SLAVIA ORIENTALS

POLSKA AKADEMIA NAUK
WYDZIAL NAUK HUMANISTYCZNYCH I SPOLECZNYCH
KOMITET SLOW IANOZN AWSTWA
SLAVIA
ORIENTALS
Rocznik LXIII
Nr 1
Warszawa 2014
Wydawca:
Komitet Stowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk
Publikacja doflnansowana ze srodkow
Polskiej Akademii Nauk
REDAKTOR NACZELNY
Adam Bezwinski
SEKRETARZ REDAKCJI
Beata Trojanowska
KOMITET REDAKCYJNY
Wojciech Chlebda, Andrzej Dudek, Stefan Kozak, Izabella Malej,
Eliza Malek, Joanna Mfdelska, Michael Moser, Andriej Ranczyn, Janusz Rieger
© Copyright by Komitet Stowianoznawstwa PAN
Warszawa 2013
ADRES REDAKCJI
„Slavia Orientalis”
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego
Instytut Neofilologii i Lingwistyki Stosowanej
85-601 Bydgoszcz
ul. Grabowa 2
tel. 52 341 14 02 w. 46
e-mail: [email protected]
Realizacja wydawnicza: PAN Warszawska Drukamia Naukowa
Sktad i druk: PAN Warszawska Drukamia Naukowa
ul. Sniadeckich 8, 00-656 Warszawa
tel./fax 22 628-76-14
e-mail: [email protected]
www.wdnpan.pl
SLAVIA ORIENTALIS
TOM LXIII, NR 1, ROK 2014
SPIS TRESCI
LITERATUROZNAWSTWO. KULTUROLOGIA
Tomasz Hodana - Московское государство глазами православных
граждан Речи Посполитой накануне и в годы Смуты............................
7
Barbara Stawarz - Mi^dzy grozq a przyjemnoscitp О wyrazaniu emocji
w elegii rosyjskiej konca XVIII i pocz^tku XIX wieku..............................
19
Malgorzata Burzynska - Osobowosc jako ognisko dziejow. Relacja oka
i pola widzenia w historiozofii Aleksandra Bloka......................................
41
Elzbieta Mikiciuk - Rosja w niepublikowanym dramacie Stanislawa Brzozowskiego Z dymem pozarow......................................................................
63
J£ZYKOZNAWSTWO
Janusz Rieger - Huculskie nazwy miesifcy w zapisach terenowych Jana
Janowa z lat 1936-1938 (w zwi^zku z podzialami j^zykowymi Huculszczyzny).........................................................................................................
79
Jolanta M^delska, Maria Jankowiak-Rutkowska - Kolchoskontor, Spezumsiedler, Balanda, Schtschi и другие лексические особенности в языке
поэзии российских немцев.........................................................................
89
Andrzej Charciarek - О специфике перевода польских фразем на рус­
ский язык ....................................................................................................
109
OMOWIENIA. RECENZJE
Marzena Kuras: Andriej Moskwin, T eatr B ialoruski: 1920-1930. O drodzenie i zaglada, Warszawa: BEL Studio, 2013, ss. 435 ............................
123
Irena Rudziewicz: „S tudia W schodnioslowianskie“ , Biatystok: Uniwersytet w Bialymstoku, 2012, ss. 3 1 9 ................................................................
126
Andrzej Charciarek: Анна Петрикова, П роповедь как коммуникативно­
культурный феномен, Presov: Filozoficka fakulta Presovskej univerzity v
Presove, 2010, ss. 367 (Acta Facultatis Philosophicae Universitatis Presoviensis. Monographia; 114) (AFPh UP 285/367)...........................................
129
Kinga Paraskiewicz: Malgorzata Abassy, K ultura wobec post^ pu i modernizacji. R osja i iran w perspektywie porownawczej, Krakow: Wydawnictwo Univversytetu Jagiellonskiego, 2013, ss. 592 ........................................
