
ANALIZA WYNIKÓW BADANIA EKSPERCKIEGO .................................................................... 42
5.1. Ocena ogólna......................................................................................................................... 42
5.2. Rozwój branżowy północnej części województwa lubuskiego .............................................. 45
5.3. Potencjał innowacyjny i inwestycyjny branż .......................................................................... 49
5.4. Zasięg działania ..................................................................................................................... 52
5.5. Rozwój branż innowacyjnych ................................................................................................. 54
6.
III.
1.
WNIOSKI ..................................................................................................................................... 59
FORESIGHT W OBSZARZE ROZWOJU RYNKU PRACY W UJĘCIU REGIONALNYM ........... 62
Założenia do realizacji projektu w obszarze rozwoju rynku pracy w ujęciu regionalnym ........... 62
1.1.
Cel i zakres projektu .......................................................................................................... 62
1.2.
Megatrendy w obszarze rynku pracy ................................................................................. 63
1.3.
Wpływ uwarunkowań politycznych, ekonomicznych, społecznych i technologicznych na
rynek pracy w przyszłości (analiza PEST) .................................................................................... 68
1.4.
2.
Specyfika lokalnego rynku pracy a foresight ..................................................................... 71
REALIZACJA ZADANIA METODĄ FORESIGHT ....................................................................... 75
2.1.
Etapy realizacji zadania ..................................................................................................... 75
2.2.
Uwarunkowania budowy scenariuszy wynikające z lokalnych dokumentów strategicznych
Wybór priorytetów badawczo-rozwojowych ...................................................................... 79
2.4.
Analiza SWOT ................................................................................................................... 80
2.5.
Tezy do badania metodą DELPHI ..................................................................................... 85
WYNIKI BADANIA METODĄ DELPHI ........................................................................................ 93
Strona
3.
2.3.
2
– wybrane informacje .................................................................................................................... 76
4.
3.1.
Jakość kadr przyszłości ..................................................................................................... 93
3.2.
Struktura kwalifikacji .......................................................................................................... 96
3.3.
Niedopasowanie popytu i podaży .................................................................................... 101
3.4.
Źródła przewagi konkurencyjnej ...................................................................................... 107
3.5.
Nowoczesne kształcenie - szkolenia ............................................................................... 108
SYNTEZA WYNIKÓW BADAŃ – SCENARIUSZE ROZWOJU ................................................ 112
4.1.
Wybór scenariuszy rozwoju ............................................................................................. 112
4.2.
Graficzna prezentacja scenariuszy.................................................................................. 112
4.3.
Synteza – Scenariusz przełomu/skoku............................................................................ 115
4.4.
Synteza – Scenariusz pogłębiającej się niekorzystnej sytuacji ....................................... 117
V. WYKAZ LITERATURY .................................................................................................................... 119
3
ZAŁĄCZNIKI ............................................................................................................................... 120
Strona
VI.
I.
WPROWADZENIE
Przedstawiony dokument jest raportem z badań przeprowadzonych w ramach projektu
pt.: „Viadukt innovativ”. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej
w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Program Współpracy
Transgranicznej Polska (województwo lubuskie) – Brandenburgia 2007-2013.
Opracowanie zawiera wyniki dwóch etapów badań zrealizowanych od maja do lipca
2011 roku przez Wyższą Szkołę Biznesu w Gorzowie Wlkp.
Przygotowane opracowanie podzielone jest na cztery części zawierające opis metodyki
przeprowadzonych badań, celów badań, przebiegu i wyników poszczególnych etapów
badania oraz opracowanych na tej podstawie scenariuszy rozwoju.
Zasadnicza część raportu obejmuje trzy rozdziały, w których przedstawiono wyniki
zrealizowanych etapów badań oraz przedstawiono scenariusze rozwoju w obszarze
dotyczącym nowoczesnych kadr uwzględniające branżowy rozwój północnej części
województwa lubuskiego.
Podstawę do opracowania scenariuszy rozwoju stanowiły wyniki obu etapów badań
dotyczące: branżowego rozwoju tej części województwa oraz nowoczesnych kadr
gospodarki.
Głównym celem badań przeprowadzonych w ramach pierwszego projektu była próba
identyfikacji branż regionalnej gospodarki o możliwie największym potencjale rozwoju,
mogących stanowić kluczowe branże dla rozwoju miasta Gorzowa Wielkopolskiego,
wskazanie czynników oraz barier mogących mieć istotny wpływ na gospodarczy rozwój
Gorzowa Wielkopolskiego, ustalenie priorytetów polityki publicznej dotyczących wspierania
przedsiębiorczości, skutkujących wzrostem poziomu innowacyjności gospodarki.
Wyniki pierwszego etapu badania oraz wyniki wcześniejszych badań dotyczących rynku
pracy w Gorzowie Wielkopolskim, zrealizowane na przełomie maja i czerwca 2009 roku
w ramach projektu „Przedsiębiorczy Gorzów. Rozwiązania dla rynku pracy i szkolnictwa”
oraz priorytety wytypowane podczas prac panelowych stały się podstawą do sformułowania
tez ocenianych w drugim badaniu eksperckim, a następnie dały podstawę do opracowania
scenariuszy rozwoju uwzględniających oba zrealizowane badania.
Strona
4
Do raportu dołączono również narzędzia badawcze wykorzystane w trakcie badania
eksperckiego, w postaci formularzy badania ankietowego.
1. Co to jest FORESIGHT?
Foresight to nowoczesny proces umożliwiających aktywną ingerencję w przyszłość,
którego podstawą jest wykorzystanie nauki i technologii celem lepszego przygotowania się
do wyzwań i zagrożeń, jakie niesie ze sobą rozwijająca się cywilizacja1.
Foresight zakłada docieranie do potrzebnych informacji w sposób systematyczny
i przyszłościowy. Celem takiego sposobu zbierania informacji jest budowanie średnio- lub
długookresowej wizji rozwojowej, która ma służyć, jako narzędzie podejmowania bieżących
decyzji.
Wykorzystanie foresightu, jako metody przewidywania przyszłości wymaga połączenia
w jedną całość czterech elementów: intuicji, metody, analizy antycypacyjnej i rozwoju
trendów2.
W związku z tym, że foresight nie jest metodą o charakterze stricte naukowym,
w literaturze przedmiotu proponuje się, aby interpretacja tego terminu wskazywała, że jest to
ogół działań, których celem jest wypracowanie możliwej do spełnienia, odpowiadającej
założonym celom, dotyczącej realnych problemów wizji przyszłości wraz ze wskazaniem
sposobów jej realizacji, wykorzystując w tym celu odpowiednio dobrane metody.
Dobór metod a w szczególności elastyczność w doborze tych metod, które ostatecznie
mają prowadzić do sformułowania wizji przyszłości np. w postaci technologicznych map
rozwoju, analizy trendów i wpływów czy też powstania listy kluczowych dla analizowanego
regionu technologii, badania to największa zaleta foresightu3.
Badania prowadzone w oparciu o techniki foresightu mogą mieć nieograniczony zasięg.
Najczęściej wykorzystuje się je do badań o charakterze społecznym obejmujących takie
dziedziny, jak: ekonomia, zarządzanie, prawo, administracja, edukacja, jak również
technicznym dotyczących np.: inżynierii chemicznej, energetyki, infrastruktury czy też
architektury. Dotychczas zrealizowane badania metodą foresightu to np.:
Energetyka (Nornic H2 Energy Foresight – Norwegia),
Archeologia (Archology in Ireland – Irlandia),
Polityka bezpieczeństwa (PP30:Prospective Plan of the French Defense
Policy in 30 years - Francja),
Zagadnienia prawne (UK national Foresight: Cyber Trust and Crime
Prevention – Wielka Brytania),
4
Ochrona zdrowia (The Impact of Biotechnology on Health - Hiszpania .
Strona
Por. „Podręcznik dla beneficjentów Poddziałania 1.4.5. Projekty badawcze w obszarze monitorowania i
prognozowania rozwoju technologii (Foresight), Warszawa 2005, s. 6
2
Podręcznik …s 7.
3
R. Popper, M. Keenan, M. Butter: EFMN 2005 Mapping Report,
http://www.efmn/info/pdf/EFMN_Mapping_Report_2005.pdf, 2006, s. 11
4
„Monitorowanie i prognozowanie (Foresight) priorytetowych, innowacyjnych technologii dla zrównoważonego
rozwoju województwa mazowieckiego”, raport nr 1, Warszawa, 2006, s. 3-4.
5
1
Proponowany w literaturze przedmiotu podział foresightu uwzględnia możliwość
realizowania badań w ramach:
Foresightu
technologicznego – Technology Foresight – procesu
polegającego na systematycznym przewidywaniu w długiej perspektywie
dotyczącej nauki i techniki oraz ekonomii i społeczeństwa w powiązaniu
z umiejętnością dobierania strategicznych technologii, które mogą przynieść
wielkie społeczne i ekonomiczne korzyści;
Foresightu regionalnego – Regional Foresight – czyli usystematyzowanego
procesu gromadzenia wiedzy dotyczącej przyszłości w krótszym lub
dłuższym okresie czasu mającego na celu zachęcanie do przyszłych działań
na określonym obszarze geograficznym, obejmującego: oczekiwania,
partycypację, sieciowanie, wizję oraz działanie;5
Niektórzy autorzy wyróżniają także foresight branżowy.
Należy jednak mieć świadomość, że znaczna część realizowanych obecnie foresightów ma charakter mieszany, co sprawia, że bardziej uzasadniony wydaje się podział
uwzględniający poruszane w trakcie badań aspekty. Kierując się tym kryterium badania
foresight można podzielić na6:
Foresight przemysłowy;
Foresight technologiczny;
Foresight społeczny
Foresight socjo-techniczny.
Badania przeprowadzane w oparciu o techniki foresightu można podzielić również ze
względu na zasięg terytorialny:
Foresight regionalny;
Foresight krajowy;
Foresight transgraniczny;
Foresight ponadnarodowy.
Blueprints for Foresight Actions In the Regions: Agriblue. Sustainable Territorial Development of the Rural
Areas of Europ, s. 10.
6
J. Kuciński : „Foresight na świecie. Wnioski dla Polski, prezentacja MS Powerpoint, Warszawa 2004, s. 5.
Strona
5
6
W Polsce pierwszym projektem typu Foresight był uruchomiony w IV kwartale 2003 r.
w ramach pierwszego etapu działalności Narodowego Programu Foresight, Pilotażowy
Projket Foresight obejmujący obszar „Zdrowia i życia”. W ramach projektu zakończonego na
początku 2005 r. badaniami objęto 11 paneli badawczych. Kolejne etapy realziowane
w ramach Foresightu dotyczyły: „Zrównoważonego rozwoju”, „Technologii informatycznych”
oraz „Bezpieczeństwa”.
2. Uwarunkowania budowy scenariuszy wynikające z Narodowego Programu
Foresight „Polska 2020”
W trakcie badań zrealizowanym w ramach Narodowego Programu Foresight „Polska
2020” opracowano makroekonomiczne wizje rozwoju uwzględniające cztery następujące
kluczowe czynniki:
1. Globalizacja – uwzględnienie tego czynnika jest szczególnie istotne, ponieważ wiąże
się z koniecznością nowego spojrzenia na zachodzące procesy ekonomiczne,
których stabilność i trwałość w dobie globalizacji świata nie jest już tak oczywista. Co
więcej możliwa jest sytuacja zakładająca rozpad aktualnego ładu światowego.
Globalizacja jak i integracja w obrębie Unii Europejskiej może stanowić zarówno koło
zamachowe jak i czynnik spowalniający przemiany zachodzące w obszarze polskiej
gospodarki.
2. Reformy - dotyczące wielu dziedzin życia społeczno-gospodarczego niezbędne dla
dalszego zrównoważonego rozwoju Polski. Oprócz samych reform i regulacji z nimi
związanych niezwykle istotny jest sposób ich wprowadzania, który powinien
zapewniać równowagę pomiędzy funkcją regulacyjną państwa a funkcjonowaniem
rynku oraz wysoką sprawność działania zarówno instytucji publicznych jak i
mechanizmów rynkowych.
3. Akceptacja społeczna reform – obecna sytuacja w Polsce i na świecie wymaga
wprowadzenia wielu trudnych reform, których wprowadzenie, szczególnie w
początkowym okresie, może napotykać pewien opór społeczny i brak zrozumienia
wywołany koncentracją na bieżących efektach nowych reform bez oceny przyszłych
korzyści zauważalnych w długim okresie czasu. Oznacza to konieczność uzyskania
poparcia społecznego dla nowych proponowanych rozwiązań.
4. Gospodarka oparta na wiedzy – a w szczególności stworzenie takich możliwości
transferu wiedzy i innowacji do gospodarki, które zapewni efektywność
podejmowanych działań. Ścisłe powiązanie sfery badawczo-rozwojowej z potrzebami
gospodarki, poszukiwanie rozwiązań pozostających w związku z realiami otoczenia
zewnętrznego bądź wyprzedzających istniejące potrzeby.
Ustalone w ten sposób czynniki, kluczowe dla rozwoju polskiej gospodarki, a tym
samym przyszłego rynku pacy pozwoliły na sformułowanie w ramach Narodowego
Programu Foresight „Polska 2020” pięciu ogólnych scenariuszy, są to:
Scenariusz „Skoku cywilizacyjnego”,
Scenariusz „Twardych dostosowań”,
Scenariusz „Trudnych modernizacji”,
Scenariusz „Słabnącego rozwoju”,
Strona
7
Scenariusz „Zapaści”.
II.
FORESIGHT W OBSZARZE BRANŻOWY ROZWÓJ
REGIONU
1. Cel i zakres zadania
Głównym celem przeprowadzonych badań jest próba identyfikacji branż regionalnej
gospodarki o możliwie największym potencjale rozwoju, mogących stanowić kluczowe
branże dla rozwoju miasta Gorzowa Wielkopolskiego, wskazanie czynników oraz barier
mogących mieć istotny wpływ na gospodarczy rozwój Gorzowa Wielkopolskiego, ustalenie
priorytetów polityki publicznej dotyczących wspierania przedsiębiorczości, skutkujących
wzrostem poziomu innowacyjności gospodarki.
Etapy zrealizowanych badań wraz z ich celem, źródłem informacji oraz wskazaniem
zastosowanej metody badania przedstawiają się następująco:
Tabela 1. Schemat badawczo-analityczny
Etap
I
Cel
Źródło informacji
Identyfikacja kluczowych
branż o największym
potencjale rozwoju dla
regionalnej gospodarki.
Analiza porównawcza, dobór
obszarów referencyjnych
(analiza porównawcza na
poziomie województwa, kraju,
województw ościennych)
Analiza danych zastanych:
Dane statystki
publicznej
Identyfikacja czynników
intensywnego rozwoju
gospodarczego.
Identyfikacja barier rozwoju
gospodarczego.
1. Taksonomiczny miernik
rozwoju
4. Wskaźnik lokalizacji
Weryfikacja doboru
kluczowych branż.
II
Metoda badania/ metody
analizy danych
Badanie pierwotne z
zastosowaniem techniki
ankiety internetowej:
Opinie kluczowych
ekspertów istotnych ze
względu na podjętą
problematykę badania.
1. Analiza struktury
2. Analiza jakościowa
Ustalenie priorytetów polityki
publicznej.
Strona
8
Źródło: opracowanie własne.
2. Główne etapy realizacji badań
Etap 1. Analiza danych zastanych
Do analizy regionalnej gospodarki, której celem była analiza przestrzennego
zróżnicowania poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego miasta Gorzowa Wielkopolskiego
oraz wskazanie kluczowych branż ze względu na posiadany potencjał rozwojowy,
zastosowano następujące metody analityczne:
taksonomiczny miernik rozwoju;
równanie (wskaźnik) lokalizacji (location quotient).
W trakcie realizacji pierwszego zadania tego etapu badania, w ramach analizy
przestrzennego zróżnicowania poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego miasta Gorzowa
Wielkopolskiego, zbudowano bank danych zawierający dostępne w statystyce publicznej,
informacje statystyczne o 36 miastach na prawach powiatu, średniej wielkości od 50 do 150
tysięcy mieszkańców. Uwzględnienie w badaniu wszystkich miast na prawach powiatu tej
wielkości pozwoliło na zbudowanie rankingu miast i wskazanie pozycji zajmowanej przez
miasto Gorzów Wielkopolski. Podjęte badania miały na celu ustalenie dysproporcji w
poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego w przekroju terytorialnym oraz pozwoliły na
wyodrębnienie miast o podobnym poziomie rozwoju w analizowanym obszarze.
W ramach drugiego zadania, polegającego na wyznaczeniu wskaźnika lokalizacji,
analizie poddane zostały następujące zmienne:
•
liczbę podmiotów gospodarki narodowej ogółem prowadzących działalność
w poszczególnych branżach (sekcja Polskiej Klasyfikacji Działalności – PKD);
•
oraz w celu weryfikacji otrzymanych wyników - liczbę prywatnych podmiotów
gospodarki narodowej prowadzących działalność w poszczególnych branżach
(sekcja Polskiej Klasyfikacji Działalności – PKD).
Dane statystyczne analizowano w dwóch układach: dla poziomu województwa oraz
obszaru referencyjnego – Polski oraz dla miasta Gorzowa Wielkopolskiego i obszaru
referencyjnego województwa lubuskiego. Taki sposób postępowania podyktowany był
dostępnością danych statystycznych.
Etap 2. Badanie eksperckie
Strona
Taki sposób doboru ekspertów, osób posiadających wiedzę zgodną z postawionymi
głównymi celami badania, którymi są: identyfikacja kluczowych branż dla rozwoju miasta
oraz wskazanie głównych czynników mogących stymulować ich rozwój bądź tych, które
9
W ramach tego etapu przeprowadzono badanie pierwotne metodą Delphi w trakcie,
którego pozyskano informacje od kluczowych informatorów, czyli osób dysponujących
wiedzą dotyczącą możliwości rozwoju branż w Gorzowie Wielkopolskim. W szczególności
byli to pracownicy naukowi gorzowskich uczelni, przedstawiciele instytucji otoczenia biznesu,
menadżerowie firm funkcjonujących na terenie miasta oraz osoby reprezentujące urzędy, w
szczególności ich gospodarcze wydziały.
mogą stanowić największą przeszkodę rozwoju analizowanych branż, jest adekwatny i daje
możliwość pozyskania rzetelnych i wiarygodnych informacji.
Ekspertów do badania dobierano, w związku z tym, w sposób celowy; tylko taki dobór
gwarantował poznanie opinii osób posiadających odpowiedni poziom wiedzy na temat
badanych zjawisk i procesów. Badanie eksperckie zrealizowano w kwietniu 2011 roku.
Badanie zrealizowano z wykorzystaniem techniki ankiety pocztowej, wysyłanej drogą
elektroniczną i wypełnianej samodzielnie przez respondenta. Ostatecznie otrzymano ankiety
od 36 ekspertów, co przy uwzględnieniu liczebności stworzonej pierwotnej bazy ekspertów
wynoszącej 90 osób, oznacza, że otrzymano 40% odpowiedzi. Wynik ten w przypadku
badań realizowanych techniką ankiety pocztowej, w tak krótkim czasie można uznać za
satysfakcjonujący.
Strukturę respondentów uczestniczących w badaniu, ze względu na typ
reprezentowanej jednostki, przedstawiono na rysunku 1. Najliczniej reprezentowaną
kategorię respondentów stanowią przedstawiciele biznesu, przedsiębiorcy bądź
menadżerowie firm funkcjonujących przede wszystkim na terenie miasta Gorzowa
Wielkopolskiego.
Uczelnia
22%
56%
36
Instytucja otoczenia
biznesu
6%
17%
Jednostka samorządowa
Przedstawiciel biznesu
Rysunek 1. Podział ekspertów uczestniczących w badaniu, ze względu na typ reprezentowanej
jednostki.
Strona
10
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników przeprowadzonych badań.
3. Zastosowane metody badawcze
1. Taksonomiczny miernik rozwoju
8
Nowak E., Metody taksonomiczne w klasyfikacji obiektów społeczno-gospodarczych, PWE, Warszawa 1990.
Hellwig Z., Wielowymiarowa analiza porównawcza i jej zastosowanie w badaniach wielocechowych
obiektów gospodarczych, 1981, PWE, Warszawa.
Strona
7
11
Syntetyczna ocena jednostek społeczno-gospodarczych w ujęciu przekrojowym wymaga
zastosowania specjalnych metod, które mogłyby być zastosowane w warunkach złożoności
analizowanych zjawisk. Właściwa diagnoza stanu jednostek społeczno-gospodarczych
wymaga zastosowania metod statystyczno-matematycznych umożliwiających porównywanie
oraz badanie relacji pomiędzy badanymi jednostkami. Metodą umożliwiającą
przeprowadzenie analiz w oparciu o zróżnicowany materiał statystyczny jest klasyfikacja
obiektów społeczno-gospodarczych w oparciu o metody taksonomiczne7.
Do badania przestrzennego zróżnicowania poziomu życia mieszkańców miast średniej
wielkości zastosowano taksonomiczny miernik rozwoju zi, wyznaczony w oparciu o zmienne
ujednolicone poprzez przekształcenie destymulant w stymulanty.
W badaniach wykorzystano dane dotyczące 36 miast średniej wielkości na prawach
powiatu - od 50 do 150 tysięcy mieszkańców - zgromadzone w Banku Danych Lokalnych
Głównego Urzędu Statystycznego. Analizie poddano dostępne informacje statystyczne z
2008 roku obejmujące 7 obszarów badawczych. Utworzony bank danych zawierał 45 cech
diagnostycznych, natomiast do finalnego zbioru wytypowano 19 zmiennych. Wszystkie
zmienne uwzględnione w badaniu miały postać wskaźników natężenia. Do wyboru
reprezentantów poszczególnych grup zastosowano metodę parametryczną Z. Hellwiga8.
Do ostatecznego zbioru zmiennych diagnostycznych, który stał się podstawą do
dalszych badań zakwalifikowano:
1. Ochrona zdrowia:
x1 – śmiertelność niemowląt na 1000 urodzeń żywych,
x2 – liczba zgonów na 1000 osób,
x3 – liczba zgonów w wieku 1-59 lat na 1000 osób;
x4 – liczba lekarzy dentystów na 10 tys. osób;
2. Rynek pracy, warunki i bezpieczeństwo pracy:
x5 – liczba bezrobotnych zarejestrowanych na jedną ofertę pracy,
x6 – liczba poszkodowanych w wypadkach przy pracy na 1000 pracujących,
x7 – liczba pracowników zatrudnionych w warunkach zagrożenia zw. z uciążliwością
pracy na 1000 zatrudnionych,
x8 – podmioty zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności;
3. Wynagrodzenia i dochody ludności:
x9 – dochody budżetu miasta ogółem na 1 mieszkańca w zł.,
x10 – nakłady inwestycyjne przedsiębiorstw na 1 mieszkańca w zł.,
x11 – produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca (l. prac>9);
4. Warunki mieszkaniowe:
x12 - przeciętna powierzchnia mieszkania w m2 na 1 osobę,
x13 – mieszkania wyposażone w CO w % ogółu mieszkań zamieszkanych,
x14 – mieszkania wyposażone w gaz w % ogółu mieszkań zamieszkanych;
5. Oświata i edukacja:
x15 – liczba dzieci w wieku 3-6 lat na 100 miejsc w placówkach wychowania
przedszkolnego,
x16 - przeciętna liczba uczniów na 1 oddział w szkołach podstawowych;
6. Kultura i czas wolny:
x17 - czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 osób;
7. Komunikacja i łączność:
x18 – % wydatki ogółem na transport i łączność w wydatkach ogółem;
x19 – drogi publiczne o twardej nawierzchni na 100 km2 w km.
Taksonomiczne mierniki rozwoju dla każdego z przyjętych siedmiu obszarów poziomu
życia wyznaczono w oparciu o znormalizowane wartości cech diagnostycznych, na
podstawie wzoru [Nowak 1990]:
zi =
1
K
K
∑z
k =1
(1)
ki
gdzie:
zi – wartość taksonomicznego miernika rozwoju dla i-tego obiektu,
zki – znormalizowana wartość k-tej cechy w i-tym obiekcie,
K – liczba rozpatrywanych cech.
Średnia arytmetyczna wyznaczonego w ten sposób miernika jest równa jedności.
Umożliwia to przeprowadzenie porównań rozwoju obiektów wielocechowych. Jeżeli dla
badanego obiektu zachodzi nierówność: zi>1, to badany obiekt osiąga wyższy poziom
rozwoju niż przeciętnie w całym zbiorze obiektów. W przypadku, gdy zi<1, to badany obiekt
osiąga niższy poziom rozwoju niż przeciętnie w zbiorze porównywanych jednostek [Nowak
1990].
3. Współczynnik lokalizacji (location quotient)
Współczynnik lokalizacji pozwala ocenić stopień koncentracji przestrzennej badanego
zjawiska względem wskazanego obszaru referencyjnego. Dzięki temu możliwe jest
wskazanie branż, w których już dzisiaj potencjał województwa lubuskiego oraz miasta
Gorzowa Wielkopolskiego jest największy. Umożliwia on również wskazanie różnic
w dynamice rozwoju poszczególnych sektorów.
Podstawą do analizy potencjału rozwojowego branż w oparciu o współczynnik lokalizacji
jest przyjęcie założenia o ujednoliceniu lokalnej konsumpcji oraz jednakowego poziomu
produktywności w obu porównywanych obszarach, czyli w tym wypadku w województwie
lubuskim i kraju, oraz w Gorzowie Wielkopolskim i województwie lubuskim. Wykorzystanie
współczynnika lokalizacji pozwala na określenie, jaki jest stosunek udziału sekcji w
gospodarce regionalnej do udziału sekcji w obszarze referencyjnym w następujący sposób
[Hoower 1984]:




(2)
gdzie:
E ibt - wartość zmiennej w sektorze i, w obszarze badanym b, w danym okresie t,
Ebt - wartość zmiennej we wszystkich sektorach w obszarze badanym b, w danym okresie t,
12
  Eirt
 / t
 E
  r
Strona
 Et
LQ =  ibt
 Eb
Eirt - wartość zmiennej w sektorze i, w obszarze referencyjnym r, w danym okresie t,
E rt - wartość zmiennej we wszystkich sektorach w obszarze referencyjnym r, w danym
okresie t.
Wartość LQ>1 oznacza, że w obszarze badanym koncentracja firm zarejestrowanych
w danej sekcji jest wyższa, niż średnio w obszarze przyjętym za referencyjny. Może to
powodować powstawanie nadwyżek określonych dóbr i usług, które po zaspokojeniu popytu
lokalnego mogą być eksportowane poza granice analizowanego obszaru.
Wartość LQ<1 oznacza potencjalny niedobór pewnych rodzajów działalności, które aby
zaspokoić popyt lokalny muszą być sprowadzone z zewnątrz.
Wartość LQ=1 (ponieważ wskaźnik rzadko przyjmuje wartość 1, dopuszcza się
standardowe odchylenie ± 0,15) oznacza, że rozkład analizowanej zmiennej w obszarze
badanym przebiega bardzo podobnie względem rozkładu tej zmiennej w obszarze
referencyjnym.
Do przedstawienia trendu oraz prognozy przebiegu zmiennej służy wskaźnik
lokalizacji, który wylicza się według wzoru:
LQ
∆LQ =
t +1
− LQ
LQ
t
(3)
t
Strona
13
gdzie:
LQ t+1 ostatni rok analizowanego okresu,
LQ t pierwszy rok analizowanego okresu.
4. ANALIZA DANYCH ZASTANYCH
4.1.
Sytuacja społeczno-gospodarcza województwa lubuskiego – wybrane
informacje
Trendy zmian demograficznych
Źródło: http://www.stat.gov.pl/gus/5840_8708_PLK_HTML.htm
Strona
Tabela 2. Prognoza liczby ludności województwa lubuskiego w latach 2011-2035
Rok
Rejon
woj. lubuskie
Miasta
Wsie
tys.
% (2007=100)
tys.
% (2007=100)
tys.
% (2007=100)
2011
1009,99
100,15%
639,06
99,24%
370,92
101,75%
2012
1010,16
100,17%
637,91
99,06%
372,25
102,11%
2013
1010,33
100,18%
636,89
98,90%
373,44
102,44%
2014
1010,30
100,18%
635,82
98,74%
374,48
102,73%
2015
1010,21
100,17%
634,80
98,58%
375,42
102,98%
2016
1009,92
100,14%
633,71
98,41%
376,21
103,20%
2017
1009,57
100,11%
632,68
98,25%
376,88
103,39%
2018
1009,04
100,06%
631,64
98,09%
377,41
103,53%
2019
1008,35
99,99%
630,56
97,92%
377,79
103,63%
2020
1007,64
99,92%
629,55
97,77%
378,09
103,72%
2021
1006,59
99,81%
628,33
97,58%
378,27
103,77%
2022
1005,24
99,68%
626,90
97,35%
378,34
103,79%
2023
1003,55
99,51%
625,26
97,10%
378,29
103,77%
2024
1001,54
99,31%
623,41
96,81%
378,13
103,73%
2025
999,22
99,08%
621,36
96,49%
377,85
103,65%
2026
996,60
98,82%
619,14
96,15%
377,46
103,55%
2027
993,70
98,53%
616,73
95,77%
376,97
103,41%
2028
990,56
98,22%
614,18
95,38%
376,38
103,25%
2029
987,18
97,89%
611,47
94,96%
375,71
103,06%
2030
983,61
97,53%
608,65
94,52%
374,95
102,86%
2031
979,88
97,16%
605,73
94,07%
374,14
102,63%
2032
975,97
96,78%
602,72
93,60%
373,25
102,39%
2033
971,94
96,38%
599,62
93,12%
372,32
102,13%
2034
967,79
95,97%
596,46
92,63%
371,33
101,86%
2035
963,57
95,55%
593,26
92,13%
370,31
101,58%
14
Zgodnie z przyjętymi założeniami prognozy ludności w Polsce na lata 2008-2035,
zmiany w intensywności urodzeń i zgonów spowodują utrzymywanie się dodatniego
przyrostu naturalnego (różnica między liczbą urodzeń i zgonów) do 2013 roku. W kolejnych
latach – wraz z postępującymi niekorzystnymi zmianami w strukturze ludności według wieku
oraz zmniejszaniem się liczebności kobiet w wieku rozrodczym – przewidywany jest ujemny
przyrost naturalny, który z każdym kolejnym rokiem prognozy będzie się pogłębiał.
W przypadku województwa lubuskiego prognoza demograficzna przedstawia się
następująco:
Według prognoz GUS, ujemny przyrost naturalny na koniec okresu prognostycznego
będzie dotyczył wszystkich województw. W 2025 roku liczba ludności województwa
lubuskiego będzie stanowiła 99,08% liczby z roku 2007. W końcu 2035 r. ludność
województwa lubuskiego osiągnie poziom 963,57 tys. mieszkańców, co stanowi 95,55%
stanu z roku 2007. Uwzględniając podział na obszary miejskie i wiejskie, w województwie
lubuskim podobnie jak w innych województwach, wyraźnie zarysowują się istotne różnice
w przebiegu procesów demograficznych. W 2035 r. mieszkańcy miast będą stanowili 92,13%
stanu z roku 2007, podczas gdy mieszkańcy wsi – 101,58%.
W związku z tym, że prognoza ludności na lata 2008-2035 uwzględnia jedynie dane
w ujęciu województw, poniżej zaprezentowano dane wynikające z wcześniejszej prognozy
GUS na lata 2003-2030.
