Analiza i ocena wyników gospodarczych Niemiec w latach 2000-2014

UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ
W LUBLINIE
Wydział Ekonomiczny
Studia podyplomowe:
Mechanizmy funkcjonowania strefy euro
Donata Luiza Langa
nr albumu: 9365399
Analiza i ocena
wyników gospodarczych Niemiec
w latach 2000-2014
Praca dyplomowa napisana
pod kierunkiem prof. Bogumiły Muchy-Leszko
Lublin rok 2016
1
2
Spis treści
Wstęp................................................................................................................................4
1. Republika Federalna Niemiec – charakterystyka....................................................5
2. Ocena spełnienia przez Niemcy warunków przystąpienia do unii walutowej.......9
3. Analiza wskaźników makroekonomicznych Niemiec po przystąpieniu do strefy
Euro (2000-2014)............................................................................................................12
3.1. Analiza wzrostu gospodarczego...............................................................................13
3.2. Ocena wydajności pracy...........................................................................................19
3.3. Analiza tempa wpływu na wzrost gospodarczy czynników w ujęciu popytowym..22
3.4. Ocena sytuacji handlowej.........................................................................................26
3.5. Analiza finansów publicznych..................................................................................29
Podsumowanie...............................................................................................................35
Bibliografia......................................................................................................................36
Spis rysunków..................................................................................................................39
Spis tabel..........................................................................................................................40
3
Wstęp
Zgodnie z danymi opublikowanymi w 2014 roku w raporcie Międzynarodowego
Funduszu Walutowego (MFW) wynika, ze Stany Zjednoczone są największą
gospodarką na świecie z wartością PKB 17,4 bln USD, drugą potęgą gospodarczą są
Chiny (od 2008 roku) z PKB 9,7 bln USD, a trzecią gospodarką świata jest Japonia z
PKB 5,2 bln USD. Na czwartym miejscu plasują się Niemcy (3,7 bln USD)1.
Tab. 1. Ranking wybranych gospodarek pod względem PKB w 2014 r.
według MFW (wartość w cenach bieżących -mld USD)
Państwo
Pozycja w
rankingu
1
2
3
4
5
6
7
8
9
27
Wartość
USA
Chiny
Japonia
Niemcy
Francja
Wielka Brytania
Rosja
Brazylia
Włochy
Austria
17 438
9 761
5 228
3 747
2 862
2 627
2 215
2 170
2 148
440
Źródło: Międzynarodowy Fundusz Walutowy – Word Economic Outlook 2014, http://www.imf.org.
Niemcy są uważane za najsilniejszy pod względem gospodarczym kraj Unii
Europejskiej, a jak wspomniano już wcześniej są czwartą potęgą gospodarczą świata
(pod względem PKB), która w głównej mierze opiera się na przemysłowej produkcji
towarów oraz na usługach. Kojarzona jest w szczególności z renomowanymi
produktami przemysłu maszynowego i wyrobów sektora chemicznego. Siłą napędową
gospodarki jest eksport, co sprawia, że jest ona w dużej mierze powiązana z sytuacją
gospodarczą na świecie.
Celem pracy jest analiza i ocena wskaźników makroekonomicznych Niemiec w
latach 2000-2014 oraz porównanie ich ze wskaźnikami innych państw europejskich
takich jak: Francji (piąta potęga gospodarcza świata – tab.1), Wielkiej Brytanii (szósta
potęga gospodarcza świata – tab.1.), Włochami (dziewiąta pozycja wśród gospodarek
światowych – tab.1) oraz Austrii (pozycja 27 według tab.1). Ostatecznym celem jest
ocena sytuacji gospodarki Niemiec. W analizie wykorzystano dane statystyczne
Komisji Europejskiej.
1
International Monetary Fund, Raport
http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015
for
selected
countries
and
subjects,
19.03.2016,
4
1. Republika Federalna Niemiec – charakterystyka
Republika Federalna Niemiec jest demokratycznym krajem posiadającym
systemem kanclersko-parlamentarny. W skład Niemiec wchodzi 16 landów (krajów
związkowych), które posiadają dość silnie rozwiniętą tożsamość regionalną oraz
znaczne uprawnienia. Każdy z landów posiada własną konstytucję, parlament oraz rząd,
natomiast na płaszczyźnie federalnej jest on reprezentowany w Izbie Wyższej
(Bundesrat).
Rys. 1. Mapa Republiki Federalnej Niemiec
Źródło: http://www.infoplease.com/atlas/country/germany.html, 20.03.2016r.
Miasta Berlin oraz Hamburg to niezależne kraje związkowe, zaś kraj związkowy
Brema to dwa miasta – Brema i Bremerhaven. Wskazane kraje związkowe określa się
terminem Stadtstaaten (miasta federalne). Pozostała 13 krajów wchodzących w skład
Republiki Federalnej Niemiec obejmuje większe obszary (Flächenländer)2.
Konstytucja Niemiec stanowi, że struktura rządu każdego kraju związkowego
musi „odpowiadać zasadom republikańskiego, demokratycznego i socjalnego państwa
prawnego” (art. 28 ust. 1)3.
2
E. Kramer, K. M. Rudolf, Sytuacja gospodarcza, społeczna i terytorialna Niemiec (Obszar
Metropolitarny Rhein – Neckar),Wyd. Departament Tematyczny B: polityka strukturalna i polityka
spójności, Warszawa 2010, s. 9.
3
Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec z dnia 23 maja 1949 roku, BGBI.I S.2248, B.
Banaszak, A. Malicka (tłumaczenie), Konstytucja Niemiec Wyd. Sejmowe, Warszawa 2008,
libr.sejm.gov.pl
5
Każdy kraj (poza miastami federalnymi) podzielone są na powiaty wiejskie
(Landkreise), miasta wydzielone (nazywane przeważnie Kreisfreie Städte), czyli miasta
które nie zostały przydzielone do żadnego powiatu i są Kommunalverbände besonderer
Art (lokalnymi okręgami miejskimi o szczególnym charakterze).
W Niemczech jest 313 powiatów wiejskich i 116 miast wydzielonych (łącznie
429 powiatów).
Najważniejszym aktem prawnym jest Ustawa Zasadnicza obowiązująca obecnie
od 23 maja 1949 roku. Głównymi założeniami Konstytucji są: federalizm (podział na
wspomniane landy), demokratyzm, zasada podziału władz oraz samorządności i zasada
państwa socjalnego. Głową państwa jest prezydent, który pełni jedynie funkcję
reprezentacyjną4. Powszechnie znaną na scenie politycznej jest postać kanclerza
Niemiec. Wśród jego podstawowych funkcji należy wyróżnić przede wszystkim
kierowanie pracami rządu. Obecnie, od 2005 roku, kanclerzem Niemiec jest Angela
Merkel, która została wybrana 22 września 2013 roku na trzecią kadencję.
Od 2005 roku wśród partii politycznych największym poparciem cieszy się Unia
Chrześcijańsko-Demokratyczna (CDU), na czele której stoi Angela Merkel. Partia ta
została założona po II wojnie światowej i uważana jest za centroprawicową, głównie ze
względu na postulaty: konserwatywne społecznie oraz socjalliberalne gospodarczo5
Priorytetem polityki gospodarczej Niemiec jest utrzymanie konkurencyjności
eksportu, który uważany jest za podstawową siłę napędową koniunktury gospodarczej
oraz utrzymywania odpowiednio niskiego poziomu inflacji wewnętrznej. Ponadto
obecnie prowadzona jest polityka utrzymania w ryzach pomocy socjalnej, w ramach
której wydłużono wiek emerytalny oraz podjęto decyzję o likwidacji kapitałochłonnego
górnictwa węgla kamiennego do 2018 roku.
Jak już wspomniano na wstępie gospodarka Niemiec w 2014 roku była czwartą
potęgą gospodarczą na świecie, zaś pierwszą w Unii Europejskiej. Szacuje się, że około
28% PKB stanowi przemysł, 71% to usługi, a około 1% to rolnictwo6.
4
E. Kramer, K. M. Rudolf, Sytuacja, op. cit., s. 9.
M. Sycewicz (pod red.), Niemcy: największa gospodarka w UE, Wyd. UW, Warszawa 2014, s. 3.
6
http://www.informatorekonomiczny.msz.gov.pl/pl/europa/niemcy/, 20.03.2016r.
5
6
Rys. 2. Struktura gospodarki Niemiec wg udziału sektorów w tworzeniu
PKB w % w roku 2014
1%
28%
71%
Przemysł
Usługi
Rolnictwo
Źródło: na podstawie http://www.informatorekonomiczny.msz.gov.pl/pl/europa/niemcy/
Analizując rys. 2. można zauważyć, że gospodarka Niemiec przejawia tendencje
charakterystyczne dla krajów rozwiniętych, czyli cechuje się znacznie większym
udziałem sektora usług niż przemysłu.
Warto zaznaczyć, że przemysł jest uważany za rdzeń niemieckiej gospodarki,
który w porównaniu z innym państwami jak np. Francją czy Wielką Brytanią ma dwa
razy większy udział w tworzeniu PKB. W niemieckim przemyśle jest zatrudniona
bardzo duża ilość pracowników. Za najważniejsze ośrodki gospodarcze w Niemczech
uważa się Zagłębie Ruhry, rejon Monachium i Stuttgartu, Frankfurt nad Menem,
Hamburg oraz Lipsk. Natomiast za najważniejsze gałęzie niemieckiego przemysłu
uważa się: przemysł motoryzacyjny, maszynowy oraz elektrotechniczny i chemiczny7.
We wskazanych branżach zatrudnienie znajduje niemal 3 mln osób. Według danych
przedstawionych przez bank ING NL w 2011 roku wartość produkcji w branży
motoryzacyjnej wyniosła 283 mld euro, drugą co do wielkości branżą jest przemysł
maszynowy, gdzie wartość produkcji wynosila 209 mld euro (62% to eksport).
Pozostałe dwa z największych przemysłów, to elektrotechnika z wartością produkcji
200 mld euro, oraz przemysł chemiczny – 145 mld euro8.
Dzięki takim koncernom jak: Volkswagen, Audi, BMW, Daimler, Porsche oraz
Opel - Niemcy zaraz obok Japonii, Chin i USA, zaliczane są do największych
producentów samochodów, które słyną przede wszystkim z wysokiej jakości oraz z
7
J.
Krzemiński,
Fenomen
gospodarczy
Niemiec,
https://www.nbportal.pl/wiedza/artykuly/gospodarka/fenomen_gospodarczy_niemiec, 20.03.2016r.
