załączniku

„… cierpienie może być przetworzone nie tylko w sztukę ale i w życie.”
Francie Shapiro
23 lutego został ustanowiony Ogólnopolski Dzień Walki z Depresją – W Polsce ten dzień został
ustanowiony przez Ministerstwo Zdrowia w 2001 roku. Ideą święta jest upowszechnienie wiedzy na
temat depresji i zachęcenie do leczenia.
Najczęściej wymieniane objawy depresji to:



obniżenie nastroju,
zmniejszenie albo zanik odczuwania radości i przyjemności,
częściej odczuwany lęk i niepokój.
W skrajnych przypadkach depresja może doprowadzić do samobójstwa. Depresja jest chorobą.
Czasem, w trudnych sytuacjach, przeżywamy kryzysy, którym towarzyszą stany depresyjne
i zachowania samobójcze.
Czy istnieje metoda, narzędzie, które pozwolą przeciętnemu człowiekowi rozpoznać, że ma do
czynienia z kryzysem? W kilku krokach przedstawimy, jak można to robić?
Po pierwsze, należy uznać, że funkcjonowanie człowieka odbywa się w pięciu obszarach: obszar myśli,
obszar uczuć, obszar intencji, obszar działań, obszar wrażeń. Obszary te, jak system naczyń
połączonych, przenikają się i wpływają na siebie wzajemnie. Pierwszym skutecznym narzędziem,
pozwalającym rozpoznać, jaki proces toczy się w drugim człowieku i jaki stan wywołuje (radość versus
smutek) jest obserwacja obszarów.
OBSZARY PRZYKŁADOWE REAKCJE, CHARAKTERYZUJĄCE CZŁOWIEKA W TRUDNEJ SYTUACJI, które
możemy zaobserwować
myśli
"to koniec", "beznadzieja", "to niesprawiedliwość", "o co chodzi?", "dlaczego?", "dłużej
nie wytrzymam", "chyba zwariuję", "musi być jakieś wyjście", "chaos", "co jeszcze może
mi się przydarzyć?", "jestem do niczego", "to moja wina", "co inni pomyślą?", "nie ma
wyjścia”
uczucia
złość, żal, lęk, smutek, strach, wściekłość, rozpacz, zwątpienie, bezsilność, osamotnienie,
poczucie izolacji, ból, bezradność, poczucie winy, wstyd, poczucie zagrożenia, nadzieja,
zwątpienie, apatia, tęsknota
intencje "skończyć z tym", "uciec", "zawalczyć", "schować się", "rozwiązać", "postarać się nie
pławić w emocjach", "znaleźć pomoc", "zobojętnieć", "zaakceptować", "pogodzić się
z tym", "nie zawieść pomimo wszystko", "zrobić coś by się skończyło”
działania "wycofuję się", "proszę o pomoc", "podejmuję ryzyko", "rozmawiam", "organizuję
pomoc", "tłumaczę się", "czekam", "zdobywam informacje", "nie daję poznać po sobie",
"uczę się nowych rzeczy", "walczę", "uciekam”
wrażenia spięcie, zmęczenie, bezsenność, płacz, suchość w gardle, dławienie, pocenie się,
kołatanie serca, rozkojarzenie, drżenia, tiki, zaburzenia łaknienia, mimowolne ruchy,
ucisk w żołądku, gorąco - zimno, duszność, poczucie ciężaru rąk i nóg, wrażenie ciężaru
na klatce piersiowej, ból głowy
Opracowano w Zespole Służby Medycyny Pracy i BHP
TYDZIEŃ WALKI Z DEPRESJĄ W Służbie Więziennej 23-29-2015 r.
1
Obserwacja, poznanie opisanych obszarów funkcjonowania człowieka, pozwala wyrobić sobie
subiektywny pogląd, na temat stanu, w jakim znajduje się dana osoba i spróbować ocenić, czy osoba
ta osoba zagraża sobie i innym.
Poniżej przedstawiono zestaw zachowań, wskazanych versus zakazanych do zastosowania wobec
osoby zagrożonej samobójstwem.
WSKAZANIA W KONTAKCIE Z OSOBĄ
ZAGROŻONĄ SAMOBÓJSTWEM