Tabela 3. Prognoza liczby ludności GUS na lata 2003-2030, według stanu na dzień 31 XII
Rok
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
2026
2027
2028
2029
2030
Województwo
ogółem
Gorzowski
Międzyrzecki
1003711
1002643
1001675
1000313
998870
997463
995821
993928
991638
989243
986816
984053
980840
977358
973626
969581
965172
960629
955506
950313
65478
65656
65898
66096
66365
66554
66744
66952
67118
67315
67496
67662
67761
67838
67917
67888
67943
67852
67782
67694
57810
57777
57755
57705
57642
57587
57568
57468
57388
57324
57189
57046
56904
56759
56560
56431
56186
56002
55734
55518
Rejon
Powiaty
Słubicki
Strzeleckodrezdenecki
47115
47133
47150
47151
47172
47176
47217
47198
47238
47278
47247
47253
47170
47176
47104
47036
46956
46946
46808
46734
49785
49709
49650
49540
49402
49375
49274
49201
49077
48957
48854
48740
48621
48427
48297
48102
47913
47778
47543
47339
Sulęciński
M. Gorzów
Wlkp.
35515
35585
35642
35636
35688
35728
35772
35793
35830
35850
35867
35916
35883
35888
35874
35896
35892
35899
35830
35804
124196
123802
123356
122867
122305
121704
121004
120275
119501
118616
117749
116798
115747
114664
113531
112345
111119
109817
108527
107183
Strona
15
Trendy zmian ekonomicznych9
Gospodarką światową i finansami międzynarodowymi w latach 2007-2009 zachwiał
globalny kryzys gospodarczy, którego skutki we wszystkich dziedzinach życia społecznogospodarczego odczuwane są do dziś.
Konsekwencją tej niekorzystnej sytuacji było pogorszenie średnio- i długookresowych
prognoz gospodarczych na nadchodzącą dekadę, a w szczególności na najbliższe
pięciolecie do roku 2015, przy jednoczesnym zwiększeniu marginesu błędu i niepewności
wyznaczanych prognoz.
Mimo tych niekorzystnych tendencji, rok 2010 w wielu krajach odnotowany został,
jako rok odbudowy w zakresie produkcji wymiany międzynarodowej czy w procesach
dotyczących rynku pracy. Nadal jednak można się spodziewać kolejnych wtórnych
wstrząsów finansowych i gospodarczych a nawet zagrożenia niewypłacalnością niektórych
państw. Co więcej przewiduje się kolejny okres spowolnienia gospodarczego w drugiej
połowie obecnej dekady10.
W wyniku kryzysu światowego nastąpiło przejęcie roli lokomotyw wzrostu gospodarczego
przez kraje rozwijające się, dynamiczne gospodarczo i demograficznie i o rynkach
wschodzących, takie jak Chiny i Indie.
Tabela 4. Zmiany PKB w świecie i wybranych krajach w latach 2009-2011 i 2015
(ceny stałe, w %)
2009 udział w
produkcji
11
światowej
2009
Świat
100,0
-0,6
4,8
4,2
1,6
Unia Europejska
22,7
-4,1
1,7
1,7
2,2
- obszar euro
15,1
-4,1
1,7
1,5
1,7
USA
20,4
-2,6
2,6
2,3
2,6
Chiny
12,6
9,1
10,5
9,6
9,5
Japonia
6,0
-5,2
2,8
1,5
1,7
Indie
5,1
5,7
9,7
8,4
8,1
Niemcy
4,0
-4,7
3,3
2,0
1,3
Wielka Brytania
3,1
-4,9
1,7
2,0
2,6
Rosja
3,0
-7,9
4,0
4,3
4,0
Brazylia
2,9
-0,2
7,5
4,1
4,1
Polska
1,0
1,7
3,4
3,7
4,3
Wyszczególnienie
2010
2011
2015
zmiany roczne (%)
Na podstawie danych GUS oraz opracowania „Stan i prognoza koniunktury gospodarczej”, Instytut Badań nad
Gospodarką Rynkową, luty 2011
10
Na podstawie: „Prognoza kształtowania się wskaźników realizacji celów rozwojowych wyznaczonych w
podstawowych dokumentach strategicznych kraju”, Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur, X 2010.
11
PKB według parytetu siły nabywczej (PSN) dla lat 2010-2015 prognozy MFW.
Strona
9
16
Źródło: „Prognoza kształtowania się wskaźników realizacji celów rozwojowych wyznaczonych w podstawowych
dokumentach strategicznych kraju”, Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur, X 2010.
Na przyszłość Polski, kraju o średniej wielkości i przeciętnym poziomie rozwoju
społeczno-gospodarczego wpływ będą miały poza Europą i światem, przede wszystkim losy
najbliższych sąsiadów. Powodzenie wielu nowych przedsięwzięć zależeć będzie od pozycji
Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej.
Główne trendy ekonomiczne mogące w istotny sposób wpływać na sytuację gospodarczą
Polski to:
1. „Zmiany kierunków specjalizacji i wymiany międzynarodowej”.
2. „Przyspieszenie zmian w obszarze naukowo – informacyjno - technicznym,
gospodarki opartej na wiedzy”.
3. „Liberalizacja i wzrost obrotów międzynarodowych, usługowych i kapitałowych.
Przepływ pracowników, informacji i wiedzy”.
4. „Przyśpieszenie ogólnego wzrostu społeczno-gospodarczego, ale również wzrost
ryzyka i zróżnicowania tego wzrostu”.
5. „Relokacja produkcji do krajów wschodzących gospodarczo”.
6. „Rosnąca integracja gospodarcza i finansowa”.
7. „Osłabienie dynamiki demograficznej, starzenie się społeczeństw krajów
europejskich, także Polski”.
Kształtowanie się PKB
Trendy zmian PKB dla Polski obejmują krótki horyzont czasowy tj. lata 2011-2012.
Począwszy od II kwartału 2010 roku obserwuje się przyśpieszenie tempa wzrostu
gospodarczego Polski. Według szacunków IBnGR12, mimo obniżenia dynamiki wzrostu
Produktu Krajowego Brutto w pierwszym kwartale 2011 roku, nadal można mówić
o utrzymaniu się względnie korzystnej koniunktury gospodarczej.
12
Raport „Stan i prognoza koniunktury gospodarczej”, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, 4 maja 2011r.
Strona
17
Na tempo wzrostu gospodarczego wpływ miał wzrost popytu krajowego przy
neutralnym wpływie popytu zagranicznego. Podobna sytuacja obserwowana była w całym
poprzednim roku. Według IBnGR tempo wzrostu spożycia ogółem w I kwartale 2011
wyniosło 3,0%, przy czym tempo spożycia indywidualnego rosło nieco szybciej (23,1%).
Według prognoz Instytutu tempo wzrostu Produktu Krajowego Brutto w 2011 roku będzie
niemal identyczne jak w roku poprzednim i wyniesie 3,7%. Natomiast w 2012 roku
prognozowany jest wzrost PKB w Polsce do poziomu 4,1%.
Tabela 5. Roczne i kwartalne prognozy wybranych wskaźników makroekonomicznych
WYSZCZEGÓLNIENIE
2011
2010
2011
I
II
III
IV
PKB
% r/r
4,3
3,8 3,6 3,3
3,8
3,7
PKB
% k/k
1,0
0,9 0,9 0,8
x
x
Wartość dodana:
w przemyśle
% r/r
7,0
6,9 6,9 6,8
9,2
7,0
w budownictwie
% r/r 12,6 9,4 7,5 7,2
3,8
8,5
w usługach rynkowych
% r/r
3,2
2,8 2,6 2,2
1,5
2,7
Popyt krajowy
% r/r
4,3
4,0 4,2 4,3
4,3
4,2
spożycie ogółem
% r/r
3,0
3,1 3,0 2,9
3,4
3,0
w tym: indywidualne
% r/r
3,1
3,2 3,0 2,9
3,2
3,1
inwestycje
% r/r
5,1
6,5 7,5 8,0
-1,2
7,1
Produkcja sprzedana:
przemysłu
% r/r
9,2
9,0 8,9 8,3
9,8
9,0
budownictwa
% r/r 18,8 12,9 9,5 8,7
3,5
11,3
2012
4,1
x
7,5
11,8
2,9
3,8
3,8
3,9
8,1
10,0
12,6
Źródło: Raport „Stan i prognoza koniunktury gospodarczej”, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, 4 maja
2011r.
Struktura i skala działalności gospodarczej w regionie13
13
Na podstawie danych GUS oraz opracowania „Podmioty gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON
w województwie lubuskim, stan na koniec 2010”, Lubuski Ośrodek Badań Regionalnych, Zielona Góra 2010.
Strona
18
W województwie lubuskim w końcu grudnia 2010 r., w rejestrze REGON
zarejestrowanych było 1061110 podmiotów gospodarki narodowej, tj. o 4,6% więcej niż rok
wcześniej, przy czym wzrost liczby podmiotów odnotowano we wszystkich powiatach –
największy w strzelecko-drezdeneckim (o 7,8%), zielonogórskim (o 7,3%) oraz gorzowskim
(o 6,8%). Pod względem potencjału przemysłowego województwo lubuskie zalicza się do
regionów średnio zindustrializowanych.
Przemysł skoncentrowany jest głównie w dużych miastach: w Gorzowie
Wielkopolskim, Zielonej Górze, Żarach, Nowej Soli oraz w Kostrzyńsko-Słubickiej Specjalnej
Strefie Ekonomicznej. Dominuje przemysł elektromaszynowy, chemiczny, drzewny,
spożywczy, przemysł lekki oraz materiałów budowlanych. Znaczny, bo prawie 30% jest
udział lubuskich firm branży produkcji materiałów podłogowych z drewna w produkcji
krajowej, produkcji obuwia – 19%, produkcji mebli – 10%.
Wśród większych firm duże znaczenie mają zakłady reprezentujące branże:
chemiczną, celulozowo-papierniczą, elektroniczną oraz drzewną.
4.2.
Analiza taksonomiczna
Na podstawie zebranych informacji opisujących poziom życia ludności mieszkańców
miast średniej wielkości wyznaczono taksonomiczny miernik rozwoju, a następnie podzielono
miasta na cztery grupy; dwie pierwsze grupy o wartościach utworzonego miernika powyżej
średniej oraz dwie kolejne o wartościach poniżej średniej.
Im większą wartość przyjmuje wyznaczony wskaźnik, tym wyższym poziomem
rozwoju (biorąc pod uwagę ujęte w badaniu czynniki), charakteryzuje się badany obiekt,
w tym wypadku miasto. W przypadku, gdy wartości wyznaczonego wskaźnika są wyższe od
1 oznacza to, że badane miasto osiąga wyższy poziom rozwoju niż przeciętnie w całym
zbiorze badanych miast. Natomiast wartości poniżej 1 oznaczają, że badany obiekt – miasto,
osiągnęło niższy poziom rozwoju niż średnio w zbiorze porównywanych jednostek. Wyniki
grupowania miast przedstawiono poniżej (tabela 6).
Rozkład wartości współczynnika zi charakteryzuje się niewielką asymetrią
prawostronną, co oznacza, że w analizowanym okresie przeważały niższe niż średnia
wartości taksonomicznego miernika rozwoju.
Zarówno w grupie miast o najwyższym poziomie życia ludności jak i przypadku miast
zaliczonych do grupy o najniższej wartości tego miernika znalazła się taka sama liczba
obiektów.
Strona
19
Gorzów Wielkopolski znalazł w drugiej grupie typologicznej, do której zaliczono miasta
o wyższym poziomie rozwoju niż przeciętnie w całym zbiorze badanych miast.
Tabela 6. Wyniki grupowania miast – syntetyczny miernik rozwoju
Grupa
Miasta
liczba
1
3
2
12
3
18
4
3
Nazwa
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
Chełm,
Tychy,
Opole
Leszno,
Płock,
Dąbrowa Górnicza,
Jaworzno,
Zamość,
Tarnów,
Ostrołęka,
Gorzów Wlkp.,
Żory,
Legnica,
Nowy Sącz,
Mysłowice
Zielona Góra,
Piekary Śląskie,
Konin,
Koszalin,
Siedlce,
Siemianowice Śląskie,
Włocławek,
Jelenia Góra,
Chorzów,
Jastrzębie-Zdrój,
Przemyśl,
Kalisz,
Piotrków Trybunalski,
Rybnik,
Grudziądz,
Elbląg,
Słupsk,
Suwałki
Ruda Śląska,
Łomża,
Biała Podlaska
Charakterystyki
opisowe
Rozstęp
0,47
0,15
0,17
0,37
Źródło: opracowanie własne. R oznacza rozstęp, czyli różnicę pomiędzy wartością maksymalną i minimalną.
Strona
20
Dodatkowo przedstawiono również wyniki grupowania miast dla każdego z siedmiu
analizowanych obszarów (tabele 7-13).
Tabela 7. Wyniki grupowania miast – ochrona zdrowia
Grupa
Miasta
liczba
1
5
2
13
3
13
4
5
Nazwa
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
Zamość,
Jelenia Góra,
Nowy Sącz,
Ostrołęka,
Siedlce
Zielona Góra,
Opole,
Przemyśl,
Suwałki,
Tarnów,
Żory,
Płock,
Koszalin,
Gorzów Wlkp.,
Kalisz,
Konin,
Łomża,
Piotrków Trybunalski
Włocławek,
Chełm,
Mysłowice,
Chorzów,
Elbląg,
Biała Podlaska,
Rybnik,
Dąbrowa Górnicza,
Leszno,
Tychy,
Grudziądz,
Legnica,
Jastrzębie Zdrój
Słupsk,
Ruda Śląska,
Piekary Śląskie,
Jaworzno
Charakterystyki
opisowe
Rozstęp
0,32
0,21
0,14
0,09
Strona
21
Tabela 8. Wyniki grupowania miast – rynek pracy, warunki i bezpieczeństwo pracy
Grupa
Miasta
Charakterystyki
opisowe
liczba
Nazwa
Rozstęp
1
3
2
6
3
1
4
26
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Chełm,
Opole,
Piekary Śląskie
Legnica,
Leszno,
Gorzów Wlkp.,
Biała Podlaska,
Mysłowice,
Jaworzno,
Siemianowice Śląskie
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
Tychy,
Jelenia Góra,
Zamość,
Dąbrowa Górnicza,
Kalisz,
Przemyśl,
Siedlce,
Słupsk,
Tarnów,
Włocławek,
Grudziądz,
Koszalin,
Konin,
Zielona Góra,
Ostrołęka,
Łomża,
Ruda Śląska,
Rybnik,
Chorzów,
Nowy Sącz,
Suwałki,
Żory,
Płock,
Jastrzębie Zdrój,
Elbląg.
3,86
0,35
-
0,34
Strona
22
Tabela 9. Wyniki grupowania miast – wynagrodzenia i dochody ludności
Grupa
Miasta
liczba
1
3
2
6
3
1
4
26
Nazwa
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
Charakterystyki
opisowe
Rozstęp
Tychy,
Dąbrowa Górnicza,
Płock,
Włocławek,
Konin,
Ostrołęka,
Rybnik,
Opole,
Chorzów,
Mysłowice,
Leszno,
Gorzów Wlkp.,
Tarnów,
Legnica,
Nowy Sącz,
Zielona Góra,
Jaworzno,
Kalisz,
Koszalin,
Jastrzębie Zdrój,
Słupsk,
Suwałki,
Elbląg,
Siedlce,
Jelenia Góra,
Żory,
Ruda Śląska,
Grudziądz,
Zamość,
Chełm
Przemyśl,
Łomża,
Piekary Śląskie
Biała Podlaska
0,92
0,46
0,44
-
Strona
23
Tabela 10. Wyniki grupowania miast – warunki mieszkaniowe
Grupa
Miasta
liczba
1
Nazwa
2
22
3
11
4
3
Rozstęp
-
0
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
Charakterystyki
opisowe
Zielona Góra,
Koszalin,
Żory,
Tychy,
Leszno,
Nowy Sącz,
Tarnów,
Ostrołęka,
Jelenia Góra,
Jastrzębie Zdrój,
Legnica,
Zamość,
Gorzów Wlkp.,
Opole,
Siedlce,
Słupsk,
Elbląg,
Dąbrowa Górnicza,
Grudziądz,
Mysłowice,
Płock,
Kalisz,
Włocławek,
Chełm,
Rybnik,
Ruda Śląska,
Chorzów,
Przemyśl,
Piekary Śląskie,
Konin,
Jaworzno,
Suwałki,
Łomża,
Biała Podlaska.
-
0,17
0,15
0,77
Strona
24
Tabela 11. Wyniki grupowania miast – oświata i edukacja
Grupa
Miasta
liczba
1
5
2
11
3
15
4
5
Nazwa
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
Tarnów,
Koszalin,
Opole,
Leszno,
Mysłowice,
Płock,
Dąbrowa Górnicza,
Konin,
Chełm,
Jaworzno,
Jelenia Góra,
Gorzów Wlkp.,
Tychy,
Słupsk,
Zielona Góra,
Kalisz,
Rybnik,
Żory,
Chorzów,
Ruda Śląska,
Przemyśl,
Zamość,
Siedlce,
Łomża,
Jastrzębie Zdrój,
Legnica,
Elbląg,
Ostrołęka,
Biała Podlaska
Piekary Śląskie,
Włocławek,
Grudziądz,
Nowy Sącz,
Suwałki,
Charakterystyki
opisowe
Rozstęp
0,17
0,09
0,10
0,10
Strona
25
1
6
2
12
3
14
4
4
Nazwa
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
1.
2.
3.
4.
Jaworzno,
Płock,
Leszno,
Jastrzębie Zdrój,
Siedlce,
Nowy Sącz,
Gorzów Wlkp.,
Zamość,
Tarnów,
Zielona Góra,
Dąbrowa Górnicza,
Ostrołęka,
Chełm
Koszalin,
Rybnik,
Słupsk,
Legnica,
Tychy,
Konin,
Przemyśl,
Mysłowice,
Opole,
Żory,
Suwałki,
Elbląg,
Łomża,
Włocławek,
Piekary Śląskie
Grudziądz,
Chorzów,
Ruda Śląska,
Kalisz,
Jelenia Góra,
Biała Podlaska
Rozstęp
0,34
0,23
0,24
0,61
26
liczba
Charakterystyki
opisowe
Strona
Tabela 12. Wyniki grupowania miast – kultura i czas wolny
Grupa
Miasta
Tabela 13. Wyniki grupowania miast – komunikacja i łączność
Grupa
Miasta
liczba
1
5
2
12
3
16
4
3
Nazwa
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
Charakterystyki
opisowe
Rozstęp
Żory,
Jaworzno,
Grudziądz,
Chorzów,
Leszno,
Chełm
Zamość,
Elbląg,
Kalisz,
Przemyśl,
Ostrołęka,
Tarnów,
Jastrzębie Zdrój,
Tychy,
Ruda Śląska,
Piekary Śląskie,
Konin,
Płock,
Legnica,
Koszalin,
Włocławek,
Nowy Sącz,
Zielona Góra,
Rybnik,
Jelenia Góra,
Suwałki,
Mysłowice,
Siedlce,
Łomża,
Gorzów Wlkp.,
Słupsk,
Opole,
Dąbrowa Górnicza,
Biała Podlaska
0,57
0,26
0,28
0,58
Strona
27
Wnioski:
1. Gorzów Wielkopolski został zaliczony na podstawie syntetycznego miernika rozwoju
do drugiej grupy typologicznej, w której znalazły się miasta, które osiągały wyższy
poziom rozwoju niż przeciętnie w całym zbiorze badanych miast. Gorzów
Wielkopolski zajął 11 pozycję wśród 36 analizowanych miast średniej wielkości.
2. Do budowy syntetycznego miernika rozwoju wykorzystano dane obejmujące siedem
różnych obszarów, w tym: ochronę zdrowia, rynek pracy i bezpieczeństwo pracy,
wynagrodzenia i dochody ludności, warunki mieszkaniowe, oświata i edukacja,
kultura i czas wolny, komunikacja i łączność.
3. Pozycja Gorzowa Wielkopolskiego w zbudowanym rankingu była, więc wypadkową
pozycji zajmowanych przez miasto w poszczególnych poddanych analizie obszarach:
w obszarze związanym z
sklasyfikowano na pozycji 14;
ochroną
zdrowia
Gorzów
Wielkopolski
w obszarze związanym rynkiem pracy, bezpieczeństwem i warunkami pracy
na pozycji 6;
w obszarze związanym z wynagrodzeniami i dochodami ludności na pozycji
12;
w obszarze związanym z warunkami mieszkaniowymi na pozycji 13;
w obszarze związanym z oświatą i edukacją na pozycji 12;
w obszarze związanym z kulturą i czasem wolnym na pozycji 8;
Strona
28
w obszarze związanym z komunikacją i łącznością na pozycji 32.
4.3.
Współczynnik lokalizacji (location quotient)
Głównym celem tego etapu badania było wskazanie kluczowych gałęzi gospodarki
regionalnej oraz ocena stopnia koncentracji przestrzennej analizowanych branż względem
obszaru przyjętego za obszar referencyjny. Wykorzystanie w tym celu wskaźnika lokalizacji
pozwala na ustalenie, które branże już dziś są kluczowe dla badanego obszaru, w tym
wypadku województwa lubuskiego oraz miasta Gorzowa Wielkopolskiego oraz tych, dla
których dystans w stosunku do obszaru referencyjnego jest największy. Współczynnik
lokalizacji pozwala również na ocenę dynamiki zmian poszczególnych poddawanych ocenie
sektorów gospodarki.
W trakcie projektowania tego etapu badania przyjęto, że jedną z miar rozwoju
gospodarczego jest liczba podmiotów gospodarczych w związku, z czym właśnie tę zmienną
przyjęto, jako zasadniczy wskaźnik na potrzeby niniejszej analizy.
Liczba podmiotów gospodarczych prowadzących działalność na danym terenie może być
dla potencjalnych inwestorów sygnałem wskazującym na istnienie sprzyjających warunków
dla nowych, planowanych inwestycji. Koncentracja podmiotów reprezentujących różne
branże gospodarki może sprzyjać ich integracji pionowej i poziomej, zaś dywersyfikacja
działalności daje podstawy do uodparniania regionalnej gospodarki na niekorzystne czynniki
zewnętrzne i wewnętrzne. Przyjmuje się również, że wysoki poziom przedsiębiorczości jest
związany z rozwojem społeczno-gospodarczym.
Informacje o liczbie podmiotów prowadzących działalność gospodarczą na terenie
województwa lubuskiego przedstawiono w dwóch wymiarach: z uwzględnieniem wszystkich
podmiotów prowadzących działalność zarówno w sektorze publicznym jak i prywatnym oraz
oddzielnie tylko w odniesieniu do sektora prywatnego.
Analizę przeprowadzono oddzielnie dla województwa lubuskiego, przyjmując za obszar
referencyjny liczbę wszystkich podmiotów w poszczególnych branżach prowadzących
działalność na terenie kraju oraz dodatkowo dla miasta Gorzowa wielkopolskiego, dla
którego przyjęto za obszar referencyjny województwo lubuskie.
Strona
29
Szczegółowe wyniki przeprowadzonej analizy dla danych obejmujących podmioty
gospodarki narodowej ogółem przedstawiono w tabeli 14.
Tabela 14. Wyniki analizy z zastosowaniem współczynnika lokalizacji dla zmiennej podmioty
gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON wg. sekcji PKD 2004 w latach 2000 i 2009
dla województwa lubuskiego i Polski
Obszar referencyjny
Sekcje
woj. lubuskie
Polska
Współczynnik
lokalizacji - LQ
Zmiana
∆ LQ
PKD
2000
2009
2000
2009
2009
2000
2009-2000
A
88 921
93 822
3 194
3 803
1,50
1,30
0,19
B
1 718
2 016
25
25
0,46
0,53
-0,07
C
1 686
2 994
45
80
0,99
0,97
0,02
D
365 445
364 939
8 146
8 312
0,84
0,81
0,03
E
2 982
5 316
100
177
1,23
1,22
0,01
F
345 289
428 862
8 123
11 544
0,99
0,85
0,14
G
1 106 789
1 097 239
32 384
29 964
1,01
1,06
-0,05
H
94 774
118 417
2 832
3 188
0,99
1,08
-0,09
I
254 145
268 685
6 921
6 993
0,96
0,99
-0,03
J
104 424
130 313
2 840
3 381
0,96
0,99
-0,03
K
418 565
644 108
12 017
18 754
1,07
1,04
0,03
L
19 190
27 083
532
673
0,92
1,00
-0,09
M
62 446
100 496
1 476
2 415
0,89
0,86
0,03
N
133 327
183 838
4 008
4 736
0,95
1,09
-0,14
O, P, Q
185 339
274 545
5 243
7 360
0,99
1,03
-0,04
Ogółem
3 185 040
3 742 673
87 886
101 405
-
-
-
Otrzymane wyniki wskazują, że w sekcjach tych na terenie województwa lubuskiego
zarejestrowanych jest proporcjonalnie więcej firm niż w kraju ogółem, co oznacza, że w
odniesieniu do tych branż możliwa jest nadwyżka ilości produkowanych towarów i usług,
Strona
Sekcje, które cechuje wyższy poziom koncentracji (wartość współczynnika lokalizacji
powyżej 1) w województwie lubuskim w porównaniu do kraju ogółem ze względu na liczbę
podmiotów gospodarczych ogółem to:
Rolnictwo (sekcja A);
Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (sekcja E).
30
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS.
które po zaspokojeniu popytu regionalnego, mogą być wyeksportowane poza teren
województwa.
Niższy poziom koncentracji niż w kraju ogółem, a więc w konsekwencji możliwość
wystąpienia trudności z zaspokojeniem regionalnego popytu dotyczy takich branż jak:
Rybactwo (sekcja B);
Przetwórstwo przemysłowe (sekcja D);
Edukacja (sekcja M).
Wartość wskaźnika lokalizacji do w/w sekcji przyjmuje wartość poniżej 1, co oznacza,
że na terenie województwa lubuskiego znajduje się mniej podmiotów prowadzących
działalność we wskazanych sekcjach w porównaniu z sytuacją w kraju ogółem. W związku z
tym w przypadku tych branż może zaistnieć konieczność importowania dóbr i usług spoza
W odniesieniu do pozostałych sekcji mamy do czynienia ze zbliżonym do poziomu
krajowego rozkładem zmiennej (LQ przyjmuje wartość 1 ± 0,15), co oznacza, że stopień
koncentracji mierzony liczbą podmiotów gospodarczych nie odbiega znacząco od stopnia
koncentracji tych sekcji w kraju ogółem.
Graficzną prezentację wartości współczynnika lokalizacji przedstawiono na kolejnym
rysunku.
1,6
1,5
1,4
1,23
1,2
0,99 1,01 0,99 0,96 0,96
0,99
1
1,07
0,99
0,92 0,89 0,95
0,84
0,8
0,6
0,46
0,4
0,2
0
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O, P,
Q
Kolejny etap badania dotyczył oceny dynamiki wyznaczonego współczynnika
lokalizacji, obliczony dla roku 2009 w porównaniu z rokiem 2000.
Strona
31
Rysunek 2. Wartości wspołczynnika lokalizacji ze względu na ilość zarejestrowanych podmiotów
gospodarczych ogółem w 2009 roku.
Dynamika zmian w ostatnich 10 latach okazała się największa w odniesieniu do
takich branż, jak:
Budownictwo (sekcja F);
Ochrona zdrowia i pomoc społeczna (sekcja N).
Pierwsze dwie wymienione sekcje charakteryzowały się dodatnią dynamiką zmian.
Można w związku z tym przyjąć, że branże te to branże o dużych możliwościach rozwoju,
jeżeli chodzi o liczbę podmiotów gospodarczych.
Natomiast w przypadku podmiotów prowadzących działalność gospodarczą
zarejestrowanych, jako sekcja M (ochrona zdrowia i pomoc społeczna) odnotowano dość
wysoką ujemną dynamikę zmian.
0,25
0,2
0,15
0,1
0,05
0
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
-0,05
L
M
N
O, P,
Q
-0,1
-0,15
-0,2
Rysunek 3. Dynamika zmian współczynnika lokalizacji ze względu na ilość zarejestrowanych
podmiotów gospodarczych ogółem w 2009 roku w porównaniu do roku 2000.
Strona
32
Podobną analizę przedstawiono również dla miasta Gorzowa Wielkopolskiego
przyjmując za obszar referencyjny województwo lubuskie. Wyniki tego etapu badania
przedstawiono poniżej.
Tabela 15. Wyniki analizy z zastosowaniem współczynnika lokalizacji dla zmiennej - podmioty
dla miasta Gorzowa Wielkopolskiego i województwa lubuskiego.
Sekcje
woj. lubuskie
PKD
Powiat m. Gorzów
Wlkp.
Współczynnik
lokalizacji - LQ
Zmiana
∆ LQ
2000
2009
2000
2009
2009
2000
2009-2000
A
3 194
3 803
141
189
0,29
0,26
0,03
B
25
25
1
2
0,46
0,23
0,23
C
45
80
3
7
0,50
0,39
0,11
D
8 146
8 312
1 142
1 215
0,84
0,82
0,02
E
100
177
15
27
0,88
0,87
0,01
F
8 123
11 544
1 633
2 196
1,09
1,17
-0,08
G
32 384
29 964
4 693
4 837
0,93
0,84
0,08
H
2 832
3 188
368
509
0,92
0,76
0,16
I
6 921
6 993
1 261
1 460
1,20
1,06
0,14
J
2 840
3 381
706
806
1,37
1,45
-0,08
K
12 017
18 754
3 142
3 885
1,19
1,52
-0,33
L
532
673
47
44
0,38
0,51
-0,14
M
1 476
2 415
217
378
0,90
0,86
0,04
N
4 008
4 736
716
883
1,07
1,04
0,03
O, P, Q
5 243
7 360
996
1 222
0,95
1,11
-0,15
Ogółem
87 886
101 405
15 081
17 660
-
-
-
Strona
33
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Sekcje, które cechuje wyższy poziom koncentracji (wartość współczynnika lokalizacji
powyżej 1) w Gorzowie Wielkopolskim w porównaniu do województwa lubuskiego ze
względu na liczbę podmiotów gospodarczych ogółem, co oznacza, że w odniesieniu do tych
branż możliwa jest nadwyżka ilości produkowanych towarów i usług, które po zaspokojeniu
popytu regionalnego, mogą być wyeksportowane poza teren miasta, to:
Transport, gospodarka magazynowa i łączność (sekcja I);
Pośrednictwo finansowe (sekcja J);
Obsługa nieruchomości (sekcja K).
Niższy poziom koncentracji niż w województwie ogółem, a więc w konsekwencji
możliwość wystąpienia trudności z zaspokojeniem regionalnego popytu dotyczy takich branż
jak:
Rolnictwo (sekcja A)
Górnictwo (sekcja C);
Administracja (sekcja L).
Istotne znaczenie mają w tym wypadku wyniki otrzymane dla dwóch ostatnich sekcji:
przetwórstwa przemysłowego (sekcja D) oraz dla administracji (sekcja L). W przypadku tych
branż może zaistnieć konieczność importowania dóbr i usług spoza Gorzowa
Wielkopolskiego. W odniesieniu do pozostałych sekcji mamy do czynienia ze zbliżonym do
poziomu województwa rozkładem zmiennej (LQ przyjmuje wartość 1 ± 0,15), co oznacza, że
stopień koncentracji mierzony liczbą podmiotów gospodarczych nie odbiega znacząco od
stopnia koncentracji tych sekcji w województwie lubuskim ogółem. Graficzną prezentację
wartości współczynnika lokalizacji przedstawiono na kolejnym rysunku.
1,60
1,37
1,40
1,20
1,20
1,19
1,09
1,00
1,07
0,93 0,92
0,84 0,88
0,95
0,90
0,80
0,46 0,50
0,60
0,40
0,38
0,29
0,20
0,00
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O, P,
Q
Strona
34
Rysunek 4. Wartości współczynnika lokalizacji ze względu na ilość zarejestrowanych podmiotów
gospodarczych ogółem w 2009 roku w Gorzowie Wlkp. w porównaniu do województwa lubuskiego.
