dzanie Ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem
we Wspólnej Polityce Rolnej
Plan prezentacji.
1. Zagadnienia ogólne z zakresu zarządzania
ryzykiem w rolnictwie.
2. Zarządzanie ryzykiem w ramach WPR.
1. Obecne instrumenty zarządzania ryzykiem w WPR .
2. Ubezpieczenia dotowane w Polsce.
3. Cele KE i plany na przyszłość.
1.IST - Income Stabilisation Tool.
2.Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych.
3. Podsumowanie.
2
1.Zagadnienia ogólne z zakresu
zarządzania ryzykiem w rolnictwie.
1.1 Ryzyko i niepewność.
• Potoczne rozumienie ryzyka:
– Nieprzewidziane zdarzenie, nieszczęśliwy wypadek,
– Możliwość poniesienia straty,
– Możliwość uzyskania wyniku niezgodnego z oczekiwaniami.
• Ryzyko –to miara/ocena zagrożenia czy
niebezpieczeństwa wynikającego ze zdarzeń
prawdopodobnych, ale od nas niezależnych albo
z możliwych konsekwencji podjęcia decyzji.
Ryzyko to prawdopodobieństwo.
• Niepewność – dotyczy zdarzeń, których
prawdopodobieństwo jest nieznane i nie może
być oszacowane (brak lub niewiarygodność informacji).
4
1.2 System zarządzania ryzykiem
w rolnictwie.
• Zarządzanie ryzykiem to zespół działań służących
ograniczaniu ryzyka i zabezpieczaniu przed jego
skutkami .
• Na system składa się:
– Różne źródła ryzyka, które oddziałują na
gospodarstwo;
– Zróżnicowane strategie zarządzania oraz
stosowanie i dostępność narzędzi;
– Zaangażowanie rządowe (działania, programy).
5
1.3 Dwa podejścia do analizy ryzyka
w rolnictwie.
• Standardowe (linearne)
Ryzyko
Strategia
rolnika
Polityka
paostwa
• Holistyczne
Polityka
paostwa
6
1.4.1 Klasyfikacja ryzyk.
 Ogólne rodzaje ryzyk:
–
–
–
–
–
–
Naturalne
Zdrowotne
Społeczne
Ekonomiczne
Polityczne
Środowiskowe
 Zasięg występowania ryzyk:
o
o
o
Skala mikro (ryzyka
specyficzne, jednostkowe)
Skala mezo
Skala makro (ryzyka
systemowe)
 Główna zasada: występowanie wszelkich ryzyk
(bez względu na rodzaj i charakter) skutkuje
obniżeniem przychodów gospodarstwa.
7
1.4.2 Klasyfikacja ryzyk w rolnictwie.
oddziaływanie
Typ ryzyka
Skala Mikro
pojedyncze osoby
lub gospodarstwa
RYNKOWE/
CENOWE
PRODUKCYJNE
Grad, mróz, choroby
niezakaźne, ryzyka
osobiste (choroba,
śmierd rolnika), straty
majątkowe
FINANSOWE
Zmiany w dochodzie
z innych źródeł
(pozarolniczych)