132
Andrzej Dudek: Памела Дэвидсон, Б иблиография прижизненных пу­
Вячеслава Иванова: 1898-1949, под ред. К. Ю.
Лаппо-Данилевского, Санкт-Петербург: „Каламос”, 2012, ss. 339 .....
135
Jolanta Jozwiak: Мария Львовна Ковшова, Л ингвокультурологический
метод во фразеологии. К оды культуры , Москва: Издательство Книж­
ный дом „ЛИБРОКОМ”, 2012, ss. 456 ....................................................
138
SPRAWOZDANIA
Halina Korbicz: Sprawozdanie z Mi^dzynarodowej Konferencji Literatu­
re ukraihska w krggu zagadnien komparatystyki (Poznan, 14-15 maja
2013) ............................................................................................................
143
Anna N. Wilk, Ilona Gwozdz-Szewczenko, Malgorzata Filipek, Jadwiga
Skowron: Sprawozdanie z Miydzynarodovvej Konferencji Wielkie tematy
w literaturach siowiahskich. Zmysiy (Wroclaw, 16-18 maja 2013)............
146
Dariusz D^browski: Sprawozdanie z VII Mi^dzynarodowej Konferencji
Комплексный подход в изучении древней Руси. 1150-летие славянской
письменности (Moskwa, 17-20 wrzesnia 2013)........................................
151
Zofia Rudnik-Karwatowa- Sprawozdanie z posiedzenia Komitetu Stowianoznawstwa PAN (Warszawa, 21 pazdziemika 2013 r.)..............................
154
NOTY О AUTORACH...............................................................................
157
KSIAZKI NADESLANE............................................................................
161
BIBLIOGRAFIA .........................................................................................
163
бликаций произведений
OMOWIENIA. RECENZJE
135
ciekawe sq obserwacje Autorki na temat koncepcji modeli rzeczywistosci, oparte
na elementach, ktore ona sama zidentyfikowala jako symbole tozsamosci grupowej na poziomie wspolnoty. Przybliza ona postaci najbardziej reprezentatywnych
dla swoich kultur myslicieli, Aleksego Chomiakowa oraz Szejcha Szahid Fazlallah
Nuriego, ktorzy dokonali ich opisu.
Ostatnia, czwarta cz^sc pracy stanowi ciekawe podsumowanie tematu w perspektywie porownawczej. Charakteryzuje ona paradygmat kultury rosyjskiej i iranskiej w momencie jej zetkni^cia z modemizacjq. Autorka skupia si$ na warstwie
idei i zwi^zanej z nirni symboliki. Warto podkreslic, iz okreslenie ewolucji paradygmatu jest cennq przeslank^ do stworzenia modeli badanych kultur i postawienia
hipotez, na temat dalszych kierunkow jego rozwoju.
Malgorzata Abassy, b^dac z wyksztalcenia filologiem, dysponuje odpowiednim
warsztatem metodologicznym (krytyczna analiza tekstow), nieodzownym w prowadzeniu badan kulturoznawczych. Gtownym jej atutem jest znajomosc j^zykow
rosyjskiego i perskiego, literatur obu narodow a takze uwarunkowan historycznospolecznych. W swej pracy wykorzystala obszemq literature, w tym: 40 stownikow i encyklopedii (w j?zyku angielskim, perskim, polskim oraz rosyjskim), teskty
zrodtowe (w tym 56 perskich, w tym trudnodostepnych) oraz liczne opracowania
i monografie. Warto podkreslic, ze praca ta zawiera takze streszczenie w j^zyku
angielskim i rosyjskim, со z pewnosciq poszerzy knjg jej odbiorcow.
Publikacja „Kultura wobec post£pu i modemizacji. Rosja i Iran w perspektywie
porownwczej” jest niezwykle wartosciowq pracq filologiczno-kulturoznawczq, tak
pod wzgl^dem poznawczym jak i intelektualnym. Stanowi ona cenne zrodto dla
wszystkich zainteresowanych kultur^ Rosji i Iranu, a takze dla tych, ktorzy badaj^
pozomie obce sobie modele kultur.