Dynamika zmian w ostatnich 10 latach okazała się największa w odniesieniu do
takich branż, jak:
Obsługa nieruchomości (sekcja K).
W przypadku pierwszej z wymienionych sekcji mamy do czynienia z dodatnią dynamiką
zmian. Można w związku z tym przyjąć, że jest to branża dynamicznie rozwijająca się
w ciągu ostatnich 10 lat, jeżeli chodzi o liczbę podmiotów gospodarczych.
Natomiast
w przypadku
podmiotów prowadzących
działalność
gospodarczą
zarejestrowanych, jako sekcja K (obsługa nieruchomości) odnotowano dość wysoką ujemną
dynamikę zmian (rysunek 5).
0,30
0,20
0,10
0,00
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
-0,10
K
L
M
N
O, P,
Q
-0,20
-0,30
-0,40
podmiotów gospodarczych ogółem w 2009 roku w porównaniu do roku 2000.
Strona
35
Sektor prywatny
Drugą zmienną, którą poddano analizie z zastosowaniem współczynnika lokalizacji
jest liczba zarejetrsowanych w systemie REGON przedsięnbiorstw sektora prywatnego.
Podobnie jak poprzednio analizę przeprowadzono dwutorowo: osobno dla województwa
lubuskiego oraz miasta Gorzowa Wielkopolskiego.
Tabela 16. Wyniki analizy z zastosowaniem współczynnika lokalizacji dla zmiennej podmioty
dla województwa lubuskiego i Polski – sektor prywatny
Obszar referencyjny
Sekcje
woj. lubuskie
Polska
Współczynnik
lokalizacji - LQ
Zmiana
∆ LQ
PKD
2000
2009
2000
2009
2009
2000
A
88 158
93 168
3 156
3 768
1,51
1,31
B
1 700
2 007
24
25
0,47
0,52
C
1 563
2 929
44
77
0,98
1,03
D
363 019
363 885
8 078
8 276
0,85
0,81
E
1 763
3 838
67
119
1,16
1,39
F
344 055
428 235
8 078
11 525
1,01
0,86
G
1 105 976
1 096 819
32 361
29 954
1,02
1,07
H
94 246
117 566
2 819
3 169
1,01
1,09
I
253 156
267 999
6 895
6 979
0,97
1,00
J
104 312
130 196
2 838
3 379
0,97
1,00
K
388 094
599 189
10 451
16 462
1,03
0,99
L
7 304
16 416
139
299
0,68
0,70
M
34 405
55 595
761
1 183
0,80
0,81
N
118 272
176 261
3 549
4 497
0,95
1,10
O, P, Q
180 100
268 082
5 057
7 145
1,00
1,03
Ogółem
3 086 123
3 622 185
84 317
96 857
-
-
2009-2000
0,2
-0,05
-0,05
0,04
-0,23
0,15
-0,05
-0,08
-0,03
-0,03
0,04
-0,02
-0,01
-0,15
-0,03
-
Strona
36
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GUS.
Otrzymane wyniki potwierdzają tendencje, które zaobserwowano na podstawie analizy liczby
podmiotów ogółem. W przypadku sektora prywatnego sekcjami, które cechuje wyższy poziom
koncentracji (wartość współczynnika lokalizacji powyżej 1) w województwie lubuskim w porównaniu do
kraju ze względu na liczbę prywatnych podmiotów gospodarczych są podobnie jak poprzednio:
Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (sekcja E).
wystąpienia trudności z zaspokojeniem regionalnego popytu dotyczy podobnie jak
poprzednio sekcji:
Edukacja (sekcja M) oraz dodatkowo:
Sekcji L – obrona narodowa, powszechne ubezpieczenia społeczne
i zdrowotne.
krajowego, rozkładem zmiennej (LQ przyjmuje wartość 1 ± 0,15), co oznacza, że stopień
Wyniki tego etapu badania przedstawiono na kolejnym rysunku.
1,60
1,39
1,40
1,31
1,20
1,07 1,09
1,03
1,00
1,10
1,00 1,00 0,99
0,86
0,81
1,03
0,81
0,80
0,70
0,52
0,60
0,40
0,20
0,00
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O, P,
Q
podmiotów gospodarczych – sektor prywatny w 2009 roku w porównaniu do roku 2000.
Strona
Największą dynamika zmian w ostatnich 10 latach odnotowano podobnie jak
w przypadku analizy liczby podmiotów ogółem, w odniesieniu do takich branż, jak:
Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę (sekcja E);
37
Ochrona zdrowia i pomoc społeczna (sekcja N).
Pierwsza wymieniona sekcja również i w tym wypadku charakteryzowała się dodatnią
dynamiką zmian. Natomiast w przypadku podmiotów prowadzących działalność gospodarczą
zarejestrowanych, jako E (zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę sekcja) oraz
sekcja N (ochrona zdrowia i pomoc społeczna) odnotowano dość wysoką ujemną dynamikę
zmian.
0,25
0,2
0,15
0,1
0,05
0
-0,05
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O, P,
Q
-0,1
-0,15
-0,2
-0,25
-0,3
Strona
38
Kolejny etap badania przeprowadzono z uwzględnieniem zmiennej liczba prywatnych podmiotów
gospodarczych w Gorzowie Wielkopolskim w porównaniu do liczby podmiotów prywatnych w
województwie lubuskim. Przeprowadzona analiza liczby prywatnych podmiotów gospodarczych w
odniesieniu do miasta Gorzowa Wielkopolskiego przedstawia się następująco (tabela 17).
Tabela 17. Wyniki analizy z zastosowaniem współczynnika lokalizacji dla zmiennej prywatne podmioty
gospodarki narodowej wpisane do rejestru REGON wg. sekcji PKD 2004 w latach 2000 i 2009 dla
miasta Gorzowa Wielkopolskiego i województwa lubuskiego.
Sekcje
woj. lubuskie
Powiat m. Gorzów
Współczynnik
Zmiana
PKD
Wlkp.
lokalizacji - LQ
∆ LQ
2000
2009
2000
2009
2009
2000
2009-2000
A
138
188
138
188
0,29
0,26
0,03
B
1
2
1
2
0,46
0,25
0,21
C
3
7
3
7
0,52
0,41
0,11
D
1 133
1 212
1 133
1 212
0,84
0,83
0,01
E
11
24
11
24
1,15
0,98
0,17
F
1 627
2 194
1 627
2 194
1,09
1,20
-0,11
G
4 689
4 833
4 689
4 833
0,92
0,86
0,06
H
365
506
365
506
0,91
0,77
0,14
I
1 256
1 457
1 256
1 457
1,19
1,08
0,11
J
706
806
706
806
1,36
1,48
-0,12
K
2 426
3 380
2 426
3 380
1,17
1,38
-0,21
L
5
5
5
5
0,10
0,21
-0,12
M
165
249
165
249
1,20
1,29
-0,09
N
659
862
659
862
1,10
1,11
-0,01
O, P, Q
979
1 205
979
1 205
0,96
1,15
-0,19
Ogółem
14 163
16 930
14 163
16 930
-
-
-
Strona
W przypadku sektora prywatnego sekcjami, które cechuje wyższy poziom koncentracji (wartość
współczynnika lokalizacji powyżej 1) w Gorzowie Wielkopolskim ze względu na liczbę prywatnych
podmiotów gospodarczych są:
39
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS.
Pośrednictwo finansowe (sekcja J);
Edukacja (sekcja M).
Niższy poziom koncentracji niż w województwie ogółem, a więc w konsekwencji możliwość
wystąpienia trudności z zaspokojeniem regionalnego popytu dotyczy sekcji:
Rolnictwa (sekcja A);
Górnictwo (sekcja C);
Hotele i restauracje (sekcja H)
Obrona narodowa, powszechne ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (sekcja
L).
krajowego, rozkładem zmiennej (LQ przyjmuje wartość 1 ± 0,15), co oznacza, że stopień
Wyniki tego etapu badania przedstawiono na kolejnym rysunku.
1,6
1,4
1,2
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O, P,
Q
Strona
Największą dynamikę zmian w ostatnich 10 latach odnotowano w odniesieniu do takich
branż, jak:
Rybactwo (sekcja B) – dynamika zmian dodatnia;
Obsługa nieruchomości (sekcja K) – dynamika zmian ujemna.
40
0,25
0,2
0,15
0,1
0,05
0
-0,05
A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O, P,
Q
-0,1
-0,15
-0,2
-0,25
Rysunek 9. Dyanmika zmian wspołczynnika lokalizacji ze względu na ilość zarejestrowanych
Strona
41
5. ANALIZA WYNIKÓW BADANIA EKSPERCKIEGO
5.1. Ocena ogólna
Przedstawione w niniejszym rozdziale informacje stanowią syntetyczny zbiór opinii
ekspertów zebranych w trakcie badania. Analiza możliwości rozwojowych poszczególnych
branż poprzedzona została ogólną oceną możliwości rozwojowych Gorzowa
Wielkopolskiego. Respondenci mieli możliwość porównania możliwości rozwoju
gospodarczego miasta do następujących obszarów odniesienia:
dużych miast wojewódzkich takich, jak: Poznań, Gdańsk, Wrocław;
intensywnie rozwijających się miast powiatowych takich jak: Sopot;
przeciętnie rozwijających się miast powiatowych takich, jak Jelenia Góra,
Koszalin.
Zdania ekspertów, co do możliwości gospodarczego rozwoju miasta są podzielone.
Według ekspertów biorących udział w badaniu szanse rozwoju gospodarczego Gorzowa
można porównywać do tych, jakie stoją przed intensywnie rozwijającymi się miastami
powiatowymi lub przed miastami przeciętnie rozwijającymi.
Według ekspertów Gorzów nie ma szans na rozwój gospodarczy porównywalny do
dużych miast wojewódzkich takich, jak: Poznań, Gdańsk, czy Wrocław. Tylko 5%
respondentów widzi takie możliwości rozwoju w długiej perspektywie czasu do 2030 roku.
120%
100%
95%
80%
60%
40%
20%
5%
0%
Nigdy
Tak do roku 2030
Rysunek 10. Ocena możliwości gospodarczego rozwoju Gorzowa Wielkopolskiego w porównaniu do
dużych miast wojewodzkich.
Strona
Najbardziej prawdopodobna sytuacja, według ekspertów to ta, że Gorzów będzie
rozwijał się gospodarczo w sposób porównywalny do intensywnie rozwijających się miast
powiatowych; według 53% ekspertów sytuacja taka jest możliwa w perspektywie do 2020
roku, natomiast według 42% w perspektywie do roku 2030.
42
Dodatkowo 58% badanych wskazało, że możliwa jest sytuacja, w której rozwój
gospodarczy Gorzowa w kolejnych 10 latach będzie porównywalny do rozwoju przeciętnie
rozwijających się miast powiatowych. W związku z tym możliwa jest sytuacja, w której do
2020 roku rozwój Gorzowa będzie mniej intensywny, a dopiero po 2020 roku będzie
porównywalny z miastami powiatowymi rozwijającymi się bardziej intensywnie.
60%
53%
50%
42%
40%
30%
20%
10%
5%
0%
Tak, do roku 2020
Tak do roku 2030
Nigdy
intensywnie rozwijających się miast powiatowych.
70%
60%
58%
50%
40%
32%
30%
20%
11%
10%
0%
Tak, do roku 2020
Nigdy
Tak, do roku 2030
1.
przeciętnie rozwijających się miast powiatowych.
Strona
43
Główne czynniki mogące mieć wpływ na intensywny rozwój gospodarczy Gorzowa
Wielkopolskiego do roku 2030 to, według ekspertów: poprawa infrastruktury transportowej
(drogi, lotniska) – 76% odpowiedzi, napływ inwestorów – 67%, poprawa w obszarze
zagospodarowania przestrzennego – 52% oraz potencjał kadrowy regionu i dobra
współpraca pomiędzy sferą nauki i biznesu – po 48% odpowiedzi. Wśród najczęściej
wskazywanych odpowiedzi znalazły się czynniki ekonomiczne oraz aż dwa czynniki
społeczne.
Rozwój gospodarczy Gorzowa Wielkopolskiego jest według ekspertów uzależniony od
posiadanego w przyszłości potencjału kadrowego oraz od współpracy pomiędzy sferą nauki i
biznesu, a więc od czynników, które na obecną chwilę nie są silną stroną miasta i które
wymagają intensywnych działań zarówno ze strony samego środowiska akademickiego jak i
samorządów, instytucji otoczenia biznesu, czy samych przedsiębiorców.
Z drugiej strony ważne jest również stwarzanie warunków dla rozwoju średniej kadry
technicznej, która przy raczej ograniczonych możliwościach rozwojowych lokalnych uczelni
mogłaby podnieść atrakcyjność miasta w obszarze jego potencjału kadrowego.
poprawa infrastruktury
transportowej (drogi,
lotniska)
dobra współpraca pomiędzy
sferą nauki i biznesu
potencjał kadrowy regionu
napływ inwestorów
poprawa w obszarze planów
zagospodarowania
przestrzennego
2.
Rysunek 13. Główne czynniki intensywnego rozwoju gospodarczego Gorzowa Wielkopolskiego do
roku 2030.
Strona
Główne bariery rozwoju gospodarczego Gorzowa Wielkopolskiego do 2030 roku to
przede wszystkim: niewystarczający poziom oraz wadliwa struktura kwalifikacji zawodowych
nieprzystająca do potrzeb gospodarki regionu oraz brak silnego ośrodka akademickiego w tej
części regionu (po 76% odpowiedzi), a także niski udział badań B+R w gospodarce oraz
skrajnie niskie wydatki przedsiębiorstw na ten sektor. Wybór właśnie takich czynników
wskazuje na obecne ograniczone możliwości rozwoju kapitału społecznego miasta oraz
potwierdza konieczność poprawy sytuacji w tym zakresie. Eksperci biorący udział w badaniu
do głównych barier rozwoju gospodarczego miasta zaliczyli te czynniki, które jednocześnie
zakwalifikowali, jako najistotniejsze dla tego rozwoju. Taki sposób doboru czynników
44
Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników przeprowadzonych badań. Odpowiedzi nie sumują się do
100% ponieważ można było wskazać więcej niż dwie odpowiedzi.
dodatkowo potwierdza konieczność długofalowego stymulowania rozwoju wskazanych
obszarów; poprawa sytuacji w tym obszarze będzie się przekładała na ogólną poprawę
sytuacji gospodarczej Gorzowa. Niska jakość kapitału społecznego miasta, brak dogodnych
warunków na rozwijanie współpracy pomiędzy sektorem badawczym a biznesem może,
według ekspertów wpływać na niski poziom innowacyjności firm.
niewystarczający poziom
oraz wadliwa struktura
kwalifikacji zawodowych
niski udział B+R w
gospodarce oraz skrajnie
niskie wydatki
przedsiębiorstw na ten
sektor
brak silnego ośrodka
akademickiego
niska jakość połączeń
drogowych, kolejowych i
lotniczych
niski poziom innowacyjności
firm
Rysunek 14. Główne bariery rozwoju gospodarczego Gorzowa Wielkopolskiego do roku 2030.
Odpowiedzi nie sumują się do 100% ponieważ można było wskazać więcej niż dwie odpowiedzi.
5.2. Rozwój branżowy północnej części województwa lubuskiego
Według ekspertów branże o największych możliwościach rozwoju w północnej części
województwa lubuskiego w perspektywie do 2020 roku to:
80%
71%
70%
60%
58%
56%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Produkcja dla przemysłu
elektrotechnicznego
Rysunek 15. Branże o największych możliwościach rozwoju do 2020 roku.
Strona
45
Produkcja papieru i wyrobów Produkcja drewna i wyrobów z
papierniczych
drewna
Natomiast w dłuższym okresie czasu w perspektywie do 2030 roku szanse rozwoju
w północnej części województwa lubuskiego mają dodatkowe takie branże, jak:
60%
58%
58%
58%
56%
54%
52%
50%
50%
Produkcja dla
przemysłu
maszynowego
Handel
50%
48%
46%
Transport i logistyka
Budownictwo
Rysunek 16. Branże o największych możliwościach rozwoju do 2030 roku.
Strona
46
Skumulowane odpowiedzi ekspertów dotyczące możliwości rozwojowych
poszczególnych branż wskazują, że największy potencjał w tym zakresie ma produkcja dla
przemysłu elektrotechnicznego, przy czym branża ta będzie się według ekspertów rozwijać
najintensywniej do roku 2020 oraz produkcja papieru i wyrobów papierniczych, przy
podobnym scenariuszu z najbardziej intensywnym rozwoju w kolejnych 10 latach.
Podobny scenariusz dotyczy, trzeciej z kolei branży wymienianej przez ekspertów –
produkcji drewna i wyrobów z drewna.
Na kolejnych miejscach z szansami rozwoju w dłuższej perspektywie czasu do roku
2030 znalazły się: transport i logistyka, budownictwo, handel oraz produkcja dla przemysłu
maszynowego.
produkcja włókiennicza
56%
usługi turystyczne
58%
produkcja wyrobow z gumy i tworzyw sztucznych
67%
produkcja dla przemysłu maszynowego
72%
handel
72%
budownictwo
74%
transport i logistyka
74%
produkcja drewna i wyrobów z drewna
79%
produkcja papieru i wyrobów papierniczych
81%
produkcja dla przemysłu elektrotechnicznego
83%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Rysunek 17. Skumulowane wartości dla odpowiedzi dotyczących wskazania branż o największych
możliwościach rozwoju do 2030 roku.
Na rozwój wskazanych przez ekspertów branż wpływ będą miały przede wszystkim
czynniki związane bezpośrednio bądź pośrednio z położeniem geograficznym tej części
województwa lubuskiego, czyli położenie blisko granicy (71% odpowiedzi) oraz kontakty
międzynarodowe i międzynarodowe inwestycje (76% odpowiedzi), w dalszej kolejności niskie
koszty siły roboczej (57% odpowiedzi).
Natomiast czynniki takie, jak: dostęp do najnowszych rozwiązań, wiedzy wspierającej
innowacyjność przedsiębiorstw czy też rozwój bazy edukacyjnej i badawczej będą miały
wpływ na rozwój wskazanych branż, tylko w opinii około 30% ekspertów.
Strona
47
Większe znaczenie będą miały, zatem czynniki zewnętrzne, a mniejsze znaczenie
i szanse związane z rozwojem poszczególnych branż eksperci upatrują w rozwijaniu
zaplecza edukacyjno-badawczego w tej części województwa.
kontakty
międzynarodowe
dostęp do najnowszych
rozwiązań wspierających
innowacyjność
położenie w pobliżu
głównych szlaków
komunikacyjnych Polski
położenie blisko granicy
niższe koszty siły
roboczej
Rysunek 18. Najważniejsze czynniki intensywnego rozwoju branż w północnej części województwa
lubuskiego.
Do czynników stanowiących przeszkodę dla intensywnego rozwoju wskazanych
branż, eksperci zaliczyli przede wszystkim czynniki związane z ograniczonymi możliwościami
rozwoju w tej części województwa zaplecza badawczo-naukowego mogącego wspierać
innowacyjność, a przez to rozwój wiodących dla regionu, branż.
Na pierwszym miejscu z największym odsetkiem odpowiedzi znalazły się również
ograniczenia finansowe, które będą stanowiły przeszkodę dla wdrażania nowych technologii.
Ograniczone środki finansowe na nowe technologie w połączeniu ze słabością bądź nawet
brakiem odpowiedniego potencjału naukowo-badawczego będą w znacznym stopniu
ograniczać możliwości rozwojowe obecnych w regionie branż.
Strona
48
Ważnym czynnikiem w opinii ekspertów, są również uwarunkowania prawne, które
mogą skutecznie zmniejszać zainteresowanie inwestowaniem w rozwój branż wskazanych
przez ekspertów bądź spowalniać rozwój zarówno wskazanych przez ekspertów branż, jak i
w ogóle całej działalności gospodarczej w regionie.
brak jednostek
badawczo-rozwojowych
brak
wykwalifikowanych
specjalistów do pracy w
jednostakch badwczorozwojowych w regionie
brak środków
finansowych na
wdrażanie nowych
technologii
przepisy prawne
Rysunek 19. Najważniejsze czynniki mogące stanowić przeszkodę dla intensywnego rozwoju branż
w północnej części województwa lubuskiego.
5.3. Potencjał innowacyjny i inwestycyjny branż
Kolejna ocena dokonywana przez ekspertów dotyczyła wskazania branż o największych
możliwościach przyciągania do regionu inwestorów oraz wskazania branż posiadających
potencjał do rozwoju innowacyjności w regionie. Podobnie jak w poprzednich pytaniach
eksperci mieli możliwość dokonania oceny w dwóch horyzontach czasowych do 2020 roku
oraz do roku 2030.
Wśród branż, które mają największe możliwości przyciągania inwestorów w perspektywie
do roku 2020, eksperci wymieniali:
Produkcję papieru i wyrobów papierniczych – 58% odpowiedzi;
Produkcję drewna i wyrobów z drewna – 40% odpowiedzi;
oraz dodatkowo branże o największych możliwościach przyciągania inwestorów w
perspektywie do roku 2030 to:
Produkcja dla przemysłu elektrotechnicznego – 56% odpowiedzi;
Produkcja dla przemysłu maszynowego – 50% odpowiedzi;
Strona
Handel – 40% odpowiedzi.
49
Usługi turystyczne – 42% odpowiedzi;
Handel - do 2030
40%
Usługi turystyczne - do 2030
42%
Produkcja dla przemysłu maszynowego - do
2030
50%
Produkcja dla przemysłu elektrotechnicznego do 2030
56%
Produkcję drewna i wyrobów z drewna - do
2020
40%
Produkcję papieru i wyrobów papierniczych - do
2020
58%
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
Rysunek 20. Branże o największych możliwościach przyciągania inwestorów w perspektywie do 2020
lub 2030 roku.
Skumulowane odpowiedzi ekspertów dotyczące możliwości przyciągania inwestorów
pozwalają na wskazanie branż o największym potencjale w tym zakresie, są to:
budownictwo
61%
usługi turystyczne
63%
63%
63%
67%
transport i logistyka
68%
70%
handel
75%
83%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Strona
50
Rysunek 21. Skumulowana ocena możliwości przyciagania inwestorów w perspektywie do 2030 roku.
Na pierwszym miejscu wśród branż o największych możliwościach przyciągania
inwestorów eksperci uczestniczący w badaniu wymienili produkcję dla przemysłu
elektrotechnicznego. Branża ta ma również według nich, największe możliwości rozwoju
w północnej części województwa lubuskiego.
Drugie miejsce zajęła branża związana z handlem, wymieniana również wśród branż
o największych możliwościach rozwoju w perspektywie do 2030 roku. W pierwszej piatce
znalazły się również takie branże jak: produkcja drewna i wyrobów z drewna, transport i
logistyka oraz produkcja dla przemysłu maszynowego.
Natomiast wśród branż, które zdaniem ekspertów nie będą w stanie przyciągać
inwestorów, co można wiązać z ograniczonymi możliwościami rozwoju, eksperci wskazywali:
Produkcję dla przemysłu farmaceutycznego – 53% odpowiedzi;
Usługi edukacyjne – 50% odpowiedzi.
Kolejna ocena dotyczyła wskazania branż, które będą w przyszłości branżami
najbardziej innowacyjnymi w regionie. Podobnie jak poprzednio ocena dotyczyła dwóch
horyzontów czasowych do roku 2020 i 2030. Eksperci biorący udział w badaniu krytycznie
ocenili możliwości dotyczące przyszłego potencjału innowacyjnego większości ocenianych
branż. Według ich opinii szanse na działania innowacyjne mają jedynie dwie branże:
Produkcja papieru i wyrobów papierniczych w perspektywie do 2020 roku – 63%
odpowiedzi oraz
Produkcja dla przemysłu elektrotechnicznego w perspektywie do roku 2030 – 50%
odpowiedzi.
Skumulowanie odpowiedzi ekspertów pozwala na ocenę zdolności do innowacyjnego
rozwoju ocenianych branż w dłuższej perspektywie czasu, do roku 2030.
Oprócz branż już wymienianych szanse na innowacyjny rozwój ma również branża
związana z produkcją dla przemysłu farmaceutycznego, ale należy pamiętać, że branża ta
nie była wskazywana wśród branż mogących przyciągać inwestorów oraz branż o
największych możliwościach rozwoju.
Strona
51
Eksperci wysoko ocenili potencjał tej branży do tworzenia innowacji, ale jednocześnie ich
ocena dotycząca możliwości rozwoju tej branży w tej części województwa wskazuje na niski
potencjał bądź nawet brak perspektyw rozwoju w tym zakresie.
56%
56%
usługi edukacyjne
57%
61%
produkcja dla przemysłu farmaceutycznego
63%
75%
88%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%100%
Rysunek 22. Skumulowana ocena możliwości innowacyjnego rozwoju branż w perspektywie do 2030
roku.
5.4. Zasięg działania
O możliwościach rozwojowych oraz o znaczeniu dla przyszłej gospodarki regionu
poszczególnych branż może również świadczyć ich zasięg działania, oceniany przez
ekspertów w czterech następujących wymiarach: zasięg lokalny branży – tylko w obszarze
miasta, zasięg regionalny, ogólnopolski oraz europejski. Wyniki tego etapu badania
przedstawiają się następująco:
Produkcja wyrobów z
gumy i tworzyw
sztucznych
Produkcja włókiennicza
Produkcja drewna
i wyrobów z drewna
10%
10%
15%
65%
18%
23%
12%
47%
28%
17%
44%
11%
5%
16%
32%
47%
11%
17%
22%
50%
Strona
Produkcja papieru
i wyrobów papierniczych
52
Tabela 18. Zasięg oddziaływania branż o największych możliwościach rozwoju w północnej
części województwa lubuskiego
Zasięg oddziaływania branży
Lokalny, tylko
Branża
w obszarze
Regionalny
Ogólnopolski
Europejski
miasta
maszynowego
elektrotechnicznego
farmaceutycznego
Budownictwo
Handel
Usługi edukacyjne
Usługi turystyczne
5%
5%
32%
58%
21%
5%
32%
42%
5%
19%
18%
5%
60%
52%
45%
53%
53%
30%
14%
35%
24%
26%
5%
14%
20%
6%
16%
Według ekspertów czynnikiem silnie skorelowanym z możliwościami rozwojowymi
poszczególnych branż jest ich zasięg oddziaływania. W większości przypadków
w odniesieniu do branż, którym eksperci dawali jednocześnie największe możliwości
rozwoju, odpowiedzi dotyczące ich przyszłego zasięgu terytorialnego, w perspektywie do
2030 roku, również potwierdzają ich wysoki potencjał rozwojowy.
Sytuacja ta dotyczy przede wszystkim branży związanej z produkcją papieru i wyrobów
papierniczych; według ekspertów w 2030 roku branża ta powinna utrzymać swoją już dziś
silną pozycje w tej części województwa i nadal konkurować na rynku europejskim.
Europejski zasięg działania powinien również dotyczyć kolejnej wymienianej przez
ekspertów branży o największym potencjale rozwojowym – produkcji dla przemysłu
elektrotechnicznego. Wśród branż mogących konkurować na europejskich rynkach eksperci
wymieniali również: produkcje dla przemysłu maszynowego, produkcję wyrobów z gumy
i tworzyw sztucznych oraz produkcję drewna i wyrobów z drewna.
Natomiast branże, które mają szanse rozwijać się przede wszystkim na regionalnym
rynku to w opinii ekspertów:
Budownictwo;
Handel;
Transport i logistyka;
Usługi edukacyjne oraz
Strona
53
Usługi turystyczne.
5.5. Rozwój branż innowacyjnych
W kolejnej części badania eksperci dokonywali oceny możliwości rozwoju wybranych
innowacyjnych, branż zdolnych do konkurowania na rynku ogólnopolskim. Według
uczestniczących w badaniu respondentów możliwości rozwoju wskazanych innowacyjnych
branż takich, jak: mechanika, biotechnologia, chemia, media i technologie komunikacji ITC,
energetyka, informatyka IT, farmacja oraz rolnictwo w perspektywie do roku 2020 są raczej
niewielkie. Najwyższy odsetek odpowiedzi (32%) otrzymano dla branży farmaceutycznej.
Odpowiedzi dla wszystkich pozostałych branż były znacznie niższe i kształtowały się poniżej
12%.
Kluczowi eksperci widzą możliwości rozwoju większości z ocenianych branż, ale
w dłuższej perspektywie do roku 2030. Jednoznaczny wybór dłuższego horyzontu
czasowego oznacza, że na chwilę obecną nie ma tak naprawdę wśród ocenianych przez
ekspertów branż takiej, która już dziś dawałaby pewne możliwości rozwoju. Eksperci nie
wykluczają jednak, że taka sytuacja nie będzie możliwa w dłuższym okresie czasu.
Zdecydowanie największe możliwości rozwoju ma według ekspertów, branża
mechaniczna (76% odpowiedzi). W pierwszej trójce znalazły się jeszcze takie branże, jak:
farmacja (68% odpowiedzi) oraz media i technologie komunikacji CT (63% odpowiedzi).
80%
76%
70%
58%
60%
58%
68%
63%
60%
53%
50%
39%
40%
30%
20%
10%
do roku 2020
do roku 2030
Rolnictwo
Farmacja
Informatyka IT
Energetyka
Media i technologie
komunikacji CT
Chemia
Biotechnologia
Mechanika
0%
wartości skumulowane
Strona
54
Rysunek 23. Możliwości rozwoju innowacyjnych branż.
Źródłem wiedzy – innowacyjnych pomysłów oraz rozwiązań – dla ocenianych
w poprzednim pytaniu branż będzie przede wszystkim wiedza pozyskiwana za granicą (81%
odpowiedzi), może to być wiedza nabywana w wyniku podejmowanych wspólnych inicjatyw
miedzynarodowych, transfer technologii z firm macierzystych, których siedziby znajdują się
poza granicami naszego kraju lub po prostu zakup technologii czy innowacyjnych rozwiazań.
Eksperci uczestniczący w badaniu widzą również możliwosci tworzenia tego typu
rozwiazań w wyniku współpracy firm w ramach tworzonych bądź już istniejacych klastrów
(71% odpowiedzi). Dopiero na trzecim miejscu znalzła się odpowiedź wskzująca, że wiedza
tego typu mogłaby powstawać w wyniku współpracy przedsiębiorstw z sektorem nauki (52%
odpowiedzi).
będą nabywały za
granicą
będą współpracowały z
sektorem nauki
będą pozyskiwały w
klastrach i
stowarzyszeniach
przedsiębiorców
Rysunek 24. Źródła innowacyjnych rozwiązań.
Strona
55
Wiedza mogąca w znacznym stopniu podnosić konkurencyjność firm będzie według
ekspertów pochodziła z uczelni, które znajdują się poza granicami województwa lubuskiego,
będą to przede wszystkim uczelnie ogólnopolskie (62% odpowiedzi), ewentualnie uczelnie
mające swoje siedziby w województwach ościennych (48% odpowiedzi), a nawet uczelnie
znajdujące się poza granicami naszego kraju (52% odpowiedzi). Na lokalne uczelnie jako
potencjalne źródło wiedzy dla innowacyjnych przedsiębiorstw z północnej części
województwa wskazywało natomiast 43% ekspertów.
70%
62%
60%
52%
48%
50%
43%
40%
29%
30%
20%
10%
0%
w ogólnopolskich
uczelniach
poza granicami
kraju
w uczelniach z
ościennych do
województwa
lubuskiego
wojeówdztw
w lokalnych
uczelniach
(uczelnie z
północnej części
województwa
lubuskiego)
w uczelniach
całego
województwa
lubuskiego
Rysunek 25. Źródła wiedzy podnoszącej konkurencyjność przedsiębiorstw na rynku.
Strona
Tabela 19. Źródła przewagi konkurencyjnej nowoczesnych przedsiębiorstw w regionie.
