emulsje fotograficzne w płynie - Pracownia Fotograficzna zsp tarnow

emulsje fotograficzne w płynie - Pracownia Fotograficzna zsp tarnow

emulsje fotograficzne
w p³ynie
Wielu z nas obiło się o uszy, że zdjęcie - obraz sre-
browy - można uzyskać także na innym podłożu niż
papier fotograficzny. Jak to zrobić w warunkach amatorskiej ciemni czarno-białej?
Robert Urbañski
W ofertach niektórych firm
znajduje się produkt o nazwie
,,emulsja fotograficzna w płynie’’. Na naszym rynku proponuje go Tetenal Polska, pod
nazwą ,,Work’’, Sterling Photographic dysponuje emulsją
,,LE30’’ brytyjskiego producenta Fotospeed a Imphot Photo Imaging - wytwarzaną
w Chorwacji emulsją dystrybuowaną przez Jessopsa. Ze
względu na niewielki popyt na
produkt tego typu jego sprzedaż odbywa się najczęściej
wyłącznie na zamówienie. Ponieważ właściwości i sposób
użycia wszystkich wymienionych emulsji są bardzo podobne, postaram się opisać ogólnie swoje wrażenia na temat
ich zastosowania, zwracając
uwagę na pewne istotne problemy z tym związane.
przygotowanie
emulsji i pod³o¿a
,,Emulsją w płynie’’ możemy pokryć prawie każdy rodzaj podłoża (papier, płótno,
drewno, ceramikę, szkło, tworzywa sztuczne) z wyjątkiem
powierzchni
metalowych,
gdyż emulsja może wchodzić
z metalem w reakcje chemiczne. Emulsja pakowana jest
w czarne światłoszczelne buteleczki i jest... w stanie stałym.
Aby wylać ją na podłoże musimy doprowadzić ją do stanu
płynnego. W tym celu butelkę
zanurzamy w pojemniku z wodą o temperaturze około 40°C.
Po upływie 20 - 30 minut, delikatnie kołysząc butelką,
1
Negatyw Fomapan 400, wywo³any w Hydrofenie 1+1. Pozytyw: papier do pasteli Tiziano, emulsja Jessops rozcieñczona 1+1, na³o¿one dwie warstwy, wywo³ywacz W-35, utrwalacz garbuj¹cy 2M-UG.
Testowane ,,emulsje w p³ynie’’ - Work Tetenala oraz emulsja Jessopsa
sprawdzamy czy jej zawartość
przeszła w stan płynny. Nie
należy trząść butelką, aby nie
powodować spienienia emulsji, co poważnie utrudniło by
dalszą pracę, ani przekraczać
temperatury 45°C, gdyż może
to spowodować uszkodzenie
emulsji.
W czasie podgrzewania
emulsji możemy zająć się
przygotowaniem podłoża. Jeżeli zamierzamy pokrywać
płótno, to powinniśmy je
wcześniej wyprasować, chyba
że chcemy celowo zastosować
gniecione. Powierzchnie ceramiczne i szklane trzeba odtłuścić przy pomocy czystego
spirytusu
rektyfikowanego
(spożywczego). Jeżeli emulsja
nie będzie chciała przywierać
do podłoża, to spróbujmy
przedtem nanieść na nie rozpuszczoną żelatynę spożywczą, po czym poczekać, aż wyschnie.
Firma Fotospeed podaje inny
sposób przygotowania podłoża.
Emulsję rozcieńczamy wodą
w stosunku 1 część emulsji + 9
części wody i takim roztworem
,,malujemy’’ podłoże. Następnie
tę warstwę wstępną poddajemy
kąpieli utrwalającej, płukaniu
i suszeniu.
Po przygotowaniu podłoża
i doprowadzeniu (poprzez podgrzanie) emulsji do stanu płyn-
nego możemy przystąpić do wykonania właściwej warstwy
światłoczułej.
nanoszenie emulsji
na pod³o¿e
Wszystkie opisane dalej
czynności wykonujemy w ciemni. Dopuszczalne jest użycie
ochronnego światła ciemniowego czerwonego lub lepiej oliwkowego. Powinno być ono
odbite od ściany w celu osłabienia jego siły.
Bezpośrednie skierowanie
źródła światła na pokrywane
emulsją podłoże, nawet z odległości 1-1,5 metra, może spowodować jej częściowe zaświetlenie, co objawi się w postaci
zadymienia obrazu. Trzeba bowiem pamiętać, że pokrywanie
podłoża warstwą światłoczułą
trwa zwykle kilka minut.