Kinga Paraskiewicz
Памела Дэвидсон: БИБЛИОГРАФИЯ ПРИЖИЗНЕННЫХ ПУБЛИКАЦИЙ
ПРОИЗВЕДЕНЙ ВЯЧЕСЛАКВА ИВАНОВА: 1898-1949, под ред. К. Ю.
Лаппо-Данилевского, Санкт-Петербург: Каламос 2012, ss. 339.
W roku 2012 ukazala si£ w Sankt-Petersburgu bibliografia utworow Wiaczestawa Iwanowa (1866-1949) wydanych za zycia rosyjskiego poety i mysliciela.
Publikacja firmowana jest przez University College London (School of Slavonic
and East European Studies) i Институт Русской Литературы (Пушкинский Дом)
Российской Академии Наук.
I
136
OMOWIENIA. RECENZJE
Autorka bibliograficznego zestawienia - prof. Pamela Davidson wskazuje w artykule wst^pnym na inspiracje do pracy ze strony niezyjtjcych juz dzieci rosyjskiego
pisarza: Lidii Iwanowej i prof. Dymitra Iwanowa oraz zyczliwq pomoc dzialajqcego w Rzymie Centrum badan nad spuscizn^ Wiaczestawa Iwanowa „Convivium”.
Prof. Davidson jest autorkq kilkudziesi^ciu prac о tworczosci autora Gwiazd
przewodnich (w tym dwoch ksiqzek: The Poetic Imagination o f Vyacheslav Ivanov.
Russian Symbolist's Perception o f Dante, Cambridge 1989; Vyacheslav Ivanov and
С. M. Bowra: A Correspondence from Two Corners o f Humanism, Birmingham
2006). Procz tego, brytyjska slawistka w 1996 roku opublikowata przewodnik bibliograficzny, zbierajtjcy dost^pne w owym czasie informacje о badaniach iwanoznawczych na swiecie'. Autorka omawianej bibliografii przypomina we wst^pie
о zatozeniach edytorskich przewodnika z 1996 r., zaznaczajqc, ze wzgl^du wymagania serii, w ramach ktorej ukazata siy amerykanska publikacja, nie mozna
bylo wkjczyc do przygotowanej wowczas edycji informacji о dzielach Iwanowa,
lecz jedynie bibliografii prac jemu poswigconych (s. 8). Та informacja jest туЦ ca, bowiem jeden z rozdzialow przewodnika z 1996 roku, zatytulowany: Writings
by Viacheslav Ivanov12, na ponad dziesiyciu stronach zawiera dane bibliograficzne
о najwazniejszych utworach rosyjskiego poety-mysliciela.
Bezsprzecznie jednak omawiana edycja z roku 2012 jest pierwszym tak obszemym przedsi^wzigciem bibliograficznym, odnotowuj^cym 627 publikacji Wiaczeslawa Iwanowa opublikowanych w latach 1898-1947. W Библиографии при­
жизненных публикаций произведений Вячеслава Иванова wyodr^bniono szesc
dziafow: Wiersze, Proza, Dramaturgia, Przeklady (zarowno dokonywane przez,
jak rowniez przeklady jego utworow), Dzialalnosc redakcyjna. Po raz pierwszy
publikowane jest zestawienie obrazuj^ce translatorycznq aktywnosc Iwanowa tlumacza poezji antycznej.
Chronologiczny uklad prezentowanych informacji daje wyobrazenie о calosciowej dynamice tworczosci rosyjskiego poety-mysliciela, jak rowniez о jego preferencjach dla poszczegolnych form wypowiedzi w roznych okresach tworczosci.
Autorka omawianej Bibliografii... zwraca uwag£, ze najwi^ksza aktywnosc publikacyjna Iwanowa przypada na lata 1903-1918, со wyjasnianie jest, z jednej strony,
psychologicznym mechanizmem ch^ci zaznaczenia swojej obecnosci w zyciu literackim Rosji przez dojrzewaj;jcego pisarza, a z drugiej strony - historyczno-kulturowcj motywacjq epoki obfituj^cej w wazne, sklaniaj^ce do reakcji wydarzenia
spoleczne i artystyczne (s. 9).