prowokować i zachęcać do „wygadania
się”,
tworzyć atmosferę pełnej akceptacji
(osoby zagrożonej samobójstwem),
otwarcie podejmować temat, zadawać
pytania,
ocenić zagrożenie – myśli, plany,
fantazje,
kontrolować sytuację,
wydobywać, podkreślać „mocne
strony” i zasoby wewnętrzne osoby,
odwoływać się do wcześniej przeżytych
trudnych sytuacji, z którymi osoba sobie
poradziła skutecznie,
zorganizować system wsparcia,
pokazywać tymczasowość sytuacji,
otwierać perspektywy, możliwości,
kierować do specjalisty – konkretnej
osoby (uprzedzonej o sytuacji),
wezwać pomoc lekarską.
PRZECIWWSKAZANIA W KONTAKCIE Z OSOBĄ
ZAGROŻONĄ SAMOBÓJSTWEM












zbyt szybkie oceniane – tzw.
etykietowanie,
powoływanie się na własny system
wartości,
lekceważenie problemów osoby
zagrożonej samobójstwem,
zbyt szybkie kończenie kontaktu – ze
względu na brak czasu,
ograniczanie czasu spotkania, rozmowy,
zadawanie pytań w formie
„przesłuchania”,
wymuszanie zobowiązań,
podejmowania decyzji, dokonywania
wyborów,
używanie sloganów w stylu „wszystko
będzie dobrze”, „to nie jest aż taki
problem”, „weź się w garść” itp., dawać
„dobrych rad”,
wzbudzanie poczucia winy,
ujawnianie własnych negatywnych
stanów emocjonalnych – np.:
zniecierpliwienia, zniechęcenia, złości
itp.,
zostawianie osoby bez opieki, pomocy,
obiecywanie podjęcia nierealnych
działań na rzecz osoby zagrożonej
samobójstwem.
W dalszej części przedstawiono praktyczne zastosowanie narzędzia, jakim jest „koło świadomości”
opisane przez N. Newfielda, szefa Centrum Terapii Rodzin Wydziału Medycyny Behawioralnej
Uniwersytetu Zachodniej Virginii1. Jest to proste, ale bardzo efektywne narzędzie do identyfikacji
1
Richard K. James, Burl E. Gilliland „Strategie interwencji krzyzsowej”, Wyd. PARPAMEDIA, Warszawa, 2010
Opracowano w Zespole Służby Medycyny Pracy i BHP
TYDZIEŃ WALKI Z DEPRESJĄ W Służbie Więziennej 23-29-2015 r.
2
i różnicowania treści psychicznych pojawiających się w związku z doświadczaniem jakiejś sytuacji
problemowej w pięciu obszarach funkcjonowania: myśli, uczuć, intencji, działań i wrażeń.
Codziennie kontaktujemy się z ludźmi – bliskim, współpracownikami i tymi, spotkanymi przypadkiem,
w sklepie, urzędzie, w komunikacji miejskiej. Każdy jest inny, każdy ma swoją historię. Każdy do czegoś
dąży, albo właśnie zagubił się na swojej drodze. Jedni okazują radość, inni smutek, u innych możemy
zobaczyć pasję, jest też stres, zniecierpliwienie. Takie emocje pojawiają się jako rezultat myśli – jak
myślisz, tak się czujesz i tak działasz. Co to oznacza? Mamy wpływ na to, co myślimy, czujemy i jak się
zachowujemy, ale mamy też wpływ na myśli, emocje i działania innych.
Jeżeli o sobie, innych ludziach, świecie zewnętrznym myślimy nieprzychylnie i jest to myślenie ciągłe,
towarzyszące nam bez przerwy, chronicznie, to konsekwencją będą uporczywe napięcia emocjonalne,
obniżenie nastroju, stany depresyjne, przemęczenie i przeciążenie psychiczne, a w konsekwencji
obniżenie poczucia własnej wartości. Takie negatywne myślenie jest szkodliwe dla naszego zdrowia
psychicznego, życia osobistego i zawodowego, dlatego nie tylko można ale i trzeba się temu
przeciwstawiać.
Często wręcz nakręcamy się w negatywnym myśleniu. Od myślenia „szef mnie nie lubi” poprzez
„zablokuje mój awans” do „nie ma sensu starać się w pracy, bo i tak nic dobrego mnie nie czeka”. Od
