WYROK Sądu Apelacyjnego w Gdansku z dnia 12 grudnia 2008 r. III

WYROK
Sądu Apelacyjnego w Gdansku
z dnia 12 grudnia 2008 r.
III AUa 867/08
Skład orzekający: SSA BoŜena Grubba
SSA Małgorzata Gerszewska (spr.)
SSA Małgorzata Węgrzynowska – Czajewska
Teza:
1.
Warunkiem nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26
stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn. Dz. U. z 1997 r. Nr 56 poz. 357 ze
zmianami) jest rozwiązanie przez nauczyciela – na swój wniosek lub w
okolicznościach wymienionych w ust. 1a art. 88 KN. – stosunku pracy. Dotyczy to
równieŜ nauczycieli urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia
1969 r. (ust. 2a art. 88 Karty Nauczyciela).
2.
Sąd
Ubezpieczeń
rozpoznający
odwołanie
od
decyzji
organu
rentowego
odmawiającej prawa do świadczenia rozstrzyga o prawie do konkretnego
świadczenia, nie zaś o jego poszczególnych elementach składających się na to
świadczenie. Przyznając prawo do świadczenia nie stwierdza w sentencji wyroku
okoliczności faktycznych, a do takich naleŜy ustalenie okresów pracy w
szczególnym charakterze. Odmawiając ubezpieczonej prawa do emerytury Sąd nie
tylko nie jest zobligowany do wskazania, które okresy pracy w szkolnictwie uznaje
za udowodnione, ale równieŜ nie ma do tego podstaw prawnych.
Z uzasadnienia:
Decyzją z dnia 15 listopada 2007 r. pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Oddział w E. odmówił wnioskodawczyni A. G. – J. prawa do emerytury na podstawie ustawy
z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela / tekst jedn. Dz. U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze
zmianami/.
W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, Ŝe ubezpieczona udowodniła okres pracy w
wymiarze 26 dni, 10 miesięcy i 2 dni w tym 16 lat, 7 miesięcy i 14 dni w szkolnictwie
specjalnym.
W odwołaniu od decyzji wnioskodawczyni podniosła, Ŝe w jej ocenie do staŜu
nauczycielskiego organ rentowy powinien doliczyć okresy zwolnień lekarskich, urlopów
macierzyńskich i urlopu dla poratowania zdrowia.
Organ rentowy w odpowiedzi wniósł o oddalenie odwołania podnosząc dodatkowo,
Ŝe ubezpieczona nadal pozostaje w zatrudnieniu.
Wyrokiem z dnia 21 lutego 2008 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w E. oddalił odwołanie wskazując następujące motywy rozstrzygnięcia:
Wnioskodawczyni A. G. - J., urodzona 15 marca 1958 roku, złoŜyła do pozwanego w
dniu 22 maja 2007 roku wniosek o emeryturę.
Od 1 września 1984 r. wnioskodawczyni zatrudniona jest w Z. P. O. - W. w E. jako
wychowawca.
Wnioskodawczyni udowodniła łącznie 26 lat, 10 miesięcy i 2 dni okresów składkowych i
nieskładkowych.
Sąd I instancji wskazał, Ŝe zgodnie z art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r.
Karta Nauczyciela nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia w tym 20 lat
wykonywania pracy w szczególnym charakterze, zaś nauczyciele szkół, placówek, zakładów
specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich dwudziestopięcioletni okres
zatrudnienia w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie
specjalnym, mogą - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę. Sąd
przytoczył równieŜ treść ust. 2a art. 88 KN dotyczącego nauczycieli urodzonych po 31 grudnia
1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r.
Sąd Okręgowy podkreślił, Ŝe wymienione warunki muszą być spełnione łącznie, co
oznacza, Ŝe niespełnienie chociaŜby jednego z nich uniemoŜliwia nauczycielowi uzyskania
prawa do emerytury na podstawie art. 88 KN. Ubezpieczona na dzień składania wniosku o
emeryturę jak równieŜ na dzień wydania decyzji pozostawała w stosunku pracy, a zatem nie
spełniała jednego z trzech warunków bezwzględnie wymaganych do przyznania emerytury na
podstawie Karty Nauczyciela, co skutkowało ty, Ŝe Sąd nie uznał za konieczne wypowiadanie
się, co do pozostałych warunków.
W dalszych rozwaŜaniach Sąd podkreślił, Ŝe ustawą z dnia 23 sierpnia 2007 r.
zmieniona została treść art. 86 ust. 2a Karty Nauczyciela. PowyŜsza zmiana miała na celu
umoŜliwienie nauczycielom, którzy spełniają warunki do przejścia na wcześniejszą emeryturę
jej uzyskanie niezaleŜnie od terminu rozwiązania stosunku pracy. Do dnia 31 grudnia 2008 r.
muszą spełnić warunek staŜu, o którym mowa w ust. 1 art. 88 KN nie muszą natomiast do
tego dnia rozwiązywać stosunku pracy. Zgodnie z wcześniejszym brzmieniem powołanego
przepisu prawa, wskazał Sąd I instancji, warunkiem zachowania uprawnień do wcześniejszej
emerytury dla nauczycieli urodzeni po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r.,
legitymujących się staŜem pracy, o którym mowa w ust. 1 art. 88 KN było rozwiązanie przez
nich stosunku pracy do dnia 31 grudnia 2007 r. Zmiana powołanego przepisu prawa oznacza,
Ŝe ta grupa nauczycieli -chcąc przejść na wcześniejsza emeryturę - musi do dnia 31 grudnia
2008 r. spełnić warunek staŜu pracy, nie musi natomiast rozwiązywać stosunku pracy.