INSTYTUCJONALNE/
PRAWNE
Ryzyka
odpowiedzialności
Skala Mezo
grupy gospodarstw/
społeczności lokalne
Skala Makro
regiony i kraje
Zmiany cen ziemi,
Wymagania sektora
przetwórstwa rolnospożywczego
Zmiany cen z powodu dużych
wahao na rynku, polityki
przemysłowej, nowych rynków
Deszcz nawalny,
osuwanie się ziemi,
zanieczyszczenie
środowiska
Powódź, susza, szkodniki,
choroby zakaźne
Zmiany w stopach kredytowych
Zmiany w lokalnej
polityce i prawodawstwie
Zmiany w regionalnej/
krajowej polityce i prawodawstwie, prawie ochrony
środowiska i płatnościach
8
1.5 Strategie zarządzania ryzykiem.
•
Zrozumienie pochodzenia i specyfiki poszczególnych
ryzyk prowadzi do wypracowania strategii zarządzania
ryzykiem w celu zminimalizowania ryzyka dochodu
gospodarstwa
•
Rodzaje strategii
–
–
–
–
•
Strategie wewnętrzne gospodarstwa
Strategia dzielenia się ryzykiem
Poleganie na pomocy państwa
Zwiększaniu udziału pozarolniczych źródeł przychodu
Zakres szczegółowy różnych strategii
– Prewencja – zmniejszanie prawdopodobieństwa wystąpienia
niekorzystnych zjawisk
– Łagodzenie – zmniejszanie wpływu i skutków niekorzystnych
zjawisk
– Radzenie sobie/Postępowanie zaradcze – usuwanie
skutków niekorzystnych zjawisk w przypadku ich wystąpienia
9
1.6 Strategie i instrumenty.
Gospodarstwo
Rynek
Redukcja
Rozwiązania
technologiczne
Szkolenia
Łagodzenie
Dywersyfikacja
produkcji
Dzierżawa ziemi
Instrumenty pochodne (opcje i futures)
Ubezpieczenia
Kontrakty marketingowe
Sprzedaż rozproszona
Dywersyfikacja inwestycji finansowych
Praca poza rolnictwem
Radzenie
Pożyczki sąsiedzkie/
rodzinne
Dary, akcje
dobroczynne
Wyzbywanie się zasobów finansowych
Pożyczki bankowe
Dochody spoza rolnictwa
10
1.7 Ubezpieczalność ryzyk.
• Nie wszystkie ryzyka są możliwe
do ubezpieczenia
– Pewność występowania zdarzeń (np. regularna susza
w regionie, powódź na terenach zalewowych);
– Brak danych i możliwości szacowania
prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzeń;
selekcja negatywna i pokusy nadużycia;
– Ryzyka spoza „średniego” zakresu
prawdopodobieństwa – składka nieopłacalna vs.
zaporowa
• Ubezpieczenie to zawsze jest „biznes”, a nie
działalność pomocowa.
11
2.Zarządzanie ryzykiem
w ramach WPR.
2.Zarządzanie ryzykiem w ramach WPR.
• Ryzyka produkcyjne i rynkowe przejawiają się w postaci
rosnącej zmienności rynków i niepewności produkcji ze
względu na zmiany klimatyczne,
• Wyzwania przyszłości: zachować produkcję rolną we
wszystkich częściach Europy.
• Zagrożenia tego celu:
– Ograniczona dostępność zasobów naturalnych i ziemi przy
jednoczesnym wzroście kosztów produkcji (większym niż
wzrost cen),
– Światowe zapotrzebowanie na żywność będzie masowo
wzrastać,
– Konkurencyjni rolnicy odchodzą od rolnictwa z powodu
czynników pozostających poza ich kontrolą.
13
2.1 Obecne instrumenty zarządzania
ryzykiem w WPR.
• Subsydiowanie składek ubezpieczeniowych
i funduszy wzajemnych
– ze środków krajowych oraz ze środków wspólnotowych
na podstawie art.68 Rozporządzenia Rady (WE)
Nr 73/2009 (wsparcie specjalne);
– polega na częściowym finansowaniu składek ubezpieczeń
zawieranych przez rolników od ryzyk produkcyjnych.
•
Inne rodzaje wsparcia (płatności bezpośrednie,
prewencyjne środki rozwoju obszarów wiejskich,
instrumenty rynkowe (interwencje).
14
2.1.1 Zasady subsydiowania ze środków
krajowych.
• Kraje członkowskie mogą współfinansować składki
ubezpieczeniowe z tytułu:
– Szkód spowodowanych przez działanie żywiołów
i w wyniku zdarzeń losowych,
– Szkód powstałych w wyniku niekorzystnych warunków
klimatycznych,
– Szkód spowodowanych przez choroby zwierząt i roślin.
• Subsydia wymagają akceptacji i notyfikacji przez
Komisję Europejską;
• Poziom wsparcia w poszczególnych krajach jest
zróżnicowany;
• W latach 2002-2010 notyfikowano subsydia na
ok.700 mln Euro – 13 krajów, Hiszpania oraz
Francja i Polska w czołówce użytkowników.
15
2.1.2 Zasady subsydiowania ze środków
wspólnotowych.