8
TGTI by ING
[w:]
7
niezawodności9. Natomiast odnosząc się do branży budowy maszyn, jest ona zarówno
wiodącą branżą eksportową, ale także przoduje w ilości zatrudnionych w niej
pracowników (ok. 965 tys. osób). Na uwagę zasługuje również przemysł
elektrotechniczny w którym realizowane jest nieco ponad 20% wszystkich inwestycji w
dziedzinie badań naukowych i rozwoju.
Podkreślić należy, że niemiecki przemysł kojarzony jest przede wszystkim za
sprawą wielkich koncernów takich jak: Volkswagen, Siemens, BASF, Bayer, które
zaliczane są do czołowych producentów w swoich branżach w skali całego globu.
Zaznaczyć należy, że bardzo silna pozycja tych firm powoduje, że w dużym zakresie
kształtują one gospodarkę całych Niemiec10. Mimo istnienia tych gigantów, to duże
znaczenie w gospodarce RFN mają małe i średnie przedsiębiorstwa przeważnie
rodzinne (tzw. Mittelstand), z których znaczna część zaczęła swoją działalność jeszcze
przed II wojną światową i które przeważnie są dziedziczone z pokolenia na pokolenie.
Istnieją po dziś dzień, bo dla ich właścicieli priorytetem jest przetrwanie, a nie
maksymalizacja wzrostu firmy czy zysku. Przez to struktura gospodarki Niemieckiej
charakteryzuje się również bardzo dużą ilością firm z sektora małych i średnich firm
(zatrudniających do 500 pracowników) zajmujących się głównie działalnością w
obszarze budowy maszyn. Sektor ten zatrudnia najwięcej osób – ponad 25 mln11.
Przemysł w Niemczech, podobnie jak w innych państwach uprzemysłowionych,
przechodzi przemiany o charakterze strukturalnym. Stopniowo znaczenie tego sektora
gospodarki traci na znaczeniu, ustępując miejsca w coraz większym zakresie sektorowi
usług. Pomimo tego jest on ciągle najważniejszym filarem gospodarki niemieckiej12.
Sektor usług jest również bardzo dobrze rozwinięty, a obroty przez niego generowane
stanowią średnio około 70% PKB. Według raportu Ministerstwa Spraw Zagranicznych
RP usługi zajmują zaraz po przemyśle kluczową pozycję pod względem udziału w
tworzeniu wartości dodanej brutto ogółem, wśród nich wyróżnia się w szczególności
sektor usług publicznych, wychowania oraz zdrowia (18%), następnie usługi z zakresu
handlu, transportu i hotelarstwa (16%), dalej znajduje się sektor nieruchomości i
9
Przemysł
samochodowy
w
Niemczech,
https://germany.trade.gov.pl/pl/f/download/fobject_id:266744
10
http://www.infoniemcy.eu/gospodarka, 20.03.2016r.
11
J.
Krzemiński,
Fenomen
gospodarczy
Niemiec,
https://www.nbportal.pl/wiedza/artykuly/gospodarka/fenomen_gospodarczy_niemiec, 20.03.2016r.
12
http://www.niemcy.ovh.org/gospodarka.html, 20.03.2016r.
[w:]
[w:]
8
mieszkalnictwa (11,3%), kolejny jest sektor usług dla przedsiębiorstw (10,7%),
budownictwo (4,5%) oraz finanse i ubezpieczenia (4%)13.
Według danych szacunkowych około 29 mln osób pracuje w usługach.: 12 mln –
w prywatnych i publicznych przedsiębiorstwach usługowych, 10 mln – w handlu,
hotelach i gastronomii, a 7 mln w sektorze finansów. Za centrum finansowe Niemiec ale
i także całe Europy uważany jest Frankfurt nad Menem, gdzie znajdują się siedziby
m.in. Europejskiego Banku Centralnego oraz niemieckiego BC Bundesbank, a także
Frankfurter Wertpapierbörse – jedna z największych w Europie giełda papierów
wartościowych14.
Ostatnim sektorem wchodzącym w skład struktury gospodarki niemieckiej jest
rolnictwo, które wytwarza niecały 1% PKB (2014 roku 0,8% PKB, czyli około 29 mld
USD). W sektorze tym zatrudnionych jest około 2,5% wszystkich pracujących.
Głównymi dziedzinami rolnictwa w Niemczech jest uprawa pszenicy, jęczmienia,
buraków cukrowych, kapusty oraz hodowli bydła, świń, drobiu i produkcji wyrobów
mlecznych15.
2. Ocena spełnienia przez Niemcy warunków przystąpienia do unii
walutowej
Niemcy należą do grupy sześciu państw założycieli Wspólnot Europejskich i
odegrały wraz z Francją zasadniczą rolę w kształtowaniu strategii i realizacji planów
integracji europejskiej od utworzenia pierwszych Wspólnot. Państwa członkowskie
Unii Europejskiej mają prawo, a także obowiązek uczestniczenia w Unii Gospodarczej i
Walutowej. Niemcy rozpoczęły przygotowania do przystąpienia do wspólnego obszaru
walutowego już pod koniec 1995 roku, z chwilą powołania, w ramach Federalnego
Ministerstwa Finansów, Grupy Roboczej ds. Unii Gospodarczej i Walutowej
(Arbeitsstab Europ.ische Wirtschafts- und W.hrungsunion).
Przystąpienie do UGW wymagało spełnienia przez państwa (Niemcy)
określonych przez Traktat z Maastricht kryteriów ekonomicznych16. Poprzez spełnienie
tych kryteriów miała się ujawnić gotowość danego kraju do partycypowania w obszarze
13
http://www.informatorekonomiczny.msz.gov.pl/pl/europa/niemcy/, 20.03.2016r.
Strefy Analitycznej SKNF WZ UW, Poznaj gospodarkę: Niemcy. Największa gospodarka w Europie,
Wyd. UW, Warszawa 2014, s. 25.
15
Ibidem, s. 26.
16
Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht) z 7 lutego 1992 r. Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz.
864/30, dostęp: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=URISERV%3Axy0026
14
9
jednowalutowym. Przede wszystkim chodziło o to, by przynajmniej w początkowym
okresie funkcjonowania unii monetarnej liczba uczestników EMU ograniczała się tylko
do krajów najsilniejszych ekonomicznie, o zdyscyplinowanej polityce budżetowej, a
także pieniężnej. Zgodnie z założeniami UGW ma być obszarem o silnej gospodarce, a
co za tym idzie o mocnej walucie.
Kryteria zbieżności zostały określone przez Traktat z Maastricht Traktat
ustanawiający Wspólnotę Europejską w art. 121 (ex 109j), przewidują następujące
wymogi17:

osiągnięcie wysokiego stopnia stabilności cen, stwierdzonego na podstawie
stopnia inflacji zbliżonego do istniejącego w trzech najlepiej funkcjonujących,
pod względem stabilności cen, państwach członkowskich,

stabilność finansów publicznych, stwierdzona na podstawie osiągniętej sytuacji
budżetowej bez nadmiernego deficytu,

przestrzeganie normalnych granic wahań kursów określonych mechanizmem
kursów walut ESW, przez co najmniej dwa lata, przy braku dewaluacji w
stosunku do waluty jakiegokolwiek innego państwa członkowskiego,

trwałość zbieżności, osiągniętej przez państwo członkowskie i jego uczestnictwo
w mechanizmie ESW, odzwierciedlona w poziomach długoterminowych stóp
procentowych.
Euro zostało wprowadzone w Niemczech 1 stycznia 1999 roku w formie
transakcji bezgotówkowych natomiast od 1 stycznia 2002 roku w już w postaci
gotówkowej (1€ = 1,95583 marki). Gospodarka niemiecka jest uważana za jeden z
przykładów wprowadzenia wspólnej waluty euro jako czynnika wpływającego
stymulująco na wzrost gospodarczy w różnym silniejszym lub słabszym stopniu.
17
D. Sobczyński, Euro - historia, praktyka, instytucje, Wyd. Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2002, s.
35.
10
Tab. 2. Stopień wypełnienia kryteriów konwergencji przez Niemcy w latach
1998-2000
Kryterium
1998
1999
2000
Inflacja (HICP) w %
0,6
0,6
1,4
Deficyt finansów publicznych
-2,3
-1,6
1,1
Dług publiczny (% PKB)
60,5
61,3
60,2
Długoterminowa stopa procentowa
5,6
-
5,26
Źródło: Eurostat oraz European Monetary institute, Convergence Raport - Report required by Article
109j
of
the
Treaty
establishing
the
European
Community,
Marzec
/
1998,
s.
73-88
http://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/conrep/cr1998en.pdf
W tabeli 2 zaprezentowano dane dotyczące stopnia wypełniania kryteriów
konwergencji przez Niemcy o okresie przed akcesją do strefy euro. Zgodnie z danymi
zawartymi w tabeli 2 w 1998 roku w Niemczech średnioroczna stopa inflacji
znajdowała się poniżej dopuszczalnej wartości referencyjnej, która została ustalona na
poziomie 2,7% (okres referencyjny luty 1997- styczeń 1998) o 1,1%18. Natomiast
kolejny okres referencyjny pokrywał się jednocześnie z realizacją III Etapu tworzenia
Unii Gospodarczej i Walutowej, był to okres od kwietnia 1999 roku do marca 2000
roku19. Na przestrzeni tego okresu poziom stopy inflacji w Niemczech znajdował się
poniższej wartości referencyjnej 2,4%, odpowiedniej dla kryterium stabilności cen, o
1,2% w 1999 roku i 1% w 2000 roku20.
Odnosząc się do kolejnego kryterium zbieżności, czyli poziomu deficytu
finansów publicznych, który zgodnie z przyjętymi założeniami nie może przekroczyć
3% PKB wyrażonego w cenach rynkowych21, można zauważyć na podstawie danych z
tabeli 2, iż niemiecka gospodarka w okresie od 1998 do 2000 roku spełniała to
kryterium. W 1998 roku deficyt budżetowy był najwyższy i wynosił 2,3% PKB
natomiast już w 2000 roku odnotowano nadwyżkę budżetową, która wynosiła 1,1%
PKB.
Kolejne z kryterium konwergencji odnosi się do dopuszczalnego poziomu
zadłużenia publicznego, którego poziom nie może przekroczyć 60% PKB (wyrażonego
18
J. Barcz, E. Kawecka-Wyrzykowska, K. Michałowska- Gorywoda, Integracja Europejska w okresie
przemian. Aspekt ekonomiczny, Wyd. PWE, Warszawa 2016, s. 286.
19
T. Sporek, Perspektywy i konsekwencje wprowadzenia euro w Polsce [w:] J. Schroeder, Ł. Puślecki
(red.), Gospodarka międzynarodowa – wyzwania i nowe trendy, Zeszyt Naukowy 179, Wyd.