Mając powyŜsze na uwadze - Sąd Okręgowy na zasadzie art. 47714 § 1 k.p.c. orzekł
jak w sentencji.
Apelację od wyroku wywiodła ubezpieczona zaskarŜając go w całości.
W uzasadnieniu apelacji ubezpieczona - powołując się na pismo W. P. z dnia 31
stycznia 2007 r. ( Nr Sen...) skierowane do Wiceprezesa Zarządu Głównego ZNP K. B. wskazała, Ŝe przed rozwiązaniem stosunku pracy ma prawo do rozstrzygnięcia, czy posiada
ponad 20 letni okres pracy pedagogicznej. Z uwagi na to, Ŝe nadal jest zatrudniona nie
kwestionowała
decyzji
ZUS,
co
do
odmowy
przyznania
prawa
do
emerytury.
Zakwestionowała natomiast przyjęty przez pozwanego staŜ pracy pedagogicznej, z którego
niezasadnie - w jej ocenie - wyłączono okresy zwolnień lekarskich, urlopów macierzyńskich,
urlopów wychowawczych i urlopu dla poratowania zdrowia. Zdaniem skarŜącej ZUS
niezasadnie powołał się na treść art. 32 ust. 1a ustawy FUS bowiem przepis ten wszedł w
Ŝycie dopiero 1 lipca 2004 r. i nie moŜe działać wstecz. Zarzuciła Sądowi, Ŝe nie zajął
stanowiska w tej priorytetowej dla niej kwestii.
Sąd Apelacyjny zwaŜył, co następuje:
Apelacja ubezpieczonej nie zasługuje na uwzględnienie.
Niespornym jest, Ŝe A. G. - J. ( urodzona 15 marca 1958 r. ) składając wniosek o
emeryturę domagała się jej przyznania w oparciu o przepis art. 88 ust. 2a ustawy z dnia 26
stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela. Do wniosku o emeryturę dołączyła dokumenty
(świadectwo pracy, zaświadczenia, oświadczenie, zeznania świadków) potwierdzające
przebieg jej zatrudnienia. W oparciu o te dowody organ rentowy ustalił staŜ pracy skarŜącej
na 26 lat, 10 miesięcy i 2 dni okresów składowych i nieskładkowych. Pozwany uznał jedynie
16 lat, 7 miesięcy i 14 dni pracy w szkolnictwie specjalnym uprawniających do nabycia
emerytury w niŜszym wieku zamiast wymaganych przepisami 20 lat, o których mowa w ust. 1
art. 88 KN. Z akt emerytalnych ubezpieczonej wynika, Ŝe w okresach od 26 listopada 1986r.
do 30 sierpnia 1987 r. i od 19 kwietnia 1988 r. do 27 listopad 1991 r. przebywała na urlopie
wychowawczym, zaś od 29 listopada 1995 r. do 27 listopada 1996 r. korzystała z urlopu dla
poratowania zdrowia. Niespornym jest równieŜ to, Ŝe A. G. - J. po 15 listopada 1991 r.
korzystała ze zwolnień lekarskich z tytułu choroby.
Wskazując na powyŜsze organ rentowy zaskarŜoną decyzją z dnia 15 listopada 2007 r.
odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury nauczycielskiej. Kwestią wymagającą
wyjaśnienia pozostało, wobec wydania negatywnej decyzji przez organ rentowy, to, czy do
okresu pracy w szkolnictwie specjalnym naleŜy zaliczyć równieŜ okresy urlopów
wychowawczych, urlopu dla poratowania zdrowia i okresów zwolnień lekarskich.
Niespornym jest, Ŝe wnioskodawczyni zarówno na dzień wydania decyzji przez organ
rentowy, orzekania przez Sąd Okręgowy jak i Sąd Odwoławczy pozostawała w stosunku
pracy.
Art. 88 ustawy Karta Nauczyciela, wskazany przez Sąd I instancji, w sposób
szczegółowy reguluje zasady nabywania przez nauczycieli emerytury bez względu na wiek.
Jedynym odesłaniem do ustaw FUS jest ust. 2 tego przepisu prawa dotyczący podstawy
wymiaru. Warunkiem skorzystania z prawa do wcześniejszej emerytury nauczycielskiej jest
legitymowanie się 30 letnim okresem zatrudnienia, w tym 20 letnim okresem wykonywania
pracy w szczególnym charakterze. Z art. 86 KN wynika, Ŝe nauczyciel zaliczany jest do
pracowników wykonujących pracę w szczególnym charakterze. Odnośnie nauczycieli
zatrudnionych w szkołach, placówkach, zakładach specjalnych, zakładach poprawczych i
schroniskach dla nieletnich ustawodawcę wprowadził wymóg 25 letniego okresu zatrudnienia
w tym 20 lat wykonywania pracy w szkolnictwie specjalnym - ust. 1.