•
Kraje członkowskie mogą przeznaczyć do 10% krajowej koperty
płatności bezpośrednich na instrumenty zarządzania ryzkiem –
wkład finansowy w ubezpieczenia lub fundusze wzajemne,
•
Wkład finansowy może dotyczyć ubezpieczeń upraw, zwierząt
i roślin z tytułu:
– Niekorzystnych zjawisk klimatycznych,
– Chorób zwierząt lub roślin,
– Inwazji szkodników;
• Wymagania formalne:
– Straty powyżej 30% średniorocznej produkcji rolnika,
– Zdarzenie formalnie uznane (potwierdzone) przez właściwy organ danego państwa
członkowskiego.
• Wkład finansowy ograniczony dla rolnika do wysokości max. 65%
składki należnej; współfinansowany do 75% przez budżet UE.
• W roku 2010 notyfikowano subsydia ubezpieczeniowe na kwotę
236 mln Euro (w tym 177 mln Euro z budżetu UE) - 3 kraje:
Francja, Włochy, Holandia.
16
2.1.3 Notyfikacje subsydiów składek
ubezpieczeniowych w UE.
Łącznie w UE ok. 1 mld Euro
*Źródło: Komisja Europejska, Agriculture and Rural Developement
17
2.2 Ubezpieczenia dotowane w Polsce (1).
•
•
•
•
Ubezpieczenia upraw rolnych i zwierząt gospodarskich, na
podstawie Ustawy z dnia 7 lipca 2005r. (DU 150, poz. 1249
z późn. zmianami);
Ubezpieczenie jest obowiązkowe dla rolników ubiegających się
o dopłaty bezpośrednie lub korzystających z innych form
wsparcia z budżetu krajowego w przypadku wystąpienia klęsk –
obowiązek ubezpieczenia co najmniej połowy powierzchni
upraw od co najmniej 1 ryzyka;
Niespełnienie obowiązku podlega karze pieniężnej w wysokości
2 Euro od 1 ha;
Dotacje z budżetu państwa stosowane są do składek z tytułu
ubezpieczeń zawartych od zdarzeń:
– Dla produkcji roślinnej: huraganu, powodzi, deszczu nawalnego,
gradu, pioruna, obsunięcia się ziemi, lawiny, suszy, ujemnych skutków
przezimowania lub przymrozków wiosennych,
– Dla produkcji zwierzęcej: huraganu, powodzi, deszczu nawalnego,
gradu, pioruna, obsunięcia się ziemi, lawiny, uboju z konieczności.
18
2.2 Ubezpieczenia dotowane w Polsce (2).
•
•
Poziom dopłat wynosi 50% składki do 1 ha upraw rolnych i 50%
składki do 1 szt. zwierzęcia gospodarskiego;
Ustalone ustawowo są również granice stawek taryfowych:
– dla poszczególnych upraw – obecnie max 6% sumy ubezpieczenia,
projektowane 9-12% dla różnych grup –
– dla zwierząt 0,5% sumy ubezpieczenia
•
•
powyżej których dopłaty nie przysługują;
Minister właściwy do spraw rolnictwa określa corocznie, w drodze
rozporządzenia, maksymalne sumy ubezpieczenia dla
poszczególnych upraw rolnych i zwierząt gospodarskich;
Obecnie MRiRW zawarł na 2011 r. umowy w sprawie dopłat z 4
zakładami ubezpieczeń:
–
–
–
–
Powszechny Zakład ubezpieczeń S.A.,
Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych „TUW”,
Concordia Polska Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych,
HDI Asekuracja Towarzystwo Ubezpieczeń S.A.