Uniwersytetu Ekonomicznego, Poznań 2011, s. 278-279.
20
T. Sporek, Uwagi na temat gospodarki niemieckiej w pierwszej dekadzie XXI wieku, [w:] Studia
Ekonomiczne, Wyd. Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, tom 184, 2014, s. 29.
21
J. Barcz, E. Kawecka-Wyrzykowska, K. Michałowska- Gorywoda, Integracja, op. cit., s. 286.
11
w cenach rynkowych) danego państwa22. W okresie od 1998 do 200 roku Niemcy nie
spełniali warunków tego kryteriów. Najmniejsze odchylenia od przyjętego 60% PKB
zauważyć można w 2000 roku − 60,2% PKB.
Ostatnie kryterium dotyczy średniej nominalnej długoterminowej stopy
procentowej, której wartość nie może być wyższa o więcej niż 2 pkt. Proc. Od średniej
stopy procentowej trzech państw członkowskich o najniższym poziomie inflacji 23. Z
danych z tabeli 2 wynika, że w 1998 roku długoterminowa stopa procentowa w
Niemczech była niższa o 2,2% od 7,8% wartości referencyjnej w tym okresie24,
natomiast w roku 2000 była niższa o 1.94% od wartości referencyjnej, która wynosiła w
tym okresie 7,2%25.
W dalszej części pracy zostaną przeanalizowane wskaźniki makroekonomiczne
gospodarki Niemiec w okresie od 2000-2014 roku.
3.
Analiza
wskaźników
makroekonomicznych
Niemiec
po
przystąpieniu do strefy Euro (2000-2014)
Państwa, które przystępują do strefy euro uzyskują wiele korzyści, wśród tych
osiąganych w krótkim okresie można wyróżnić: obniżenie kosztów transakcyjnych oraz
spadek ryzyka walutowego natomiast w długim okresie mogą one oczekiwać wzrostu
wzajemnych obrotów handlowych, zwiększenia się przepływów kapitału w postaci BIZ,
a także wzrostu dynamiki gospodarczej. Aby osiągnąć wskazane korzyści konieczne
jest zachowanie przewagi konkurencyjnej, a zwłaszcza jej zwiększanie26.
W celu dokładnego zaprezentowania sytuacji gospodarki Republiki Federalnej
Niemiec poniżej zostaną zaprezentowane i zinterpretowane najważniejsze wskaźniki
gospodarcze tego państwa w latach 2000-2014. Dla lepszego zobrazowania zostaną one
porównane ze wskaźnikami z analogicznego okresu dla Francji, Wielkiej Brytanii,
Włoch i Austrii.
22
Ibidem, s. 286.
Ibidem, s. 286.
24
Convergence Report. Report required by Article 109f of the Treaty establishing the European
Community, European Monetary Institute, March 1998, http://www.ecb.int/pub/pdf/conrep/cr1998en.pdf
25
Convergence Report 2000, European Central Bank, http://www.ecb.int/pub/pdf/conrep/cr2000en.pdf
26
B. Mucha – Leszko, M. Kąkol, Wyniki gospodarcze Szwecji w latach 2000-2013 a problem
wprowadzenia euro, [w:] Annales Univesitatis Mariae Curie- Skłodowska , vol. XLIX, 1 / 2015, s.115116.
23
12
3.1. Analiza wzrostu gospodarczego
Przedmiotem analizy w tym rozdziale są czynniki i efekty procesu konwergencji
Niemiec po przystąpieniu do strefy euro do 2014 roku na tle średnich wskaźników
wzrostu gospodarczego Austrii, Francji, Wielkiej Brytanii, Włoch a także UE-28 i SE18. Podstawą analizy jest stopa wzrostu PKB per capita w tym PKB per capita według
parytetu siły nabywczej.
Gospodarka niemiecka jest największą gospodarką w całej UE a także w strefie
euro. Pomimo ciągłej niepewności w gospodarce światowej gospodarka niemiecka
nadal jest uważana za kotwicą wzrostu oraz stabilności w UE i w strefie euro.
Z danych zamieszczonych w tabeli 3 i na rysunku 3 wynika, że w pierwszych
latach po przystąpieniu Niemiec do strefy euro tj. w latach 2000-2003 można
zaobserwować spadek tempa wzrostu PKB per capita poniżej zera. W okresie tym
większość analizowanych krajów odnotowała osłabienie wzrostu gospodarczego poza
Wielką Brytanią, która w 2003 roku osiągnęła znaczący wzrost PKB. Kraje
członkowskie strefy euro jak i państwa należące do UE-28 również w tym okresie
odnotowały spowolnienie gospodarcze. W latach 2004-2007 w okresie dobrej
koniunktury gospodarczej wszystkie analizowane państwa osiągnęły poprawę stóp
wzrostu gospodarczego. Gospodarka niemiecka w tym okresie największe tempo
wzrostu PKB per capita uzyskała w 2006 roku (3,9%) i było ono najwyższe w
omawianym okresie w analizowanej grupie krajów.
13
Tab. 3. Analiza wzrostu gospodarczego – wybrane wskaźniki w Niemczech i wybranych krajach w latach 2000-2014
Kraje
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Dynamika realnego PKB per capita
Niemcy
2,9
1,6
-0,1
-0,7
1,3
0,9
3,9
3,5
1,4
-5,3
4,3
3,7
0,2
0,0
1,2
3,1
1,0
1,2
0,3
2,1
1,4
2,8
3,3
1,2
-4,0
1,7
2,5
0,3
-0,3
-0,4
3,2
1,2
0,4
0,1
2,0
0,8
1,7
1,7
-0,4
-3,4
1,5
1,6
-0,3
0,2
-0,3
3,4
2,4
2,1
2,9
2,0
2,2
2,0
1,8
-1,3
-4,9
0,7
1,1
0,5
1,5
2,1
3,7
1,7
0,0
-0,4
0,8
0,3
1,6
0,9
-1,8
-6,0
1,3
0,2
-3,3
-2,2
-0,7
3,5
1,7
0,4
0,1
1,7
1,1
2,7
2,4
-0,1
-4,8
1,8
1,3
-1,1
-0,5
0,7
3,6
2,0
1,1
0,9
2,1
1,6
3,0
2,7
0,1
PKB per capita według parytetu siły nabywczej PPS
-4,7
1,7
1,5
-0,7
0,0
1,1
23400
24000
24600
25100
26200
27300
28700
30300
30500
28400
30800
32400
33000
33200
34500
25700
25600
26700
27200
28500
29000
30600
31800
32100
30600
32000
33200
34700
35000
35500
22600
23500
24400
23700
24500
25400
26300
27600
27500
26200
27400
28200
28400
29000
29300
23800
24700
25700
26300
27900
29000
30000
30400
29500
27400
27400
27600
28400
28900
29900
23200
24200
23800
24000
24200
24700
25900
27200
27300
25500
26200
26800
26800
26200
26400
21900
22800
23400
23500
24400
25300
26600
28100
28100
26400
27500
28200
28500
28600
29300
19600
20400
21100
21300
22300
23200
24500
25800
25900
24300
25300
26000
26700
27400
Austria
Francja
Wielka Brytania
Włochy
SE-18
UE-28
Niemcy
Austria
Francja
Wielka Brytania
Włochy
SE-18
UE-28
26500
14
PKB per capita według parytetu siły nabywczej PPS (indeks UE-28=100)
Niemcy
118
117
115
116
116
116
115
116
116
115
119
122
122
122
124
131
126
127
127
127
125
125
123
124
126
126
128
131
131
130
115
115
116
111
110
110
107
107
106
108
108
108
107
109
107
122
121
122
123
125
125
123
118
114
112
108
106
107
108
109
118
119
113
112
108
106
106
105
105
105
104
103
101
98
96
112
112
111
110
109
109
109
109
109
108
109
108
108
107
107
100
100
100
100
100
100
100
100
100
100
PKB według parytetu siły nabywczej PPS (indeks UE-28=100)
100
100
100
100
100
19,9
19,7
19,4
19,5
19,3
19,3
19,1
19,0
19,0
18,7
19,3
19,7
19,7
19,8
20,0
2,2
2,1
2,1
2,1
2,1
2,1
2,1
2,0
2,1
2,1
2,1
2,1
2,2
2,2
2,2
14,4
14,5
14,6
14,0
13,9
13,9
13,7
13,7
13,6
13,8
13,9
14,0
13,8
14,1
13,9
14,7
14,7
14,8
14,9
15,2
15,2
15,0
14,4
14,0
13,9
13,4
13,2
13,5
13,7
13,9
13,8
13,9
13,2
13,1
12,7
12,5
12,4
12,4
12,4
12,4
12,3
12,2
12,0
11,7
11,5
72,8
72,8
72,5
72,1
71,6
71,6
71,5
71,6
71,6
71,5
71,6
71,5
71,0
70,8
70,5
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Austria
Francja
Wielka Brytania
Włochy
SE-18
UE-28
Niemcy
Austria
Francja
Wielka Brytania
Włochy
SE-18
UE-28
Źródło:
100,0
100,0
Eurosta
15
Rys. 3. Dynamika realnego PKB per capita w % i w euro w Niemczech i
wybranych krajach w latach 2000-2014
6
4
Niemcy
2
Austria
Francja
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
-2
Wielka Brytania
Włochy
SE-18
-4
UE-28
-6
-8
40000
35000
Niemcy
30000
Austria
25000
Francja
20000
Wielka Brytania
15000
Włochy
10000
SE-18
5000
UE-28
2014
2013
2012
2011
2010
2009
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
0
Źródło: Eurostat
W wyniku wybuchu globalnego kryzysu finansowego w 2008 roku światowa
gospodarka dostała zadyszki. Gospodarka niemiecka znalazła się wśród tych krajów,
które najdotkliwiej odczuły skutki kryzysu, a wynikało to z faktu, iż są one krajem w
znacznym stopniu uzależnionym od eksportu, stanowiącego 52 proc. PKB. W 2008 r.
w Niemczech dało się zauważyć spowolnienie gospodarcze. Tempo wzrostu PKB per
capita porównaniu z latami 2006 i 2007 obniżyło się do 1,4%. Niestety wskutek
kryzysu w 2009 r. niemiecka gospodarka odnotowała spadek wzrostu PKB per capita aż
o 5,3 proc. Podobnie wyglądała sytuacja w większości analizowanych państw,
największy spadek wzrostu PKB per capita w 2009 roku odnotowały Włochy –6,0%,
zaś najmniejszy Francja –3,4%. Ogólnie gospodarka krajów członkowskich strefy euro
została objęta silną recesją w 2009 roku spadki PKB per capita o 4,8% w SE-18, zaś
UE-28 o 4,7%. W roku 2009 PKB Niemiec w skutek wspomnianego kryzysu obniżyło
się z wartości 2473,80 mld EUR do 2374,50 mld EUR.