1 Zob.: P. Davidson, Viacheslav Ivanov. A Reference Guide, ed. R. Gottesman, New York: G. K.
Hall & Co. An imprint of Simon & Schuster Macmillan 1996, ss. 382. Zob. recenzjf tej publikacji:
"Slavia Orientalis1' 1997, nr I, s. 163-165. Intemetowy wariant wspomnianego przewodnika bibliogra­
ficznego jest dost^pny na stronach cenionej Rosyjskiej Biblioteki Wirtualnej (Русская виртуальная
библиотека): http://rvb.ru/ivanov/3_bibliography/davidson/toc.htm .
2 Zob.: P. Davidson, Pamela Davidson, Viacheslav Ivanov. A Reference Guide. .., s. XXXI- XLII.
OMOWIENIA. RECENZJE
137
Prezentowana Bibliografia... rzuca nowe swiatto na problem interpretacji sensow zawartych zwlaszcza w eseistycznych, prozatorskich dokonaniach Iwanowa.
Zestawiane z przektadami tych dziel na j?zyki obce, zyskuj^ dodatkowy walor.
P. Davidson pisze о zjawisku „wzajemnego oswietlania si?” przektadow, uszczegotowiania, doprecyzowywania, ich dookreslajqcej funkcji, realizowanej wobec
oryginatow (s. 13), о tym, ze Iwanow przez cate zycie prowadzit dialog ze swoimi
tekstami, obrastajqcymi w dodatkowe odcienie znaczeniowe w przekladach na inne
j?zyki (s. 14).
Istotne informacje о strukturze i zasadach przygotowania omawianej publikacji zawiera rozdziat Правила оформления Библиографии, napisany przez jej
redaktora - Konstantego Lappo-Danilewskiego. Oprocz profesjonalnie i szczegotowo przygotowanych wyjasnien dotyczqcych technicznych zasad zastosowanych
opisow bibliograficznych, bardzo pomocnych w praktycznym korzystaniu z Bibliografii... indeksow {Художетсвенные произведения, Статьи и рецензии,
Письма, Переводы; Редактирование, Переводы произведений Вяч. Иванова,
Указатель имен), rozdziat ten zawiera waznq konstatacj?, wyjasniajqcq relacj? mi?dzy zawartosciq omawianej publikacji i jej tytutem. Zgodnie z deklaracjq
Redaktora (s. 181-182), celem Библиографии.... jest dokumentacja literackiej
dziatalnosci Iwanowa, w zwiqzku z czym, zastosowano w publikacji cztery ograniczenia, eliminujqce szereg tekstow (kronikarskie notatki publikowane w gazetach „Московские ведомости”, „Гражданин”; podr?czniki, ktorych autorem byt
Iwanow; wywiady z pisarzem i relacje ze spotkan z nim; zapisy nutowe utworow
muzycznych skomponowanych do stow poety). Z jednej strony, wspomniana informacja pozwala precyzyjnie lokowac swoje oczekiwania wobec omawianej pu­
blikacji, z drugiej jednak, pozostawia wrazenie niedosytu mozliwych do zaprezentowania informacji, ktore ukazatyby wielostronny dorobek pisarza w dodatkowym
oswietleniu. Bibliografie dotycz^ce tworczosci poszczegolnych autorow cz?sto
nie rezygnujq przeciez z zamieszczenia informacji о materiatach, со do ktorych
autorstwo nie jest ustalone, lub takich, w przypadku ktorych mamy do czynienia z autorstwem zbiorowym, bqdz takich, ktore zaliczane s^ do tekstow drobnych, mniej istotnych z punktu widzenia gtownych nurtow tworczosci (tzw. dubia,
varia).