negatywnego myślenia generującego przykre uczucia prosta droga do destrukcyjnego zachowania:
rezygnacji, poddania się, ucieczki. Takie myślenie może stać się „samospełniającą przepowiednią”. Gdy
uwierzymy, że szef nie darzy nas sympatią i złamie naszą karierę, dojdziemy do wniosku, że nie warto
się starać. Następne, co nas spotka w pracy, to będzie rzeczywiście „rozmowa dyscyplinująca”.
Możemy też wpływać na to, jak myślą inni ludzie – wystarczy uważnie słuchać, tego, co mówią
i odpowiednio reagować.
Słuchanie i słyszenie – na pozór podobne słowa – w relacjach międzyludzkich mają zupełnie inne
znaczenie. Słuchanie można porównać do słuchania radia w samochodzie podczas jazdy, czy
pobieżnego oglądania telewizji śniadaniowej przy porannej kawie. Słyszenie to aktywna postać
słuchania, która objawia się całkowitym skupieniem swojej uwagi na tym, co mówi i jak mówi nasz
rozmówca. W przypadku kontaktów z osobami w kryzysie, w depresji – słowa mają szczególne
znaczenie.
Każdy może zachorować na depresję, każdy może też popełniać błędy w obchodzeniu się z taką osobą.
Warto zwracać uwagę na to, co mówimy, dobierać słowa ostrożnie i z rozwagą. Każde nieprzemyślane
zdanie, rzucone w złości, może sprawić, że ktoś poczuje się znacznie gorzej, mimo, że tego nie chcemy.
NIE MÓW:
Dlaczego należy unikać „pewnych” tekstów:
Zawsze znajdzie się
ktoś, kto ma gorzej
niż ty.
Gdy człowiek z depresją upadł już na samo dno, leży na ziemi i nie może się
podnieść, naprawdę żadnym, pocieszeniem i wsparciem jest dla niego
zdanie, że jest ktoś, kto ma gorzej. Może to tylko pogłębić negatywne myśli
i poczucie winy, że skoro w opinii innych powinno być mi „dobrze”, a ja się
czuję jak zdeptany śmieć, to coś musi być ze mną nie tak.
Nikt nigdy nie mówił,
że życie jest
sprawiedliwe.
Truizm.
Opracowano w Zespole Służby Medycyny Pracy i BHP
TYDZIEŃ WALKI Z DEPRESJĄ W Służbie Więziennej 23-29-2015 r.
3
Przestań się nad
sobą użalać.
Chyba jedno z najgorszych zdań, jakie można usłyszeć będąc w depresji. To
nie jest użalanie się nad sobą. To jest poważna choroba, która wymaga
leczenia.
Więc masz depresję.
Nie jest tak z Tobą
zawsze?
Nie, to choroba, stan przejściowy, ale niezwykle trudny i skomplikowany
do pokonania. Nie potrzebuję, żebyś mnie jeszcze wgniatał w ziemię.
Spróbuj nie być taki
depresyjny /smutny/
zdołowany.
Nie mogę. Nie potrafię. Nie da się. Dopóki nie będę się leczyć, dopóki leki
nie zaczną działać, dopóki nie przejdę psychoterapii i dopóki moja dusza
nie zacznie się sklejać w jeden kawałek, nie potrafię się cieszyć i uśmiechać
na siłę.
To Twoja wina.
Kompletna
nieprawda.
To nie moja wina. To wina choroby, zaburzeń w moim mózgu, stresu,
braku odporności, skłonności genetycznych itp. Na pewno nie moja.
Przecież nie chcę cierpieć katuszy. Nie jestem masochistą.
Wierz mi, wiem co
czujesz, mam
depresję co kilka dni.
Oj nie… Nie masz… Gdybyś miał depresję, prawdziwą depresję, zaburzenie
psychiczne, a nie chwilowy smutek, to wiedziałbyś, że takich zdań się nie
wypowiada, bo one tylko pogarszają poczucie beznadziei i niezrozumienia.
Sądzę, że Twoja
depresja jest
sposobem na
ukaranie nas.
Kolejne zdanie wpędzające w ogromne poczucie winy. W pierwszych
stadiach choroby nie da się nic poradzić na wszechogarniające poczucie