Okres
Czynnik
Obecnie
Do roku 2020
Do roku 2030
1. Kapitał – aktywa
77%
38%
23%
przedsiębiorstwa
2. Kapitał finansowy
81%
31%
19%
płynny
3. Informacja
33%
67%
7%
4. Specjalistyczna
35%
71%
29%
wiedza
5. Kapitał społeczny
40%
50%
70%
i relacyjny
6. Organizacja pracy
40%
40%
47%
i zarządzanie
7. Marka i wizerunek
56%
44%
44%
firmy/ produktów
8. Potencjał badawczo31%
44%
75%
rozwojowy
56
Kolejne pytanie dotyczyło wskazania źródeł przewagi konkurencyjnej nowoczesnych
przedsiębiorstw w regionie obecnie oraz w przyszłości za 10 czy 20 lat. Eksperci dokonywali
oceny spośród 8 wytypowanych czynników takich, jak: kapitał – aktywa przedsiębiorstwa,
kapitał finansowy płynny, posiadane informacje, specjalistyczna wiedza, kapitał społeczny
i relacyjny, organizacja pracy i zarządzanie, marka i wizerunek firmy oraz potencjał
badawczo-rozwojowy.
Wśród czynników, które obecnie mają największe znaczenie w tworzeniu przewagi
konkurencyjnej nowoczesnych przedsiębiorstw w regionie eksperci wymieniali przede
wszystkim:
Kapitał finansowy płynny – 81% odpowiedzi;
Kapitał, aktywa przedsiębiorstwa – 77% odpowiedzi;
Markę i wizerunek firmy, jej produktów – 56% odpowiedzi.
Wraz z wydłużaniem się horyzontu czasowego przewidywanych zmian w rozwoju
branż eksperci większą wagę przypisywali takim czynnikom, jak:
Specjalistyczna wiedza – 71% odpowiedzi;
Informacja – 67% odpowiedzi;
Kapitał społeczny i relacyjny – 50% odpowiedzi.
Natomiast w długiej perspektywie czasu, do roku 2030 największe znaczenie według
ekspertów będą miały;
Potencjał badawczo-rozwojowy – 75% odpowiedzi;
Kapitał społeczny i relacyjny – 70% odpowiedzi.
Według ekspertów, wraz z upływem czasu coraz
nabierały takie czynniki jak informacja, kapitał społeczny i
badawczo-rozwojowy. Są to czynniki wymagające zarówno
wieloetapowych działań oraz szeroko zakrojonej współpracy
i nauki.
4.6.
większego znaczenia będą
relacyjny czy też potencjał
czasu jak i przemyślanych
np. pomiędzy sferą biznesu
Priorytety polityki publicznej wspierające przedsiębiorczość
Strona
57
Kolejnym etapem badania dotyczyło wskazania najważniejszych priorytetów polityki
publicznej wspierających przedsiębiorczość. Eksperci dokonywali oceny na skali od 1 do 5,
gdzie 1 oznaczało ocenę najniższą a 5 ocenę najwyższą. Ocena średnia wszystkich
wskazanych czynników kształtowała się mniej więcej na tym samym poziomie, w granicach
od 3, w przypadku wsparcia strategii eksportowych do 4,3 dla rozwoju infrastruktury
komunikacyjnej i zbrojenia terenu. W opinii ekspertów wszystkie wymienione czynniki mają
istotne znaczenie dla wspierania przedsiębiorczości regionalnej gospodarki.
zwolnienia i ulgi
podatkowe
rozwój infrstruktury
komunikacyjnej i
zbrojenie terenu
badania i postęp
technologiczny
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
tworzenie parków
technologicznych
wsparcie strategii
eksportowych
wspieranie rozwoju
centrów targowowystawienniczych
tworzenie infrastruktury
informatycznej i
ekonomicznej
tworzenie centrów
transferu technologii
wsparcie finansowe
nowych technologii
zapenienie instrumentów
doradczych oraz
finansowych
Rysunek 26. Priorytety polityki publicznej wspierajace przedsiebiorczość.
Strona
58
6. WNIOSKI
Analiza źródeł wtórnych w oparciu od współczynnik lokalizacji i taksonomiczny
miernik rozwoju
Pod względem potencjału przemysłowego województwo lubuskie zalicza się do
regionów średnio zindustrializowanych.
Przemysł skoncentrowany jest głównie w dużych miastach: w Gorzowie
Wielkopolskim, Zielonej Górze, Żarach, Nowej Soli oraz w Kostrzyńsko-Słubickiej
Specjalnej Strefie Ekonomicznej.
Gorzów Wielkopolski znalazł w grupie typologicznej, do której zaliczono miasta o
wyższym poziomie rozwoju od przeciętnego wśród miast w województwie lubuskim.
Gorzów Wielkopolski zajął 11 pozycję wśród 36 analizowanych miast średniej
wielkości. Najgorzej został oceniony w obszarze komunikacji i łączności na najlepiej
w obszarze związanym z rynkiem pracy, bezpieczeństwem i warunkami pracy.
Branże, które cechuje wyższy poziom koncentracji w województwie lubuskim w
porównaniu do kraju ogółem ze względu na liczbę podmiotów gospodarczych ogółem
to: Rolnictwo; Zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz i wodę. W odniesieniu do
tych branż możliwa jest nadwyżka ilości produkowanych towarów i usług, które po
zaspokojeniu popytu regionalnego, mogą być wyeksportowane poza teren
województwa.
wystąpienia trudności z zaspokojeniem regionalnego popytu dotyczy takich branż jak:
Rybactwo; Przetwórstwo przemysłowe; Edukacja.
Dla miasta obecnie największe znaczenie mają następujące branże: przemysł
elektromaszynowy, chemiczny, drzewny, spożywczy, przemysł lekki oraz materiałów
budowlanych. Znaczny udział mają tez branże: produkcji materiałów podłogowych
z drewna, produkcji obuwia, produkcji mebli.
Wśród większych firm duże znaczenie mają zakłady reprezentujące branże:
chemiczną, celulozowo-papierniczą, elektroniczną oraz drzewną.
Strona
59
Dynamika zmian (rozwój) w ostatnich 10 latach okazała się największa w odniesieniu
do takich branż, jak: Rolnictwo; Budownictwo. Można w związku z tym przyjąć, że
branże te to branże o dużych możliwościach rozwoju, jeżeli chodzi o liczbę
podmiotów gospodarczych.
Analiza wyników badań pierwotnych – metoda ekspercka Delphi.
Szanse rozwoju gospodarczego Gorzowa można porównywać do tych, jakie stoją
przed intensywnie rozwijającymi się miastami powiatowymi lub przed miastami
przeciętnie rozwijającymi. Najbardziej prawdopodobna sytuacja, to ta, że Gorzów
będzie rozwijał się gospodarczo w sposób porównywalny do intensywnie
rozwijających się miast powiatowych;
Raczej nie ma szans na rozwój gospodarczy porównywalny do dużych miast
wojewódzkich takich, jak: Poznań, Gdańsk, czy Wrocław. Nawet do roku 2030
Możliwa jest sytuacja, w której do 2020 roku rozwój Gorzowa będzie mniej
intensywny, a dopiero po 2020 roku będzie porównywalny z miastami powiatowymi
rozwijającymi się bardziej intensywnie.
Rozwój Gorzowa do 2030 roku będzie determinowany: poprawą infrastruktury
transportowej (drogi, lotniska), napływem inwestorów. Ważna będzie również
poprawa w obszarze zagospodarowania przestrzennego oraz potencjału kadrowego
regionu i dobra współpraca pomiędzy sferą nauki i biznesu.
przede wszystkim: niewystarczający poziom oraz wadliwa struktura kwalifikacji
zawodowych nieprzystająca do potrzeb gospodarki regionu oraz brak silnego ośrodka
akademickiego w tej części regionu, a także niski udział badań B+R w gospodarce
oraz skrajnie niskie wydatki przedsiębiorstw na ten sektor.
Największe perspektywy rozwoju do 2020 mają branże: produkcja papieru i wyrobów
papierniczych, produkcja drewna i wyrobów z drewna, produkcja dla przemysłu
elektrotechnicznego. Największe perspektywy rozwoju do 2030 mają branże:
transport i logistyka, budownictwo, handel oraz produkcja dla przemysłu
maszynowego.
Strona
Wśród branż, które mają największe możliwości przyciągania inwestorów w
perspektywie do roku 2020, są: Produkcja papieru i wyrobów papierniczych;
Produkcja drewna i wyrobów z drewna. Wśród branż, które mają największe
możliwości przyciągania inwestorów w perspektywie do roku 2030, jest produkcja dla
przemysłu elektrotechnicznego. Branża ta ma również według nich, największe
możliwości rozwoju w północnej części województwa lubuskiego. Drugie miejsce
zajęła branża związana z handlem. W pierwszej piątce znalazły się również takie
60
Na rozwój branż wpływ będą miały przede wszystkim czynniki związane
bezpośrednio bądź pośrednio z położeniem geograficznym tej części województwa
lubuskiego, czyli położenie blisko granicy oraz kontakty międzynarodowe i
międzynarodowe inwestycje, w dalszej kolejności niskie koszty siły roboczej. W
mniejszym stopniu rozwój branż będzie zależał od: dostępu do najnowszych
rozwiązań, wiedzy wspierającej innowacyjność przedsiębiorstw czy też rozwoju bazy
edukacyjnej i badawczej.
branże jak: produkcja drewna i wyrobów z drewna, transport i logistyka oraz
produkcja dla przemysłu maszynowego.
Wśród branż, które nie będą w stanie przyciągać inwestorów, co można wiązać z
ograniczonymi
możliwościami
rozwoju,
są:
Produkcja
dla
przemysłu
farmaceutycznego; Usługi edukacyjne.
Krytycznie ocenia się możliwości dotyczące przyszłego potencjału innowacyjnego
większości ocenianych branż. Szanse na działania innowacyjne mają raczej tylko
dwie branże: Produkcja papieru i wyrobów papierniczych, Produkcja dla przemysłu
elektrotechnicznego, i ewentualnie produkcja dla przemysłu farmaceutycznego, (ale
branża ta nie była wskazywana wśród branż mogących przyciągać inwestorów oraz
branż o największych możliwościach rozwoju).
Wśród branż mogących konkurować na europejskich rynkach eksperci wymieniali
również: produkcje dla przemysłu maszynowego, produkcję wyrobów z gumy
i tworzyw sztucznych oraz produkcję drewna i wyrobów z drewna.
Branże, które mają szanse rozwijać się przede wszystkim na regionalnym rynku to:
Budownictwo; Handel; Transport i logistyka; Usługi edukacyjne oraz Usługi
turystyczne.
Możliwości rozwoju wskazanych innowacyjnych branż takich, jak: mechanika,
biotechnologia, chemia, media i technologie komunikacji ITC, energetyka,
informatyka IT, farmacja oraz rolnictwo w perspektywie do roku 2020 są raczej
niewielkie.
Zdecydowanie największe możliwości innowacyjnego rozwoju ma według ekspertów,
branża mechaniczna, farmacja oraz media i technologie komunikacji (ICT).
Strona
61
Źródłem wiedzy – innowacyjnych pomysłów oraz rozwiązań – dla ocenianych
w poprzednim pytaniu branż będzie przede wszystkim wiedza pozyskiwana za
granicą.
III.
1.
FORESIGHT W OBSZARZE ROZWOJU RYNKU
PRACY W UJĘCIU REGIONALNYM
Założenia do realizacji projektu w obszarze rozwoju rynku pracy w ujęciu
regionalnym
1.1.
Cel i zakres projektu
Zrealizowane na przełomie czerwca i lipca badania dotyczące wizji rozwoju rynku
pracy w północnej części województwa lubuskiego, obejmującej Gorzów Wielkopolski oraz
przylegające powiaty: gorzowski, strzelecko-drezdenecki, międzyrzecki, sulęciński i słubicki,
przeprowadzone zostało z wykorzystaniem metodyki foresight-u.
Idea foresight-u opiera się na połączeniu różnych metod badawczych z technikami
stymulującymi twórczą wyobraźnię w celu opracowania jak najbardziej prawdopodobnych
scenariuszy rozwoju przyszłości. Dla realizacji tak postawionego celu posłużono się
metodami eksperckimi (badania Delphi), które stały się podstawą do usystematyzowania
wiedzy ekspertów poprzez poddanie jej odpowiedniej obróbce w wyniku zastosowania
wybranych analiz (analiza SWOT, PEST).
Zasadniczym celem zrealizowanego badania w obszarze obejmującym regionalny
rynek pracy było wskazanie kierunków rozwoju gospodarki regionu oraz określenie na tej
podstawie zapotrzebowania na kadry w perspektywie do 2030 roku. Zebrane informacje
stanowiły fundament dla opracowanych scenariuszy rozwoju w analizowanym obszarze.
Uwzględnienie dość odległej perspektywy czasowej oraz wielowątkowość
przeprowadzonych badań sprawia, że realizowany projekt jest pierwszym tego typu
przedsięwzięciem w województwie lubuskim. Mimo dostępności wielu wyników badań
i opracowań dotyczących lubuskiego rynku pracy trudno jest, bowiem mówić
o możliwościach powiązania dostępnych wyników z przewidywaniami przyszłości
sformułowanymi w wyniku zastosowania technik foresight-u. Poważnym utrudnieniem w tym
zakresie jest przede wszystkim krótki horyzont czasowy prowadzonych do tej pory analiz
w obszarze dotyczącym rynku pracy oraz raczej oceniający realizowane w przeszłości
dzialania, charakter tego typu badań. Tak, więc dostępne w tym zakresie dokumenty mogły
stanowić jedynie przyczynek do formułowanych w trakcie konceptualizacji badania,
zasadniczych tez poddawanych weryfikacji przez ekspertów uczestniczących w projekcie.
Strona
W trakcie badań przyjęto założenie, że opracowane wizje rozwoju rynku pracy muszą
być ściśle powiązane z kierunkami oraz stopniem intensywności rozwoju gospodarczego
regionu. Bazą dającą podstawy do przewidywania przyszłości w tym zakresie stały się, więc
prognozy sformułowane na podstawie wskazań ekspertów, opracowane w trakcie badania
dotyczącego branżowego rozwoju tej części województwa,.
62
Podjęta dyskusja nad wizją rozwoju innowacyjnych kadr gospodarki w północnej
części województwa lubuskiego realizowana była dwutorowo. Analizy prowadzono zarówno
w odniesieniu do perspektyw rozwoju szkolnictwa wyższego w tej części województwa jak
również w odniesieniu do średniego szkolnictwa zawodowego.
W związku z tym, że techniki stosowane w ramach badań prowadzonych w oparciu
o metodykę foresight-u są bardzo zróżnicowane, realizowane z wykorzystaniem tej metodyki
projekty mogą się znacząco różnić między sobą w zależności od celu i przedmiotu
realizowanego badania. Elementami wspólnymi tego typu przedsięwzięć jest ogólny schemat
realizacji projektu uwzgledniający analizę stanu wyjściowego (tzw. desk research), badania
eksperckie, analizę kluczowych czynników (analiza PEST) oraz analizę SWOT. Różnice
mogą dotyczyć sposobu i stopnia wykorzystania dostępnych możliwych do zastosowania
technik oraz sposobu budowy scenariuszy rozwoju.
Istotą przewidywania przyszłości w oparciu o metodykę foresight jest odejście od
klasycznego sposobu planowania przyszłości charakterystycznego dla prognoz o krótkim
horyzoncie czasowym, dających możliwość nie tylko ekstrapolacji zaobserwowanych
w przeszłości tendencji, ale również określenie prawdopodobieństwa zajścia tych zdarzeń.
W przypadku długiego horyzontu czasowego, obejmującego na przykład 20 lat,
prognozowanie czy raczej planowanie przyszłych działań musi uwzględniać możliwość
zajścia różnych nawet bardzo radykalnych zmian otoczenia. Świadomość braku możliwości
uchwycenia wszystkich czynników mogących okazać się przełomowymi w tak odległej
przyszłości sprawia, że eksploracja posiadanej wiedzy staje się niemożliwa. Tym samym
nieuzasadnione są próby planowania konkretnych działań. Zasadniczym celem staje się
w tym przypadku jedynie ustalenie możliwych trendów oraz dość ogólnych scenariuszy
dotyczących rozwoju w analizowanym obszarze w sytuacji trudnych do przewidzenia zmian.
Stąd połączenie stosowanych metod: analitycznych z heurystycznymi (np. burza mózgów)
oraz konieczność ponawiania badań zwykle po okresie, w którym wystąpiły istotne zmiany
w opisywanej sytuacji.
1.2.
Megatrendy w obszarze rynku pracy
Kompleksowe podejście do projektów analizowanych w oparciu o metodykę foresight
wymaga uwzględnienia przewidywanych obecnie tendencji dotyczących badanego obszaru
(w tym wypadku: rynku pracy), w perspektywie kolejnych 10-20 lat. Wśród przykładów
prawdopodobnych zmian przywoływanych w opracowaniach dotyczących rynku pracy,
najczęściej wymienia się14:
Por.: www.kurzweilai.net/a-humanoid-robot-psychologist, www.formal.stanford.edu, J. Rifkin;
Europejskie marzenie, Nadir, Warszawa 2005,
15
Matusiak K. B., Kuciński J., Gryzik A. (red.), „Foresight kadr nowoczesnej gospodarki”, PARP, Warszawa
2009
Strona
14
63
Trend numer 1: „Globalizacja”
Termin oznaczający proces stopniowego likwidowania granic ekonomicznych dotyczących
wielu dziedzin życia. Globalizacja wykorzystuje istniejące różnice w produktywności
gospodarek i przedsiębiorstw i poprzez likwidację istniejących dotychczas barier chroniących
lokalne rynki zapewnia dostęp do tańszych produktów i usług. Jest to proces wyznaczany
przez wiele różnych czynników w wyniku, którego znikają ograniczenia narodowe, ale
jednocześnie poprzez upowszechnianie się ICT rozmywa się odpowiedzialność za rozwój
tego procesu i konsekwencji z niego wynikających.15
Trend numer 2: „Innowacja – wykorzystywanie przewagi technologicznej”
Strategia „high-tech-strategy”, zakładająca maksymalne wykorzystanie zdobyczy nauki i
postępu technologicznego, szczególnie istotna w odniesieniu do formułowania wizji rozwoju
w obszarze kadr nowoczesnej gospodarki. Jej istotą jest dążenie do wprowadzania takich
zmian, których konsekwencją będzie wyzbywanie się tradycyjnej, wysoko materiałochłonnej
produkcji na rzecz bardziej nowoczesnych ekologicznych rozwiązań.
Trend numer 3: „Gospodarka oparta na wiedzy”
Rośnie znaczenie wyników badań sfery B+R, szczególnie tych zapewniających
innowacyjność rozwoju społeczno-gospodarczego w długim okresie czasu. Wśród
strategicznych czynników wzrostu gospodarczego coraz częściej wymienia się wiedzę, B+R,
edukację, naukę, innowacje oraz szkolenia. W tym kontekście niezwykle istotne stają się
działania pozwalające na identyfikację jakości kapitału ludzkiego, czynników motywujących
oraz świadomości konieczności dostosowywania do zmieniających się warunków
zewnętrznych wymagających pozyskiwania nowych umiejętności i kwalifikacji.
Trend numer 4: „Eko-kwalifikacje”
Nowe technologie wykorzystujące odnawialne źródła energii będą miały poważny wpływ na
wymagania, co do kwalifikacji zatrudnianych pracowników. Obserwowane będą dynamiczne
zmiany dotyczące następujących branż: alternatywne źródła energii, ochrona środowiska,
utylizacja odpadów, budownictwo, transport, rolnictwo i leśnictwo. Prognozy Światowej
Organizacji Pracy wskazują, że w 2020 roku globalny rynek związany z alternatywnymi
źródłami energii może ulec podwojeniu do poziomu 2740 mld dolarów.16
Trend numer 5: „Demografia”
Z informacji opublikowanych w raporcie European Centre for the Development of Vacational
Training (Cedefop)17 wynika, że do 2020 roku w krajach Unii Europejskiej (bez Rumunii
i Bułgarii, ale ze Szwajcarią i Norwegią), powstanie 20 milionów nowych miejsc pracy.
Dodatkowo kolejnych 85 milionów będzie dostępnych np. w wyniku zmian pokoleniowych.
Według danych demograficznych Eurostat populacja osób w wieku 15-64 lata w tych krajach
zmniejszy się w 2020 roku o około 2% w stosunku do roku 2006, co może spowodować braki
kadrowe.
Trend numer 6: „Rosnący niedobór kwalifikacji”
Tak jak i obecnie odczuwany będzie niedobór wykwalifikowanych pracowników, mogący
stanowić zagrożenie dla światowego wzrostu gospodarczego i rozwoju. Z informacji
przedstawionych w raporcie Manpower18 wynika, że czynniki takie, jak:
• zmiany demograficzne (starzenie się populacji, spadek wskaźnika urodzeń,
wydłużanie się średniej długości życia),
• brak dostosowania programów nauczania do wymagań rynku pracy;
• globalizacja oraz działania korporacyjne (praca tymczasowa, zatrudnienia
zewnętrzne):
Strona
Commission Staff working document accompanying the Communication from the Commission to the
European Parliament, the Concil, the European economic and Social Committee and the Committee of the
Regions. New Skliis for New Jobs. Anticipating and matching labour market and skills needs, Brussels,
16.12.2008
17
„Skill needs in Europe, Focus on 2020’, CEDEFOP, Luxembourg 2008, s.12.
18
Niewykorzystany potencjał: Kobiety odpowiedzią na niedobor talentów na rynku pracy, Manpower luty 2009.
64
16
będą nasilały tendencje dotyczące braku odpowiednich kadr zarówno w wymiarze
ilościowym jak i jakościowym w odniesieniu do konkretnych umiejętności oraz kwalifikacji.
Trend numer 7: „Wzrost wymagań i kwalifikacji”
Przewiduje się, że następować będzie nieunikniony wzrost, co do wymagań i kwalifikacji
pracowników na wszystkich poziomach zatrudnienia, również w odniesieniu do najniższych
stanowisk. Dodatkowo przypuszcza się, że tylko połowa podstawowych prac w wyniku
wzrostu wymagań będzie mogła być wykonywana przez pracowników o najniższym
wykształceniu.19
Trend numer 8: „Mobilność”
Wśród wymagań stawianych kadrze menedżerskiej, specjalistom wysokiej klasy oprócz
posiadanej wiedzy, doświadczenia czy kreatywności znajdzie się zgoda na częste krótkoi średniookresowe zmiany miejsca zamieszkania.
Trend numer 9: „Dualność”
Zaznaczą się dwa wyraźnie przeciwstawne bieguny dotyczące uczestników rynku pracy.
Konieczność sprostania coraz wyższym wymaganiom zmieniającej się rzeczywistości
technologicznej sprawi, że powstania klasa osób nastawionych przede wszystkim na
działania innowacyjne, kreujące nowe rozwiązania (tzw. insiderzy). Natomiast pozostałą,
zdecydowanie większą część, stanowić będą osoby niespełniające wymagań współczesnej
gospodarki (tzw. outsiderzy), pracujący za zdecydowanie niższe wynagrodzenia, pozostający
w stanie permanentnego poszukiwania pracy.
Trend numer 10: „Praca-hobby; hobby-praca”
Nastąpi zacieranie się różnic pomiędzy wykonywana pracą a możliwościami spędzania
wolnego czasu. Te dwie sfery dotychczas traktowane rozdzielnie zaczną się wzajemnie
przenikać, głównie w wyniku „technologizacji” i „wirtualizacji” przestrzeni społecznej, co
w konsekwencji będzie powodować zacieranie się różnic pomiędzy kulturą (duchową,
artystyczną), a cywilizacją (rozumianą, jako suma ludzkich osiągnięć)20.
19
20
“Skill needs in Europe, Focus on 2020”, CEDEFOP, Luxembourg 2008, s.12.
http://szatrawski.republika.pl/nauk8.html
Strona
Trend numer 12: „Eliminacja”
Postęp technologiczny oraz rosnąca wydajność spowodują eliminowanie wielu stanowisk
pracy wymagających rutynowych działań (np. obecnie zamykanie stanowisk kasowych
w dużych sklepach na rzecz kas samoobsługowych lub likwidacja stanowisk przedstawicieli
handlowych w tradycyjnych kanałach dystrybucji w wyniku rosnącej konkurencji ze strony
sklepów wielkopowierzchniowych). Z drugiej strony nowe technologie i związana z nimi
automatyzacja i komputeryzacja nie będą w stanie zastąpić nietypowych umiejętności takich
jak np.: zdolności komunikacyjne, umiejętności rozwiązywania problemów czy obsługi
klienta.
65
Trend numer 11: „Apoteoza czasu wolnego”
Nastąpi polaryzacja pomiędzy dwoma istotnymi obszarami: czasem wolnym oraz pracą.
Czas wolny stanie się cenniejszym aspektem życia niż praca. Zmiany te będą dotyczyły
w szczególności osób urodzonych po 2000 roku.
Trend numer 13: „Drenaż talentów”
W dalszym ciągu utrzymywać się będą ruchy migracyjne osób w wieku produkcyjnym
z krajów rozwijających się, co będzie powodować braki w zasobach ludzkich koniecznych do
utrzymania obecnego poziomu rozwoju, a co więcej do stymulowania wzrostu w dłuższej
perspektywie czasu. Niedoboru kadr w wyniku rosnącej fali migracji doświadczyły także
nowe państwa Unii Europejskiej takie, jak: Polska i Czechy. W krajach tych obserwowano
szybszy niż wydajność wzrost wynagrodzeń wynikający z konieczności motywowania do
pracy kurczącej się puli pracowników w niektórych branżach.21
Trend numer 14: „Zmiana kierunków zatrudnienia”
Mimo, że w wielu nowych krajach członkowskich UE zatrudnienie w sektorach tradycyjnych
oraz w sektorze rolniczym jest nadal wysokie widoczne są również tendencje sygnalizujące
odchodzenie od rozwijania tych sektorów w kierunku sektorów zaawansowanych
technologicznie wymagających wysokich kwalifikacji.
Trend numer 15: „Wzrost znaczenia sektora usług”
Przewiduje się, że do 2015 roku liczba wolnych miejsc pracy w sektorze usługowym
wzrośnie, o co najmniej 500 milionów. Zmiany te dotyczyć będą przede wszystkim Azji, ale
duży wzrost przewiduje się również w przypadku Europy, Ameryki Północnej oraz
Południowej oraz na Bliskim Wschodzie. Przypuszcza się, że w 2020 roku nastąpi wzrost
zatrudnienia w tym sektorze o około 5% w odniesieniu do poziomu z roku 2006 (z 70,6% w
2006 roku do 75% w 2020).22 Największe zmiany w perspektywie do 2015 roku powinny
dotyczyć: usług dla biznesu (głównie informatycznego i teleinformatycznego,
ubezpieczeniowego oraz konsultingowego), ochrony zdrowia, pracy społecznej, dystrybucji,
usług osobistych, hotelarstwa i cateringu oraz edukacji, ale w mniejszym stopniu.
Trend numer 16: „Multi-kwalifikacje”
Następować będzie wzrost wymagań, co do kwalifikacji pracowników dotyczący wszystkich
poziomów zatrudnienia. Główną przyczyną obserwowanych już dziś zmian np. w sektorze IT
jest konieczność łączenia wiedzy i umiejętności z zakresu technologii, zarządzania
i marketingu w celu rozwiazywania coraz bardziej skomplikowanych, nierutynowych
problemów.
Trend numer 17: „Kobiety – potencjał rynku pracy”
Mtausiak K. B. „Foresight kadr nowoczesnej gospodarki, Warszawa, PARP, 2009.
“Skill needs in Europe, Focus on 2020”, CEDEFOP, Luxembourg 2008, s.12.
23
Miewykorzystany potencjał: Kobiety odpowiedzią na niedobor talentów na rynku pracy, Manpower luty 2009.
22
Strona
21
66
Potencjał kobiet, jako pracowników nie jest obecnie całkowicie wykorzystywany.
Konieczność poszerzania zasobów kadrowych powinna sprawić, że zainteresowanie
pracodawców kobietami, jako pracownikami powinno rosnąć. Według raportu Manpower23,
rosnące zapotrzebowanie na kadry sprawi, że pracodawcy będą musieli dostosować formy
zatrudnienia do potrzeb kobiet.
Pozostałe trendy24:
Przewiduje się, że radykalnym zmianom ulegnie postrzeganie pojęcia „bogactwo”,
którego źródłem stanie się wiedza i dostęp do informacji, a nie, posiadane dobra
materialne.
Zmianom ulegną godziny pracy. Oznaczać to będzie koniec z tradycyjnie
pojmowanym, znormalizowanym dla wszystkich dniem pracy. Praca będzie
wymagała dyspozycyjności przez 24 godziny na dobę 7 dni w tygodniu. Oznaczać to
będzie również możliwość pracy zgodnie z własnym rytmem, dostosowanej do
własnych możliwości, a nawet krótszej niż w znormalizowanym, obecnie
obowiązującym systemie pracy.
Upowszechniać się będzie projektowy system pracy polegający na zatrudnianiu osób
do konkretnych zadań wykonywanych w ograniczonym czasowo terminie.
Przewiduje się, że pewna automatyzacja związana z dostępem do coraz nowszych
bardziej dostępnych technologii wkroczy również w obszary życia codziennego.
Część usług do tej pory wykonywanych przez uprawniony do tego personel np.
szpitalny czy laboratoryjny będzie na tyle prosta, że będziemy mogli wykonywać ją
sami np. samodzielne wykonywanie niektórych rutynowych badań, czy prostych
zabiegów.
Wyraźne będą tendencje do dwubiegunowości pracodawców prowadzących
działalność na rynku pracy. Z jednej strony działalność prowadzić będą duże
międzynarodowe koncerny i ich oddziały, z drugiej liczbowo duży potencjał stanowić
będą działalności gospodarcze należące do pojedynczych osób lub małych spółek.
Spektakularne możliwości tworzenia nowych potęg gospodarczych będzie dawała
przestrzeń cybernetyczna. Według Tofflera możliwości, jakie daje już obecnie
przestrzeń wirtualna przyczynią się do utworzenia nowego kontynentu określanego
jako „rewolucyjne bogactwo”.
24
Por: www.kurzweilai.net/a-humanoid-robot-psychologist, www.formal.stanford.edu, J. Rifkin;
Europejskie marzenie, Nadir, Warszawa 2005
Strona
67
Tempo zmian będzie niezwykle szybkie. Wymagać to będzie zmiany sposobu
myślenia, zdolności adaptacyjnych oraz umiejętności szybkiego reagowania na
zmiany o bardzo krótkotrwałym charakterze.
1.3.
Wpływ
uwarunkowań
politycznych,
ekonomicznych,
społecznych
i technologicznych na rynek pracy w przyszłości (analiza PEST)
Analiza PEST jest prostym i przydatnym narzędziem wstępnej analizy
makrootoczenia. Jej nazwa wywodzi się od pierwszych liter wyróżnionych bazowych sfer
otoczenia: politycznego, ekonomicznego, społecznego i technologicznego.
Poniżej wskazano najważniejsze czynniki otoczenia polityczno – prawnego,
ekonomicznego, społecznego i technologicznego, które będą wywierały wpływ na
realizowane w ramach rynku pracy cele i kształtowały scenariusze rozwoju tego rynku w
przyszłości. Czynniki te mogą oddziaływać dwukierunkowo, z jednej strony sprzyjać
rozwojowi z drugiej strony ograniczać ten rozwój.