Po sprawdzeniu, że w ciemni panuje ,,bezpieczne światło’’
otwieramy
butelkę
z emulsją. Do pokrywania
podłoża stosujemy miękkie
pędzle fotograficzne, do malowania obrazów lub kosmetyczne (nie powinny mieć barwionego włosia) a także wałeczek do farb olejnych, który
może nam też posłużyć do wyrównywania warstwy światłoczułej. Jeżeli chcemy nanosić
emulsję na płótno, to możemy
je wcześniej ułożyć na kawałku szyby. W przypadku pokrywania emulsją kartek papieru
przyda nam się kilka szpilek,
którymi mocujemy kartki do
sklejki lub dykty - zapobiegnie
to ich zwijaniu.
Niewielką ilość emulsji wylewamy na podłoże (dla for-
Narzêdzia do nak³adania emulsji: pêdzelek
i wa³eczek oraz szpilki do przypinania pod³o¿a, aby siê nie zwija³o podczas suszenia
Wylewanie emulsji na pod³o¿e
Rozprowadzanie emulsji pêdzlem po pod³o¿u
Wyrównywanie warstwy œwiat³oczu³ej wa³kiem
„Teatr na Wyspie w £azienkach Królewskich”.
Negatyw Fomapan T200, wywo³any w W-37.
Pozytyw: papier do pasteli Tiziano, emulsja
Work, na³o¿one dwie warstwy, wywo³ywacz
W-35, utrwalacz garbuj¹cy 2M-UG, tonowanie
w Tiolu.
2
„Œwi¹tynia Sybilli w £azienkach Królewskich”.
Negatyw Fomapan 200T, wywo³any w W-37.
Pozytyw: papier do pasteli Tiziano, emulsja Work
Tetenala, na³o¿one dwie warstwy, wywo³ywacz
W-35, utrwalacz garbuj¹cy 2M-UG. Na brzegach
obrazu widoczne s¹ ubytki spowodowane zbyt
wysok¹ temperatur¹ wody p³ucz¹cej - oko³o 30oC.
matu 18x24 cm wylewana
emulsja utworzy ,,krążek’’ średnicy około 4 cm) i rozprowadzamy pędzlem po całej powierzchni. Jeżeli celowo chcemy uzyskać na obrazie ślady
pędzla, nie musimy tego robić
zbyt starannie - wtedy wystarczy też jedna warstwa emulsji.
Jeśli natomiast zamierzamy
pokryć podłoże równomiernie,
powinniśmy malować podłożę
na krzyż (najpierw cały format
wzdłuż a potem poprzecznie),
na końcu zaś rozwałkować
warstwę wałeczkiem. Podczas
tych czynności należy uważać,
aby na pokrywanej emulsją
powierzchni nie powstawały
pęcherzyki powietrza.
suszenie
pokrytych emulsj¹
powierzchni
Pokryte emulsją powierzchnie pozostawiamy do wysuszenia. Aby proces ten skrócić do
minimum możemy zastosować
strumień zimnego powietrza
z suszarki do włosów. Ja za-
wieszam nad suszonymi powierzchniami
wiatraczek,
używany latem do ochłody w ten sposób udało mi się
skrócić czas suszenia do około pół godziny. Podczas suszenia powinniśmy wyłączyć
oświetlenie w ciemni. Emulsja
musi być wysuszona bardzo
dokładnie, ponieważ wilgotna
ma inną światłoczułość niż sucha. Jeśli stwierdzimy, że nie
zadowala nas równomierność
naniesienia warstwy emulsji,
po jej wysuszeniu ,,malujemy’’ ją emulsją jeszcze raz.
Wysuszone powierzchnie
papierowe lub płócienne możemy przechowywać w opakowaniach po papierze fotograficznym. Powierzchnie ceramiczne szklane lub drewniane
- zależnie od gabarytów
przedmiotów, na których one
się znajdują - powinniśmy
przechowywać w światłoszczelnych pudełkach lub pomieszczeniach.
Producent nie określa okresu
przydatności do użycia emulsji
po jej naniesieniu na podłoże,
zatem możemy przyjąć, że jest
on taki jak termin ważności samej emulsji. Przechowywałem
w światłoszczelnym pudełku
papier z naniesioną emulsją
przez ponad dwa miesiące i nie
stwierdziłem ujemnego wpływu na jej właściwości.
naœwietlanie
Naświetlania
pokrytych
emulsją, uczulonych na światło
powierzchni, dokonujemy pod
powiększalnikiem - podobnie
jak w przypadku tradycyjnych
papierów
fotograficznych
(patrz artykuły w foto 12/99
i 2/2000). Emulsja Work ma
gradację odpowiadającą papierom o kontraście normalnym 2.