16
Jednak wśród analizowanych gospodarek to właśnie Niemcy podniosły się z
kryzysu najszybciej uzyskując w 2010 roku wzrost PKB per capita aż o 4,3%, gdzie
kraje 18 strefy euro uzyskały wzrost tylko o 1,8%. Najsłabszy wzrost po kryzysie
odnotowała Wielka Brytania na poziomie 0,7%, natomiast pozostałe z analizowanych
państw uzyskały wzrost na poziomie PKB per capita 1,3-1,7%.
W latach 2012-2014 roku analizowane gospodarki uzyskały niewielki wzrost
PKB per capita a nawet jego spadek w okresie tym gospodarka niemiecka największy
wzrost uzyskała w 2014 roku 1,2%, w okresie tym tylko lepszy wynik uzyskała Wielka
Brytania, wzrost PKB per capita o 2,1%., natomiast Włochy, Francja i Austria doznały
spadku tempa wzrostu PKB per capita . Mimo wyraźnego spowolnienia tempa wzrostu
gospodarczego w ocenie analityków niemieckiego federalnego banku centralnego,
Deutsche Bundesbanku - gospodarka niemiecka znajduje się w dobrej sytuacji, co
pozwala oczekiwać, że wytrzyma ona cykliczne osłabienia koniunktury i powróci
wkrótce na ścieżkę przyspieszonego wzrostu.
Należy również omówić indeks PKB per capita wyrażony w PPS (Purchasing
Power Standard), który to pokazuje wysokość PKB poszczególnych państw w relacji do
średniej unijnej, której wartość przyjmuje się za równą 100. Jest obliczany z
uwzględnieniem różnic w poziomie cen w poszczególnych krajach. Wartości mniejsze
lub większe niż 100 oznaczają odpowiednio niższy lub wyższy od średniej unijnej
poziom PKB.
Z przedstawionych danych w tabeli 3 oraz rysunków 4 i 5 odnoszących się do
PKB per capita (PPS) analizowanych państw wynika, że Niemcy poprawiły swoją
pozycję gospodarczą w analizowanym okresie 2000-2014 (poza 2009 rokiem – spadek
w skutek globalnego kryzysu). Wartość PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca
liczona według parytetu siły nabywczej wynosiła na początku analizowanego okresu 23
400 euro, co stanowiło 118% średniego PKB przypadającego na jednego mieszkańca
UE –28. Średni PKB na głowę mieszkańca w krajach strefy euro wynosił w 2000 roku
21900 euro (dane Eurostatu). Natomiast już w 2014 roku PKB według parytetu siły
nabywczej wynosiło 23 400 euro, co stanowiło 124% średniej PKB przypadającej na
jednego mieszkańca UE-28.
17
Rys. 4. PKB per capita według parytetu siły nabywczej PPS (dane w euro)
w Niemczech i wybranych krajach w latach 2000-2014.
40000
35000
Niemcy
30000
Austria
25000
Francja
20000
Wielka Brytania
Włochy
15000
SE-18
10000
UE-28
5000
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Źródło: Eurostat
Rys. 5. PKB per capita według parytetu siły nabywczej PPS (indeks
UE28=100) w Niemczech i wybranych krajach w latach 2000-2014
140
120
Niemcy
100
Austria
Francja
80
Wielka Brytania
60
Włochy
SE-18
40
UE-28
20
0
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Źródło: Eurostat
Odnosząc
się
do
analizowanej
grupy krajów,
gospodarka
niemiecka
charakteryzuje się jedną z największych wartości PKB w przeliczeniu na jednego
mieszkańca liczoną według parytetu siły nabywczej w okresie od 2000 do 2014 roku. W
całym okresie systematycznie przodowała nad gospodarką Niemiec - Austria, której
PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca liczona według parytetu siły nabywczej
wyniosło (według danych zamieszczonych w tabeli 3) w 2014 roku 35 500 euro co
stanowiło 130% średniego PKB przypadającego na jednego mieszkańca UE –28. Na
rysunkach 3 i 4 doskonale widać przewagę Austrii na Niemcami.
Natomiast w 2014 roku najgorszy wynik uzyskała gospodarka włoska, której
PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca liczony według parytetu siły nabywczej
wynosił (według danych zamieszczonych w tabeli 3) 260400 euro co stanowiło 96%
18
średniego PKB przypadającego na jednego mieszkańca UE –28, czyli znajdowało się
poniżej średniej.
Warto nadmienić, że udział Niemiec w wielkości PKB UE – 28 od chwili
przystąpienia do strefy euro do 2011 wahała się na poziomie 19,57% - 21,25%.
Najlepszy wynik gospodarka niemiecka uzyskała w 2003 roku, po czym niestety
charakteryzowała się powolnym spadek tej wartości na przestrzeni kolejnych lat
(19,57%). Natomiast od światowego kryzysu, udział PKB Niemiec w PKB UE – 28
wzrósł do 19,83%, przez następne lata wahał się na poziomie około 20,2%.
3.2. Ocena wydajności pracy
Produktywność pracy jest ważną zmienną makroekonomiczną. Jest określana
stosunkiem PKB do kosztów pracy (W) obejmujących wynagrodzenia i składki na
fundusze emerytalne. Parytet produktywności pracy ma wpływ na trendy kursów
walutowych.
Wydajność pracy jest najczęściej definiowana jako wielkość produkcji
przypadająca na zatrudnionego lub na jednostkę czasu pracy, ukształtowana pod
wpływem
technologii,
kwalifikacji
i
stosunków
społeczno-ekonomicznych
wyznaczających organizację i warunki pracy27.
Według danych Ministerstwa Spraw Zagranicznych niemiecki rząd prowadzi
dość aktywną politykę zatrudnienia co skutkowało, że na koniec 2012 roku liczba osób
zatrudnionych wynosiła ponad 41,816 milionów osób ( w 2011 roku 41,1 milionów),
co stanowiło rekordowo wysoki poziom, jak dotąd jeszcze nigdy nie odnotowano tak
wysokiego w gospodarce niemieckiej. Liczba zatrudnionych wzrosła nieco szybciej,
niż PKB, czego bezpośrednim skutkiem jest spadek wydajności pracy mierzony na
jednego zatrudnionego ale wydajność pracy mierzona na jedną godzinę pracy wzrosła
ponieważ liczba przepracowanych godzin przypadająca na jednego zatrudnionego rosła
wolniej, niż PKB.
27
J. Jagas, Czynniki i metody warunkujące produktywność i wydajność w okresie integracji z Unią
Europejską, Wyd. WSP, Opole 1999, s. 9.
19
Tab. 4 Wskaźniki zmian wydajności pracy w Niemczech i wybranych krajach w latach 2000-2014.
Kraje
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Realna produktywność pracy na zatrudnionego (roczne zmiany procentowe)
Niemcy
0,7
2,0
0,5
0,4
0,8
0,7
2,9
1,5
-0,2
-5,7
3,8
2,3
-0,7
-0,3
0,7
2,4
0,6
1,8
0,1
2,1
0,9
1,6
1,8
-0,4
-3,4
1,2
1,2
-0,3
-0,1
-0,5
1,3
0,5
0,6
0,8
2,7
0,9
1,3
0,9
-0,3
-1,8
1,8
1,3
-0,1
0,7
-0,1
2,6
1,9
1,6
2,3
1,4
1,9
1,6
1,8
-1,3
-2,6
1,3
1,5
0,1
1,0
0,6
1,7
-0,2
-1,4
-1,3
1,0
0,4
0,0
0,2
-1,3
-3,9
2,4
0,3
-2,5
0,0
-0,5
-
0,8
0,2
0,2
1,4
0,6
1,4
1,1
-0,4
-2,7
2,6
1,5
-0,4
0,4
0,3
-
1,5
1,4
0,9
1,8
1,0
1,6
1,2
-0,6
-2,7
2,8
1,6
-0,1
0,6
0,4
Austria
Francja
Wielka Brytania
Włochy
SE-18
UE-28
Źródło: Eurostat
20
Rys. 6. Realna produktywność pracy na zatrudnionego (roczne zmiany
procentowe) w Niemczech i wybranych krajach w latach 2000-2014.
6
4
Niemcy
2
Austria
0
Francja
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
Wielka Brytania
-2
Włochy
-4
SE-18
UE-28
-6
-8
Źródło: Eurostat
Odnosząc się do rysunku 6 oraz danych z tabeli 4 można wskazać, że realna
produktywność na zatrudnionego największy wzrost odnotowała w Niemczech w 2010
roku wzrost o 3,8% wobec roku poprzedniego, natomiast największy spadek w okresie
kryzysu w 2009 roku spadek o 5,7% wobec roku poprzedniego. Podobną tendencję
wykazywały pozostałe państwa zaprezentowane na rysunku 6. na koniec 2014 roku
Niemcy odnotował największy wzrost produktywności pracy na zatrudnionego w ujęciu
realnym
o
0,7%,
nieco
mniej
Wielka
Brytania
0,6%
pozostałe
państwa
charakteryzowały się spadkiem wydajności pracy – Austria i Włochy spadek o 0,5%.
Ostatnim
wskaźnikiem
odnoszącym
się
do
oceny
wydajności
pracy
zaprezentowanym w tabeli 4 jest nominalna produktywność pracy na godzinę pracy
(indeks UE-28=100). Produktywność gospodarki niemieckiej w latach 2000-2014
utrzymywała się na zbliżonym poziomie w porównaniu do UE-28 i wahała się od
124,5% w 2002 roku do 128,6% w 2005 roku. Najwyższą produktywnością pracy na
godzinę w całym okresie charakteryzowała się Francja, której wydajność w porównaniu
z rokiem wyjściowym w 2014 roku była niższa o 5,4% i wynosiła 127,5% wobec UE28=100. Obecnie gospodarka niemiecka zajmuje drugą pozycję wśród analizowanych
państw pod względem nominalna produktywność pracy na godzinę pracy (indeks UE28=100) z wynikiem 126,8.
Podsumowując powyższe rozważania warto odnieść się do wszystkich państw
członkowskich UE w których to wydajność pracy na osobę zatrudnioną wzrosła w
ujęciu realnym w latach 2004-2014 w prawie wszystkich krajach poza Grecją,
Włochami i Luksemburg, które to w tym okresie odnotowały spadek. W tym samym
21
przedziale czasowym, wydajność pracy na przepracowaną godzinę pracy wzrosła w
prawie wszystkich krajach członkowskich UE poza Grecją i Włochami28.