Tabela 1. Analiza PEST
prawne
stabilna sytuacja
w odniesieniu do demokratycznych
mechanizmów wyłaniania władzy i stanowienia przepisów prawa;
niezależność instytucji publicznych (banku centralnego, nadzoru
bankowego czy sądownictwa gospodarczego) od decyzji
wynikających z bieżącej polityki;
umiarkowany wpływ sfery politycznej na warunki prowadzenia
działalności gospodarczej;
jawność procesu stanowienia prawa;
mało wydajne prawo, zbyt długi i skomplikowany proces tworzenia
przepisów prawa;
stosunkowo niewielki wpływ czynników politycznych (ryzyka
politycznego) na działalność gospodarczą;
funkcjonowanie specjalnych stref ekonomicznych (SSE),
w których przedsiębiorcy mogą liczyć na okresowe zwolnienie z
podatku dochodowego oraz dofinansowanie przez państwo
prowadzonych inwestycji;
możliwość finansowania inwestycji środkami pochodzącymi z UE;
mało-elastyczne przepisy dotyczące rynku pracy – sztywny czas
pracy zatrudnionych;
restrykcyjne przepisy dotyczące wymagań ochrony środowiska –
pilna konieczność dostosowania Polski do wszystkich przepisów
UE w tym zakresie;
regulacje prawne (np. zmiany w prawie dotyczące zakupu
i wdrażania nowych technologii ochrony środowiska, zmiany
w prawie odnośnie eksploatacji odnawialnych źródeł energii),
instrumenty ekonomiczne i finansowe wsparcia innowacji
i stymulowania przedsiębiorczości ze strony władz regionalnych
i krajowych.
68
Polityczno-
Nazwa czynnika
Strona
Grupa czynników
69
Społeczne
zmiany demograficzne, niski przyrost naturalny, wydłużanie się
życia,
stosunkowo niska aktywność zawodowa społeczeństwa,
duża liczba emerytów i rencistów – duże obciążenie
pracujących składkami na ubezpieczenie społeczne, średnia
wieku emerytalnego niższa niż ustawowy wiek emerytalny (58
lat),
niedostosowany do wyzwań nowoczesnej gospodarki poziom
wykształcenia społeczeństwa,
stosunkowo duże nierówności dochodowe,
nacisk na zagadnienia związane z ochroną środowiska,
rosnąca świadomość ekologiczna,
integracja środowisk i rozwój kapitału relacji,
zaangażowanie społeczne,
rosnące dochody gospodarstw domowych i jednocześnie
wciąż bardzo niskie dochody niektórych gospodarstw
domowych.
Strona
Ekonomiczne
szybszy wzrost gospodarczy niż w przypadku wysoko
rozwiniętych krajów Europy Zachodniej,
zmniejszanie istniejącej luki rozwojowej poprzez zwiększanie
tempa wydajności pracy,
stosunkowo stabilna sytuacja makroekonomiczna polskiej
gospodarki,
duża otwartość gospodarcza na inwestycje zagraniczne,
brak jasności w kwestii przystąpienia do sfery euro,
nienajlepsza struktura wydatków publicznych, mały udział
nakładów na edukację, ochronę zdrowia i kulturę,
stosunkowo duże bezrobocie strukturalne,
wahania kursów walut, szczególnie franka szwajcarskiego,
globalizacja (oddziaływanie firm, otwartość kapitału, przepływ
informacji, produktów, konkurencja),
zwiększenie roli powiązań kooperacyjnych przedsiębiorstw w tym
także z jednostkami naukowymi,
popyt globalny i lokalny na produkty i usługi uwzględniające
aspekty ochrony środowiska,
zdolność absorpcji środków finansowych z programów
przeznaczonych na naukę (np. PR, KCB),
współpraca z jednostkami badawczo-rozwojowymi – transfer
wyników prac B+R,
jakość usług świadczonych przez instytucje otoczenia biznesu.
Technologiczne
stosunkowo
niskie,
niewystarczające
tempo
zmian
organizacyjnych i techniczno-technologicznych,
niski poziom zatrudnienia w sektorach opartych na wiedzy,
niski poziom nakładów na badania i rozwój,
niekorzystna struktura nakładów na badania i rozwój,
finansowanych głównie ze środków budżetu państwa,
niewystarczające
zainteresowanie
sektora
prywatnego
finansowaniem badań nad nowymi technologiami,
niska liczba zgłaszanych patentów,
dostęp do nowych, nowoczesnych rozwiązań technologicznych
dzięki napływowi zagranicznego kapitału,
duży nacisk na rozwijanie tzw. społeczeństwa informacyjnego,
wzrost liczby gospodarstw domowych korzystających z sieci
Internet,
rozwój czystych technologii,
ekoprojektowanie i ekoinnowacje– uwzględnianie wpływu
produktów i usług na środowisko na etapie ich projektowania.
Strona
70
Źródło: opracowanie własne.
1.4.
Specyfika lokalnego rynku pracy a foresight
Gorzów Wielkopolski to miasto rozciągające się na powierzchni 86 km2, liczące
ponad 120 tysięcy mieszkańców. Po reformie administracyjnej kraju w 1999 r. jest siedzibą
wojewody i jedną z dwóch stolic nowego województwa lubuskiego25.
Potencjał demograficzny ludności w latach 2006-2010 przedstawiono na poniższym
wykresie.
125200
125170
125150
125100
125050
125040
125051
125017
125000
124983
124950
124900
124850
2006
2007
2008
2009
2010
Wykres 1. Liczba ludności w Gorzowie Wielkopolskim w latach 2006-2010, według stanu na dzień
31.XII.
Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.
25
www.gorzow.pl
Strona
71
Spośród ogólnej liczby 125 051 mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego, kobiety
stanowią 52,37%. Ludność w wieku produkcyjnym stanowi 66,64%, dzieci i młodzieży do 17
lat – 16,94%, natomiast osoby w wieku poprodukcyjnym (mężczyźni od 65 i kobiety od 60
roku wzwyż) – 16,69%. Na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 50 osób w wieku
nieprodukcyjnym. Wskaźnik ten jest bardziej korzystny niż dla całego kraju (56 osób).
Według prognoz GUS na kolejne lata, liczba mieszkańców Gorzowa Wielkopolskiego będzie
systematycznie maleć, przy czym liczba mieszkańców miasta w 2030 roku będzie stanowić
jedynie 86,30% liczby mieszkańców z roku 2011 (wykres 2).
130000
125000
120000
115000
110000
105000
100000
2030
2026
2027
2028
2029
2023
2024
2025
2019
2020
2021
2022
2016
2017
2018
2012
2013
2014
2015
2011
95000
Wykres 2. Prognoza GUS liczby ludności miasta Gorzowa Wielkopolskiego
Podstawowe tendencje demograficzne w Gorzowie Wielkopolskim będą do roku 2030
kształtowały się podobnie jak w większości miast w Polsce. Prognozuje się, że podobnie jak
w skali kraju, w Gorzowie będzie następował spadek liczby ludności, co będzie między
innymi efektem utrzymania ujemnego salda przyrostu naturalnego. Jedną z przyczyn
niskiego przyrostu naturalnego będzie najprawdopodobniej zmiana stylu życia związana
przywiązywaniem większej wagi do faktu posiadania pracy i rozwoju kariery zawodowej niż
posiadania dzieci. Przypuszcza się, że ugruntowywać się będzie, jako typowy model rodziny
„2+1”, oznaczający coraz większy udział rodzin posiadających tylko jedno dziecko.
Tendencje te będą może mniej silne niż w takich województwach, jak: mazowieckie czy
dolnośląskie, ale również znaczące dla demografii miasta. Wśród innych ważnych dla
demografii miasta czynników wymienić należy znaczne ruchy migracyjne, zarówno za
granicę kraju – charakterystyczne dla tej części Polski, związane z bliskim sąsiedztwem
z Niemcami oraz wewnętrzne do większych ośrodków miejskich takich, jak – Wrocław,
Poznań, czy Warszawa.
Otwarcie granic Niemiec dla pracowników z Polski mimo obecnych trudności
z zaspokojeniem potrzeb tego rynku, związanych raczej z brakiem odpowiednich
predyspozycji niż kwalifikacji ze strony młodych Polaków zainteresowanych tego rodzaju
kontynuowaniem nauki, z czasem będą się zmniejszać. Wraz z upływem lat coraz więcej
osób o odpowiednim przygotowaniu będzie zainteresowanych kontynuowaniem nauki
u naszych zachodnich sąsiadów. Nie bez znaczenia będą dodatkowe zachęty dla młodych
osób w postaci np. stypendiów, czy gwarancji satysfakcjonującego zatrudnienia.
Strona
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Gorzowie Wielkopolskim jest niższe
niż średni poziom krajowy i wyniosło w 2009 roku 2921 zł, przy średniej dla całej Polski na
poziomie – 3315 zł. Wynagrodzenie to jest jednak wyższe w porównaniu do średniej dla
całego województwa lubuskiego kształtującej się na poziomie 2083 zł.
72
Innym kierunkiem migracji będą wewnątrzkrajowe wyjazdy związane z kontynuowaniem
nauki bądź poszukiwaniem perspektyw dla znalezienia lepszej, bardziej stabilnej pracy.
W 2009 roku na gorzowskim rynku pracy zatrudnionych było 38 933 osób, z czego
46,02% stanowili mężczyźni, odsetek pracujących kobiet kształtował się na poziomie 53,98%
ogółu zatrudnionych.
Biorąc pod uwagę strukturę zatrudnienia najwięcej osób zatrudnionych było w 2009
roku w Gorzowie Wielkopolskim w sferze pozostałych usług – 37,25% oraz w sferze
przemysłu i budownictwa – 36,53%. Zatrudnienie w usługach łącznie wyniosło w tym okresie
62,06% i złożyło się na nie dodatkowo: 20,14% zatrudnienia w handlu; naprawie pojazdów
samochodowych; transporcie i gospodarce magazynowej; zakwaterowaniu i gastronomii;
informacji i komunikacji oraz 4,67% w działalności finansowej i ubezpieczeniowej i obsłudze
rynku nieruchomości.
Odsetek zatrudnionych uległ zmniejszeniu o 2,75% w 2009 roku w stosunku do roku
poprzedniego. W 2009 roku wyniósł on 31,85% w porównaniu do 32,75% w roku
poprzednim.
42 000
41 000
40 947
40 000
39 819
39 000
38 000
37 407
37 000
37 816
36 000
35 000
34 609
34 000
33 000
32 000
31 000
2005
2006
2007
2008
2009
26
www.stat.gov.pl
Strona
Wskaźnik bezrobocia dla miasta systematycznie malał w ostatnich kilku latach z 6,1%
w grudniu 2007 roku do 7,7% w grudniu 2010 roku. Obecnie (dane dla maja 2011 roku)
wynosi on 8,3%.26 Stosunkowo niski wskaźnik bezrobocia dla miasta, szczególnie w sytuacji
spowolnienia na światowych rynkach nie oznacza jednak, że miasto nie odczuwa skutków
pogarszającej się sytuacji gospodarczej. Niepokojące są zwłaszcza informacje o wysokości
wskaźnika bezrobocia dla bezpośrednio sąsiadujących z Gorzowem powiatów. Wysokość
tego wskaźnika dla analogicznego okresu (maj 2011) kształtowała się na poziomie 12,7% dla
powiatu gorzowskiego, 20,7% dla powiatu międzyrzeckiego, 24,0% dla powiatu strzeleckodrezdeneckiego oraz na poziomie 13,4% dla powiatu sulęcińskiego.
73
Wykres 3. Zatrudnienie w Gorzowie Wilkopolskim w latacj 2005-2009
Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS
Działalność gospodarczą w Gorzowie Wielkopolskim, według danych Głównego
Urzędu Statystycznego na koniec 2010 roku prowadziło 18 228 podmiotów gospodarczych.
Analiza informacji o liczbie przedsiębiorstw funkcjonujących na terenie miasta, firm nowo
zarejestrowanych oraz wyrejestrowanych na przestrzeni ostatnich 3 lat w przeliczeniu na 10
tys. ludności wskazuje, że poziom ten w tym okresie utrzymywał się na stosunkowo
podobnym poziomie.
Liczba funkcjonujących na terenie miasta przedsiębiorstw utrzymuje się na podobnym
poziomie od kilku lat. Na gorzowskim rynku pracy zdecydowaną większość (17 405, czyli
95,48%) stanowią podmioty gospodarcze, zatrudniające od jednego do dziewięciu
pracowników, przy czym wyłączenie z tej grupy przedsiębiorstw najmniejszych
zatrudniających, co najwyżej 4 pracowników powoduje radykalne zmniejszenie ich liczby.
Podmioty większe zatrudniające od 10 do 49 pracowników stanowią 3,64% rynku (664
firmy), natomiast najmniejsze odsetki – niewykazujące nawet 1% - osiągnęły firmy
z przedziałów 50-249 (0,76% - 139 firm), 250-999 (0,1% - 17 firm) oraz 1000 i więcej (0,02%
- 3 firmy)27.
1600
1454
1408
1405
1400
1200
1000
800
600
400
200
109
108
137
123
142
90
0
2008
2009
2010
podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności
jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. ludności
jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. ludności
Rys 1. Liczba firm funkcjonujących, nowo zarejestrowanych oraz wyrejestrowanych w mieście Gorzów
Wlkp. w latach 2008-2010
27
www.stat.gov.pl
Strona
Aktywność gospodarcza przedsiębiorstw funkcjonujących na lokalnym rynku
skierowana jest głównie na działalność w sferze handlu i napraw (26,55%), następnie na
działalność związaną z budownictwem (12,74%) oraz na działalność finansową
i ubezpieczeniową (9,16%).
74
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego.
2. REALIZACJA ZADANIA METODĄ FORESIGHT
2.1.
Etapy realizacji zadania
Nieustannie zachodzące zmiany otoczenia zewnętrznego, pogłębiane przez
przemiany społeczne oraz strukturalne wymuszają konieczność opracowania nowego
podejścia do kwestii związanych z przewidywaniem przyszłych zjawisk. Stosowane
dotychczas metody opierające się na wnioskowaniu w przyszłość w oparciu o dane
historyczne okazują się nieprzydatne w nowych warunkach funkcjonowania. Pojawia się
w związku z tym konieczność zupełnie nowego spojrzenia na przyszłe zmiany np. w obrębie
analizowanego rynku pracy. Rozwiązaniem dla problemów właściwego prognozowania
przyszłych zdarzeń wydaje się rozpowszechniona w końcu ubiegłego wieku metoda
foresight.
Foresight to działanie wspierające podejmowanie strategicznych decyzji poprzez
opracowanie alternatywnych wizji rozwoju, formułowanych w oparciu o zróżnicowane metody
badawcze, które mogą obejmować następujące etapy:
1. Etap organizacyjny polegający m.in. na ustaleniu listy kluczowych ekspertów, czy
ustaleniu sposobów wymiany informacji w ramach realizowanego projektu.
2. Analiza desk research, ujmująca w syntetyczny sposób informacje dotyczące
obecnej sytuacji na rynku pracy w ujęciu regionalnym w kontekście obecnych
i przewidywanych zmian zachodzących w otoczeniu zewnętrznym dla tego rynkuw perspektywie Polski, Unii Europejskiej oraz trendów ogólnoświatowych.
3. Opracowanie scenariuszy rozwoju w analizowanym obszarze w perspektywie
kolejnych 20 lat na podstawie:
−
−
−
Opracowane w ten sposób scenariusze rozwoju zawierają opisy przyszłości
skoncentrowane wokół najbardziej istotnych kwestii. Ich celem nie jest przewidywanie
przyszłości a raczej symulowanie różnych możliwości zdarzeń. Nie udzielają one odpowiedzi
na pytanie co i z jakim prawdopodobieństwem się wydarzy, ale raczej uświadamiają
75
−
wstępnych wizji rozwoju opracowanych na etapie konceptualizacji
projektu,
sporządzenia listy kluczowych czynników stanowiących tzw. czynniki
przełomu w oparciu o analizę PEST (analiza czynników politycznoekonomiczno-społeczno-technologicznych),
wyboru priorytetów badawczo-rozwojowych w analizowanym obszarze,
analizy SWOT dotyczącej wszystkich ustrukturalizowanych priorytetów
badawczych,
badania DELPHI, którego celem jest weryfikacja postawionych tez
stanowiących podstawę do budowy scenariuszy rozwoju w analizowanym
obszarze. Weryfikacja zaproponowanych scenariuszy rozwoju opiera się
na ocenie postawionych tez oraz na analizie odpowiedzi udzielonych na
pytania dodatkowe stanowiące uzupełnienie dla tych tez.
Strona
−
decydentom, co będzie możliwe jeżeli zajdą pewne określone okoliczności determinujące
przyszłe realia w analizowanym obszarze.
Istotną cechą opracowanych scenariuszy zdarzeń jest ich logiczność oraz
chronologiczność przedstawianych informacji, a także wielowątkowość i wszechstronność
zaproponowanych wizji rozwoju. Na etapie opracowywania scenariuszy przyjęto założenie,
że musza one uwzględniać jak najszerszy kontekst ocenianej rzeczywistości od czynników
makroekonomicznych aż po regionalne uwarunkowania. Stąd wielość analizowanych
materiałów źródłowych takich, jak: Narodowy Program Foresight „Polska 2020”, regionalne
dokumenty strategiczne np. Lubuska Regionalna Strategia Innowacji, czy też wyniki badań
dotyczące lokalnego rynku.
2.2.
Uwarunkowania budowy scenariuszy wynikające z lokalnych dokumentów
strategicznych – wybrane informacje
Podstawą do sformułowania
eksperckim były także m.in.:
tez
ocenianych
w
przeprowadzonym
badaniu
wyniki badań dotyczących rynku pracy w Gorzowie Wielkopolskim, zrealizowane na
przełomie maja i czerwca 2009 roku w ramach projektu „Przedsiębiorczy Gorzów.
Rozwiązania dla rynku pracy i szkolnictwa”;
kierunki branżowego rozwoju północnej części województwa lubuskiego opracowane
w trakcie pierwszego etapu badań w oparciu o metodykę foresight;
oraz priorytety wytypowane podczas prac panelowych.
Według informacji pochodzących z badania „Przedsiębiorczy Gorzów. Rozwiązania
dla rynku pracy i szkolnictwa”, pracodawcy w nim uczestniczący (próba obejmowała 110
pracodawców z terenu Gorzowa Wlkp.), wskazywali przede wszystkim na:
Brak dostosowania oczekiwań płacowych pracowników do możliwości pracodawców;
Brak dostosowania struktury zawodowej osób poszukujących pracę do potrzeb
pracodawców;
Brak kandydatów o odpowiednim wykształceniu oraz doświadczeniu zawodowym;
Obecne tendencje do zwalniania pracowników i jednocześnie brak dalszych planów,
co do zmian w zatrudnieniu w kolejnych 6 miesiącach;
Wysokie koszty prowadzenia działalności;
Trudności z utrzymaniem płynności finansowej;
Brak nowych inwestycji, słaby rozwój firm oraz dużą konkurencję;
Niewystarczające zainteresowanie zatrudnianiem absolwentów;
Niezbyt dobre opinie na temat jakości kształcenia w gorzowskich szkołach średnich
i wyższych.
na stanowiskach kierowniczych i dyrektorskich:
- wykształcenie;
- umiejętność podejmowania decyzji;
pracowników
według
gorzowskich
76
do
Strona
Pożądane kwalifikacje w odniesieniu
pracodawców to przede wszystkim:
-
posiadana wiedza;
doświadczenie zawodowe;
znajomość języków obcych.
na stanowiskach niższej kadry zarządzającej:
- posiadana wiedza;
- doświadczenie zawodowe;
- znajomość obsługi specjalistycznych programów;
- kreatywność i samodzielność.
na stanowiskach fizycznych pracowników liniowych:
- punktualność;
- umiejętność pracy w grupie;
- ukończone dodatkowe specjalistyczne kursy;
- odpowiedzialność;
- samodzielność;
- dyspozycyjność.
Wnioski opracowane na podstawie badania zrealizowanego metodą ekspercką Delphi
w obszarze branżowy rozwój miasta były natomiast następujące:
Według ekspertów uczestniczących w badaniu szanse rozwoju gospodarczego
Gorzowa Wielkopolskiego można porównywać do tych, jakie stoją przed intensywnie
rozwijającymi się miastami powiatowymi lub przed miastami o średnim tempie
rozwoju. Jednakże najbardziej prawdopodobna sytuacja to ta, że Gorzów będzie
rozwijał się gospodarczo w sposób porównywalny do intensywnie rozwijających się
miast powiatowych.
Gorzów Wielkopolski ma raczej niewielkie szanse na rozwój gospodarczy
porównywalny do dużych miast wojewódzkich takich, jak: Poznań, Gdańsk, czy
Wrocław. Sytuacja ta nie ulegnie zmianie nawet w perspektywie do 2030 roku.
Najprawdopodobniej rozwój gospodarczy Gorzowa Wielkopolskiego będzie
przebiegał dwuetapowo: do 2020 roku rozwój gospodarczy miasta będzie znacznie
mniej intensywny, dopiero w kolejnych latach będzie można porównywać go do
sytuacji powiatowych miast rozwijających się bardzo intensywnie.
Rozwój Gorzowa Wielkopolskiego do 2030 roku będzie przede wszystkim
determinowany przez takie czynniki, jak: poprawa infrastruktury transportowej (drogi,
lotniska) oraz napływ nowych inwestorów. Ważna będzie również poprawa
w obszarze zagospodarowania przestrzennego oraz potencjału kadrowego regionu
oraz dobra współpraca pomiędzy sferą nauki i biznesu.
Strona
Największe perspektywy rozwoju do 2020 roku w północnej części województwa
lubuskiego obejmującej Gorzów Wielkopolski oraz przylegające powiaty: gorzowski,
międzyrzecki, strzelecko-drezdenecki oraz sulęciński mają branże: produkcja papieru
77
przede wszystkim: niewystarczający poziom oraz wadliwa struktura kwalifikacji
zawodowych nieprzystająca do potrzeb gospodarki regionu, brak silnego ośrodka
akademickiego w tej części regionu, a także niski udział badań B+R w gospodarce
oraz skrajnie niskie wydatki przedsiębiorstw na ten sektor.
i wyrobów papierniczych, produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz produkcja dla
przemysłu elektrotechnicznego. Natomiast w dłuższej perspektywie czasu do 2030
roku największe perspektywy rozwoju mają takie branże, jak: transport i logistyka,
budownictwo, handel oraz produkcja dla przemysłu maszynowego.
Na rozwój branż wpływ będą miały przede wszystkim czynniki związane
bezpośrednio bądź pośrednio z położeniem geograficznym tej części województwa
lubuskiego, czyli położenie blisko granicy oraz kontakty międzynarodowe
i międzynarodowe inwestycje, w dalszej kolejności niskie koszty siły roboczej.
W mniejszym stopniu rozwój branż będzie zależał od: dostępu do najnowszych
rozwiązań, wiedzy wspierającej innowacyjność przedsiębiorstw czy też rozwoju bazy
edukacyjnej i badawczej.
Wśród branż, które mają największe możliwości przyciągania inwestorów
w perspektywie do roku 2020, są: produkcja papieru i wyrobów papierniczych;
produkcja drewna i wyrobów z drewna. Natomiast wśród branż, które mają
największe możliwości przyciągania inwestorów w perspektywie do roku 2030, są
takie branże, jak: produkcja dla przemysłu elektrotechnicznego oraz branża związana
z handlem. W pierwszej piątce znalazły się również: produkcja drewna i wyrobów
z drewna, transport i logistyka oraz produkcja dla przemysłu maszynowego.
Wśród branż, które nie będą w stanie przyciągać inwestorów, co można wiązać
z ograniczonymi możliwościami rozwoju,
są:
produkcja dla przemysłu
farmaceutycznego oraz usługi edukacyjne.
Krytycznie ocenia się możliwości dotyczące przyszłego potencjału innowacyjnego
większości ocenianych branż. Szanse na działania innowacyjne mają raczej tylko
dwie branże: produkcja papieru i wyrobów papierniczych oraz produkcja dla
przemysłu elektrotechnicznego. Pewne możliwości ma również produkcja dla
przemysłu farmaceutycznego (branża ta nie była jednak wskazywana wśród branż
mogących przyciągać inwestorów oraz branż o największych możliwościach rozwoju).
Wśród branż mogących konkurować na europejskich rynkach eksperci wymieniali:
produkcję dla przemysłu maszynowego, produkcję wyrobów z gumy i tworzyw
sztucznych oraz produkcję drewna i wyrobów z drewna.
Branże, które mają szanse rozwijać się przede wszystkim na regionalnym rynku to:
budownictwo, handel, transport i logistyka, usługi edukacyjne oraz usługi turystyczne.
Możliwości rozwoju wskazanych innowacyjnych branż takich, jak: mechanika,
biotechnologia, chemia, media i technologie komunikacji ITC, energetyka,
informatyka IT, farmacja oraz rolnictwo w perspektywie do roku 2020 są raczej
niewielkie.
Strona
Źródłem wiedzy – innowacyjnych pomysłów oraz rozwiązań – dla ocenianych branż
będzie przede wszystkim wiedza pozyskiwana za granicą.
78
Zdecydowanie największe możliwości innowacyjnego rozwoju ma według ekspertów,
branża mechaniczna, farmacja oraz media i technologie komunikacji (ICT).
2.3.
Wybór priorytetów badawczo-rozwojowych
W ramach przygotowywania tez do badania metodą delficką wytypowano również
priorytety dotyczące rynku pracy w obszarze rozwoju nowoczesnych kadr dla gospodarki
północnej części województwa lubuskiego. Ostatecznie przyjęte priorytety stworzyły listę,
która zawiera najważniejsze kierunki wspierające rozwój nowoczesnych kadr gospodarki
w regionie, są to:
Priorytet 1: „Wiedza”
Prowadzenie stałego monitoringu w zakresie badań obejmujących wielotorowe kierunki
rozwoju północnej części województwa ze szczególnym uwzględnieniem Gorzowa
Wielkopolskiego, jako centrum tej części regionu, obejmujące m.in. kierunki rozwoju
branżowego miasta oraz wpływ przyszłych zmian w tym zakresie na decyzje związane z
aktywnym kształtowaniem kwalifikacji kadr średniego i wyższego szczebla dostosowanych
do wymagań rynku pracy.
Priorytet 2: „Działanie”
Zintegrowane i aktywne, szeroko zakrojone oraz wielopłaszczyznowe działania prowadzone
na różnych szczeblach zarządzania kontaktami z potencjalnymi oraz już pozyskanymi
inwestorami prowadzącymi działalność w branżach kluczowych dla rozwoju północnej części
województwa
lubuskiego,
zainteresowanymi
aktywnym
współuczestniczeniem
w długoterminowym kształtowaniu popytu na kadry, nie tylko niższego szczebla.
Priorytet 3: „Wspieranie”
Propagowanie idei innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw m.in. poprzez
programy wspierające sektory gospodarki aktywnie inwestujące w B+R (badania plus
rozwój), tworzenie szans rozwoju dla przedsiębiorstw inwestujących w innowacyjne
przedsięwzięcia dające szansę wzrostowi zapotrzebowania na wysoko wykwalifikowane
kadry.
Priorytet 4: „Rozwijanie”
Zapewnianie warunków dla zwiększania wartości kapitału ludzkiego w regionie, promowanie
podnoszenia
kwalifikacji
zawodowych,
stwarzanie
warunków
dla
rozwoju
najefektywniejszych form zapewniających możliwości uzyskiwania zarówno kwalifikacji
ogólnych jak i multikwalifikacji. Promowanie idei rozwoju zawodowego ukierunkowanego na
posiadane faktycznie kwalifikacje, a nie tylko w odniesieniu do określonego zawodu.
Strona
Dostosowanie jakości kształcenia zawodowego na wszystkich szczeblach edukacji do
potrzeb regionalnego rynku pracy ukierunkowanego na rozwój umiejętności dostosowanych
do wymagań współczesnych innowacyjnych gospodarek. Poprawa systemu pozyskiwania
praktycznych umiejętności zawodowych poprzez stwarzanie warunków do odbywania
praktyk i staży odpowiadających realnym wymaganiom stawianym przez pracodawców.
79
Priorytet 5: „Dostosowanie”
2.4.
Analiza SWOT
Priorytet 1: „Wiedza”
Prowadzenie stałego monitoringu w zakresie badań obejmujących wielotorowe kierunki rozwoju
północnej części województwa ze szczególnym uwzględnieniem Gorzowa Wielkopolskiego, jako
centrum tej części regionu obejmujące m.in. kierunki rozwoju branżowego miasta oraz wpływ
przyszłych zmian w tym zakresie na decyzje związane z aktywnym kształtowaniem kwalifikacji kadr
średniego i wyższego szczebla dostosowanych do wymagań rynku pracy.
Silne strony
Słabe strony
− Zdefiniowanie profilu gospodarczego regionu.
− Opracowanie długoterminowej strategii
rozwoju edukacji.
− Transfer wiedzy pomiędzy biznesem a nauką.
− Badania realizowane na potrzeby
regionalnych przedsiębiorstw.
− Budowanie powiązań klastrowych,
niekoniecznie w ramach tej samej branży.
− Wysoka jakość realizowanych projektów
badawczo-rozwojowych.
− Rozwój współpracy transgranicznej.
− Niewystarczający stopień spójności, polityki
interregionalnej.
− Szybko rosnąca konkurencyjność innych
regionów, zwłaszcza ościennych.
− Wewnętrzna konkurencja w ramach regionu
zamiast współpracy w imię wspólnych celów.
− Brak integracji prowadzonych projektów.
Wiele inicjatyw o podobnych celach.
80
Szanse
− Mało wyrazisty profil gospodarczy
(branżowy) regionu.
− Niewystarczający rozwój gospodarczy
Gorzowa Wielkopolskiego, jako centrum
regionu.
− Niewystarczający potencjał naukowobadawczy regionu.
− Odpływ najzdolniejszej młodzieży do innych
ośrodków naukowych.
− Brak zainteresowania powrotem po okresie
edukacji.
− Słaby dialog społeczny, słabe organizacje
pozarządowe.
Zagrożenia
Strona
− Dobre przykłady projektów badawczych
realizowanych przy współpracy władz
samorządowych oraz przedsiębiorstw
zainteresowanych wspieraniem rozwoju
regionu;
− Inicjatywy badawcze dotyczące regionu ze
strony środowiska akademickiego.
− Coraz szersza, uwzględniająca również
kierunki techniczne oferta kształcenia.
− Rosnąca świadomość edukacyjna młodych
ludzi.
Priorytet 2: „Działanie”
Zintegrowane i aktywne, szeroko zakrojone oraz wielopłaszczyznowe działania prowadzone na
różnych szczeblach zarządzania kontaktami z potencjalnymi oraz już pozyskanymi inwestorami
prowadzącymi działalność w branżach kluczowych dla rozwoju północnej części województwa
lubuskiego, zainteresowanymi aktywnym współuczestniczeniem w długoterminowym kształtowaniu
popytu na kadry, nie tylko niższego szczebla.
Silne strony
Słabe strony
− 3 najbardziej istotne kierunki rozwoju
decydujące o innowacyjności lubuskich
przedsiębiorstw wytypowane na podstawie
Lubuskiej Regionalnej Strategii Innowacji:
rozwój przemysłu hotelarskoagroturystycznego, rozbudowa sieci
współpracy pomiędzy uczelniami a ośrodkami
w kraju i na świecie, „targi wiedzy”.
− Dalszy aktywny rozwój inicjatyw klastrowych,
− Rozwój w ramach specjalnej strefy
gospodarczej
− Intensyfikacja działań w ramach aglomeracji
gorzowskiej.
− Możliwości wykorzystania funduszy
strukturalnych na rzecz rozwoju działalności
innowacyjnej.
− Rozwój szkolnictwa zawodowego, utworzenie
Akademii Gorzowskiej.