smutku, człowiek chce tylko leżeć w ciemności, prawdopodobnie modli się
o to, by się nie obudzić następnego dnia, jest smutny, płacze i nie chce mu
się nawet pójść umyć zębów. On nie karze nikogo za to. Nie robi tego
specjalnie.
Nie masz już dość?
Ciągle tylko JA, JA, JA! I znów. Poczucie winy, że wszyscy się skupiają na
osobie chorej. A ona czasem po prostu chce zniknąć.
Próbowałeś herbaty
rumiankowej?
Tak, herbaty rumiankowej, alkoholu, czekolady, smakołyków, sportu,
masaży, książek, kąpieli relaksacyjnych, ale nic nie pomaga na chorobę. Na
poważne zaburzenie. Potrzebne są leki, psychoterapia, pomoc najbliższych.
Największą krzywdę robimy sobie, gdy nie jesteśmy (nie chcemy być) świadomi tego, co w nas się
dzieje. Nie wiemy, jakie mamy myśli, nie czujemy własnych uczuć, zamykamy się na doznania z naszego
ciała. Każdy człowiek, aby móc kontaktować się z innymi, posiada również umiejętność kontaktu z
samym sobą. Być w kontakcie ze sobą, to zdawanie sobie sprawy z tego, co dzieje się w moim ciele,
jakie uczucie i emocje przeżywam, co myślę, co robię oraz umiejętność różnicowania tych zjawisk.
OBSZAR: Myśli
Żyjemy wśród ludzi i codziennie musimy dokonywać oceny tego, co się dzieje i adekwatnie do tej oceny
reagować – dzieje się to na poziomie naszych myśli. Czasem samemu trudno jest „zebrać myśli”. Moje
myśli to obszar, do którego inni ludzie mają bardzo ograniczony dostęp. To, czy podzielimy się swoimi
myślami z drugim człowiekiem, czy też zachowamy je tylko dla siebie, zależy od nas samych. W
pewnych sytuacjach dostęp do „cudzych” myśli może mieć wpływ na awans, np. kiedy osoba oceniana
zamieni myśli na słowa i dokona autoprezentacji przed przełożonym dokonującym oceny. Myśli osoby
skrajnie zdesperowanej wyrażone słowami zapewnią bezpieczeństwo w jednostce, mogą też wpłynąć
na zdrowie i życie (np. uratować życie desperatowi).
Opracowano w Zespole Służby Medycyny Pracy i BHP
4
TYDZIEŃ WALKI Z DEPRESJĄ W Służbie Więziennej 23-29-2015 r.
Jak dotąd nikt nie odkrył skutecznego sposobu odczytywania cudzych myśli, i choć są osoby, które
wierzą, że jesteśmy w stanie porozumiewać się bez słów, nasza mowa jest nadal podstawową formą
komunikacji i sposobem przekazywania myśli innym ludziom.
Nasz mózg nie lubi pustki, a w związku z tym, że nie zawsze mamy możliwość poznania cudzych myśli,
dokonujemy interpretacji czyjegoś zachowania w oparciu o dostępne, często niekompletne, informacje
i dane. Takie czytanie w myślach, reagowanie w oparciu o własne domysły na temat drugiej osoby
nieuchronnie prowadzi do pomyłek i błędów - tak powstają nieporozumienia, konflikty, kłótnie, czy
tragedie.
Aby lepiej zrozumieć reakcję innej osoby i uchronić się przed popełnieniem błędu, warto zweryfikować
swoje przekonania na temat danej sytuacji. Podstawowa zasada w komunikowaniu się - upewnij się, że
dobrze rozumiesz, co się dzieje. Umiejętność ta nie jest nam wszystkim naturalnie dana, wielu z nas
musi się jej nauczyć. Szczególna odpowiedzialność spoczywa na przełożonych. To oni muszą wiedzieć,
jak komunikować się (a to oznacza dużo więcej niż tylko „rozmawiać”) z osobą, której powierzają
obowiązki i za którą są odpowiedzialni w miejscu pracy / służby. Czasem zdarza się, że nie słyszymy
tego, co mówi do nas druga osoba. Oto bariery utrudniające słuchanie, bardzo dobrze opisane w
literaturze:

Przerywanie – stanowi ryzyko zamknięcia rozmowy (relacji) i dostępu do ważnych informacji.

Poprawianie – zniekształcenie wypowiedzi przez dostosowanie go do swojej interpretacji.

Dopowiadanie – zgadywanie intencji rozmówcy (nie musi być trafne).

„Wiem swoje” – założenie odbiorcy, że nadawca nic ciekawego nie wniesie.

Myślę sobie” – dialog wewnętrzny prowadzony w czasie wypowiedzi innej osoby.

Porady – niepotrzebne, jeśli rozmówca ich nie oczekuje.

Rutyna – założenie, że w typowych sprawach wszyscy zwracają się z tym samym.

„Mam swoje stanowisko” – wcześniej przygotowany schemat rozmowy.

Słuchanie selektywne – ignorowanie wypowiedzi sprzecznych z przekonaniami odbiorcy.
Jak zatem poznać obszar myśli drugiego człowieka? Najprościej poprzez otwartą rozmowę, w której
jest miejsce i czas, by powiedzieć o swoich odczuciach i swoim rozumieniu sytuacji, a potem dać szansę
na przedstawienie punktu widzenia drugiej stronie. Taka bezpośrednia rozmowa niestety nie zawsze
jest możliwa. Do głosu dochodzą też często silne emocje, które dodatkowo utrudniają obiektywny osąd
sytuacji i wpływają na selektywny odbiór i przetwarzanie informacji.
Myśli to nasza, całkowicie subiektywna interpretacja tego co się dzieje, przekonania, sądy
o rzeczywistości. Myśli pozwalają nadać sens (znaczenie) temu, co dzieje się „tu i teraz”. Błędne
założenia będą generowały błędne wnioski.
Wskazówki zawarte w tej broszurze mogą ci pomóc właściwie odczytać czyjeś zachowanie, odgadnąć
czyjeś myśli, ale niestety nie gwarantują, że nigdy się nie pomylisz. Każdemu z nas zdarza się czasem
zareagować w oparciu o niezbyt trafną interpretację cudzych zachowań i przypuszczeń na temat tego,
co ktoś pomyślał, ale na szczęście w wielu przypadkach to, co się dzieje dalej (później), stanowi
weryfikację i kolejną okazję do korekty naszych przekonań i działań.
OBSZAR: Wrażenia.
Komunikując się ze światem i ze sobą używamy naszych zmysłów i od ich wrażliwości zależy odbiór
wrażeń doznań z ciała. Najważniejsze wrażenia jakie docierają do naszej świadomości są wzrokowe,
słuchowe, smakowe, węchowe, dotykowe, termiczne, stawowe, mięśniowe, równowagi ciała
Opracowano w Zespole Służby Medycyny Pracy i BHP
TYDZIEŃ WALKI Z DEPRESJĄ W Służbie Więziennej 23-29-2015 r.
5
i ustrojowe2. Wrażenia, czyli to wszystko, co odbieramy naszymi zmysłami, co widzimy, czujemy,
dotykamy, co płynie do nas z naszego ciała, często stanowi pierwszą interpretację (ocenę) zdarzenia
(sytuacji, w której znajdujemy się) w kategorii zagrażający versus nie zagrażający. Inaczej mówiąc, są to
odczucia - reakcje fizjologiczne ciała – np. głód, drętwienie jakiejś części ciała (nogi, karku), ból pleców
spowodowany pracą na stojąco, czy też uczucie chłodu wynikające z obniżenia temperatury otoczenia.
Do wrażeń zaliczamy również pierwotne silne reakcje fizjologiczne (np. walka – zastygnięcie - ucieczka)
spowodowane bodźcem zewnętrznym, stanowiącym zagrożenie dla naszego życia, albo też możliwość
zaspokojenia podstawowych potrzeb biologicznych (ślinienie na widok i zapach pożywienia,
pobudzenie seksualne na widok i dotyk drugiej osoby, odruch wymiotny na zapach zepsutego
pożywienia albo widok znienawidzonego człowieka).
Wrażenia mogą uruchamiać łańcuch reakcji (emocje, myśli, działania).
OBSZAR: Emocje.
Emocja to reakcja fizjologiczna ciała na myśl, w którą wierzymy, że jest prawdziwa. Naturalnie dążymy
do przyjemnych emocji a uciekamy od nieprzyjemnych. W potocznym języku dzielimy emocje na dobre
i złe. Mają swoją dynamikę, dlatego też bezustannie zmieniają swój charakter i intensywność. Są