Emulsja Jessopsa jest od niej
nieco bardziej kontrastowa
(coś pomiędzy gradacją twardą
a normalną). Jeżeli chcemy obniżyć jej kontrastowość powinniśmy ją - przed nałożeniem rozcieńczać wodą w proporcji
1+1. Firma Fotospeed zaleca
rozcieńczenie swojej emulsji
w stosunku 1 część emulsji
+ 4 części wody.
„Park Ujazdowski w Warszawie”. Negatyw Ilford
SFX, naœwietlony z filtrem czerwonym, wywo³any
w ID-11. Pozytyw: papier do pasteli Tiziano,
emulsja Jessops, na³o¿one dwie warstwy,
wywo³ywacz W-35, utrwalacz garbuj¹cy 2M-UG.
3
Przed przystąpieniem do
właściwego naświetlania warto za każdym razem przeprowadzać naświetlanie próbek,
aby dobrać właściwy czas.
obróbka
chemiczna
Obróbkę chemiczną naświetlonych powierzchni pokrytych ,,emulsją w płynie’’ przeprowadzamy analogicznie jak
tradycyjnych papierów fotograficznych (patrz artykuł
w foto 12/99). Wywoływanie powinno trwać około 2-2,5
minuty. Przerywania należy
dokonać w czystej wodzie,
gdyż kąpiele kwaśne mogą
mieć ujemny wpływ na niektóre rodzaje podłoży. Tetenal
poleca dodanie do kąpieli
przerywającej substancji garbującej Tetenal Hardener (ja
tego akurat nie stosuję).
Utrwalanie najlepiej jest przeprowadzać w utrwalaczu garbującym - sam używam utrwalacza garbującego Firmy Fotograficznej 2M. Zastosowanie
tego typu utrwalacza jest niezbędne, bowiem w przeciwnym wypadku podczas płukania końcowego mogło by dojść
do zmycia obrazu pozytywowego z podłoża. Kto nie wierzy, niech spróbuje.
Podczas całego procesu
obróbki temperatura powinna
wynosić około 20°C i nie należy jej przekraczać, bowiem
doprowadza to zwykle to zmycia warstwy światłoczułej
z podłoża. Latem podczas
upałów trudno jest utrzymać
taką temperaturę. Mogę jedynie powiedzieć, że - ze skutkiem pozytywnym - udało mi
się wykonać obróbkę emulsji
Work w temperaturze roboczej
24°C, jednak do płukania używałem już wody schłodzonej
do 20°C.
W przypadku podłoży nasiąkliwych (papier, płótno, drewno) ostateczne płukanie powinno trwać około 20 minut.
Jeśli emulsja nałożona jest na
podłoże ceramiczne lub szklane czas płukania możemy
skrócić do kilku minut.
uwagi na koniec
Otrzymany obraz pozytywowy na podłożu pokrytym
,,emulsją w płynie’’ możemy
poddać tonowaniu - tak jak
zwykły papier fotograficzny
(patrz artykuł w f o t o
3/2000). Jeśli mamy zamiar to
zrobić, powinniśmy pamiętać,
że podczas naświetlania pod
powiększalnikiem
światła
obrazu muszą być mocniej naświetlone (w procesie tonowania obraz w światłach ulega
dużemu osłabieniu), natomiast
cienie nie powinny być ,,smoliste’’.
Należy stanowczo podkreślić, iż uzyskany obraz pozytywowy na pokrytym ,,emulsją
w płynie’’ podłożu - pomimo
garbowania emulsji - nie powinien być wystawiany na bezpośrednie działanie czynników
atmosferycznych, głównie deszczu i wilgoci. Pamiętajmy
także, że uzyskane przez nas
obrazy na podłożu ceramicznym znacznie różnią się trwałością od obrazów stosowanych na przykład w fotografiach nagrobkowych - które
wykonywane są innymi technikami. Dla lepszego zabezpieczenia przed wilgocią możemy
obraz pokryć ochronną warstwą lakieru akrylowego.
Wydaje mi się że ,,emulsja
w płynie’’ stanowi ciekawe
urozmaicenie w fotografii
czarno - białej. Nakładając ją
na różne rodzaje papierów czy
kartonów o widocznych fakturach możemy uzyskać efekty,
niedostępne przy wykonywaniu odbitek na tradycyjnych
papierach
fotograficznych.
A zastosowanie jako podłoża
płótna lub drewna pozwoli
wzbudzić zaciekawienie ogladających uzyskane na nich,
wyjątkowo oryginalne, zdjęcia. Życzę miłej zabawy.
T
4