19
2.3 Cele KE i plany na przyszłość (1).
• Zwiększyć efektywność radzenia sobie z
niestabilnością i niepewnością dochodów na rynkach
rolnych bez względu na źródło ich pochodzenia
(produkcyjne czy rynkowe);
• Wprowadzić nowe instrumenty zarządzania
ryzykiem:
– Rozszerzenie zakresu subsydiowania ubezpieczeń
na ryzyka tzw. ubezpieczeń majątkowych
ogólnych (ryzyka ekonomiczne – np. ubezpieczenie
przychodu/dochodów);
– Wprowadzenie Instrumentu Stabilizacji Dochodów
–IST (Income Stabilisation Tool);
20
2.3 Cele KE i plany na przyszłość (2).
Propozycje dodatkowe/najnowsze:
• Wprowadzenie rozwiązań ubezpieczeniowych nie
powiązanych z bezpośrednimi wynikami rolnika –
ubezpieczenia indeksowe;
• Obniżenie technicznych wymagań do subsydiowania
ubezpieczeń (np.30% strat, formalne potwierdzenie
zdarzenia),
• Wprowadzenie Programu Stabilizacji Przychodów
(Revenue Stabilisation Scheme)– alternatywnego dla IST;
• Powołanie nowego funduszu kryzysowego - Globalnego
Funduszu Zarządzania Ryzykiem Rolnym (Global
Agricultural Risk Management Fund).
21
2.3.1 IST – Instrument Stabilizacji Dochodów.
Założenia.
• IST – Income Stabilisation Tool
– Rekompensata dla rolników w przypadku poważnych
spadków dochodów, płacona bez względu na przyczynę
zmian dochodu (plony, ceny, koszty surowców);
– Rząd działa jako ubezpieczyciel – samodzielnie ponosi
koszty rekompensat, a nie jako udział w składce;
– Koszty rekompensat IST są szacowane na podstawie
danych historycznych.
• Kwestie otwarte
– Definicja dochodu (suma przychodów z rynku minus
koszty);
– Poziom spadku dochodów uprawniający do
rekompensaty (przynajmniej 30%, nie więcej niż 70%);
– Obowiązkowość/dobrowolność instrumentu;
– Osobiste zaangażowanie rolnika.
22
2.3.1 IST - Analiza gospodarstw z 30% spadkiem
dochodów w stosunku do średniej.
mln Euro
18 000
15 000
% gospodarstw
30%
23%
23%
22%
22%
20%
12 000
25%
20%
20%
20%
18%
17%
16%
9 000
14%
13%
15%
6 000
10%
3 000
5%
0
0%
1998
1999
2000
2001
Rekompensata EU-9
Rekompensata EU-15
2002
2003
2004
2005
2006
2007
% gospodarstw EU-15
% gospodarstw EU-9
*Dane KE-DG AGRI L3 - EU FADN: Dochód gospodarstwa brutto zastosowany jako wskaźnik dochodu;
Średnia roczna rekompensata dla EU-15 za lata 1998-2007,dla EU-9 średnia za lata 2006-2007; brak danych
dla Malty, Bułgarii i Rumunii).
23
2.3.1 IST - Średni udział gospodarstw uprawnionych
do rekompensat – szacunki na kraje.
*Dane KE-DG AGRI L3 - EU FADN: Dochód gospodarstwa brutto zastosowany jako wskaźnik dochodu;
Średnia roczna rekompensata dla EU-15 za lata 1998-2007,dla EU-9 średnia za lata 2006-2007; brak danych
dla Malty, Bułgarii i Rumunii).
24
2.3.1 IST w Polsce – możliwości i ograniczenia.
• Ewidencja dochodów rolników – brak systemu
podatku dochodowego;
• Szacunki wg danych FADN – ograniczenia ich
wykorzystania;
• Potrzeba danych historycznych– odroczenie w czasie
wprowadzenia instrumentu.
25
2.3.2 Towarzystwa Ubezpieczeń
Wzajemnych.
• Idea działania:
– Forma prawna działania towarzystwa ubezpieczeniowego
(obok spółki akcyjnej);
– Każdy ubezpieczony członek jest współwłaścicielem
Towarzystwa;
– Celem działalności jest zaspokojenie potrzeb ubezpieczonych,
a nie maksymalizacja zysku.