Uzytkownik Bibliografii... otrzymuje rowniez wazn;j informacj? о naukowo-edytorskim kontekscie jej przygotowania. Publikacja ta stanowic ma pomoc
w rozpocz?tych przez Институт Русской Литературы (Пушкинский Дом) РАН
pracach nad matym, dwunastotomowym, akademickim wydaniem utworow Wiaczestawa Iwanowa.
Pierwszy wariant omawianej publikacji zaprezentowany zostat w 2011 r.
w wersji elektronicznej, ogtoszonej na stronie University College London: http://
discovery.ucl.ac.uk/1322699/, gdzie funkcjonuje do dzis. Zamierzeniem Autorki
jest bowiem ciqgle uzupetnianie informacji podanych w Bibliografii.... Ze wst?pu
138
OMOWIENIA. RECENZJE
dowiadujemy si? rowniez, о zamiarze wydania drugiej cz?sci publikacji, obejmujqcej teksty Wiaczeslawa Iwanowa wydane do 1993 roku.
Omawiana Библиография прижизненных публикаций произведений Вячес­
лава Иванова: 1898-1949 to ksiqzka wartosciowa i bardzo przydatna, zwtaszcza
dla poszerzajqcego si? grona czytelnikow i badaczy dorobku autora Cor Ardens.
Informacje о przygotowywanym akademickim wydaniu dziel poety-mysliciela
z pewnosci^ stanowic b?dq nowy impuls do badan i interpretacji jego dorobku.
Rol? nie do przeceniania w tym dziele odegrata publikacja czterotomowego, tzw.
„brukselskiego”, wydania tekstow Wiaczeslawa Iwanowa3. Przygotowywane wydanie akademickie stanowic moze rodzaj „drugiego otwarcia” w badaniach iwanoznawczych. Библиография прижизненных публикаций произведений Вячесла­
ва Иванова stanowi zapowiedz nowej jakosci wspomnianych badan.
Wiaczeslaw Iwanow zdawal sobie spraw? z trudnosci, wobec ktorej stanq badacze, a zwlaszcza bibliografowie jego roznorodnego, publikowanego w wielu miejscach na swiecie dorobku. Parafrazujqc Horacjansk^ fraz? z Satyr “disiecti membra
poetae”, w liscie z 1929 zaadresowanym do Jewsieja Szora, napisal: „Библио­
графы не сумеют собрать мои растерзанные члены”4. Omawiana publikacja to
istotny krok w dziataniach prowadzqcych do tego, aby przepowiednia poety nie
spelnila si?.
Andrzej Dudek
Мария Львовна Ковшова, ЛИНГВОКУЛЬТУРОЛОГИЧЕСКИЙ МЕТОД ВО
ФРАЗЕОЛОГИИ. КОДЫ КУЛЬТУРЫ, Москва: Издательство Книжный дом
„ЛИБРОКОМ”, 2012, ss. 456.
Wsrod prac z zakresu lingwistyki kulturowej, ktore ukazaly si? w ostatnich latach, na uwag? zastuguje monografia Marii Kowszowej Лингвокультурологиче­
ский метод во фразеологии. Коды культуры, wydana w Moskwie w 2012 г.,
przez Dorn Ksiqzki „LIBROKOM”. Warto odnotowac, iz juz w 2012 r., a wi?c
w bardzo krotkim czasie po „premierze” ukazalo si? drugie wydanie, со wyraznie swiadczy о wi?kszym, niz pierwotnie zakladano, zainteresowaniu pozycj^, do
przeczytania ktorej chcialabym zach?cic polskich specjalistow.
1 В. Иванов, Собрание сочинений, т. I- IV, под ред. Д. Иванова и О. Дешарт (т. IV при уча­
стии А. Б. Шишкина), Bruxelles: Foyer Oriental Chretien 1971-1987.
4 Cyt. za: П. Дэвидсон, Библиография прижизненных публикаций произведений Вячеслава
Иванова: 1898-1949, под ред. К. Ю. Лаппо-Данилевского, Санкт-Петербург: Каламос 2012, s. 7.