3.3. Analiza tempa wpływu na wzrost gospodarczy czynników w ujęciu popytowym
Kolejna istotna grupa wskaźników makroekonomicznych odnoszących się do
oceny gospodarek narodowych polega na ocenie znaczenia konsumpcji, inwestycji i
eksportu jako czynników wzrostu PKB. Konsumpcja uważana jest za czynnik łatwy do
stymulowania, ale nie dający trwałych podstaw utrzymania wzrostu gospodarczego w
długim okresie. W latach 2000-2014 wydatki na konsumpcję w badanych krajach
zasadniczo rosły, z wyjątkiem lat recesyjnych. Wyjątek stanowiły Włochy, w których
konsumpcja spadała od 2008 roku. W Niemczech, Austrii, Francji i Wielkiej Brytanii
konsumpcja pozytywnie oddziaływała na wzrost gospodarczy.
W latach 2000-2014 konsumpcja w Niemczech spadła tylko w 2002 roku, o
0,3%. Największy wzrost poziomu konsumpcji odnotowano w Niemczech w 2000 roku
o 1,9%. Średnie tempo wzrostu konsumpcji w tym kraju na przestrzeni lat 2000-2014
wynosiło 0,8%. W pozostałych krajach średnie okresowe tempo wzrostu konsumpcji
było wyższe niż w Niemczech. Największe średnie tempo wzrostu konsumpcji w
analizowany okresie posiadała Wielka Brytania 2,1%, która najwyższy wzrost poziomu
konsumpcji odnotowała w 2000 roku wynoszący 4,7% PKB. Drugą pozycję pod
względem poziomu konsumpcji posiadała Francja z średnim tempem wzrostu 1,5%, zaś
trzecią Austria z średniorocznym tempem wzrostu na poziomie 1,3%. Niemcy
zajmowały 4 pozycję w grupie analizowanych państw pod względem poziomu
konsumpcji, tylko Włochy wypadają gorzej (średnio 0,2%) w okresie 2000-2014). Na
koniec 2014 roku Niemcy zajmowały drugą pozycję pod względem wzrostu konsumpcji
w analizowanej grupie państw z wynikiem 1,1%, o ponad połowę niższym od Wielkiej
Brytanii (2,5%).
28
http://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php/National_accounts_and_GDP/pl#Rachunki_narodowe_i_PKB, 15.04.2016
22
Tab. 5. Tempo wzrostu konsumpcji, inwestycji i eksportu towarów i usług Niemiec i wybranych krajów w latach 2000-2014.
Kraje
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Tempo wzrostu inwestycji (roczne zmiany procentowe)
Niemcy
2,6
-3,4
-8,5
0,5
-2,8
-1,2
8,8
7,1
0,7
-17,5
13,0
9,3
-8,2
1,5
2,0
2,5
-1,0
-3,9
4,6
1,7
1,6
2,2
7,3
-0,7
-10,3
0,3
9,1
-0,3
-2,2
-1,6
8,6
0,7
-2,0
0,4
6,6
2,8
3,8
6,1
-0,1
-13,5
3,4
7,0
-2,5
0,4
-0,3
0,5
2,3
0,4
1,5
0,9
2,1
3,8
2,8
-6,7
-15,5
15,5
2,4
2,1
8,4
6,7
5,9
2,3
4,4
0,4
2,1
-0,2
5,3
2,5
-3,4
-15,3
5,5
-1,0
-14,9
-5,3
-4,1
5,1
0,2
-2,4
1,7
2,7
2,2
6,7
5,6
-1,4
-15,8
4,0
3,3
-7,5
-1,8
1,3
4,7
0,4
-1,8
1,8
3,1
2,3
7,0
6,0
-1,8
-16,4
Tempo wzrostu konsumpcji (roczne zmiany procentowe)
5,5
3,6
-6,0
-0,4
2,7
1,9
1,3
-0,3
0,2
0,4
0,4
1,4
0,4
1,3
0,9
0,6
1,2
1,0
0,7
1,1
2,3
0,9
0,8
1,5
2,1
2,2
2,4
1,2
1,6
1,1
0,7
0,9
0,5
0,2
0,3
3,1
2,1
2,0
1,6
2,1
2,1
2,0
2,3
0,6
0,8
1,7
0,6
0,3
0,8
0,9
4,7
3,8
4,0
3,7
3,4
2,9
2,0
2,5
0,0
-2,1
0,0
0,1
1,8
1,5
2,5
2,5
1,4
0,3
1,0
1,0
1,1
1,0
1,0
-0,6
-1,1
1,1
-0,5
-3,3
-2,1
0,1
2,8
2,0
1,2
1,3
1,6
1,8
2,1
1,9
0,9
-0,1
0,8
-0,1
-1,0
-0,5
0,8
3,1
2,3
1,9
1,9
2,1
2,1
2,2
2,2
0,9
-0,5
0,7
0,1
-0,4
0,0
1,2
Austria
Francja
Wielka Brytania
Włochy
SE –18
UE-28
Niemcy
Austria
Francja
Wielka Brytania
Włochy
SE-18
UE-28
23
Tempo wzrostu eksportu towarów i usług (roczne zmiany procentowe)
Niemcy
13,8
5,7
4,3
1,9
11,4
6,7
12,3
9,3
1,9
-14,3
14,5
8,3
2,8
1,6
4,0
13,5
5,7
4,1
0,4
8,8
6,5
7,5
7,4
2,3
-15,0
13,8
6,0
1,7
0,8
2,1
12,7
2,9
1,9
-1,1
5,1
3,5
5,6
2,8
0,4
-11,3
9,0
6,9
2,5
1,7
2,4
9,6
2,1
2,4
2,8
5,1
8,1
12,4
-1,6
1,3
-8,8
5,8
5,8
0,7
1,2
1,2
11,9
2,7
-2,8
-1,3
6,2
3,4
8,2
6,2
-3,1
-18,1
11,8
5,2
2,3
0,8
3,1
13,1
3,7
2,1
1,0
8,2
5,1
8,6
7,2
1,0
-12,6
11,3
6,5
2,6
2,1
4,1
12,8
3,5
2,3
1,8
8,1
6,0
9,5
6,2
1,4
-11,9
10,7
6,6
2,3
2,2
Austria
Francja
Wielka Brytania
Włochy
SE-18
UE-28
Źródło:
4,1
Eurost
24
Rys. 7. Tempo wzrostu konsumpcji w Niemczech i wybranych krajach w
latach 2000-1014 (roczne zmiany procentowe)
6
5
2014
2013
2012
2011
2010
2009
-2
2008
Włochy
2007
0
-1
2006
Wielka Brytania
2005
Francja
1
2004
2
2003
Austria
2002
3
2001
Niemcy
2000
4
SE-18
UE-28
-3
-4
Źródło: Eurostat
Między krajami należącymi do UE istniały znaczne różnice pod względem
ogólnego wskaźnika intensywności inwestycji, co poniekąd jest odzwierciedleniem
znajdowania się tych państw na różnych etapach rozwoju gospodarczego, jak również
dynamiki wzrostu na przestrzeni ostatnich lat.
Rys. 8. Tempo wzrostu inwestycji (roczne zmiany procentowe) w Niemczech
i wybranych krajach w latach 2000-2014.
20
15
Niemcy
-10
20
14
20
12
20
10
20
00
-5
20
08
Wielka Brytania
20
06
Francja
0
20
04
Austria
5
20
02
10
Włochy
SE-18
UE-28
-15
-20
Źródło: Eurostat
Odnosząc się do tempa wzrostu inwestycji można stwierdzić, że gospodarka
Niemiec cechuje się w tym aspekcie dość dużymi wahaniami, co dokładnie widać na
rysunku 8. Największy wzrost inwestycji Niemcy odnotowały w 2010 roku na poziomie
13%
oraz rok później w 2011 równy 9,3%, czyli zaraz po największym spadku
wynikającym z globalnego kryzysu finansowego w 2009 roku, kiedy poziom inwestycji
Niemiec spadł najbardziej spośród analizowanej grupy państw aż o 17,5%. W
początkowych latach nowego stulecia najwyższym poziomem wzrostu nakładów
25
inwestycyjnych cechowała się Francja w 2000 roku na poziomie 8,6%, zaś w 2014 roku
nakłady inwestycyjne spadły o 0,3%. W analizowanej grupie krajów najwyższy poziom
inwestycji posiada Wielka Brytania, która w 2014 osiągnęła wzrost o 6,7%, Niemcy
zajmowały drugą pozycję ze wzrostem o 2,0%. Pozostałe państwa na koniec 2014
cechowały się spadkiem tempa inwestycji, a najgorszy wynik odnotowały Włochy –
spadek o 4,1%.
Rys. 9. Tempo wzrostu eksportu towarów i usług Niemiec i wybranych
krajów (roczne zmiany procentowe) w latach 2000-2014.
20
15
Niemcy
10
Austria
5
Francja
0
Wielka Brytania
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
-5
-10
Włochy
SE-18
UE-28
-15
-20
Źródło: Eurostat
Niemiecka gospodarka jest w bardzo dużym zakresie zorientowana na eksport,
co oznacza, że jej wyniki są w dużym stopniu uzależnione od wyników eksportu.
Potwierdzają to dane zamieszczone w tabeli 5 oraz rys. 9. W całym analizowanym
okresie można zauważyć, że eksport towarów i usług Niemiec rósł, poza jednym
wyjątkiem – spowodowanym kryzysem w 2009 roku, kiedy nastąpił duży spadek
eksportu o 14,3%. Warto zaznaczyć, że w 2009 roku wszystkie analizowane państwa w
skutek wspomnianego globalnego kryzysu odnotowały spadek tempa eksportu lecz
najdotkliwiej odczuła to właśnie gospodarka Włoch (spadek o 18,3% PKB). Na koniec
2014 roku Niemcy osiągnęły najwyższy wzrost eksportu, którego wzrost wyniósł 4,0 i
był prawie taki sam jak tempo wzrostu eksportu w UE-28 i SE-18 (4,1% PKB).
3.4. Ocena sytuacji handlowej
Zgodnie
z
danymi
zamieszczonymi
w
raporcie
Ministerstwa
Spraw
Zagranicznych od początku 2000 roku systematycznie wzrasta udział w eksporcie
niemieckim samochodów oraz części samochodowych (190,2 mld euro, udział w
eksporcie ogółem 17,3% w 2012 roku), które obecnie zajmują czołową pozycję w
26
eksporcie Niemiec. Na kolejnej pozycji znajdują się maszyny (164,2 mld euro, udział
w eksporcie ogółem 15,0% w 2012 roku), natomiast na miejscu trzecim znalazły się
wyroby przemysłu chemicznego (104,7 mld euro, 9,5% udział w eksporcie ogółem w
2012 roku). Wskazane trzy grupy towarów charakteryzują się wysokim stopniem
nasycenia nowoczesną techniką i technologią, a łącznie stanowiły one w 2012 roku
41,8% całości eksportu z Niemiec.