Przy ustalaniu 30-letniego ( bądź 25 - letniego ) okresu zatrudnienia uwzględnia się
okresy składkowe i nieskładkowe wymienione w art. 6 i 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych a takŜe okresy pracy w
gospodarstwie rolnym, o których mowa w art. 10 ustawy FUS. Zgodnie z regulacją zawartą w
art. 5 ust. 2 cytowanej ustawy okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze
nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Do 20-letniego okresu pracy
nauczycielskiej zalicza się natomiast okresy pracy w wymiarze, co najmniej połowy
obowiązkowego wymiaru zajęć (art. 91b ust. 1). Ustawodawca nie bez przyczyny posługuje
się w art. 88 KN pojęciem „zatrudnienia" i „wykonywania pracy". Przez wykonywanie pracy
rozumieć zatem naleŜy nie samo pozostawanie w stosunku pracy ale faktyczne jej
świadczenie. Przemawia za tym nie tylko wykładnia logiczna, ale równieŜ gramatyczna. Do
wymaganych 20 lat pracy na stanowisku nauczyciela nie podlegają zatem wliczeniu okresy
urlopu macierzyńskiego, urlopu wychowawczego, urlopu dla poratowania zdrowia, czy teŜ
okresy pobierania zasiłków chorobowych (tak Sąd NajwyŜszy w wyroku z dnia 6 czerwca
2006r., sygn. akt UK 38/05 i wyroku z dnia 22 lutego 2008 r. w sprawie I UK 228/07 - nie
publ.). Mając powyŜsze na względzie uznać naleŜy, Ŝe apelująca nie spełnia warunku 20 letniego okresu wykonywania pracy w szkolnictwie specjalnym.
Jak słusznie podkreślił Sąd Okręgowy warunkiem skorzystania przez nauczyciela z
wcześniejszej emerytury jest nie tylko posiadanie określonego wyŜej staŜu pracy, ale równieŜ
nie przystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego i rozwiązanie - na wniosek - stosunku
pracy. Warunki te muszą być spełnione łącznie. Niespełnienie jednego z nich uniemoŜliwia
nauczycielowi uzyskania prawa do emerytury na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela. Z
brzmienia powołanego przepisu prawa wynika jednoznacznie, Ŝe nauczyciel nabywa prawo
do emerytury po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy lub w okolicznościach
wymienionych w ust. 1a art. 88 KN. Regulacja zawarta w art. 88 ust. 2a KN nie oznacza, Ŝe
nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r. a przed dniem 1 stycznia 1969 r. mogą
skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury bez rozwiązania stosunku pracy. Przepis art.
88 ust. 2a KN i jego ostatnia zmiana dokonana ustawą z dnia 7 września 2007 r. ( Dz. U. Nr
191, poz. 1369) umoŜliwia jedynie nauczycielom, którzy do dnia 31 grudnia 2008 r. spełnią
warunek staŜu pracy ( ogólnego i w szczególnym charakterze określonego w ust. 1) uzyskania
prawa do wcześniejszej emerytury niezaleŜnie od daty złoŜenia wniosku o rozwiązanie
stosunku pracy. Przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury nauczycielom urodzonym po
31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. bez konieczności rozwiązania stosunku pracy
stanowiłoby przejaw dyskryminacji nauczycieli urodzonych przed 1 stycznia 1948 r. nie moŜe
zostać zaakceptowane.
Odnosząc się do Ŝądania ubezpieczonej, zawartego w apelacji, wskazać naleŜy, Ŝe
organ rentowy wydając decyzję rozstrzyga o prawie do konkretnego świadczenia, nie zaś o
jego poszczególnych elementach składających się na to świadczenie. Taką samą rolę spełnia
Sąd Ubezpieczeń rozpoznający odwołanie od decyzji odmawiającej prawa do świadczenia.
Przyznając prawo do świadczenia nie stwierdza w sentencji wyroku okoliczności
faktycznych, a do takich naleŜy ustalenie okresów pracy w szczególnym charakterze. Sąd
Okręgowy odmawiając ubezpieczonej prawa do emerytury nie tylko nie był obligowany do
wskazania, które okresy pracy w szkolnictwie uznaje za udowodnione, ale równieŜ nie miał
do tego podstaw prawnych. Podstaw takich nie znajduje równieŜ Sąd Apelacyjny.
Reasumując uznać naleŜy, Ŝe zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw
do przyjęcia, Ŝe wnioskodawczyni legitymuje się dwudziestoletnim okresem wykonywania
pracy nauczycielskiej (w szkolnictwie specjalnym). SkarŜąca nie rozwiązała równieŜ
stosunku pracy a zatem nie spełnia warunków uprawniających do nabycia prawa do
emerytury na zasadzie art. 88 ust. 1 i ust. 2a Karty Nauczyciela.
Mając powyŜsze na względzie Sąd Apelacyjny na zasadzie powołanych przepisów
prawa oraz art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.