Zagrożenia
− 3 największe zagrożenia mogące ograniczać
działania innowacyjne lubuskich
przedsiębiorstw wytypowane na podstawie
brak infrastruktury komunikacyjnej z
możliwością uatrakcyjnienia województwa
lubuskiego, niski udział kapitału
międzynarodowego w rozwoju
przedsiębiorczości oraz innowacyjności w
regionie, wzrost konkurencyjności
województw ościennych.
− Tranzytowy charakter miasta i regionu.
− Niedostatecznie rozwinięta infrastruktura
techniczna (drogi, media, tereny
przemysłowe).
− Brak kompleksowej polityki regionalnej
wspierającej firmy innowacyjne.
81
− Budowa drogi szybkiego ruchu – znaczące
skrócenie czasu przejazdu pomiędzy
Gorzowem Wielkopolskim a Szczecinem, a
faktycznie w przyszłości połączenie południa
Polski z portami w Szczecinie i Świnoujściu –
dalsze korzyści wynikające z dalszej budowy i
połączenia z Poznaniem i przez A2 z Łodzią i
Warszawą.
− Doświadczenia związane z pozyskiwaniem
inwestorów (Biuro Obsługi Inwestora).
− Inicjatywy klastrowe, działalność organizacji
pracodawców.
Szanse
− 3 najsłabsze czynniki wpływające na
innowacyjność lubuskich przedsiębiorstw
wytypowane na podstawie Lubuskiej
Regionalnej Strategii Innowacji: brak
zaplecza do kształtowania inwestycji
bezpośrednich (zaplecze kulturalnoedukacyjno-turystyczne z większym
naciskiem na czynniki turystyczne i
edukacyjne), mała liczba przyjętych do
realizacji wspólnych projektów partnerów
biznesowych, zbyt mało kapitału na
inwestycje w innowacje.
− Brak wyraźnego profilu gospodarczego
regionu.
− Brak odpowiedniego zaplecza kadrowego dla
pozyskiwanych inwestorów – pracowników
wysoko wyspecjalizowanych jak również kadr
średniego i niższego szczebla.
− Złe skomunikowanie kolejowe z pozostałymi
regionami Polski.
− Brak jasnego i spójnego planu przyciągania
nowych inwestorów.
Strona
− 3 najsilniejsze czynniki decydujące o
innowacyjności lubuskich przedsiębiorstw
Regionalnej Strategii Innowacji: duża
umiejętność lubuskich przedsiębiorców
dotycząca stwarzania warunków dla
nawiązywania kontaktów biznesowych o
charakterze biznesowym, nowoczesne
systemy zarządzania, stosowanie systemów
jakości w wielu firmach.
Priorytet 3: „Wspieranie”
− 3 czynniki ograniczające innowacyjność
lubuskiej nauki i sektora B+R wytypowane na
podstawie Lubuskiej Regionalnej Strategii
Innowacji: utrudniony dostęp do nowych
technologii, brak koordynacji i przepływu
informacji pomiędzy instytucjami,
rozproszenie instytucji wspierających
innowacyjność.
− Za wolny rozwój infrastruktury
komunikacyjnej i telekomunikacyjnej.
− Brak inkubatorów dla firm zaawansowanych
technologii.
− Niski poziom nakładów na badania B+R.
− Brak znaczących jednostek badawczorozwojowych w regionie.
− Niski potencjał badawczo-rozwojowy
przedsiębiorstw w regionie.
− Słaba współpraca nauki z biznesem.
Szanse
Zagrożenia
− 3 najbardziej istotne kierunki rozwoju
decydujące o innowacyjności lubuskiej nauki i
sektora B+R wytypowane na podstawie
rozbudowa sieci współpracy regionalnymi
pomiędzy uczelniami a ośrodkami naukowymi
w kraju i na świecie, możliwość korzystania ze
środków Unii Europejskiej, dostęp do nowych
technologii.
− Możliwość opracowywania wspólnych
projektów badawczo-rozwojowych, uczelni z
przedsiębiorstwami w regionie.
− Wzrost zainteresowania inwestorów
zagranicznych regionem.
− Rozwój centrów transferu technologii.
− Przyciąganie inwestorów zainteresowanych
rozwojem innowacji w oparciu o regionalne
zasoby ludzkie.
− 3 czynniki mogące stanowić zagrożenie dla
innowacyjności lubuskiej nauki i sektora B+R
Regionalnej Strategii Innowacji: niska
konkurencyjność instytucji edukacyjnych w
stosunku do innych ośrodków w kraju,
odpływ wykwalifikowanej kadry naukowobadawczej, brak skutecznych rozwiązań w
zakresie kształcenia praktycznego z
udziałem przedsiębiorstw.
ośrodków akademickich.
− Niska efektywność podejmowanych inicjatyw
naukowo-badawczych.
Strona
− 2
najsilniejsze
czynniki
decydujące
o innowacyjności lubuskiej nauki i sektora
B+R wytypowane na podstawie Lubuskiej
Regionalnej
Strategii
Innowacji:
wprowadzanie
nowych
technologii
na
wyższych uczelniach i w jednostkach B+R – w
mniejszym stopniu czynnik ten dotyczy
północnej części województwa lubuskiego,
podjęte przez uczelnie działania znajdują się
we wstępnej wprowadzającej fazie, dobre
przykłady
projektów
badawczych
opracowanych przy udziale i współpracy
przedsiębiorstw;
− Rosnący potencjał instytucji wspierania
biznesu.
− Możliwość
korzystania
z
doświadczeń
europejskich partnerów biznesowych.
82
Propagowanie idei innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw m.in. poprzez programy
wspierające sektory gospodarki aktywnie inwestujące w B+R (badania plus rozwój), tworzenie szans
rozwoju dla przedsiębiorstw inwestujących w innowacyjne przedsięwzięcia dające szansę wzrostowi
zapotrzebowania na wysoko wykwalifikowane kadry.
Silne strony
Słabe strony
Priorytet 4: „Rozwijanie”
Słabe strony
− Rozwój stref gospodarczych.
− Rozwój inicjatyw klastrowych.
− Inicjatywy samorządu lokalnego zmierzające
do poprawy sytuacji w zakresie szkolnictwa
zawodowego – Klaster Edukacji Zawodowej.
− Coraz szersza, uwzględniająca również
kierunki techniczne oferta kształcenia.
− Rosnący potencjał instytucji wsparcia biznesu.
− Aktywna współpraca uczelni wyższych z
samorządem – wspólne projekty badawcze,
Centrum Monitoringu Jakości Życia.
− Brak odpowiedniego zaplecza edukacyjnozawodowego umożliwiającego realizowanie
wysokojakościowego programu praktyk
zawodowych.
− Małe zainteresowanie pracodawców
wspieraniem aktywności zawodowej
studentów w ramach praktyk – programy
praktyk niedające możliwości zdobywania
konkretnych umiejętności zawodowych.
− Małe deklarowane zainteresowanie
pracodawców zatrudnianiem absolwentów
(osób bezpośrednio po szkole).
− Małe zainteresowanie absolwentów zdobycie
praktycznych umiejętności zawodowych –
kształcenie w celu zdobycia „papierowe
dyplomu”.
Szanse
Zagrożenia
− Współpraca lokalna w ramach Aglomeracji
Gorzowskiej.
− Zdefiniowanie profilu gospodarczego regionu.
− Opracowanie długoterminowej strategii
rozwoju edukacji.
− Transfer wiedzy pomiędzy biznesem a nauką.
− Badania realizowane na zlecenie
regionalnych przedsiębiorstw.
− Rozwój inicjatyw wspierających zacieśnianie
współpracy pomiędzy biznesem a edukacją –
Rada Biznesu WSB, program praktyk
zawodowych.
− Niska konkurencyjność instytucji
edukacyjnych w stosunku do innych
ośrodków w kraju,
− Odpływ wykwalifikowanej kadry do innych
rozwijających się bardziej dynamicznie
regionów,
− Brak skutecznych, szerokozakrojonych
rozwiązań w zakresie kształcenia
praktycznego z udziałem przedsiębiorstw.
ośrodków akademickich.
Strona
Silne strony
83
Zapewnianie warunków dla zwiększania wartości kapitału ludzkiego w regionie, promowanie
podnoszenia kwalifikacji zawodowych, stwarzanie warunków dla rozwoju najefektywniejszych form
zapewniających możliwości uzyskiwania zarówno kwalifikacji ogólnych jak i multikwalifikacji.
Promowanie idei rozwoju zawodowego ukierunkowanego na posiadane faktycznie kwalifikacje, a nie
tylko w odniesieniu do określonego zawodu.
Priorytet 5: „Dostosowanie”
Dostosowanie jakości kształcenia zawodowego na wszystkich szczeblach edukacji do potrzeb
regionalnego rynku pracy ukierunkowanego na rozwój umiejętności dostosowanych do wymagań
współczesnych innowacyjnych gospodarek. Poprawa systemu pozyskiwania praktycznych
umiejętności zawodowych poprzez stwarzanie warunków do odbywania praktyk i staży
odpowiadających realnym wymaganiom stawianym przez pracodawców.
Silne strony
Słabe strony
− Powstanie Akademii Gorzowskiej.
− Zmiana nastawienia młodzieży do kształcenia
na poziomie technicznym.
− Rosnące zainteresowanie przedsiębiorstw
wdrażaniem nowoczesnych systemów
zarzadzania.
− Podniesienie wskaźników jakości życia –
gospodarka jakości życia.
− Poprawa salda migracji – przyciąganie
inwestorów i kadr z potencjałem do tworzenia
innowacji.
− Zmiana profili kształcenia zawodowego –
kształcenie praktyczne, studiowanie a nie
uczenie się.
− Znalezienie inwestorów o konkretnym profilu
gospodarczym.
− Szybko zmieniające się potrzeby rynku
pracy.
− Przestarzały system kształcenia
zawodowego – ukierunkowany na
zdobywanie zawodu, a nie kwalifikacji.
− Brak perspektyw zawodowych.
− Niż demograficzny.
− Bliskość granicy – „przechwytywanie”
najzdolniejszej młodzieży zainteresowanej
kontynuowaniem edukacji.
84
Szanse
− Słabe zaplecze warsztatowe szkół
zawodowych.
− Niewystarczające zainteresowanie
absolwentów szkół gimnazjalnych i średnich
kontynuowaniem kształcenia na poziomie
zawodowym.
− Brak koncepcji rozwoju integrujących
działania z różnych obszarów.
− Słabe powiązanie szkolnych i pozaszkolnych
form kształcenia zawodowego.
Zagrożenia
Strona
− Świadomość społeczna, co do konieczności
profilowania regionu, świadomego
kształtowania branżowego rozwoju regionu.
− Inicjatywy samorządu lokalnego zmierzające
do poprawy sytuacji w zakresie szkolnictwa
zawodowego – Klaster Edukacji Zawodowej.
2.5.
Tezy do badania metodą DELPHI
Badania właściwe, które przeprowadzono w formie badań ankietowych, zrealizowano
w okresie maja-lipca 2011 r. W ramach pierwszego etapu badania zrealizowano badania
pilotażowe, które pozwoliły na weryfikację narzędzia badawczego oraz usprawnienie samego
procesu organizacyjnego prowadzonych badań. Badania właściwe zrealizowano
wykorzystując elektroniczny format kwestionariusza ankietowego, rozsyłanego do ekspertów
za pomocą poczty elektronicznej. W sumie otrzymano 33 wypełnione kwestionariusze.
Badania realizowano w odniesieniu do dwóch perspektyw czasowych: roku 2020 oraz 2030.
W analizowanym obszarze nowoczesne kadry gospodarki sformułowano 5 tez
badawczych, do których przyporządkowano pytania badawcze (w zależności od
weryfikowanej tezy, liczba postawionych pytań wahała się w granicach od 2 do 7). Celem
postawionych pytań badawczych była weryfikacja każdej z przyjętych tez.
TEZA I: Brak odpowiedniej jakości kadr w północnej części województwa lubuskiego
(Gorzów Wielkopolski oraz przylegające powiaty), będzie jedną z ważniejszych barier
rozwoju przedsiębiorstw w tej części województwa.
Każdorazowo w ramach pierwszego z postawionych pytań dodatkowych poproszono
ekspertów o wskazanie możliwych ram czasowych realizacji postawionej tezy w następujący
sposób:
Tak sytuacja ta nie poprawi się do końca 2020 roku;
Tak, sytuacja ta nie poprawi się do końca 2030 roku;
Nie.
Do weryfikacji pierwszej z postawionych tez posłużono się również następującymi
pytaniami dodatkowymi:
Pytanie 1. Przyczyną takiego stanu rzeczy będzie:
Niewłaściwa struktura kształcenia na poziomie wyższym;
Marginalizacja szkolnictwa zawodowego;
Brak zainteresowania dla podnoszenia kwalifikacji przez młodzież, niechęć do
nauki;
Migracje zarobkowe za granicę;
Migracje wewnętrzne w kraju, wyjazdy do większych ośrodków miejskich;
Brak
możliwości
zaspokojenia
oczekiwań
wykwalifikowanych pracowników przez pracodawców;
finansowych
wysoko
Strona
właściwej oferty szkoleniowej w regionie (ograniczona liczba firm
oferujących szkolenia o tematyce zgodnej z potrzebami pracodawców);
85
Brak
Inne czynniki, jakie?
Pytanie 2. Szansą na wykształcenie wysoko wykwalifikowanych kadr w regionie będzie:
Rozwój szkolnictwa wyższego;
Pozyskiwanie
wysoko wykwalifikowanych pracowników
i wykorzystywanie ich potencjału do kształcenia własnych kadr;
spoza
regionu
Rozwój firm i oddziałów dużych firm posiadających własne systemy i standardy
kształcenia kadr;
Doskonalenie polityki rozwoju kadr w przedsiębiorstwach poprzez tworzenie
ścieżek kariery zawodowej, indywidualne plany szkoleniowe itp.;
TEZA 2: Znacząco zmieni się struktura ważności kwalifikacji, a tym samym preferencji
wyboru pracowników przez pracodawców nie tylko z północnej części województwa
lubuskiego. Będzie to związane ze zmianami organizacyjnymi, technologicznymi oraz
zmianami dotyczącymi kluczowych czynników sukcesu rynkowego.
Tak do roku 2020;
Tak do roku 2030;
Nigdy.
Do weryfikacji tej tezy wykorzystano następujące pytania dodatkowe:
Pytanie 1. Czy system średniego szkolnictwa zawodowego w Gorzowie Wielkopolskim
będzie w stanie dostarczyć pracowników o oczekiwanych przez pracodawców
umiejętnościach zawodowych?
Nie, w ogóle;
Tak, w ograniczonym stopniu;
Tak, w średnim stopniu;
Tak, w dużym stopniu;
Nie wiem/ Trudno powiedzieć;
Proszę o uzasadnienie odpowiedzi
Pytanie 2. Posiadanie, jakiego rodzaju umiejętności, kompetencji, kwalifikacji powinno być
priorytetem dla szkolnictwa średniego, z punktu widzenia przyszłych potrzeb rynku pracy?
Odpowiednie wykształcenie;
Gruntowna wiedza podstawowa;
Znajomość języków obcych;
Podstawowa znajomość obsługi komputera;
Strona
Doświadczenie zawodowe;
86
Specjalistyczna wiedza;
Znajomość obsługi specjalistycznych programów komputerowych;
Ukończone dodatkowe specjalistyczne kursy, szkolenia;
Umiejętność pracy w grupie;
Dyspozycyjność;
Samodzielność;
Odpowiedzialność;
Umiejętność podejmowania decyzji;
Pytanie 3. Czy system wyższego szkolnictwa zawodowego w Gorzowie Wielkopolskim
będzie w stanie dostarczyć pracowników o oczekiwanych przez pracodawców
Nie, w ogóle;
Tak, w ograniczonym stopniu;
Tak, w średnim stopniu;
Tak, w dużym stopniu;
Nie wiem/ Trudno powiedzieć;
Proszę o uzasadnienie odpowiedzi.
Pytanie 4. Posiadanie, jakiego rodzaju umiejętności, kompetencji, kwalifikacji powinno być
priorytetem dla szkolnictwa wyższego, z punktu widzenia przyszłych potrzeb rynku pracy?
Odpowiednie wykształcenie;
Gruntowna wiedza podstawowa;
Specjalistyczna wiedza;
Doświadczenie zawodowe;
Znajomość języków obcych;
Podstawowa znajomość obsługi komputera;
Znajomość obsługi specjalistycznych programów komputerowych;
Ukończone dodatkowe specjalistyczne kursy, szkolenia;
Umiejętność pracy w grupie;
Dyspozycyjność;
Samodzielność;
Strona
Umiejętność podejmowania decyzji;
87
Odpowiedzialność;
Pytanie 5. Szansą na rozwój nowych kwalifikacji wśród pracowników regionu będzie:
Samodzielne podnoszenie kompetencji i samofinansowanie szkoleń;
Rozwój programów kształcenia w szkołach wyższych;
Rozwój programów kształcenia w szkołach średnich;
Pozyskiwanie kompetencji i ich nauka w firmach spoza regionu, również
zagranicznych (import kompetencji);
Doskonalenie polityki rozwoju kadr w przedsiębiorstwach (np. planowanie ścieżki
kariery, indywidualne plany szkoleniowe);
Atrakcyjne programy stypendialne (m.in. wyjazdy na zagraniczne uczelnie);
Oferta kształcenia ustawicznego – studia podyplomowe, dostępność studiów
doktorskich;
Pytanie 6. Zagrożeniem dla pozyskiwania nowych kwalifikacji przez pracowników będzie:
Słabość uczelni wyższych w regionie;
Programy kształcenia niedostosowane do potrzeb praktyki gospodarczej;
Brak programów kształtujących umiejętności miękkie, jak np.: praca w zespole,
nastawienie na osiąganie wyników na wczesnych etapach kształcenia –
przedszkole, szkoła podstawowa;
Negatywne postawy pracowników wobec pracy – brak etosu pracy;
Negatywne skutki bezrobocia długotrwałego – brak nawyku pracy;
TEZA 3: Istniejące obecnie na regionalnym rynku pracy strukturalne niedopasowanie strony
popytowej i podażowej zostanie przezwyciężone dzięki efektywniejszemu działaniu systemu
edukacji (w tym zawodowej).
Tak do roku 2020;
Tak do roku 2030;
Nigdy.
Pytanie 1. Na pracowników, jakich grup zawodowych nie wystąpi zapotrzebowanie ze strony
pracodawców – pracowników, których branż będzie za dużo?
Rolnictwo (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Budownictwo (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Przetwórstwo przemysłowe (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/
Obsługa biurowa (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Strona
Handel i usługi (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
88
Nigdy);
Informatyka IT (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Media i technologie komunikacji CT (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku
2030/ Nigdy);
Edukacja (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Sektor finansowy (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Turystyka (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Transport i logistyka (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Inne branże, jakie? (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy).
Pytanie 2. Które zawody mogą należeć do kategorii deficytowych – pracowników, których
branż będzie brakowało?
Rolnictwo (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Budownictwo (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Przetwórstwo przemysłowe (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/
Nigdy);
Handel i usługi (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Obsługa biurowa (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Informatyka IT (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Media i technologie komunikacji CT (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku
2030/ Nigdy);
Edukacja (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Sektor finansowy (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Turystyka (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Transport i logistyka (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy);
Inne branże, jakie? (Na pewno do roku 2020/ Na pewno do roku 2030/ Nigdy).
Pytanie 3. Głównymi determinantami popytu na kadry będą:
Zagraniczne migracje zarobkowe (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku
2030);
Migracje wewnętrzne, odpływ pracowników do dużych ośrodków miejskich
(Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku 2030);
Niż demograficzny (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku 2030);
Napływ pracowników z innych krajów (np. ze wschodu i dalekiego wschodu),
Niekorzystny stosunek wysokości wynagrodzeń do oczekiwań finansowych
pracowników (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku 2030);
Strona
89
Zmiana nastawienia do pracy np. brak etosu pracy wśród młodych pokoleń
Brak możliwości awansu i rozwoju zawodowego zgodnego z oczekiwaniami
Niewłaściwa struktura zawodowa, niewłaściwe kierunki kształcenia (Obecnie/
Tak do roku 2020/ Tak do roku 2030);
Inne czynniki, jakie? (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku 2030).
Pytanie 4. Głównymi determinantami podaży kadr będą:
Zagraniczne migracje zarobkowe (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku
2030);
Migracje wewnętrzne, odpływ pracowników do dużych ośrodków miejskich
Niż demograficzny (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku 2030);
Napływ pracowników z innych krajów (np. ze wschodu i dalekiego wschodu),
Zmiana nastawienia do pracy np. brak etosu pracy wśród młodych pokoleń
Niekorzystny stosunek wysokości wynagrodzeń do oczekiwań finansowych
pracowników (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku 2030);
Brak możliwości awansu i rozwoju zawodowego zgodnego z oczekiwaniami
Niewłaściwa struktura zawodowa, niewłaściwe kierunki kształcenia (Obecnie/
Tak do roku 2020/ Tak do roku 2030);
TEZA 4: W kolejnych 10-u, 20-u latach istotnie zmienią się źródła przewagi konkurencyjnej
przedsiębiorstw. Zmiany te będą dotyczyć również przedsiębiorstw z północnej części
Tak do roku 2020;
Tak do roku 2030;
Nigdy.
Pytanie 1. Źródłem przewagi konkurencyjnej nowoczesnych przedsiębiorstw w północnej
części województwa w przyszłości – za 10, 20 lat będzie:
Kapitał – aktywa przedsiębiorstwa (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku
2030);
Kapitał finansowy płynny (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku 2030);
Kapitał społeczny i relacyjny (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku 2030);
Organizacja pracy i zarządzanie (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku 2030);
Strona
Specjalistyczna wiedza (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku 2030);
90
Informacja (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku 2030);
Marka i wizerunek firmy/ produktów (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku
2030);
Potencjał badawczo-rozwojowy (Obecnie/ Tak do roku 2020/ Tak do roku 2030);
TEZA 5: Istotne zmiany obejmą rynek szkoleń. Zmieni się zainteresowanie potencjalnych
uczestników oraz pracodawców, co do tematyki i sposobu prowadzenia szkoleń.
Tak do roku 2030;
Tak do roku 2030;
Nigdy.
Pytanie 1. Które z wymienionych poniżej tematów szkoleń będą najbardziej popularne w
kontekście kształcenia kadr nowoczesnej gospodarki w województwie lubuskim?
Komunikacja/
konflikty w zespołach/ mediacja (Wzrośnie znaczenie
w przyszłości/ Spadnie znaczenie w przyszłości/ Pozostanie bez zmian);
Prawo pracy/ zamówienia publiczne (Wzrośnie znaczenie w przyszłości/ Spadnie
znaczenie w przyszłości/ Pozostanie bez zmian);
Finanse/
księgowość/ rachunkowość zarządcza (Wzrośnie znaczenie
Zarządzanie
projektami/ zarządzanie projektami badawczymi (Wzrośnie
znaczenie w przyszłości/ Spadnie znaczenie w przyszłości/ Pozostanie bez
zmian);
Marketing/
obsługa klienta/ handel/ negocjacje (Wzrośnie znaczenie
Zarządzanie
informacją/ systemy informacyjne w przedsiębiorstwach/
infobrokering (Wzrośnie znaczenie w przyszłości/ Spadnie znaczenie
w przyszłości/ Pozostanie bez zmian);
Przedsiębiorczość/ zarządzanie małym biznesem/ ABC biznesu (Wzrośnie
zmian);
Zarządzanie zasobami ludzkimi/ motywacja/ zarządzanie zespołami (Wzrośnie
zmian);
Zarządzanie wielkokulturowym przedsiębiorstwem/ marketing międzynarodowy/
inne szkoły zarządzania – model chiński, japoński (Wzrośnie znaczenie
Pozyskiwanie funduszy UE/ finansowanie projektów badawczych i rozwojowych
znaczenie
w
przyszłości/
Internet/ biznes w Internecie/ marketing internetowy/ e-biznes (Wzrośnie
zmian);
91
Spadnie
Strona
(Wzrośnie znaczenie w przyszłości/
Pozostanie bez zmian);
Komunikacja/
konflikty w zespołach/ mediacja (Wzrośnie znaczenie
Prawo
patentowe/komercjalizacja wiedzy/ transfer technologii (Wzrośnie
zmian);
Strategie/ planowanie Informacja (Wzrośnie znaczenie w przyszłości/ Spadnie
znaczenie w przyszłości/ Pozostanie bez zmian);
Marketing innowacji/ dyfuzja innowacji/ rynek (Wzrośnie znaczenie w przyszłości/
Spadnie znaczenie w przyszłości/ Pozostanie bez zmian);
Inne szkolenia, jakie? (Wzrośnie znaczenie w przyszłości/ Spadnie znaczenie w
przyszłości/ Pozostanie bez zmian).
Pytanie 2. Które z wymienionych poniżej tematów szkoleń będą najbardziej popularne w
kontekście kształcenia kadr nowoczesnej gospodarki w województwie lubuskim?
Szkolenia będą znacznie dłuższe niż obecnie, ponieważ ilość treści koniecznych
do przekazania będzie stale rosła. (Zdecydowanie zgadzam się/ Raczej zgadzam
się/ Trudno powiedzieć/ Raczej się nie zgadzam/ Zdecydowanie się nie
zgadzam);
Znacznie wzrośnie znaczenie metod szkolenia na odległość – e-learningowych –
ze względu na ograniczony czas i koszty realizacji szkoleń (Zdecydowanie
zgadzam się/ Raczej zgadzam się/ Trudno powiedzieć/ Raczej się nie zgadzam/
Zdecydowanie się nie zgadzam);
W przyszłości, 80% czasu będzie przeznaczonych na szkolenia specjalistyczne
Strona
92
podnoszące wiedzę i umiejętności (Zdecydowanie zgadzam się/ Raczej zgadzam
się/ Trudno powiedzieć/ Raczej się nie zgadzam/ Zdecydowanie się nie
zgadzam).
3. WYNIKI BADANIA METODĄ DELPHI
3.1.
Jakość kadr przyszłości
Dzisiejsze społeczne i strukturalne przemiany w przeważającej mierze wpływają na
kształt obecnego i przyszłego rynku pracy oraz poziomu zatrudnienia. Satysfakcja z
zawodowej sfery życia znacząco wpływa na subiektywnie postrzeganą jakość życia. Decyzje
dotyczące zajmowanej na rynku zawodowym pozycji w ujęciu całościowym obejmującym
kształcenie na potrzeby nie tylko obecnego, ale i przyszłego rynku pracy wymagają wiedzy
na temat tzw. zawodów przyszłości oraz związanych z nimi nowych kompetencji
i umiejętności.
W tym kontekście, wartości nabierają przewidywania dotyczące, jakości kadr
dostępnych na regionalnym rynku pracy w perspektywie kolejnych 10-20 lat. W celu
zweryfikowania przypuszczeń dotyczących dostępnych w tej perspektywie czasu, jakości
zasobów kadrowych, poproszono ekspertów uczestniczących w badaniu o wyrażenie opinii
na ten temat. Przyjęto, że dostępne w północnej części województwa lubuskiego zasoby
pracy będą niestety jedną z ważniejszych przeszkód efektywnego rozwoju tego rynku.
Przypuszczenia te potwierdzili również uczestniczący w badaniu eksperci, przy czym
sytuacja braku odpowiedniej jakości kadr będzie według nich dotykać region w perspektywie
kolejnych 10 lat. Po roku 2020 należy spodziewać się poprawy sytuacji.
Świadomość ewidentnych braków w tym zakresie powinna uruchomić mechanizmy
dostosowujące. Konieczne są intensywne działania pozwalające na zmniejszenie istniejącej
luki, szczególnie w sytuacji znacznie lepszego zaplecza edukacyjnego dostępnego
w południowej części województwa (Zielona Góra z Uniwersytetem Zielonogórskim) oraz
w województwach ościennych ze zdecydowanie lepszą pozycją, ugruntowaną latami
doświadczeń.
Stworzenie warunków dla kontynuowania edukacji w warunkach konkurencyjnych
przynajmniej w odniesieniu do południowej części województwa jest szczególnie istotnym
czynnikiem mogącym znacząco minimalizować odpływ najbardziej zdolnej młodzieży
z regionu.
Przypuszczenia te znajdują również potwierdzenie w czynnikach wskazywanych
przez ekspertów, jako główne przyczyny braku na lokalnym rynku pracy, kadr o odpowiedniej
jakości posiadających kwalifikacje i umiejętności dostosowane do potrzeb tego rynku.
Strona
Podejmowane przez lokalne władze oraz prywatny i państwowy sektor edukacyjny
inicjatywy dotyczące zmiany struktury kształcenia zarówno na poziomie szkolnictwa
średniego jak i wyższego wymagają czasu. Należy pamiętać, że proces edukacyjny,
realizowany w sekwencjach, co najmniej 3-letnich przyniesie efekty dopiero za jakiś czas.
Zmiany te oprócz uregulowań organizacyjno-prawnych wymagają również zmiany podejścia
samych zainteresowanych, uczniów oraz studentów. Takie zmieniające się postawy
93
Eksperci uczestniczący w badaniu wskazywali na dwie główne przyczyny istniejącego
obecnie i spodziewanego w przyszłości takiego stanu rzeczy, są to: niewłaściwa struktura
kształcenia na poziomie wyższym oraz marginalizacja szkolnictwa zawodowego.
i ukierunkowanie zainteresowań na np. techniczne kierunki kształcenia jest obserwowane
dopiero od niedawna.
Szansą na poprawę obecnej sytuacji na rynku pracy będą, według ekspertów
zarówno zadania stojące przed system edukacji, szczególnie w odniesieniu do szkolnictwa
wyższego jak również wzrost aktywności na tym polu po stronie pracodawców, którzy
powinni podejmować starania mające na celu poprawę obecnego systemu kadrowego
w przedsiębiorstwach. Możliwości poprawy sytuacji można się również spodziewać w wyniku
przyciągania do regionu dużych inwestorów, którzy wraz z tworzeniem nowych filii będą
dokonywać również transferu wiedzy w postaci nowoczesnych standardów i systemów
kształcenia kadr.
Wykres 1. Realizacja tezy 1: Brak odpowiedniej jakości kadr w północnej części
województwa lubuskiego (Gorzów Wielkopolski oraz przylegające powiaty), będzie jedną
z ważniejszych barier rozwoju przedsiębiorstw w tej części województwa.
30
25
25
20
15
10
5
5
3
0
Tak, sytuacja ta nie
Tak, sytuacja ta nie
poprawi się do końca 2020 poprawi się do końca 2030
roku
roku
Nie
Strona
94
Źródło: Badanie eksperckie czerwiec-lipiec 2011r.
Wykres 2. Weryfikacja tezy 1: Przyczyną braku odpowiedniej jakości kadr w północnej części
województwa lubuskiego (Gorzów Wielkopolski oraz przylegające powiaty), będzie:
Brak zainteresowania dla podnoszenia kwalifikacji
przez młodzież, niechęć do nauki
4
Migracje wewnętrzne w kraju, wyjazdy do
większych ośrodków miejskich
5
Migracje zarobkowe za granicę
6
Brak właściwej oferty szkoleniowej w regionie
(ograniczona liczba firm oferujących szkolenia o…
6
Brak możliwości zaspokojenia oczekiwań
finansowych wysoko wykwalifikowanych…
8
Marginalizacja szkolnictwa zawodowego
15
Niewłaściwa struktura kształcenia na poziomie
wyższym
17
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Wykres 3. Weryfikacja tezy 1: Szansą na wykształcenie wysoko wykwalifikowanych kadr w
regionie będzie:
Wzmocnienie i rozwój szkolnictwa
zawodowego
5
Pozyskiwanie wysoko wykwalifikowanych
pracowników spoza regionu i wykorzystanie
ich potencjału do kształcenia własnych kadr
7
Rozwój firm i oddziałów dużych firm
posiadających własne systemy i standardy
kształcenia kadr
16
Doskonalenie polityki rozwoju kadr w
przedsiębiorstwach poprzez tworzenie ścieżek
kariery zawodowej, indywidualne plany…
18
Rozwój szkolnictwa wyższego
20
10
15
20
25
95
5
Strona
0
3.2.