Natomiast odnosząc się do importu Niemiec największą grupę towarową po tej
stronie stanowi ropa naftowa, a także gaz ziemny (wartość importu: 97,4 mld euro,
udział w imporcie ogółem: 10,7% w 2012 roku), następne miejsce zajmują urządzenia
do przetwarzania danych, wyroby elektryczne i optyczne (wartość importu: 87,4 mld
euro, udział w imporcie ogółem: 9,6% w 2012 roku). Trzecią pozycję zajmowały
samochody i części samochodowe (wartość importu: 84,2 mld euro, udział w imporcie
ogółem: 9,3% w 2012 roku). Wskaźnik uzależnienia gospodarki niemieckiej od importu
na przestrzeni lat 2011-2012 kształtował się na poziomie 37%.
Rys. 10. Saldo bilansu handlowego Niemiec i wybranych krajów w latach
2000-2014 (mln euro).
250000
200000
150000
Niemcy
100000
Austria
50000
Francja
0
Wielka Brytania
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
-50000
Włochy
-100000
-150000
-200000
Źródło: Eurostat
27
Tab. 6. Wskaźniki wymiany handlowej Niemiec i wybranych krajów w latach 2000-2014.
Kraje
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Saldo bilansu handlowego (mln euro)
Niemcy
59130
95495
132771
129905
156078
155809
160420
194259
177525
138868
153964
157411
188252
195938
219713
-5071
-4334
395
-2109
-1230
-1724
-367
425
-2043
-4355
-4865
-10050
-9264
-6117
-2832
-12266
-5839
2598
-6012
-15145
-32712
-36677
-51988
-68367
-56062
-65854
-88761
-82275
-75705
-71589
-67813
-79355
-88705
-82898
1907
9233
7838
1604
-1221
-9369
-20452
-8596
-13035
-5876
-29982
-25524
9890
29213
42874
59130
95495
132771
129905
156078
155809
160420
194259
177525
138868
153964
157411
188252
195938
219713
-5071
-4334
395
-2109
-1230
-1724
-367
425
-2043
Saldo bilansu handlowego (% PKB)
-4355
-4865
-10050
-9264
-6117
-2832
3,0
4,7
6,3
6,0
6,9
7,0
6,9
8,2
7,3
5,5
6,3
5,9
6,5
6,7
-2,1
-1,7
0,6
-0,7
-0,2
-0,4
0,1
0,5
-0,2
-0,9
-1,1
-2,5
-2,3
-1,2
-0,2
0,3
0,5
0,2
-0,2
-1,3
-1,7
-2,2
-3,1
-2,3
-2,8
-3,8
-3,5
-3,0
-3,3
-4,0
-4,4
-4,2
-5,0
-5,4
-5,7
-6,3
-6,4
-5,8
-6,6
-6,5
-7,0
-6,7
0,9
1,4
1,1
0,7
0,6
0,0
-0,7
0,2
-0,1
0,1
-1,3
-1,1
1,1
2,4
3,0
4,7
6,3
6,0
6,9
7,0
6,9
8,2
7,3
5,5
6,3
5,9
6,5
6,7
-2,1
-1,7
0,6
-0,7
-0,2
-0,4
0,1
0,5
-0,2
-0,9
-1,1
-2,5
-2,3
-1,2
Austria
Francja
Wielka Brytania
-98994 -103218 -128834 -143329 -126200 -117877 -132108 -122531 -169497
-86483 -139444
Włochy
SE –18
UE-28
Niemcy
Austria
Francja
Wielka Brytania
Włochy
SE-18
UE-28
Źródło: Eurosta
28
W tabeli 6 zamieszczono dane dotyczące salda bilansu handlowego Niemiec i
pozostałych badanych państw. Analizują saldo bilansu handlowego w mln euro można
zauważyć, że na przestrzeni całego analizowanego okresu, tj. 2000-2014 nigdy nie
odnotowano deficytu w obrotach handlowych, zaś pozostałe państwa przejawiały w tym
okresie takie tendencje. Saldo obrotów handlowych Niemiec jest kilkakrotnie większe
od porównywanych krajów, co potwierdza, że niemiecka gospodarka jest największą
konkurencyjną potęgą w Unii Europejskiej. Warto zaznaczyć, że na koniec 2014 roku
kraje UE-28 odnotowały deficyt w bilansie handlowym równy –2832 mln euro, zaś
Niemcy uzyskały wynik dodatni
wysokości 219 713 mln euro. Dodatkowo warto
przyjrzeć się rys. 10 na którym doskonale widać przewagę niemieckiego handlu,
którego przeciwnicy zostają daleko w tyle.
3.5. Analiza finansów publicznych
Polityka budżetowa jest rozumiana jako „dobór źródeł i metod gromadzenia
dochodów publicznych, jak też kierunków i sposobów realizacji wydatków publicznych
dla osiągnięcia celów społecznych i gospodarczych, ustalonych przez właściwe organy
publiczne”29.
Zjawisko skłonności do deficytów (deficit bias problem) należałoby wyjaśniać
jako obserwowalną, trwającą w czasie tendencję do utrzymywania się nadwyżki
wydatków budżetowych nad dochodami budżetowymi. Deficyty są nieuniknionym
zjawiskiem w okresach wojen lub przedłużających się recesji, stąd też utrzymująca się
nierównowaga salda budżetu w okresach recesji nie jest faktem niepokojącym. Jeżeli
natomiast występowanie wysokich deficytów jest trwałe i niezwiązane z „naturalnymi”
czynnikami, wówczas w rozpatrywanej gospodarce najprawdopodobniej zachodzą
procesy, które generują ich nieuzasadnione ekonomicznie powstanie30.
29
Z. Fedorowicz, Polityka fiskalna, Wyd. WSB, Poznań 1998, s. 7.
A. Szymańska, Pozycja polityki fiskalnej w wybranych krajach Unii Europejskiej w okresie
spowolnienia gospodarczego, [w:] Studia Oeconomica Posnaniensia, tom 2, nr 6 / 2014, s. 154.
30
29
Tab. 7. Saldo budżetowe w % PKB i dług publiczny w % PKB Niemiec i wybranych krajów w latach 2000-2014.
Kraje
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
SALDO BUDŻETOWE W % PKB
Niemcy
0,9
-3,1
-3,9
-4,2
-3,7
-3,4
-1,7
0,2
-0,2
-3,2
-4,2
-1,0
-0,1
-0,1
0,3
-2,0
-0,6
-1,3
-1,8
-4,8
-2,5
-2,5
-1,3
-1,4
-5,3
-4,4
-2,6
-2,2
-1,3
-2,7
-1,3
-1,4
-3,1
-3,9
-3,5
-3,2
-2,3
-2,5
-3,2
-7,2
-6,8
-5,1
-4,8
-4,1
-3,9
1,2
0,4
-2,1
-3,4
-3,6
-3,5
-2,9
-3,0
-5,1
-10,8
-9,7
-7,7
-8,3
-5,7
-5,7
-1,3
-3,4
-3,1
-3,4
-3,6
-4,2
-3,6
-1,5
-2,7
-5,3
-4,2
-3,5
-3,0
-2,9
-3,0
-0,3
-2,0
-2,7
-3,2
-3,0
-2,6
-1,5
-0,6
-2,1
-6,2
-6,2
-4,1
-3,7
-3,0
-2,6
0,0
-1,6
-2,6
-3,2
-2,9
-2,5
-1,6
-0,9
-2,5
-6,7
-6,4
-4,5
-4,3
-3,3
-3,0
Austria
Francja
Wielka Brytania
Włochy
SE –18
UE-28
DŁUG PUBLICZNY W % PKB
Niemcy
58,9
57,7
59,3
63,0
64,7
66,9
66,4
63,6
65,0
72,5
81,0
78,4
79,7
77,4
74,9
65,9
66,5
66,3
65,5
64,8
68,3
67,0
64,8
68,5
79,7
82,4
82,2
81,6
80,8
84,2
58,7
58,2
60,1
64,2
65,7
67,2
64,4
64,4
68,1
79,0
81,7
85,2
89,6
92,3
95,6
38,9
36,0
35,8
37,3
40,2
41,5
42,4
43,5
51,7
65,7
76,6
81,8
85,3
86,2
88,2
105,1
104,7
101,9
100,4
100,0
101,9
102,5
99,7
102,3
112,5
115,3
116,4
123,2
128,8
132,3
68,2
67,1
67,0
68,2
68,6
69,4
67,5
65,2
68,8
78,6
84,0
86,2
89,6
91,4
92,4
60,6
59,8
59,3
60,8
61,3
61,9
60,5
57,9
61,0
73,1
78,5
81,1
83,8
85,5
86,8
Eurosta
Austria
Francja
Wielka Brytania
Włochy
SE-18
UE-28
Źródło:
30
W UE jednym z mechanizmów zapobiegających powstawania nadmiernych
deficytów jest mechanizm procedury nadmiernego deficytu, funkcjonujący na bazie
obecnego Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) oraz paktu stabilności i
wzrostu (PSW). Warto wspomnieć, że z dotychczasowej wykładni Komisji Europejskiej
za deficyt spełniający warunek dotyczący poziomu zbliżonego do wartości odniesienia
należałoby uznać ten, który w relacji do PKB jest nie wyższy niż 3,5%31.
Rys. 11. Saldo budżetowe w Niemczech i wybranych krajach w latach 20002014 w % PKB
2
0
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
Niemcy
-2
Austria
Francja
-4
Wielka Brytania
-6
Włochy
SE –18
-8
UE-28
-10
-12
Źródło: Eurostat
Odnosząc się do deficytu finansów publicznych zastawionych w tabeli 6 można
zauważyć, że Niemcy parokrotnie przekraczały dopuszczalną relację deficytu wobec
PKB. W okresie od 2002-2004 oraz w 2010 roku deficyt przekraczał dopuszczalne
3,5% PKB. Podobnie było w pozostałych z analizowanych państw, które również
dodatkowo przekraczały dopuszczalne granice deficytu finansów publicznych i w 2009
roku.