nietrwałe i zmienne w przeciwieństwie do uczuć, które są trwałe, stałe i zawsze obecne w nas. Uczucia
są bezwarunkowe3 - tzn. one po prostu są. Nie ma ani złych ani dobrych emocji. One po prostu są,
zawsze prawdziwe. Możemy odczuwać sympatię (miłość) do kogoś kto nas krzywdzi, co wydaje się być
absolutnie pozbawione sensu, możemy odczuwać radość w sytuacji, która jest dla nas bardzo
niekorzystna, co jest po prostu idiotyczne, możemy akceptować najtrudniejsze sytuacje życiowe i
zachować spokój w obliczu zagrożenia. Możemy odczuwać wdzięczność za porażkę i za każde
nieprzyjemne doświadczenie życiowe.
Przyglądając się i nazywając własne emocje, akceptujemy nasze uczucia, naszą emocjonalność. Według
jednego z badaczy emocji Paula Ekmana4 emocje podstawowe to: strach, złość, smutek, radość, wstręt
i zaskoczenie, gdyż są one doświadczane i rozpoznawane przez wszystkich ludzi. Inne emocje, o których
nie można tego powiedzieć są, jego zdaniem, mieszanką emocji podstawowych, a ich wyrażanie zależy
od czynników kulturowych.
Uczucia stanowią naszą emocjonalną reakcję na to, co dzieje się w nas i wokół nas. Emocje stanowią
źródło energii do działania. Negatywne mają tendencje do tzw. zalegania, czyli odkładania się.
Teraźniejsze zdarzenia mogą stanowić wyzwalacz tamtych, dawnych emocji. Podniesiony głos
przełożonego nie jest głosem dominującej osoby ważnej w przeszłości (matki, ojca). To przeszłość
wywołuje te uczucia, które zostały „zamrożone” w ciele. Ważne jest, by niezależnie od teraźniejszych
okoliczności pozostać świadomym swoich uczuć, spokojnie je nazywać i akceptować, a w efekcie
wybierać (panować nad nimi).
Emocje mogą być również indukowane, czyli wywoływane przez inną osobę, która przeżywa silne
emocje. Emocje wpływają na to, jak jesteśmy postrzegani przez otoczenie. Wpływają także na nasze
postawy i interpretację rzeczywistości.
Przykład negatywnych emocji to: złość, lęk, poczucie niższości, winy, zawstydzenia.
2
http://pl.wikipedia.org/wiki/Wrażenia 19-02-2015
możemy mieć do nich dostęp bez względu na to co się dzieje w naszym życiu i w świecie zewnętrznym
4
Ekman, P., Davidson, R.J.(red) (1998). Natura emocji. Gdańsk: GWP.
3
Opracowano w Zespole Służby Medycyny Pracy i BHP
TYDZIEŃ WALKI Z DEPRESJĄ W Służbie Więziennej 23-29-2015 r.
6
OBSZAR: Intencje.
Intencje są świadomym procesem umysłowym, aktywnością umysłu, która pojawia się w obliczu
jakiegoś problemu, sytuacji. W wyniku tego procesu pragnienia przekształcają się w potencjalny plan
działania. Intencja jest „czymś”, co chcę zrobić w danym momencie. Intencje są często trudne
w identyfikacji z powodu wpływu, jaki na nas wywierają intencje innych ludzi. Często mamy różne
intencje, które pozostają ze sobą w konflikcie. Intencje mają bardzo silny wpływ na działanie, nadając
mu kierunek. Na przykład: „chcę skończyć z tym” albo „chcę zacząć wszystko od nowa”.
OBSZAR: Działania
Działania, czyli to co robimy i co mówimy. Przeważnie jesteśmy świadomi tego, co robimy jednak nie
zawsze. Czasem jednak nie jesteśmy świadomi naszych działań – zazwyczaj wtedy, gdy towarzyszą nam
silne emocje. Często nie bierzemy pod uwagę konsekwencji naszych zachowań i mocy, jaką mają do
uruchamiania reakcji innych osób.
Toksyczne postawy i zachowania obronne w reakcji na przemoc5
Walka
opór, bunt, odwet, agresja
wykłócanie się, skarżenie
chęć zemsty, zawieranie
sojuszów
kłamstwo, łamanie zasad
Ucieczka
choroba, alkohol, narkotyki
przejadanie się, głodzenie
strach, nieśmiałość
ignorowanie, milczenie
Rezygnacja
uległość, bezradność, płacz
przymilanie się, lizusostwo
rezygnacja z wykonywania
pracy