• W Polsce przedwojennej działało kilkadziesiąt towarzystw
ubezpieczeń wzajemnych, a najbardziej znanym był PZUW;
• Obecnie w Polsce działa 8 TUW:
– w dziale ubezpieczeń na życie: Macif Życie TUW,
TUW „Rejent-Life”;
– w dziale ubezpieczeń majątkowych: Concordia Polska TUW,
TUW Cuprum, Pocztowe TUW, TUW SKOK, TUW TUW,
TUW TUZ
26
2.3.2 Jak działają TUW (na przykładzie Holandii).
• Większość firm ubezpieczeniowych oferujących ubezpieczenia rolne w Holandii jest zorganizowanych w formie TUW;
• Często oferują tylko specjalną, nacelowana ochronę (wybrane
ryzyka) lub działają na ograniczonym terenie;
Ubezpie- Grupa producentów
czyciel
rolnych
Ryzyka ubezpieczalne
Potapol
Producenci
ziemniaków
Szczególne choroby ziemniaków
Avipol
Producenci kurczaków
(broilerów)
Szczególne choroby drobiu
• Małe TUW wypełniają nisze rynkowe, których nie pokrywają
duże firmy ubezpieczeniowe (ryzyko nadużyć, selekcja
negatywna, braki informacyjne);
• Są powiązane z dużymi ubezpieczycielami (reasekuracja).
27
2.3.2 Przewagi i słabości TUW.
• Nacelowane na specyficzne ryzyka i grupy odbiorców lepiej
radzą sobie z problemami nadużyć i braku informacji.
• Oferują produkty niedostępne u dużych
i zdywersyfikowanych ubezpieczycieli.
• Elastyczne zasady pobierania składek, dostosowane do
zmiennych możliwości finansowych klientów.
• Silne poczucie własności i zaufania wśród udziałowców.
*
• Posiadają ograniczoną wytrzymałość finansową ze względu
na małą wielkość i słabą dywersyfikację portfela.
• Podatne na naciski udziałowców w procesie decyzyjnym.
• Potrzebują rządowego wsparcia reasekuracyjnego.
• Pożądane zachęty rządowe do kreowania tego typu firm
(zasilenie kapitału początkowego, ekspertyzy rozwojowe
rynku, itp.)
28
3.Podsumowanie.
3.1 Zestawienie głównych propozycji KE.
Narzędzia
Zmiany
Wzmocnienie
obecnych
narzędzi
Subsydia
ubezpieczeniowe,
fundusze wzajemne
Rozszerzenie zakresu
poprzez włączenie
ubezpieczeo dochodu i
ubezpieczeo indeksowych,
zmniejszenie ograniczeo dla
płatności
IST
Narzędzie stabilizacji
dochodów
Nowy instrument
Fundusz
kryzysowy
Klęskowy fundusz
rolny
Nowy instrument
30
3.2 Potencjalne ekonomiczne skutki
instrumentów (1).
Ubezpieczenia i fundusze wzajemne
• Rynek ubezpieczeń rolnych nie będzie się rozwijał bez
subsydiów, tylko niektóre ryzyka mogą być ubezpieczane
zyskownie bez subsydiów;
• Ubezpieczenia i fundusze wzajemne są alternatywnym
rozwiązaniem do pomocy klęskowej;
• Złagodzenie wymagań (progi strat) w odniesieniu do
ubezpieczeń może spowodować wzrost zainteresowania
nimi rolników;
• Wspieranie funduszy wzajemnych przysparza korzyści
również poza sektorem, innym organizacjom w łańcuchu
towarowym.
31
3.2 Potencjalne ekonomiczne skutki
instrumentów (2).
IST
• Oferta kompleksowego pakietu zarządzania
ryzykiem i wsparcia może ograniczać podejmowanie
inicjatywy własnej rolników w zakresie strategii na
poziomie gospodarstwa czy zawierania ubezpieczeń;
• Przy długoterminowym (wieloletnim) stałym spadku
dochodów płatności IST spadną do 0;
• Opieranie uprawnień do rekompensat na rocznym
dochodzie rolnika zawsze odsuwa w czasie realizację
płatności.
32
3.3
Obciążenia administracyjne
i uproszczenie procedur.
Ubezpieczenia i fundusze wzajemne
• Zmiany nie spowodują dodatkowych obciążeń.
IST
• Potrzeba dużej ilości informacji i czasu na ich
przetwarzanie;
• Brak jednolitego systemu podatkowego w UE.
33
Dziękuję bardzo.
[email protected]