Spowolnienie gospodarcze w jednych państwach i recesja w innych
spowodowały wzrost deficytu budżetowego oraz długu publicznego. Problemy
finansowe państw strefy euro od 2008 były efektem oddziaływania następujących
czynników32:

prowadzenia w okresie dobrej koniunktury, tj. w latach 2003–2007 przez wiele
państw członkowskich procyklicznej ekspansywnej polityki fiskalnej;

znacznego
obniżenia
dochodów
budżetowych
w
wyniku
recesji
lub
spowolnienia tempa wzrostu gospodarczego w latach 2008–2009.
31
M. Ochrymiuk,, A. Rogut, Konwergencja nominalna w strefie euro. Implikacje dla Polski, Wyd. NBP,
Warszawa 2010, s. 135.
32
J. Giżyński,, Polityka fiskalna w strefie euro, Wyd. CeDeWu, Warszawa 2013, s. 111-112.
31
Większość państw UE nie spełniała od 2008 roku kryterium konwergencji
nominalnej dotyczącej deficytu budżetowego. Stało się to podstawą do wszczęcia
wobec nich procedury nadmiernego deficytu budżetowego. Warto zauważyć, że
problem ten dotknął również kluczowe europejskie gospodarki Wielką Brytanię czy
Francję. Powiększanie się deficytów budżetowych było wynikiem negatywnego
wpływu czynnika cyklicznego i działania automatycznych stabilizatorów oraz polityki
o charakterze dyskrecjonalnym, wspierających instytucje finansowe i sferę realną
gospodarki. Pozytywnie można ocenić fakt, że w 2011 roku zarówno w krajach strefy
euro, jak i w całej UE deficyt budżetowy w wartościach bezwzględnych uległ
obniżeniu. Obecnie gospodarka niemiecka wyróżnia się spośród innych krajów
równowagą budżetową (od 2012 roku).
Dług publiczny w krajach Unii Europejskiej, stanowi obecnie jeden z głównych
tematów dyskusji nad koniecznością przeprowadzenia reform dotyczących zwiększenia
dyscypliny finansów publicznych zarówno na szczeblu krajowych polityk budżetowych,
jak i na poziomie
ponadnarodowych działań Komisji Europejskiej. Zgodnie z
przyjętymi kryteriami przez UE dług publiczny danego państwa nie może przekroczyć
60% PKB33.
Rys. 12. Dług publiczny w Niemczech i wybranych krajach w latach 20002014 w % PKB
140
120
Niemcy
100
Austria
80
Francja
Wielka Brytania
60
Włochy
SE-18
40
UE-28
20
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
0
Źródło: Eurostat
Po dekadach powojennej prosperity polityka stymulowania wzrostu za pomocą
deficytów budżetowych była reakcją na osłabienie tempa wzrostu gospodarek
europejskich. Niestety, problemy w latach 70. i 80. miały charakter ogólnoświatowy i
33
K. Marchewka – Bartkowiak, Problem długu publicznego w Unii Europejskiej ze szczególnym
uwzględnieniem kryteriów z Maastricht, [w:] Studia BAS, nr 3 (32) / 2010, s. 181.
32
działania za pomocą instrumentów fiskalnych nie pozwoliły na odbudowę szybkiego
tempa rozwoju. Początek lat 90. był kolejnym okresem osłabienia gospodarczego, więc
tylko cztery z jedenastu państw, które przyjęły euro w 1999 r., miały poziom długu do
PKB poniżej progu 60% (Francja, Irlandia, Luksemburg, Portugalia). Wysokie
zadłużenie nie zamknęło pozostałym państwom drogi do wspólnej waluty, gdyż próg
długu na poziomie 60% PKB nie ogranicza możliwości przyjęcia euro, jeśli wartość
długu spada34.
Pierwsza istotna redukcja poziomów zadłużenia publicznego była możliwa tuż
po 2000 r., gdy znaczne przyśpieszenie wzrostu gospodarczego wywołało powiększenie
przychodów podatkowych oraz spadek poziomu wydatków, będących skutkiem m.in.
wzrostu poziomu zatrudniania w krajach UE. Niestety, globalny kryzys gospodarczy
oraz zastosowanie nadzwyczajnych impulsów fiskalnych w celu wsparcia znajdującej
się w recesji gospodarki przesądziły o ponownym wzroście długu publicznego 35.
Po wejściu do strefy euro mimo przekroczenia kryterium długu publicznego
większość państw nie dokonała zasadniczych zmian w jego poziomie. Niemcy również
po przystąpieniu do strefy euro charakteryzowały się wzrostem długu publicznego,
który od 2003 roku do chwili obecnej przekracza dopuszczalne 60% PKB. Najwyższy
poziom długu publicznego niemiecka gospodarka odnotowała w 2010 roku 81,0% PKB.
W podobnej sytuacji są pozostałe analizowane kraje należące do strefy euro, czyli
Austria, Francja i Włochy, a także Wielka Brytania, która znajduje się poza strefą euro,
ale na chwilę obecną nie spełniałaby tego kryterium konwergencji, ponieważ w 2014
roku poziom jej zadłużenia przekroczył dopuszczalny próg i wynosił 88,2% PKB. W
latach kryzysu gospodarczego nastąpiło nasilenie problemu długu publicznego w UE, w
tym przede wszystkim państw strefy euro. W niektórych krajach przekroczył on poziom
100% PKB. Najwyższy poziom długu publicznego w badanej grupie krajów posiadają
Włochy, który od 2008 roku przekracza 100% i stale rośnie, a w 2014 roku osiągnął
rekordową wysokość 132,3% PKB. Wśród analizowanej grupy krajów to właśnie
Niemcy charakteryzują się najniższym poziomem długu publicznego.
Wiele krajów strefy euro miało problemy z długiem publicznym i deficytem
budżetowym jeszcze przed nadejściem kryzysu. Nie przestrzegały one wartości
referencyjnych ustalonych w Traktacie z Maastricht oraz Pakcie Stabilności i Wzrostu.
34
L. Skiba, Polityka fiskalna w unii walutowej, [w:] Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, Wyd.
NBP, Warszawa 2010, s. 130.
35
Ibidem, s. 130.
33
Świadczyło to o słabości instytucji unijnych oraz ESBC w prowadzeniu efektywnej
polityki ograniczania nadmiernego deficytu budżetowego państw strefy euro, co było
m.in. efektem uelastycznienia zasad Paktu Stabilności i Wzrostu w 2005 r. Wysoki
poziom długu publicznego i deficytu budżetowego stanowi obecnie największy problem
oraz największe wyzwanie dla strefy euro. Bez poprawy stanu finansów publicznych
państw członkowskich niemożliwy będzie wzrost gospodarczy oraz utrzymanie
stabilności finansowej w Unii Europejskiej36.
36
E. Latoszek, K. Sacharski, Instrumenty zarządzania kryzysem w obszarze polityki budżetowej w Unii
Gospodarczej i Walutowej, [w:] Studia Europejskie, CE UW, nr 3/2013, s. 94.
34
Zakończenie
Niemcy są podawane jako jeden z przykładów wprowadzenia wspólnej waluty
euro jako czynnika wpływającego stymulująco na wzrost gospodarczy w różnym
silniejszym lub słabszym stopniu, w zależności od okresu.
Konsekwencje przystąpienia Niemiec do strefy euro można podzielić jak w
przypadku każdego państwa na pozytywne jak i negatywne. Zaznaczyć należy, że
Niemcy są największą i najsilniejszą gospodarką w strefie euro jak i w całej UE. Jednak
ta silna pozycja niemieckiej gospodarki zmniejsza skalę pozytywnych wpływów z
przyjęcia euro, dlatego trudno je jednoznacznie ocenić na przykładzie Niemiec.
Dodatkowym czynnikiem uniemożliwiającym dokonanie tej oceny, jest fakt iż Niemcy
przyjęli euro w warunkach niekorzystnego nadwartościowania waluty. Wśród
najważniejszych korzyści z przyjęcia euro przez Niemcy wymienia się wzrost
atrakcyjności inwestycyjnej, zwiększenie konkurencyjności gospodarki, a także
zmniejszenie kosztów handlowych. Natomiast wśród negatywnych aspektów wymienia
się impulsy inflacyjne oraz ryzyko wyboru nieodpowiedniego kursu przeliczeniowego.
Pomimo dużego kryzysu w Strefie Euro Republika Federalna Niemiec utrzymała
relatywnie dobrą sytuację gospodarczą jako kraj w szczególności proeksportowy,
wykorzystujący szybko zwiększające się zapotrzebowanie na towary głównie ze strony
krajów Azjatyckich oraz Ameryki Płd. Niemiecka gospodarka charakteryzuje się
dużymi przypływami kapitału europejskiego, ratującego się przed niestabilną sytuacją
w borykających się z trudnościami ze wzrastającym zadłużeniem krajach UE.
Doprowadziło to do znacznego wzrostu popytu na 10-letnie obligacje rządowe Niemiec,
które uzyskują niezwykle niskie oprocentowanie 1,2%, co daje gospodarce niemieckiej
znaczne korzyści finansowe szacowane na około 5 miliardów Euro rocznie.
Dodatkowym aspektem jest fakt, że wzrosła wewnętrzna konsumpcja przy jednocześnie
niskim poziomie bezrobocia wynoszącym 5,5%. Tani pieniądz przyczynił się do
rozwoju budownictwo, do tego stopnia, że gospodarka niemiecka jest zagrożona
przegrzaniem oraz wzrostem inflacji. Zaprezentowana - dobra sytuacja Niemiec jest
efektem m.in.: przeprowadzonych reform dotyczących rynku pracy, dużemu nadzorowi
wydatków socjalnych oraz właściwie braku roszczeniowych postaw związków
zawodowych, a w szczególności wysokiej konkurencyjności eksportu.
35
Bibliografia
Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht) z 7 lutego 1992 r. Dz. U. z 2004 r. Nr
90,
poz.