Struktura kwalifikacji
Globalizacja oraz rozwój nowych technologii przyczyniają się do łączenia się
przedsiębiorstw w sieci wytwórcze w ramach, których określone zadania realizuje się
w systemie projektowym bez trwałego i raz ustalonego podziału ról społecznych. O pozycji
zajmowanej w takim systemie pracy decydują konkretne umiejętności, takie jak: sprawne
posługiwanie się techniką komputerową oraz multimedialną, rozumiane nie tylko, jako
umiejętność obsługi komputera, czy standardowych programów komputerowych. Zakres
umiejętności w tym zakresie znacząco się rozszerzył obejmując m.in. pozyskiwanie,
analizowanie i przetwarzanie dostępnych informacji.
Mówiąc o tzw. umiejętnościach cyfrowych należy wyróżnić trzy rodzaje umiejętności
tego typu, są to: umiejętności instrumentalne, informacyjne i strategiczne. Umiejętności
instrumentalne związane są z bieżącą obsługą komputera. Umiejętności informacyjne to te,
które są niezbędne w trakcie poszukiwania i przetwarzania dostępnych zasobów wiedzy.
Natomiast umiejętności strategiczne pozwalają na wykorzystanie zgromadzonych zasobów
do osiągania określonych celów np. biznesowych.
W tym kontekście ważna jest świadomość przewartościowania dotychczasowego
spojrzenia na czynniki warunkujące sukces zawodowy. Z sytuacją stopniowego
dewaluowania się niektórych niezbędnych wymagań stawianych pracownikom mamy do
czynienia już dzisiaj (sytuacja ta dotyczy np. konieczności posiadania dyplomu uczelni
wyższej). Wymagania pracodawców w stosunku do pracowników zmieniają się wraz ze
zmianami technologicznymi i organizacyjnymi. Od przyszłych pracowników coraz częściej
wymaga się posiadania określonych kwalifikacji, nie tylko wiedzy o tym, co można, ale
również umiejętności aktywnego korzystania z tej wiedzy, odróżniania informacji
wartościowych od tych zupełnie bezużytecznych.
Nieuchronne zmiany dotyczące struktury ważności kwalifikacji dostrzegają również
eksperci biorący udział w badaniu. Ich zdania, co do terminu, w którym zmiany tego typu
dotkną lokalny rynek pracy są jednak podzielone. Najprawdopodobniej pierwsze symptomy
będą dostrzegane już w najbliższych latach, a o nowych zawodach i nowych kwalifikacjach
będzie można mówić na pewno w dłuższej perspektywie czasu.
W tym kontekście szczególnie istotnym wydaje się pytanie, czy systemy: średniego
szkolnictwa zawodowego oraz szkolnictwa wyższego w tej części województwa lubuskiego
będą w stanie dostarczyć pracowników o oczekiwanych przez pracodawców umiejętnościach
zawodowych oraz jakie to będą umiejętności.
dla szkolnictwa wyższego: specjalistyczna wiedza, znajomość języków obcych
oraz umiejętność podejmowania decyzji.
Strona
dla szkolnictwa średniego: znajomość języków obcych, specjalistyczna wiedza
oraz odpowiednie wykształcenie,
96
Możliwości średniego systemu szkolnictwa zawodowego jak i wyższego w tej części
regionu są, według ekspertów ograniczone. Istnieją pewne możliwości poprawy sytuacji, ale
szanse powodzenia w tym zakresie zostały ocenione, jako średnie. Natomiast pożądane
przez pracodawców umiejętności, kompetencje, które powinny stanowić priorytet dla
szkolnictwa z punktu widzenia przyszłych potrzeb rynku pracy to:
Szansą na rozwój nowych kwalifikacji wśród pracowników regionu może być przede
wszystkim rozwój programów kształcenia w szkołach wyższych i średnich. Z drugiej strony
programy kształcenia niedostosowane do potrzeb praktyki gospodarczej będą stanowiły
zagrożenie dla pozyskiwania nowych kwalifikacji przez pracowników. Umiejscowienie
programów kształcenia zgodnych z wymaganiami rynku pracy po obu szalach zarówno, jako
szansę jak i zagrożenie podkreśla ważność tego czynnika. Taka konfiguracja związana jest
z praktycznymi wymaganiami stawianymi opracowywanym programom. Coraz ważniejsze
staje się, bowiem takie przygotowywanie programu kształcenia, które będzie zapewniało
absolwentom nie tylko „papierowe” umiejętności, ale będzie dawało szansę już na etapie
kształcenia na praktykowanie w rzeczywistych realiach gospodarczych.
Nowoczesne programy kształcenia uzupełniane będą przez udoskonaloną politykę
kadrową, zindywidualizowaną w odniesieniu do konkretnego pracownika, dającą możliwość
planowania np. ścieżki kariery zawodowej w ramach organizacji.
Poważnym zagrożeniem dla pozyskiwania nowych umiejętności będzie również brak
programów kształcenia rozwijających umiejętności miękkie oraz po raz kolejny wskazywana
przez ekspertów, słabość uczelni wyższych w regionie.
Wykres 4. Realizacja tezy 2: Znacząco zmieni się struktura ważności kwalifikacji a
tym samym preferencji wyboru pracowników przez pracodawców z północnej części
województwa lubuskiego. Będzie to związane ze zmianami organizacyjnymi,
technologicznymi oraz zmianami dotyczącymi kluczowych czynników sukcesu rynkowego.
18
16
16
16
14
12
10
8
6
4
1
2
0
Tak do roku 2020
Tak do roku 2030
Nigdy
Strona
97
Wykres 5. Weryfikacja tezy 2: Czy system średniego szkolnictwa zawodowego w Gorzowie
Wielkopolskim będzie w stanie dostarczyć pracowników o oczekiwanych przez pracodawców
14
12
12
10
10
8
7
6
4
4
2
0
Tak, w
ograniczonym
stopniu
Tak, w średnim
stopniu
Tak, w dużym
stopniu
Nie wiem/ Trudno
powiedzieć
Wykres 6. Weryfikacja tezy 2: Posiadanie, jakiego rodzaju umiejętności, kompetencji,
kwalifikacji powinno być priorytetem dla szkolnictwa średniego, z punktu widzenia przyszłych
potrzeb rynku pracy?
Odpowiedzialność
3
Dyspozycyjność
3
Umiejętność podejmowania decyzji
4
Umiejętność pracy w grupie
4
Gruntowna wiedza podstawowa
5
Podstawowa znajomość obsługi komputera
6
Samodzielność
7
Znajomość obsługi specjalistycznych …
8
Doświadczenie zawodowe
9
Ukończone dodatkowe specjalistyczne kursy,…
9
Odpowiednie wykształcenie
12
Specjalistyczna wiedza
19
Znajomość języków obcych
21
10
15
20
25
98
5
Strona
0
Wykres 7. Weryfikacja tezy 2: Czy system wyższego szkolnictwa zawodowego w Gorzowie
Wielkopolskim będzie w stanie dostarczyć pracowników o oczekiwanych przez pracodawców
16
15
14
12
10
10
8
6
4
3
4
1
2
0
Tak, w
Tak, w średnim Tak, w dużym
ograniczonym
stopniu
stopniu
stopniu
Nie wiem/
Trudno
powiedzieć
Nie, w ogóle
Wykres 8. Weryfikacja tezy 2: Wykształcenie, jakiego rodzaju umiejętności, kompetencji,
kwalifikacji powinno być priorytetem dla szkolnictwa wyższego, z punktu widzenia przyszłych
potrzeb rynku pracy?
Dyspozycyjność
1
3
4
Samodzielność
5
5
Odpowiedzialność
8
Wykształcenie
9
Znajomość obsługi specjalistycznych…
9
Ukończone dodatkowe specjalistyczne kursy,…
11
13
22
26
0
5
10
15
20
25
30
Strona
99
Wykres 9. Weryfikacja tezy 2: Szansą na rozwój nowych kwalifikacji wśród pracowników
regionu będzie:
Samodzielne podnoszenie kompetencji i
samofinansowanie szkoleń
3
Atrakcyjne programy stypendialne (m.in.
wyjazdy na zagraniczne uczelnie)
5
Pozyskiwanie kompetencji i ich nauka w
firmach spoza regionu, również…
7
Oferta kształcenia ustawicznego- studia
podyplomowe, dostępność studiów…
10
Rozwój programów kształcenia w szkołach
średnich
13
Doskonalenie polityki rozwoju kadr w
przedsiębiorstwach (np. planowanie ścieżki…
17
Rozwój programów kształcenia w szkołach
wyższych
19
0
5
10
15
20
Wykres 10. Weryfikacja tezy 2: Zagrożeniem dla pozyskania nowych kwalifikacji przez
pracowników będzie:
Wysokość wynagrodzeń
1
Negatywne postawy pracowników wobec pracybrak etosu pracy
3
Negatywne skutki bezrobocia długotrwałego- brak
nawyku pracy
7
Słabość uczelni wyższych w regionie
15
Brak programów kształtujących umiejętności
miękkie jak np. praca w zespole, nastawienie na
osiąganie wyników na wczesnych etapach…
15
Programy kształcenia niedostosowane do potrzeb
praktyki gospodarczej
5
10
15
20
25
30
Strona
0
100
26
3.3.
Niedopasowanie popytu i podaży
Mimo dość stabilnej sytuacji dotyczącej bezrobocia w Polsce, zasoby pracy pozostają
w dużym stopniu niewykorzystane, przede wszystkim ze względu na niską aktywność
zawodową. Wielu bezrobotnych, przede wszystkim ze względu na brak odpowiednich
kwalifikacji, nie może znaleźć pracy mimo wysokiego popytu na pracę. Jednocześnie
pracodawcy narzekają na niedobór wykwalifikowanych pracowników.
Sytuacja ta dotyczy również północnej części województwa lubuskiego. Szansą
na przezwyciężenie tej sytuacji może być m.in. efektywniejsze działanie systemu
edukacji, także zawodowej. Eksperci biorący udział w badaniu szacują, że poprawa na
lokalnym rynku pracy w tym zakresie będzie możliwa raczej w dłuższej perspektywie
czasu do roku 2030 niż krótszej do roku 2020. Stworzenie warunków dla funkcjonowania
efektywnego systemu edukacji wymaga dużych nakładów czasu oraz nakładów
finansowych a także zmiany świadomości nie tylko ze strony osób odpowiedzialnych za
ten system, ale również samych zainteresowanych (uczniów i studentów).
Ważna tu jest również wiedza o kierunkach rozwoju branżowego regionu,
spodziewanych nadwyżkach określonych grup zawodów, czy przyszłych niedoborach
pewnych grup zawodowych.
Opinie ekspertów dotyczące zarówno zawodów deficytowych jak i nadwyżkowych
są podzielone. W przypadku zawodów nadwyżkowych, najczęściej wskazywane
odpowiedzi dotyczyły:
Pracowników obsługi biurowej oraz
Edukacji.
Natomiast w przypadku zawodów nadwyżkowych eksperci wskazywali na:
Budownictwo,
Przetwórstwo przemysłowe
Media i technologie komunikacji CT.
W obu przypadkach zarówno nadwyżki jak i deficyt będą dotyczyły przede
wszystkim krótszego horyzontu czasowego, do 2020 roku.
Głównymi determinantami popytu na kadry będą:
Niż demograficzny oraz
Niekorzystny stosunek wynagrodzeń do oczekiwań finansowych.
Strona
101
Natomiast w przypadku podaży kadr jest to przede wszystkim obecny
niekorzystny stosunek wynagrodzeń do oczekiwań finansowych.
Wykres 11. Realizacja tezy 3: Istniejące na regionalnym rynku pracy strukturalne
niedopasowanie strony popytowej i podażowej zostanie przezwyciężone dzięki
efektywniejszemu działaniu systemu edukacji (w tym zawodowej).
20
18
18
16
13
14
12
10
8
6
4
2
2
0
Tak do roku 2030
Tak do roku 2020
Nigdy
Tabela 1. Weryfikacja tezy 3: Na pracowników, jakich grup zawodowych nie wystąpi
zapotrzebowanie ze strony pracodawców – pracowników, których branż będzie za dużo?
Branża
Rolnictwo
Budownictwo
Handel i usługi
Obsługa biurowa
Informatyka IT
Media i technologie komunikacji CT
Edukacja
Sektor finansowy
Turystyka
Na pewno
do 2020
9
7
6
7
15
5
4
13
9
6
3
Odpowiedź
Na pewno
do 2030
3
5
3
3
5
7
8
6
3
10
9
Nigdy
4
6
6
9
6
4
4
7
7
3
6
Suma
16
18
15
19
26
16
16
26
19
19
18
Strona
102
Wykres 12. Weryfikacja tezy 3: Najczęściej wskazywane branże, dla których nie wystąpi
zapotrzebowanie na pracowników w perspektywie do 2020 roku.
16
15
14
13
12
10
9
9
Sektor finansowy
Rolnictwo
8
6
4
2
0
Obsługa biurowa
Edukacja
Tabela 2. Weryfikacja tezy 3: Które zawody mogą należeć do kategorii deficytowych –
pracowników, których branż będzie brakowało?
Branża
Rolnictwo
Budownictwo
Handel i usługi
Obsługa biurowa
Informatyka IT
Edukacja
Sektor finansowy
Turystyka
Na pewno
do 2020
5
12
14
5
1
13
12
2
5
7
9
Odpowiedź
Na pewno
do 2030
4
6
4
1
2
3
5
4
5
6
5
Nigdy
8
8
5
13
13
4
4
8
7
5
4
Suma
17
26
23
19
16
20
21
14
17
18
18
Strona
103
Wykres 13. Weryfikacja tezy 3: Najczęściej wskazywane zawody deficytowe w perspektywie
do 2020 roku.
14,5
14
14
13,5
13
13
12,5
12
12
Media i
technologie
komunikacji CT
Budownictwo
12
11,5
11
Przetwórstwo
przemysłowe
Informatyka IT
Tabela 3. Weryfikacja tezy 3: Główne determinanty popytu na kadry.
Determinanta
Zagraniczne migracje zarobkowe
Migracje wewnętrzne, odpływ pracowników do
dużych ośrodków miejskich
Niż demograficzny
Napływ pracowników z innych krajów (np. ze
wschodu i dalekiego wschodu)
Zmiana nastawienia do pracy np. brak etosu
pracy wśród młodych pokoleń
Niekorzystny stosunek wysokości wynagrodzeń
do oczekiwań finansowych
Brak możliwości awansu i rozwoju zawodowego
zgodnego z oczekiwaniami
Niewłaściwa struktura zawodowa, niewłaściwe
kierunki kształcenia
Odpowiedź
Do roku Do roku
Obecnie
2020
2030
19
3
3
Suma
25
18
8
-
26
9
14
8
31
2
6
11
19
4
6
8
18
19
6
4
29
14
6
2
22
20
2
3
25
Strona
104
Wykres 14. Weryfikacja tezy 3: Główne determinanty popytu na kadry.
Niewłaściwa struktura zawodowa
2
3
20
2
Brak możliwości awansu i rozwoju zawodowego …
6
4
Niekorzystny stosunek wysokości wynagrodzeń do…
Zmiana nastawienia do pracy
6
6
4
Napływ pracowników z innych krajów
19
8
11
6
2
8
Niż demograficzny
14
9
0
Migracje wewnętrzne
8
18
3
3
0
Do roku 2030
14
19
5
10
Do roku 2020
15
20
25
Obecnie
Tabela 4. Weryfikacja tezy 3: Główne determinanty podaży kadr.
Determinanta
Migracje wewnętrzne, odpływ pracowników do
dużych ośrodków miejskich
Niż demograficzny
Napływ pracowników z innych krajów (np. ze
wschodu i dalekiego wschodu)
Zmiana nastawienia do pracy np. brak etosu
pracy wśród młodych pokoleń
Niekorzystny stosunek wysokości wynagrodzeń
do oczekiwań finansowych
Brak możliwości awansu i rozwoju zawodowego
zgodnego z oczekiwaniami
Niewłaściwa struktura zawodowa, niewłaściwe
kierunki kształcenia
Odpowiedź
Do roku Do roku
Obecnie
2020
2030
14
6
4
Suma
24
10
13
1
24
7
14
4
25
4
5
7
16
7
6
5
18
19
10
4
33
11
5
2
18
14
4
4
22
Strona
105
Wykres 15. Weryfikacja tezy 3: Główne determinanty podaży kadr.
4
4
Niewłaściwa struktura zawodowa
2
Brak możliwości awansu i rozwoju zawodowego …
5
11
4
Niekorzystny stosunek wysokości wynagrodzeń do…
10
5
Zmiana nastawienia do pracy
Napływ pracowników z innych krajów
4
4
Niż demograficzny
6
5
19
7
7
14
7
1
Migracje wewnętrzne
13
10
4
0
Do roku 2030
14
2
4
Do roku 2020
6
6
14
8
10
12
14
16
18
20
Obecnie
Strona
106
3.4.
Źródła przewagi konkurencyjnej
Jednym z ważniejszych czynników istotnie warunkujących konkurencyjność regionów jest
jakość zasobów ludzkich. Nośnikiem zmian są ludzie, od których zależy zarówno jakość
tworzonych rozwiązań, jak również szybkość i sposób ich wdrażania.
Według ekspertów biorących udział w badaniu istotnych zmiany dotyczących zmiany
źródeł tworzących przewagę konkurencyjną przedsiębiorstw będą dotyczyły również
północnej części województwa lubuskiego, przy czym odpowiedzi dotyczące czasu
ujawnienia się tych zmian nie są jednoznaczne.
Wśród źródeł przewagi konkurencyjnej w ciągu kolejnych 10 lat, eksperci wymieniali
przede wszystkim: markę i wizerunek firmy produktów oraz kapitał – aktywa
przedsiębiorstwa. W dłuższej perspektywie czasu istotne znaczenie będą miały również takie
czynniki, jak: potencjał badawczo-rozwojowy oraz specjalistyczna wiedza. Tak więc dopiero
w dłuższej perspektywie czasu istotną rolę odgrywać będą czynniki rozwój, których związany
będzie z jakością posiadanego kapitału ludzkiego.
Wykres 16. Realizacja tezy 4: W kolejnych 10-u, 20-u latach istotnie zmienią się źródła
przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw. Zmiany te dotyczyć będą również przedsiębiorstw
z północnej części województwa lubuskiego.
18
17
15
16
14
12
10
8
6
4
1
2
0
Tak do roku 2020
Tak do roku 2030
Nigdy
Strona
107
Tabela 5. Weryfikacja tezy 4: Źródłem przewagi konkurencyjnej nowoczesnych
przedsiębiorstw w północnej części województwa w przyszłości – za 10, 20 lat będzie:
Determinanta
Kapitał – aktywa przedsiębiorstwa
Kapitał finansowy płynny
Informacja
Kapitał społeczny i relacyjny
Organizacja pracy i zarządzanie
Marka i wizerunek firmy/ produktów
Potencjał badawczo rozwojowy
Odpowiedź
Do roku Do roku
Obecnie
2020
2030
11
11
8
6
8
5
7
7
5
10
9
8
7
6
4
11
10
3
8
12
4
4
7
10
Suma
30
19
19
27
17
24
24
21
3.5.
Nowoczesne kształcenie - szkolenia
„Równomierny dostęp do usług edukacyjnych wszystkich środowisk społecznych
wyróżnionych ze względu na główne kryteria stratyfikacyjne (klasa miejscowości
zamieszkania, region, typ gospodarstwa domowego, wiek, płeć itd.) oraz dostosowanie
oferty usług edukacyjnych na wszystkich poziomach kształcenia do zapotrzebowania na
rynku pracy” - to 2 spośród 23 priorytetów badawczych opracowanych w ramach Foresight
„Polska 2020”.
Jakość, dostępność i różnorodność oferty edukacyjnej jest ważnym elementem
warunkującym jakość regionalnych zasobów ludzkich. Zmiany w zapotrzebowaniu na nowe
kwalifikacje i umiejętności oprócz zmian obejmujących rynek „podstawowych” usług
edukacyjnych, realizowanych na poziomie średnim lub wyższym, wymagają również
odpowiednich zmian na poziomie usług dodatkowych, obejmujących rynek szkoleń.
Konieczność zmian dostrzegają również eksperci biorący udział w badaniach, którzy
w większości potwierdzają, że do roku 2020 będą musiały nastąpić istotne zmiany
obejmujące usługi szkoleniowe. Zmiany te będą obejmowały przede wszystkim:
Wzrost znaczenia metod szkolenia na odległość - e-learningowych- ze względu
na ograniczony czas i koszty realizacji szkoleń;
Zwiększenie ilości czasu (do ok. 80%) przeznaczonego
specjalistyczne podnoszące wiedzę i umiejętności.
na
szkolenia
Wzrośnie również w przyszłości znaczenie następujących rodzajów szkoleń:
Zarządzanie projektami/ zarządzanie projektami badawczymi;
Strona
Prawo patentowe/ komercjalizacja wiedzy/ transfer technologii.
108
Zarządzanie informacją/ systemy informacyjne w przedsiębiorstwach/ infobrokering;
Wykres 17. Realizacja tezy 5: Istotne zmiany obejmą rynek szkoleń. Zmieni się
zainteresowanie potencjalnych uczestników oraz pracodawców, co do tematyki i sposobu
prowadzenia szkoleń.
30
25
25
20
15
10
8
5
0
Tak do roku 2020
Tak do roku 2030
Strona
Tabela 5. Weryfikacja tezy 5: Które z wymienionych poniżej szkoleń będą najbardziej
popularne w kontekście kształcenia kadr nowoczesnej gospodarki w województwie
lubuskim?
Odpowiedź
Spadnie
Wzrośnie
Tematyka szkoleń
Pozostanie
znaczenie
znaczenie
bez zmian
w przyszłości
w przyszłości
Komunikacja/ konflikty w zespołach/
3
7
11
mediacja
Prawo pracy/ zamówienia publiczne
4
10
8
Finanse/ księgowość/ rachunkowość
3
9
7
zarządcza
Zarządzanie projektami/ zarządzanie
4
1
18
projektami badawczymi
Marketing/ obsługa klienta/ handel/
3
14
6
negocjacje
Zarządzanie informacją/ systemy
informacyjne w przedsiębiorstwach/
2
7
15
infobrokering
Przedsiębiorczość/ zarządzanie małym
5
5
9
biznesem/ ABC biznesu
Zarządzanie zasobami ludzkimi/
7
7
7
motywacja/zarządzanie zespołem
Zarządzanie wielokulturowym
przedsiębiorstwem/ marketing
3
4
13
międzynarodowy/ inne szkoły
zarządzania- model chiński, japoński
109
Pozyskiwanie funduszy UE/
finansowanie projektów badawczych
i rozwojowych
Internet/ biznes w Internecie/ marketing
internetowy/ e-biznes
Prawo patentowe/ komercjalizacja
wiedzy/ transfer technologii
Strategie/ planowanie
Marketing innowacji/ dyfuzja innowacji/
rynek
9
4
12
5
2
13
3
3
14
5
8
4
2
6
12
Wykres 18. Weryfikacja tezy 5: Proszę o ustosunkowanie się do poniższych stwierdzeń:
Szkolenia będą znacznie dłuższe niż obecnie, ponieważ ilość treści koniecznych do
przekazania będzie stale rosła.
12
11
10
9
8
6
5
4
5
3
2
0
Raczej się nie
zgadzam
Trudno
powiedzieć
Zdecydowanie Raczej zgadzam Zdecydowanie
zgadzam się
się
się nie zgadzam
Strona
110
Znacznie wzrośnie znaczenie metod szkolenia na odległość- e-learningowych- ze
względu na ograniczony czas i koszty realizacji szkoleń.
16
15
14
12
10
10
8
5
6
3
4
2
0
Raczej zgadzam się Zdecydowanie się
zgadzam
Raczej się nie
zgadzam
Trudno powiedzieć
W przyszłości 80% czasu będzie przeznaczonych na szkolenia specjalistyczne
podnoszące wiedzę i umiejętności.
16
14
14
12
9
10
8
8
6
4
2
2
0
Raczej zgadzam się
Zdecydowanie
zgadzam się
Trudno powiedzieć
Raczej się nie
zgadzam
Strona
111
4. SYNTEZA WYNIKÓW BADAŃ – SCENARIUSZE
ROZWOJU
4.1.
Wybór scenariuszy rozwoju
W wyniku analizy możliwych wariantów kierunków rozwoju wyodrębnionych w trakcie
badań eksperckich oraz informacji otrzymanych na etapie analizy danych zastanych wybrano
dwa najbardziej prawdopodobne scenariusze rozwoju:
Scenariusz przełomu;
Scenariusz pogłębiającej się niekorzystnej sytuacji.
„Scenariusze nie są prognozami. Przedstawiają alternatywne możliwe drogi rozwoju
rzeczywistości. Koncentrują się na ujawnieniu czynników mogących doprowadzić do
zakłócenia ciągłości rozwoju i próbują naszkicować obraz rozwoju wydarzeń w zależności od
tego, które czynniki nieciągłości i w jaki sposób zmienią bieg historii. Głównym zadaniem
scenariuszy jest angażowanie twórczej wyobraźni do refleksji nad przyszłością.”28
4.2.
Graficzna prezentacja scenariuszy
Analiza danych wtórnych obrazujących zasoby regionu oraz jego głównie silne i słabe
strony, a także opinie ekspertów pozyskane na bazie badania metodą Delphi
przeprowadzonego na potrzeby niniejszego opracowania pozwoliły na wskazanie układu
głównych czynników, które w sprzyjających warunkach otoczenia (wyznaczonych przez
pozytywne oddziaływanie czynników wskazanych w analizie PEST), mogą wywierać wpływ
prorozwojowy, zaś przy negatywnych działać hamująco na rozwój.
Wytypowane czynniki traktować należy, jako najważniejsze kroki decydujące o przejściu:
od stanu obecnego do scenariusza przełomu/ skoku lub niezrealizowania scenariusza
pozytywnego i pogłębiającej się, niekorzystnej sytuacji.
Czynnikami, które zadecydują o przełomie lub o pogłębieniu niekorzystnej sytuacji będą:
28
Foresight Polska 2020,
http://www.polska2020.pl/export/sites/foresight/pl/news/files/Spojrzenie_z_przyszlosci.pdf
Strona
112
Kapitał intelektualny i zawodowy regionu - odpowiednia struktura zawodowa i rozwój
kadr w regionie,
Rozwój gospodarczy regionu (endogeniczny – rozwój przedsiębiorstw w regionie,
i egzogeniczny - napływ inwestorów),
Integracja działań samorządu i głównych interesariuszy na szczeblu lokalnym
związanych ze stymulowaniem rozwoju kadr i zapewnienia ich odpowiedniej
struktury, a także ograniczenia ich migracji do pracy za granicę,
Rozwój infrastruktury regionu, w szczególności infrastruktury transportowej.
Rysunek 1. Scenariusz przełomu
Źródło: Opracowanie własne
Scenariusz przełomu/skoku zakłada wystąpienie i siłę (stąd plusy) wszystkich
kluczowych czynników, a zatem:
(1) rozwój kapitału intelektualnego i zawodowego regionu,
(2) rozwój gospodarczy regionu, zarówno endogeniczny spowodowany rozwojem
przedsiębiorstw w regionie, jak i egzogeniczny związany z napływem inwestorów do
regionu,
(3) integrację działań samorządu i głównych interesariuszy na szczeblu lokalnym, a
także
(4) rozwój infrastruktury regionu, w szczególności infrastruktury transportowej.
Scenariusz przełomu/skoku zakłada również, iż wzajemne oddziaływanie
poszczególnych kluczowych czynników na siebie będzie wywoływało efekty synergiczne
(stąd plusy na liniach pomiędzy czynnikami).
Strona
Rozwój regionu będzie łatwiejszy, gdy przedsiębiorcy będą mieli do dyspozycji do
odpowiednią strukturę zasobów kadrowych. Odpowiednia jakość kapitału intelektualnego
i zawodowego będzie również przyciągać inwestorów do regionu, zważywszy na
prognozowany niedobór kadr w Polsce i na świecie i stosunkowo korzystną sytuację
demograficzną regionu lubuskiego na tle Polski. Korzyścią dla inwestorów będzie
113
Układ czynników kluczowych:
z pewnością lepsza dostępność komunikacyjna regionu (dobre połączenie ze Szczecinem
i portem w Świnoujściu, Poznaniem i trasa A2, oraz do Niemiec) oraz innymi
podejmowanymi inwestycjami. Kluczem do spełnienia się tego scenariusza jest integracja
działań samorządu i głównych interesariuszy (samorząd, sektor nauki i edukacji,
przedsiębiorcy) na szczeblu lokalnym związanych ze stymulowaniem rozwoju kadr
i zapewnieniem ich odpowiedniej struktury, a także ograniczeniem migracji do pracy za
granicą.
Rysunek 2. Scenariusz pogłębiającej się, niekorzystnej sytuacji
Źródło: Opracowanie własne
Strona
Scenariusz przełomu/ skoku zakłada również izolację, na nawet nakładanie się na siebie
negatywnego oddziaływania wszystkich czynników kluczowych i tym samym jeszcze gorszą
sytuację regionu. Jedynym czynnikiem, który będzie oddziaływał pozytywnie jest zwiększona
dostępność komunikacyjna regionu, która już z oddaniem drogi S3 stała się faktem, i która
nie jest „wrażliwa” na sytuację lokalną żyjąc życiem planu lub projektu.
114
Scenariusz pogłębiającej się, niekorzystnej sytuacji zakłada kontynuację obecnych
tendencji i rozwój negatywnego scenariusza. W dynamicznym i zmiennym otoczeniu,
kontynuacja to w efekcie szybkie cofanie się. Scenariusz kontynuacji zakłada brak
niezbędnej struktury kapitału intelektualnego i zawodowego regionu, brak intensywnego
rozwoju gospodarczego regionu oraz brak integracji działań samorządu i głównych
interesariuszy na szczeblu lokalnym skutecznej polityki i strategii pozyskiwania inwestorów
(stad minus), co nawet przy sprzyjających warunkach rozwoju infrastruktury regionu,
w szczególności infrastruktury transportowej (stąd przy rozwoju infrastruktury są plusy) nie
przyniesie pozytywnych rezultatów przyczyniając się w istocie do pogłębienia niekorzystnej
sytuacji.
Układ czynników kluczowych:
Brak odpowiedniej reakcji ze strony samorządu i odpowiedniej polityki w kwestii edukacji i
zapewnienia właściwych innowacyjnych kadr regionu oraz podejmowanie zintegrowanych
działań stymulujących rozwój gospodarczy będzie powodowała wyhamowanie gospodarki
regionu, która już dziś jest dość słaba na tle innych regionów w Polsce pod względem PKB
na mieszkańca, czy innych wskaźników oceniających stan współczesnych gospodarek, jak
np. ilości innowacyjnych wdrożeń i patentów, itp. Nie widząc szans na lokalnym rynku pracy
młodzież będzie wyjeżdżała do pracy za granicą, a inwestorzy poszukiwali innych
atrakcyjniejszych miejsc w kraju.
4.3.
Synteza – Scenariusz przełomu/skoku
Rozwój gospodarczy Gorzowa Wielkopolskiego będzie według ekspertów uzależniony od
posiadanego w potencjału kadrowego oraz od współpracy pomiędzy sferą nauki i biznesu, a
więc od czynników, które obecnie nie stanowią silnej strony miasta, ale w przyszłości staną
się faktem stymulowanym działaniami zarówno ze strony samego samorządu jak
i środowiska akademickiego, instytucji otoczenia biznesu, czy samych przedsiębiorców.