odejście z pracy
Przykład sytuacji zaczerpniętej z książki Andrzeja Jacka Blikle „Doktryna jakości. Rzecz o skutecznym
zarządzaniu” – opisującej amerykańskich jeńców wojennych, których warunki panujące w koreańskich
obozach jenieckich doprowadzały do zamachów samobójczych.
Koreańskie obozy jenieckie
W koreańskich obozach dla amerykańskich jeńców wojennych więźniowie nie byli bici, nie pracowali zbyt
ciężko, nie byli też głodzeni. Mimo to poziom śmiertelności wynosił wśród nich 38% ― największy, jaki zna
historia wojen prowadzonych przez Amerykanów.
Gdy po wyzwoleniu Czerwony Krzyż zaoferował im możliwość niezwłocznego skontaktowania się ze swoimi
bliskimi, bardzo wielu z nich odmówiło. Jedno i drugie zjawisko było wynikiem psychologicznego prania mózgu,
jakiemu byli poddawani więźniowie.
Składał się na nie następujący program:
 nakłanianie do donosicielstwa w celu rozbicia więzów międzyludzkich ― donosicielom oferowano
drobne nagrody,
 samokrytyka w celu zrujnowania poczucia wartości własnej i godności ― każdy musiał powiedzieć
przed grupą, co zrobił w życiu złego i czego nie zrobił dobrego, choć mógł,
 niszczenie lojalności wobec dowódców i ojczyzny,
 usuwanie wszelkiego psychologicznego wsparcia ― więźniom dostarczano jedynie te listy od rodzin,
które zawierały złe wiadomości.
Częstą przyczyną śmierci żołnierzy stała się nowa choroba psychiczna polegająca na rezygnacji z życia.
Zapadających na nią żołnierzy koledzy nazywali rezygnantami (ang. give-up-ties). Taki człowiek siadał w kącie,
nakrywał głowę kocem i umierał w ciągu dwóch dni.
5
A.J. Blikle „Doktryna jakości. Rzecz o skutecznym zarządzaniu”, Wyd.: HELION, Gliwice, 2014
Opracowano w Zespole Służby Medycyny Pracy i BHP
TYDZIEŃ WALKI Z DEPRESJĄ W Służbie Więziennej 23-29-2015 r.
7
Działania profilaktyczne – dbałość o dobre relacje zawodowe
Siedem norm pozytywnych opisanych w książce Andrzeja Jacka Blikle „Doktryna jakości. Rzecz
o skutecznym zarządzaniu”, niech stanowi podsumowanie niniejszej broszury. Jest to jednocześnie
katalog zachowań, wartych naśladowania, które budują warunki satysfakcjonujących relacji:
1. Słuchaj i daj czas na przedstawienie problemu.
2. Oferuj dobrodziejstwo wątpliwości — gdy sprawy idą źle, sprawdź, jak jest, zanim wyciągniesz
negatywne wnioski.
3. Dotrzymuj zobowiązań i obietnic.
4. Zauważ każdy sukces, nawet mały — pogratuluj.
5. Buduj mosty, zamiast budować ściany.
6. Nie siedź stale w biurze, przejdź się wśród podwładnych.
7. Pomagaj rosnąć i dojrzewać swoim podwładnym.
I pamiętaj o tym, co mówi Marek Kosewski6, że ludzie nie dzielą się na złych i dobrych — wszyscy
bywamy czasami źli i czasami dobrzy.
W sytuacjach emocjonalnie trudnych to, jak mówimy, jest zwykle ważniejsze od tego, co mówimy - jak
radzić sobie w takich sytuacjach?
1. Postępuj tak, aby twój rozmówca nie musiał się bronić.
2. Zanim rozpoczniesz trudną rozmowę, postaraj się zobaczyć w twoim rozmówcy człowieka.
3. Zamiast mówić komuś, jaki jest, skup się na skutkach jego działania.
4. Zamiast mówić o tym, że coś jest źle, porozmawiajmy o tym, co może być lepiej.
Powodzenia we wszelkich działaniach
na rzecz walki z depresją.
Materiał został przygotowany przez uczestnika szkolenia „Psychologiczna interwencja kryzysowa”
realizowanego przez w ramach Programu NMF 2009-2014, moduł 3.2 „Stres znany i oswajany”
6
Kosewski Marek, Wartości, godność i władza. Dlaczego porządni ludzie czasem kradną, a złodzieje ujmują się
honorem, Wizja Press & IT, Warszawa 2008.
Opracowano w Zespole Służby Medycyny Pracy i BHP
TYDZIEŃ WALKI Z DEPRESJĄ W Służbie Więziennej 23-29-2015 r.
8