864/30,
dostęp:
http://eur-lex.europa.eu/legal-
content/PL/TXT/?uri=URISERV%3Axy0026
Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec z dnia 23 maja 1949 roku, BGBI.I
S.2248
Banaszak B., Malicka A. (tłumaczenie), Konstytucja Niemiec Wyd. Sejmowe,
Warszawa 2008, libr.sejm.gov.pl
Barcz J., Kawecka-Wyrzykowska E., Michałowska- Gorywoda K., Integracja
Europejska w okresie przemian. Aspekt ekonomiczny, Wyd. PWE, Warszawa 2016
Białowąs T., Wpływ kryzysu na wzrost gospodarczy, [w:] pod red. B. Mucha-Leszko,
Gospodarka i polityka makroekonomiczna strefy euro latach 2008-2010 Skutki kryzysu
i słabości zarządzania, Wyd. UMCS, Lublin 2011
Convergence
Report
2000,
European
Central
Bank,
http://www.ecb.int/pub/pdf/conrep/cr2000en.pdf
Convergence Report. Report required by Article 109f of the Treaty establishing the
European
Community,
European
Monetary
Institute,
March
1998,
http://www.ecb.int/pub/pdf/conrep/cr1998en.pdf
Euro- pieniądz wspólnej Europy, Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce,
Warszawa 2005
European Monetary Institute, Convergence Raport - Report required by Article 109j of
the Treaty establishing the European Community, Marzec / 1998, s. 73-88
http://www.ecb.europa.eu/pub/pdf/conrep/cr1998en.pdf
Fedorowicz Z., Polityka fiskalna, Wyd. WSB, Poznań 1998
Giżyński, J., Polityka fiskalna w strefie euro, Wyd. CeDeWu, Warszawa 2013
Glibowska M., Pawełczyk B., Szcześ M., Żogała M., Przebieg procesu wprowadzania
banknotów i monet euro w państwach Unii Gospodarczej i Walutowej, Wyd. NBP,
Warszawa 2003
https://berlin.trade.gov.pl/pl/rfnprzewodnik
http://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php/National_accounts_and_GDP/pl#Rachunki_narodowe_i_PKB
http://www.informatorekonomiczny.msz.gov.pl/pl/europa/niemcy/
36
http://www.infoniemcy.eu/gospodarka
http://www.niemcy.ovh.org/gospodarka.html
International Monetary Fund, Raport for selected countries and subjects, 19.03.2016,
http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015
Jagas J., Czynniki i metody warunkujące produktywność i wydajność w okresie
integracji z Unią Europejską, Wyd. WSP, Opole 1999
Kramer E., Rudolf K.M., Sytuacja gospodarcza, społeczna i terytorialna Niemiec
(Obszar Metropolitarny Rhein – Neckar),Wyd. Departament Tematyczny B: polityka
strukturalna i polityka spójności, Warszawa 2010
Krzemiński
J.,
Fenomen
gospodarczy
Niemiec,
[w:]
https://www.nbportal.pl/wiedza/artykuly/gospodarka/fenomen_gospodarczy_niemiec
Latoszek E., Sacharski K., Instrumenty zarządzania kryzysem w obszarze polityki
budżetowej w Unii Gospodarczej i Walutowej, [w:] Studia Europejskie, CE UW, nr
3/2013
Marchewka – Bartkowiak K., Problem długu publicznego w Unii Europejskiej ze
szczególnym uwzględnieniem kryteriów z Maastricht, [w:] Studia BAS, nr 3 (32) / 2010
Marski Z.J., Europa ma wspólną gotówkę, [w:] Euro od A do Z, Wyd. NBP, Warszawa
2003
Michałek J.J., Zarys integracji gospodarczej i walutowej w Europie, [w:] Mechanizmy
funkcjonowania strefy euro, Wyd. NBP, Warszawa 2014
Międzynarodowy
Fundusz
Walutowy
–
Word
Economic
Outlook
2014,
http://www.imf.org
Mucha – Leszko, Rozwój powiązań w gospodarce światowej – etapy globalizacji i
regionalizacji procesów gospodarczych, [w:] B. Mucha –Leszko (red.), Współczesna
gospodarka światowa. Główne centra gospodarcze, Wyd. UMCS, Lublin 2005
Mucha – Leszko B., Kąkol M., Wyniki gospodarcze Szwecji w latach 2000-2013 a
problem wprowadzenia euro, [w:] Annales Univesitatis Mariae Curie- Skłodowska ,
vol. XLIX, 1 / 2015
Ochrymiuk, M., Rogut, A., Konwergencja nominalna w strefie euro. Implikacje dla
Polski, Wyd. NBP, Warszawa 2010
Oziewicz E., Michałowski T., Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Wyd. PWE,
Warszawa 2013
Przemysł
samochodowy
w
Niemczech,
[w:]
https://germany.trade.gov.pl/pl/f/download/fobject_id:266744
37
Rybiński K., Globalizacja w trzech odsłonach, Wyd. Difin, Warszawa 2007
Skiba, Polityka fiskalna w unii walutowej, [w:] Mechanizmy funkcjonowania strefy
euro, Wyd. NBP, Warszawa 2010
Sobczyński D., Euro - historia, praktyka, instytucje, Wyd. Dom Wydawniczy ABC,
Warszawa 2002
Sporek T., Perspektywy i konsekwencje wprowadzenia euro w Polsce [w:] J. Schroeder,
Ł. Puślecki (red.), Gospodarka międzynarodowa – wyzwania i nowe trendy, Zeszyt
Naukowy 179, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego, Poznań 2011
Sporek T., Uwagi na temat gospodarki niemieckiej w pierwszej dekadzie XXI wieku,
[w:] Studia Ekonomiczne, Wyd. Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, tom 184,
2014
Strefy Analitycznej SKNF WZ UW, Poznaj gospodarkę: Niemcy. Największa
gospodarka w Europie, Wyd. UW, Warszawa 2014
Sycewicz M. (pod red.), Niemcy: największa gospodarka w UE, Wyd. UW, Warszawa
2014
Szymańska A., Pozycja polityki fiskalnej w wybranych krajach Unii Europejskiej w
okresie spowolnienia gospodarczego, [w:] Studia Oeconomica Posnaniensia, tom 2, nr 6
/ 2014
Tendera-Właszczuk H., Problemy integracji i globalizacji gospodarki światowej, Wyd.
ŚWSZ, Katowice 2006
The
Future
of
Globalization,
„The
Economist”,
19.03.2016,
http://www.economist.com/node/2152091
Wójcik C., Integracja ze strefą euro. Teoretyczne i praktyczne aspekty konwergencji,
Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2008
38
Spis rysunków
Rys. 1. Mapa Republiki Federalnej Niemiec.....................................................................5
Rys. 2. Struktura gospodarki Niemiec wg udziału sektorów w tworzeniu PKB w % w
roku 2014...........................................................................................................................7
Rys. 3. Dynamika realnego PKB per capita w % i w euro w Niemczech i wybranych
krajach w latach 2000-2014.............................................................................................15
Rys. 4. PKB per capita według parytetu siły nabywczej PPS (dane w euro) w
Niemczech i wybranych krajach w latach 2000-2014.....................................................18
Rys. 5. PKB per capita według parytetu siły nabywczej PPS (indeks UE28=100) w
Niemczech i wybranych krajach w latach 2000-2014.....................................................18
Rys. 6. Realna produktywność pracy na zatrudnionego (roczne zmiany procentowe) w
Niemczech i wybranych krajach w latach 2000-2014.....................................................21
Rys. 7. Tempo wzrostu konsumpcji w Niemczech i wybranych krajach w latach 20001014 (roczne zmiany procentowe)..................................................................................25
Rys. 8. Tempo wzrostu inwestycji (roczne zmiany procentowe) w Niemczech i
wybranych krajach w latach 2000-2014..........................................................................25
Rys. 9. Tempo wzrostu eksportu towarów i usług Niemiec i wybranych krajów (roczne
zmiany procentowe) w latach 2000-2014........................................................................25
Rys. 10. Saldo bilansu handlowego Niemiec i wybranych krajów w latach 2000-2014
(mln euro)........................................................................................................................27
Rys. 11. Saldo budżetowe w Niemczech i wybranych krajach w latach 2000-2014 w %
PKB.................................................................................................................................31
Rys. 12. Dług publiczny w Niemczech i wybranych krajach w latach 2000-2014 w %
PKB.................................................................................................................................32
39
Spis tabel
Tab. 1. Ranking wybranych gospodarek pod względem PKB w 2014 r. według MFW
(wartość w cenach bieżących -mld USD)..........................................................................4
Tab. 2. Stopień wypełnienia kryteriów konwergencji przez Niemcy w latach 19982000.................................................................................................................................11
Tab. 3. Analiza wzrostu gospodarczego – wybrane wskaźniki w Niemczech i
wybranych krajach w latach 2000-2014..........................................................................14
Tab. 4 Wskaźniki zmian wydajności pracy w Niemczech i wybranych krajach w latach
2000-2014........................................................................................................................20
Tab. 5. Tempo wzrostu konsumpcji, inwestycji i eksportu towarów i usług Niemiec i
wybranych krajów w latach 2000-2014...........................................................................23
Tab. 6. Wskaźniki wymiany handlowej Niemiec i wybranych krajów w latach 20002014.................................................................................................................................28
Tab. 7. Saldo budżetowe w % PKB i dług publiczny w % PKB Niemiec i wybranych
krajów w latach 2000-2014.............................................................................................30
40
Załącznik do zarządzenia Nr 10/2003
z dnia 18 lutego 2003 r.
Donata Luiza Langa
Nr albumu: 9365399
Oświadczam, że załączony do pracy dyplomowej pt. „Analiza i ocena wyników
gospodarczych Niemiec w latach 2000-2014” nośnik zawiera wszystkie pliki związane z
w/w pracą, które wykorzystano do jej wersji drukowanej.
Lublin, dnia...........................
............................................................
(podpis)
41
Załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 42/2007 Rektora
Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej z dnia 29
października 2007 r.
OŚWIADCZENIE PROMOTORA
Oświadczam, że praca dyplomowa studenta Donata Luiza Langa pt. „Analiza i
ocena wyników gospodarczych Niemiec w latach 2000-2014” została przygotowana
pod moim kierunkiem i spełnia warunki do zaliczenia studiów podyplomowych
Mechanizmy funkcjonowania strefy euro.
Lublin, dnia...........................
............................................................
(podpis)
OŚWIADCZENIE AUTORA PRACY
Świadom odpowiedzialności prawnej oświadczam, że niniejsza praca dyplomowa
pt. „Analiza i ocena wyników gospodarczych Niemiec w latach 2000-2014” została
napisana przeze mnie samodzielnie i nie zawiera treści uzyskanych w sposób niezgodny
z obowiązującymi przepisami (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i
prawach pokrewnych - t.j. Dz. U. z 2006 r., Nr 90, poz. 631 z późn. zm.).
Oświadczam, że przedstawiona praca nie była wcześniej przedmiotem procedur
związanych z uzyskaniem tytułu zawodowego w szkole wyższej.
Lublin, dnia...........................
............................................................
(podpis)
42
Załącznik 2. Do instrukcji udostępniania prac doktorskich,
magisterskich, licencjackich, które nie zostały opublikowane,
stanowiącej załącznik nr 2 do regulaminu Archiwum z dn.
26.XI.1998 r.
OŚWIADCZENIE
Wyrażam zgodę na udostępnienie mojej pracy dyplomowej przygotowanej w
ramach studiów podyplomowych Mechanizmy funkcjonowania strefy euro.
Lublin, dnia...........................
............................................................
(podpis)
43