Zintegrowane działania władz, przedsiębiorców i sektora edukacji w regionie pozwolą na
wypracowanie nowych metod kształcenia oraz rozwój nowych kierunków kształcenia kadr
w województwie. Stanie się to istotnym atutem regionu i szansą na nowych inwestorów.
Zasadniczym celem tych działań będzie dbanie o właściwą strukturę kadr zaspokajanych
potrzeby lokalnej gospodarki oraz motywowanie kadr do podejmowania zatrudnienia
w regionie.
Równolegle realizowane będą zintegrowane i aktywne, szeroko zakrojone oraz
wielopłaszczyznowe działania prowadzone na różnych szczeblach zarządzania kontaktami
z potencjalnymi oraz już pozyskanymi inwestorami prowadzącymi działalność w branżach
kluczowych dla rozwoju północnej części województwa lubuskiego, co stanie się możliwe ze
względu na zwiększoną dostępność transportową regionu.
Narzędziem do realizacji zintegrowanej polityki naukowej i edukacyjnej, a także wobec
stymulowanie rozwoju gospodarczego regionu, zarówno oddolnie/ wewnętrznie, jak i przez
pozyskiwanie nowych inwestorów będzie monitoring - system informacyjny dotyczący
struktury potrzeb i preferencji po stronie popytu na pracę, jak również po stronie podaży
pracy w regionie obejmujący system szkolnictwa na różnych poziomach kształcenia. Dostęp
do informacji będzie umożliwiał szybsze podejmowanie decyzji i reagowanie na potrzeby
wszystkich podmiotów rynku pracy w regionie, a w szczególności pracodawców
i pracowników.
System monitoringu swoim zasięgiem będzie obejmował:
(3) cele i kierunki rozwoju gospodarczego regionu,
(4) potencjalne/ planowane inwestycje i inwestorów w regionie.
Strona
(2) strukturę szkolnictwa i kierunków kształcenia,
115
(1) strukturę przedsiębiorców w regionie i ich zapotrzebowanie na kadry pod względem
ilości i jakości,
System informacyjny będzie zaspokajał popyt na informacje nie tylko ze strony władz.
Dostęp do informacji będzie rozwijał również wiedzę menadżerów w szkolnictwie,
przedsiębiorców i pracowników. Tym samym będzie następowało wzajemne „dostrajanie” się
ofert i oczekiwań. Wobec intensywnych zmian, jakie będą zachodziły w obszarze potrzeb
pracodawców wynikających ze zmian organizacyjnych i technologicznych sprawny
i efektywny system informacyjny będzie nieodzownych narzędziem pracy dla władz regionu.
Do roku 2020 ze względu na przyciągnie inwestorów rozwój będzie obserwowany
w takich branżach jak produkcja papieru i wyrobów papierniczych, produkcja drewna
i wyrobów z drewna, a do roku 2030, produkcja dla przemysłu elektrotechnicznego oraz
branże związana z handlem.
Intensywniej niż obecnie rozwijają się przedsiębiorcy regionu w takich branżach jak:
produkcja dla przemysłu farmaceutycznego, budownictwo, handel, transport i logistyka,
usługi edukacyjne oraz usługi turystyczne, do czego przyczynia się doświadczenie z lat
poprzednich w zakresie międzynarodowych kontaktów biznesowych. Innowacyjny rozwój
następuje w takich branżach jak: branża mechaniczna, farmacja oraz media i technologie
komunikacji (ICT).
Wyznacznikiem nowych potrzeb przedsiębiorców będą zmiany jakie będą zachodziły pod
wpływem zmian organizacyjnych oraz zmian technologicznych również uwzględniających
specyfikę branżową, tym samym nie będzie możliwe kształcenie kadr pod kątem
konkretnego stanowiska pracy stanowiska bez angażowania pracodawców w ten proces.
Szybko zachodzące zmiany potrzeb pracodawców będą wymagały od sektora edukacji
znacznie większej elastyczności w działaniu i szybszego podejmowania decyzji.
Zmieni się również zaangażowanie i zainteresowanie sektorem nauki z biernych
obserwatorów na aktywnych uczestników procesu edukacji Zaangażowanie przedsiębiorców
będzie miało podłoże praktyczne, wynikające z większej świadomości, ale również z chęci
zaspokajania kadr na potrzeby własnych przedsiębiorstw. Przedsiębiorcy zauważą, więc
interes we współdziałaniu i korzyści takiego działania.
Wszystkie te działania spowodują zmiany w sektorze edukacji na poziomie wyższym
i zawodowym. W szczególności pozwolą na rozwój programów kształcenia w szkołach
wyższych i średnich i kształcenie średniej kadry technicznej. Szkolnictwo średnie kształci
nowoczesne kadry znające języki obce, posiadające ukierunkowaną wiedzę i zaopatrzone w
dodatkowe kursy doszkalające. W procesie kształcenia zwraca się uwagę na pożądane
umiejętności pracowników, tzw. umiejętności horyzontalnych.
Strona
116
Skoordynowane działania samorządu w obszarze nauki i edukacji a także stymulowania
rozwoju gospodarczego regionu spowodują, że luka pomiędzy warunkami pracy w regionie
oraz innych miastach polski, a także za granicą będzie się zmniejszała do poziomu, w którym
opłacalność wyjazdu w stosunku do korzyści mieszkania w regionie istotnie zmaleje.
4.4.
Synteza – Scenariusz pogłębiającej się niekorzystnej sytuacji
Mało intensywny rozwój przedsiębiorstw powoduje, że luka technologiczna, edukacyjna
i strukturalna pomiędzy regionem, a innymi częściami polski będzie się pogłębiała. Napływ
inwestorów będzie ograniczony ze względu na warunki gospodarcze oraz niedobór kadr.
Młodzi ludzie migrują za pracą za granice stając się kosmopolitycznymi obywatelami
Europy. Z powodów organizacyjnych i płacowych wolą pracować za granicą, a bliskość do
granicy i dostępność transportowa do Europy zamiast być czynnikiem stymulującym rozwój
stwarza szanse na większe migracje i dojazdy do pracy, ale po zachodniej stronie granicy
w szczególności do Niemiec.
Zintegrowane działania władz Niemieckich i edukacji powodują, że drenuje ona kadry
w Polsce pozyskując głownie młodych ludzi już na poziomie szkolnictwa gimnazjalnego.
Dobra współpraca pomiędzy sektorem edukacji Niemieckim oraz przedsiębiorcami stwarza
większą atrakcyjność nauki za granicą. Stymulowane to jest dodatkowo atrakcyjnymi
stypendiami dla młodzieży przekraczającymi często zarobki ich rodziców w kraju.
Atrakcyjność nauki za granicą jest wyznaczona możliwościami znalezienia pracy oraz
szansą na poznanie języka w stopniu zaawansowanym bez dodatkowych kosztów jakie
trzeba by było ponieść w kraju. „Drenaż umysłów” już na etapie szkoły gimnazjalnej stanie
się główną bariera rozwoju wewnętrznego regionu.
Obecne przedsiębiorstwa nastawią się raczej na eksploatację pozycji niż rozwój,
wyrażając wiec zapotrzebowanie tylko na kadry najniższych szczebli. Kadry wyższych
szczebli pozyskują z innych ośrodków naukowych. W takiej sytuacji niewielkie szanse
rozwojowe ma szkolnictwo wyższe, którego pozycja ulega marginalizacji. Szkoły zawodowe
kształcą kadry na szczeblu zawodowym, bez większych ambicji naukowych. Koncentrują się
tylko na zdobyciu wykształcenia i migrują do pracy, nie widząc dla siebie szans na pracę
w regionie.
Maleją szanse na rozwój przedsiębiorstw w regionie i tym bardziej na inwestorów, gdyż
atrakcyjność inwestycyjna regionu spada.
Strona
Przedsiębiorstwa nastawią się raczej na eksploatację pozycji niż rozwój, i będą
poszukiwały kadr w innych ośrodkach miejskich, co nie będzie łatwe i bardzo kosztowne.
W takiej sytuacji niewielkie szanse rozwojowe i niewielką rolę do odegrania będzie miało
szkolnictwo wyższe, którego pozycja ulegnie marginalizacji. Szkoły zawodowe będą
kształciły kadry na szczeblu zawodowym, bez większych ambicji naukowych
117
Ograniczenia w rozwoju będą dotyczyły nie tylko napływu inwestorów, ale również
rozwoju przedsiębiorstw już istniejących, operujących na rynku w regionie. Zmaleją szanse
na rozwój przedsiębiorstw w regionie i tym bardziej na inwestorów, gdyż atrakcyjność
inwestycyjna regionu spada. Obecne sygnalizowane problemy związane z niewłaściwą
strukturą kadr jeszcze bardziej się pogłębią. Kadry stanowiąc jeden z najważniejszych
zasobów regionu znacznie wpłyną tym samym hamująco na rozwój niezależnie od
korzystnego wpływu innych czynników, jak np. rozwoju infrastruktury. Dostępność
komunikacyjna regionu prawdopodobnie nie zrównoważy niekorzystnego wpływu zarówno
ilościowego jak i jakościowego kadr gospodarki. Przedsiębiorstwa nie będą w stanie
realizować nie tylko innowacyjnego rozwoju, ale również standardowych zleceń.
i koncentrujących się tylko na zdobyciu wykształcenia i wyemigrowaniu do pracy, nie widząc
dla siebie szans na pracę w regionie.
Słabe szkolnictwo wyższe i słabość gospodarki regionu pogorszą i tak słabą sytuację
regionu jeśli chodzi i innowacyjność, czy rozwój nowych technologii. Wszystko to wpływać
będzie do mniejszej absorpcji środków finansowych kierowanych na innowacje i na rozwój,
zarówno środków naukę jak dla innowacyjnych przedsiębiorców. Ani przedsiębiorcy ani
szkoły wyższe i naukowcy nie będą zdolni do absorpcji tych środków.
Strona
118
Wobec słabnącej pozycji regionu na mapie regionów w Polsce, jeśli chodzi
o innowacyjny rozwój przedsiębiorcy, przedstawiciele sektora nauki czy menadżerowie szkół
stracą motywację do działania. Trudnej, zatem będzie podejmować jakiekolwiek działania
z pozycji samorządu.
V. WYKAZ LITERATURY
Strona
119
1. Hellwig Z., Wielowymiarowa analiza porównawcza i jej zastosowanie w badaniach
wielocechowych obiektów gospodarczych, 1981. PWE, Warszawa.
2. Młodak A., Analiza taksonomiczna w statystyce regionalnej, 2006. Difin, Warszawa.
3. Nowak E., Metody taksonomiczne w klasyfikacji obiektów społeczno-gospodarczych,
1990. PWE, Warszawa.
4. Ostasiewicz W. (red.), Ocena i analiza jakości życia, 2000, AE w Poznaniu, Poznań.
5. Walesiak M., Syntetyczne badania porównawcze w świetle teorii pomiaru, 1990. Przegląd
Statystyczny, z. 1-2.
6. Zeliaś A. (red.). Ekonometria przestrzenna, 1991. PWE, Warszawa.
7. Zeliaś A. (red.). Poziom życia w Polsce i w krajach Unii Europejskiej, 2004. PWE,
Warszawa.
8. Zeliaś A. (red.). Taksonomiczna analiza przestrzennego zróżnicowania poziomu życia
w Polsce w ujęciu dynamicznym, 2000. AE ,Kraków.
VI.
Ankieta
ZAŁĄCZNIKI
BRANŻOWY ROZWÓJ MIASTA GORZOWA WIELKOPOLSKIEGO
Proszę odnieść się do następującej tezy: Gorzów Wielkopolski osiągnie poziom rozwoju
1.
gospodarczego porównywalny z:
PROSZĘ O ZAZNACZENIE ODPOWIEDZI DLA KAŻDEJ WYMIENIONEJ BRANŻY.
Tak
do rok 2020
Tak
do roku
2030
Nigdy
Dużymi miastami wojewódzkimi, jak Poznań, Gdańsk, Wrocław
Intensywnie rozwijającymi się miastami powiatowymi, jak np. Sopot
Przeciętnie rozwijającymi się miastami powiatowymi, jak Jelenia Góra,
Koszalin
2.
Głównymi czynnikami intensywnego rozwoju gospodarczego Gorzowa Wielkopolskiego
do roku 2030 będą:
Poprawa infrastruktury transportowej (drogi i lotniska)
Poprawa w obszarze planów zagospodarowania przestrzennego
Wypracowanie efektywnych instrumentów wspierania innowacyjności przedsiębiorstw
Duża konkurencyjność przedsiębiorstw
Potencjał kadrowy regionu
Powstanie prężnych jednostek badawczo- rozwojowych w regionie
Dobra współpraca pomiędzy sferą nauki i biznesu
Napływ inwestorów
Dogodne warunki lokalizacyjne
Rozwój infrastruktury – sieci internetowych, itp.
Potencjał turystyczny w najbliższej okolicy
Dobrze rozwinięta sieć współpracy instytucji okołobiznesowych
Inne czynniki, jakie
Nie ma takich czynników
Głównymi barierami rozwoju gospodarczego Gorzowa Wielkopolskiego do roku 2030
Niski udział B+R w gospodarce oraz skrajnie niskie wydatki przedsiębiorstw na ten sektor
Niski poziom innowacyjności firm
Niewykorzystany potencjał rozwoju turystyki
Zbyt mało terenów „gotowych – uzbrojonych” pod nowe inwestycje
Niska jakość połączeń drogowych, kolejowych i lotniczych z innymi regionami kraju oraz z
krajami UE
Niski poziom infrastruktury - np. niski poziom dostępności do Internetu
Niewystarczający poziom oraz wadliwa struktura kwalifikacji zawodowych nieprzystająca do
120
będą:
Strona
3.
potrzeb gospodarki regionu
Brak silnego ośrodka akademickiego w tej części województwa
Słabo rozwinięta infrastruktura społeczna – brak współdziałania i niski poziom uczestnictwa
społecznego
Inne czynniki, jakie
Proszę odnieść się do następujących tez: Branża ..... będzie jedną z 5 najprężniej
4.
rozwijających się branż w północnej części województwa lubuskiego (Gorzów Wielkopolski i
przylegające powiaty) PROSZĘ O ZAZNACZENIE ODPOWIEDZI DLA KAŻDEJ
WYMIENIONEJ BRANŻY.
Tak
do roku
2020
Tak
do roku
2030
Nigdy
Produkcja papieru i wyrobów papierniczych
Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych
Produkcja drewna i wyrobów z drewna
Produkcja dla przemysłu maszynowego
Produkcja dla przemysłu elektrotechnicznego
Produkcja dla przemysłu farmaceutycznego
Budownictwo
Handel
Usługi edukacyjne
Usługi turystyczne
Inne branże jakie?
Jakie czynniki w największym stopniu będą przyczyniały się do intensywniejszego niż
obecnie rozwoju wskazanych w pytaniu czwartym branż?
121
Położenie blisko granicy
Położenie w pobliżu głównych szlaków komunikacyjnych Polski
Kontakty międzynarodowe, międzynarodowe inwestycje
Niższe koszty siły roboczej
Rozwój bazy edukacyjnej i badawczej
Dostęp do najnowszych rozwiązań, wiedzy wspierającej innowacyjność przedsiębiorstw
Strona
5.
6.
Jakie czynniki mogą stanowić przeszkodę dla intensywnego rozwoju wskazanych w
pytaniu czwartym branż w przyszłości - do 2030 roku.
Niski poziom infrastruktury - np. niski poziom dostępności do Internetu
Przepisy prawne
Brak środków finansowych na wdrażanie nowych technologii
Brak rynków zbytu
Brak jednostek badawczo-rozwojowych
Brak wykwalifikowanych specjalistów do pracy w jednostkach badawczo - rozwojowych w
regionie
Spadek ogólnej atrakcyjności regionu w przyszłości
Zbyt mało firm tej samej branży w regionie – brak możliwości tworzenia klastrów
Brak innych, dogodnych warunków dla inwestorów, które „przyblokują” ich inwestycje mimo
dobrej infrastruktury
Proszę dokonać oceny poniżej wymienionych branż pod kątem przyciągania inwestorów
do regionu oraz ich przyszłej innowacyjności. PROSZĘ O ZAZNACZENIE ODPOWIEDZI
DLA KAŻDEJ WYMIENIONEJ BRANŻY.
Branża
Będzie jedną z 5 branż,
która będzie
przyciągała najwięcej
inwestorów
Będzie jedną z 5
innowacyjnych branż
w regionie
Tak
do
roku
2020
Tak
do
roku
2020
Tak
do
roku
2030
Nie
Tak
do
roku
2030
Nie
122
Produkcja papieru i wyrobówpapierniczych
Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych
Budownictwo
Handel
Usługi edukacyjne
Usługi turystyczne
Inne branże jakie?
Strona
7.
Jakie będzie według Pana(i) znaczenie w przyszłości (w perspektywie do 2030 roku) 8.
rozumiane jako zasięg działania - wskazanych poniżej branż? PROSZĘ O ZAZNACZENIE
ODPOWIEDZI DLA KAŻDEJ WYMIENIONEJ BRANŻY.
Zasięg oddziaływania branży będzie miał charakter
Branża
Regionalny
Ogólnopolski
Europejski
Produkcja papieru i wyrobów papierniczych
Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw
sztucznych
Budownictwo
Handel
Usługi edukacyjne
Usługi turystyczne
Inne branże jakie?
Proszę odnieść się do następującej tezy: W Gorzowie Wielkopolskim będą rozwijały się
innowacyjne firmy zdolne do konkurowania na rynku ogólnopolskim w takich branżach jak:
Branża
Tak
do roku
2020
Tak
do roku
2030
Nigdy
123
Farmacja
Biotechnologia
Chemia
Informatyka IT
Mechanika
Energetyka
Rolnictwo
Inne branże, jakie?
Strona
9.
Lokalny,
tylko w
obszarze
miasta
10.
Skąd/ w jaki sposób innowacyjne firmy Gorzowa będą pozyskiwały innowacyjne pomysły/
innowacyjne rozwiązania?
Będą nabywały za granicą
Będą pozyskiwały współpracując w klastrach i stowarzyszeniach przedsiębiorców
Same będą prowadziły badania i rozwój
Będą współpracowały z sektorem nauki
Inne
11.
Gdzie przedsiębiorcy z północnej części województwa lubuskiego będą poszukiwali
wiedzy podnoszącej ich konkurencyjność na rynku?
w lokalnych uczelniach (uczelnie z północnej części województwa lubuskiego)
w uczelniach całego województwa lubuskiego
w uczelniach z ościennych do województwa lubuskiego województw
w ogólnopolskich uczelniach
poza granicami kraju
Które z poniższych czynników będą stanowiły największe źródło przewagi konkurencyjnej
nowoczesnych przedsiębiorstw w regionie obecnie oraz w przyszłości – za 10 lat i 20 lat?
WSKAŻ MAX 2 ODPOWIEDZI DLA KAZDEGO OKRESU
Czynnik konkurencyjności przedsiębiorstw
Obecnie
OKRES
Rok 2020
Rok 2030
124
Informacja
Potencjał badawczo - rozwojowy
Strona
12.
Jakie powinny być priorytety polityki publicznej dotyczące wspierania przedsiębiorczości,
13.
skutkujące wzrostem poziomu innowacyjności gospodarki Gorzowa Wielkopolskiego?
1-NAJNIŻSZA WAŻNOŚĆ, 5-NAJWYŻSZA WAŻNOŚĆ
PROSZĘ O ZAZNACZENIE ODPOWIEDZI DLA KAŻDEJ WYMIENIONEJ BRANŻY.
1
2
3
4
5
Badania i postęp technologiczny
Tworzenie parków technologicznych
Wsparcie strategii eksportowych
Tworzenie infrastruktury informatycznej i ekonomicznej
Wsparcie finansowe nowych inwestycji
Zapewnienie instrumentów doradczych oraz informacyjnych
Tworzenie centrów transferu technologii
Wspieranie rozwoju centrów targowo-wystawienniczych
Rozwój infrastruktury komunikacyjnej i zbrojenie terenu
Zwolnienia i ulgi podatkowe, a także obniżenia stawek
maksymalnych i podatków lokalnych
Inne, jakie?
125
Jakie według Pana(i) powinny być kierunki rozwoju branżowego północnej części województwa
lubuskiego?
Strona
14.
Ankieta
NOWOCZESNE KADRY GOSPODARKI
I.
Proszę odnieść się do następującej tezy:
Brak odpowiedniej jakości kadr w północnej części województwa lubuskiego (Gorzów Wielkopolski oraz
przylegające powiaty), będzie jedną z ważniejszych barier rozwoju przedsiębiorstw w tej części
(Proszę wskazać tylko jedną odpowiedź)
Tak, sytuacja ta nie poprawi się do końca 2020 roku
Tak, sytuacja ta nie poprawi się do końca 2030 roku
Nie (Proszę przejść do pytania 2a )
1a.
Przyczyną takiego stanu będzie:
(Proszę wskazać maksymalnie 2 odpowiedzi)
Niewłaściwa struktura kształcenia na poziomie wyższym
Marginalizacja szkolnictwa zawodowego
Brak zainteresowania dla podnoszenia kwalifikacji przez młodzież, niechęć do nauki
Migracje zarobkowe za granicę
Migracje wewnętrzne w kraju, wyjazdy do większych ośrodków miejskich
Brak właściwej oferty szkoleniowej w regionie (ograniczona liczba firm oferujących szkolenia o
tematyce zgodnej z potrzebami pracodawców)
Brak możliwości zaspokojenia oczekiwań finansowych wysoko wykwalifikowanych
pracowników przez pracodawców
Szansą na wykształcenie wysoko wykwalifikowanych kadr w regionie będzie:
126
Rozwój szkolnictwa wyższego
Pozyskiwanie wysoko wykwalifikowanych pracowników spoza regionu i wykorzystywanie ich
potencjału do kształcenia własnych kadr
Rozwój firm i oddziałów dużych firm posiadających własne systemy i standardy kształcenia kadr
Doskonalenie polityki rozwoju kadr w przedsiębiorstwach poprzez tworzenie ścieżek kariery
zawodowej, indywidualne plany szkoleniowe itp.
Strona
2a.
II.
Znacząco zmieni się struktura ważności kwalifikacji, a tym samym preferencji wyboru
pracowników przez pracodawców z północnej części województwa lubuskiego. Będzie to
związane ze zmianami organizacyjnymi, technologicznymi oraz zmianami dotyczącymi
kluczowych czynników sukcesu rynkowego.
Realizacja tej tezy będzie możliwa: (Proszę wskazać tylko jedną odpowiedź)
Tak do roku 2020
Tak do roku 2030
Nigdy
Czy system średniego szkolnictwa zawodowego w Gorzowie Wielkopolskim będzie w stanie
1b.
dostarczyć pracowników o oczekiwanych przez pracodawców umiejętnościach
zawodowych?
Nie, w ogóle
Tak, w ograniczonym stopniu
Tak, w średnim stopniu
Tak, w dużym stopniu
Nie wiem/ Trudno powiedzieć
127
Odpowiednie wykształcenie
Znajomość obsługi specjalistycznych programów komputerowych
Ukończone dodatkowe specjalistyczne kursy, szkolenia
Dyspozycyjność
Samodzielność
Odpowiedzialność
Strona
2b.
Posiadanie, jakiego rodzaju umiejętności, kompetencji, kwalifikacji powinno być priorytetem dla
szkolnictwa średniego, z punktu widzenia przyszłych potrzeb rynku pracy?
3b.
Czy system wyższego szkolnictwa zawodowego w Gorzowie Wielkopolskim będzie w stanie
dostarczyć pracowników o oczekiwanych przez pracodawców umiejętnościach zawodowych?
Nie, w ogóle
Tak, w ograniczonym stopniu
Tak, w średnim stopniu
Tak, w dużym stopniu
Nie wiem/ Trudno powiedzieć
4b.
Wykształcenie, jakiego rodzaju umiejętności, kompetencji, kwalifikacji powinno być priorytetem
dla szkolnictwa wyższego, z punktu widzenia przyszłych potrzeb rynku pracy?
Wykształcenie
Znajomość obsługi specjalistycznych programów komputerowych
Ukończone dodatkowe specjalistyczne kursy, szkolenia
Dyspozycyjność
Samodzielność
Odpowiedzialność
Szansą na rozwój nowych kwalifikacji wśród pracowników regionu będzie:
5b.
Strona
128
Samodzielne podnoszenie kompetencji i samofinansowanie szkoleń
Rozwój programów kształcenia w szkołach wyższych
Rozwój programów kształcenia w szkołach średnich
Pozyskiwanie kompetencji i ich nauka w firmach spoza regionu, również zagranicznych (import
kompetencji)
Doskonalenie polityki rozwoju kadr w przedsiębiorstwach (np. planowanie ścieżki kariery,
indywidualne plany szkoleniowe)
Atrakcyjne programy stypendialne (m.in. wyjazdy na zagraniczne uczelnie)
Oferta kształcenia ustawicznego – studia podyplomowe, dostępność studiów doktorskich
Zagrożeniem dla pozyskiwania nowych kwalifikacji przez pracowników będzie:
6b.
(Proszę wskazać maksymalnie 2 odpowiedzi):
Słabość uczelni wyższych w regionie
Programy kształcenia niedostosowane do potrzeb praktyki gospodarczej
Brak programów kształtujących umiejętności miękkie, jak np.: praca w zespole, nastawienie na
osiąganie wyników na wczesnych etapach kształcenia – przedszkole, szkoła podstawowa
Negatywne postawy pracowników wobec pracy – brak etosu pracy
Negatywne skutki bezrobocia długotrwałego – brak nawyku pracy
III.
Istniejące obecnie na regionalnym rynku pracy strukturalne niedopasowanie strony popytowej
i podażowej zostanie przezwyciężone dzięki efektywniejszemu działaniu systemu edukacji
(w tym zawodowej).
Tak do roku 2020
Tak do roku 2030
Nigdy
Na pracowników, jakich grup zawodowych nie wystąpi zapotrzebowanie ze strony
pracodawców – pracowników, których branż będzie za dużo?
(Proszę zaznaczyć odpowiedzi przy wybranych przez Państwa branżach)
Branża
Na pewno
do roku 2020
Na pewno
do roku 2030
Nigdy
129
Rolnictwo
Budownictwo
Handel i usługi
Obsługa biurowa
Informatyka IT
Media i techologie kounikacji CT
Edukacja
Sektor finansowy
Turystyka
Strona
1c.
Które zawody mogą należeć do kategorii deficytowych – pracowników, których branż będzie
2c.
brakowało?
(Proszę zaznaczyć odpowiedzi przy wybranych przez Państwa branżach)
Branża
Na pewno
do roku 2030
Nigdy
Rolnictwo
Budownictwo
Handel i usługi
Obsługa biurowa
Informatyka IT
Edukacja
Sektor finansowy
Turystyka
Głównymi determinantami popytu na kadry będzie:
(Proszę zaznaczyć odpowiedzi przy wybranych przez Państwa czynnikach)
Obecnie
Do roku
2020
Do roku
2030
130
Migracje wewnętrzne, odpływ pracowników do dużych ośrodków
miejskich
Niż demograficzny
Napływ pracowników z innych krajów (np. ze wschodu i dalekiego
wschodu)
Zmiana nastawienia do pracy np. brak etosu pracy wśród młodych
pokoleń
Niekorzystny stosunek wysokości wynagrodzeń do oczekiwań
finansowych pracowników
Brak możliwości awansu i rozwoju zawodowego zgodnego z
oczekiwaniami
Niewłaściwa struktura zawodowa, niewłaściwe kierunki kształcenia
Strona
3c.
Na pewno
do roku 2020
Głównymi determinantami podaży kadr będzie:
4c.
(Proszę zaznaczyć odpowiedzi przy wybranych przez Państwa czynnikach)
Obecnie
Do roku
2020
Do roku
2030
Migracje wewnętrzne, odpływ pracowników do dużych ośrodków
miejskich
Niż demograficzny
Napływ pracowników z innych krajów (np. ze wschodu i dalekiego
wschodu)
Zmiana nastawienia do pracy np. brak etosu pracy wśród młodych
pokoleń
Niekorzystny stosunek wysokości wynagrodzeń do oczekiwań
finansowych pracowników
Brak możliwości awansu i rozwoju zawodowego zgodnego z
oczekiwaniami
Niewłaściwa struktura zawodowa, niewłaściwe kierunki kształcenia
IV.
W kolejnych 10-u, 20-u latach istotnie zmienią się źródła przewagi konkurencyjnej
przedsiębiorstw. Zmiany te będą dotyczyć również przedsiębiorstw z północnej części
Tak do roku 2020
Tak do roku 2030
Nigdy
Źródłem przewagi konkurencyjnej nowoczesnych przedsiębiorstw w północnej części
województwa w przyszłości – za 10, 20 lat będzie:
(Proszę zaznaczyć maksymalnie 2 odpowiedzi dla każdego wskazanego okresu)
Informacja
Potencjał badawczo-rozwojowy
Tak
do roku
2020
Tak
do roku
2030
131
Obecnie
Strona
1d.
V.
Istotne zmiany obejmą rynek szkoleń. Zmieni się zainteresowanie potencjalnych uczestników oraz
pracodawców, co do tematyki i sposobu prowadzenia szkoleń.
Tak do roku 2020
Tak do roku 2030
Nigdy
Które z wymienionych poniżej tematów szkoleń będą najbardziej popularne w kontekście
1e.
kształcenia kadr nowoczesnej gospodarki w województwie lubuskim?
(Proszę zaznaczyć 1 odpowiedź wybranych tematów szkoleń)
Wzrośnie
znaczenie w
przyszłości
Spadnie znaczenie
w przyszłości
Pozostanie
bez zmian
Strona
132
Komunikacja/ konflikty w zespołach/ mediacja
Prawo pracy/ zamówienia publiczne
Finanse/ księgowość/ rachunkowość zarządcza
Zarządzanie projektami/ zarządzanie projektami badawczymi
Marketing/ obsługa klienta/ handel/ negocjacje
Zarządzanie informacją/ systemy informacyjne w
przedsiębiorstwach/ infobrokering
Przedsiębiorczość/ zarządzanie małym biznesem/ ABC biznesu
Zarządzanie zasobami ludzkimi/ motywacja/ zarządzanie
zespołami
Zarządzanie wielkokulturowym przedsiębiorstwem/ marketing
międzynarodowy/ inne szkoły zarządzania – model chiński,
japoński
Pozyskiwanie funduszy UE/ finansowanie projektów badawczych i
rozwojowych
Internet/ biznes w Internecie/ marketing internetowy/ e-biznes
Prawo patentowe/komercjalizacja wiedzy/ transfer technologii
Strategie/ planowanie
Marketing innowacji/ dyfuzja innowacji/ rynek
Inne szkolenia, jakie?
2e.
Proszę o ustosunkowanie się do poniższych stwierdzeń
Zdecydowanie
zgadzam się
Raczej
zgadzam się
Trudno
Raczej się Zdecydowanie
powiedzieć nie zgadzam się nie zgadzam
Strona
133
Szkolenia będą znacznie dłuższe niż
obecnie, ponieważ ilość treści
koniecznych do przekazania będzie
stale rosła.
Znacznie wzrośnie znaczenie metod
szkolenia na odległość – elearningowych – ze względu na
ograniczony czas i koszty realizacji
szkoleń.
W przyszłości, 80% czasu będzie
przeznaczonych na szkolenia
specjalistyczne podnoszące wiedzę i
umiejętności.

Raport Foresight

Transkrypt

Podobne dokumenty

Cel 4: Zapewnić wszystkim edukację wysokiej jakości oraz

"standardowego, przeciętnego" odbiorcy końcowego

Znaczenie podejścia systemowego w programowaniu strategicznym

HSBC: Indie osiągną najszybszy wzrost eksportu do końca 2030 roku

Polska energetyka zostanie przy weglu

Climate Pledges Ahead of the Paris Conference Fail to Meet