Nieruchomości w spadku. - Forum Nieruchomości Białystok

FORUM Nieruchomości. Biuro Obrotu Nieruchomościami.
Nieruchomości w spadku.
Rzeczpospolita Marcin Jasiński radca prawny w kancelarii Gide Loyrette Nouel, specjalista prawa nieruchomości
Jak dotrzeć do danych o nieruchomościach, które przypadły nam w spadku? Dane dotyczące stanu prawnego
nieruchomości, w tym właściciela, są zawarte w księdze wieczystej prowadzonej przez właściwy sąd
wieczystoksięgowy dla danej nieruchomości (art. 1 ustawy z 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece).
Księgi wieczyste są jawne, w związku z tym każdy zainteresowany może uzyskać odpis księgi wieczystej prowadzonej
dla danej nieruchomości, co pozwoli ustalić jej stan prawny, w tym osobę będącą jej właścicielem lub użytkownikiem
wieczystym.
A co w sytuacji, gdy nie posiadamy numeru księgi wieczystej odziedziczonej nieruchomości?
Bez tego numeru uzyskanie odpisu księgi wieczystej nie będzie możliwe. W takim wypadku niezbędne będzie
uzyskanie informacji z ewidencji gruntów i budynków (kataster nieruchomości), dostępnej w starostwie. W ewidencji
gruntów i budynków znajdują się m.in. informacje dotyczące położenia, granic, powierzchni, rodzajów użytków
gruntowych oraz klas gruntów, a także oznaczenie ksiąg wieczystych lub zbiorów dokumentów, jeżeli zostały założone
dla nieruchomości, w skład której wchodzą grunty. Warto wiedzieć, że informacje dotyczące oznaczenia księgi
wieczystej są jawne, w przeciwieństwie do danych właściciela nieruchomości. Wypis z operatu ewidencyjnego,
zawierający dane właściciela nieruchomości, może uzyskać oprócz samego właściciela także podmiot, który posiada
interes prawny związany z gruntami, budynkami lub lokalami będącymi przedmiotem wypisu.
Co się stanie w sytuacji, gdy znajdzie się testament, w którym będą inne dyspozycje, niż wynikałoby to z
sądowego podziału spadku?
Przede wszystkim należy wskazać, iż obowiązujące przepisy prawa zawierają szereg uregulowań mających na celu
uniknięcie takiej sytuacji. Mianowicie sąd zobowiązany jest do zbadania z urzędu, czy spadkodawca pozostawił
testament, oraz wezwania do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej
się znajduje (art. 670 kodeksu postępowania cywilnego). Trzeba zaznaczyć, że za dowód potwierdzający, iż
spadkodawca nie pozostawił testamentu, jest uznane zapewnienie złożone przez zgłaszającego się spadkobiercę. W
odniesieniu do skutków złożenia takiego zapewnienia jest ono równoznaczne ze złożeniem zeznań pod
przyrzeczeniem, o czym sędzia powinien uprzedzić składającego zapewnienie. Ponadto osoba, która jest w posiadaniu
testamentu sporządzonego przez spadkodawcę, zobowiązana jest do złożenia go w sądzie spadku, gdy dowie się o
śmierci spadkodawcy. Zgodnie z treścią art. 646 kodeksu postępowania cywilnego, w przypadku gdyby taka osoba
uchylała się od powyższego obowiązku, będzie ponosiła odpowiedzialność za wynikłą z tego tytułu szkodę. Jeśli
jednak po wydaniu postanowienia w sprawie podziału spadku okaże się, że testament jednak istnieje i zawiera
odmienne zapisy dotyczące osób będących spadkobiercami lub udziałów w spadku, możliwe jest uchylenie lub zmiana
postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku oraz aktu poświadczenia dziedziczenia. Zgodnie bowiem z treścią art.
679 kodeksu postępowania cywilnego dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest
spadkobiercą (w przypadku gdy testament powołuje inną osobę lub osoby do spadku) lub że jej udział w spadku jest
inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia
spadku. Po zmianie lub uchyleniu stwierdzenia nabycia spadku istnieje możliwość zmiany postanowienia o dziale
spadku w trybie wznowienia postępowania.
Kto może o to wnioskować i w jakim czasie?
Wniosek taki może złożyć każdy zainteresowany, tj. osoba mająca interes prawny w prawidłowym wykazaniu
następstwa po spadkodawcy. Złożenie wniosku o zmianę lub uchylenie postanowienia o stwierdzeniu nabycia nie jest
ograniczone terminem z wyjątkiem sytuacji, gdy osoba była uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia
strona 1 / 3
FORUM Nieruchomości. Biuro Obrotu Nieruchomościami.
Nieruchomości w spadku.
spadku. Wtedy może żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, tylko w przypadku, gdy swoje
żądanie opiera na podstawie, której nie mogła powołać w ramach postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, oraz
złoży wniosek o zmianę przed upływem roku od dnia, w którym uzyskała tę możność. W razie przeprowadzenia
dowodu, zgodnie z którym spadek w całości lub w części nabyła inna osoba niż wskazana w prawomocnym
postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd spadku, zmieniając to postanowienie, stwierdzi nabycie spadku
zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym (art. 679 § 3 Kodeksu postępowania cywilnego). Opisany powyżej tryb
zmiany lub uchylenia stwierdzenia nabycia spadku stosuje się odpowiednio do zarejestrowanego aktu poświadczenia
dziedziczenia. Jednakże w przypadku, gdy okaże się, że istnieje więcej niż jeden zarejestrowany akt poświadczenia
dziedziczenia dotyczący tego samego spadku, sąd na wniosek zainteresowanego uchyli wszystkie zarejestrowane akty
poświadczenia dziedziczenia i wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Natomiast w sytuacji, gdy obok
takiego aktu istnieje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd uchyla akt poświadczenia dziedziczenia (art.
669 (1) kodeksu postępowania cywilnego).
Czy jeśli nieruchomości wchodzące w skład spadku są w złym stanie, można odmówić przyjęcia takiego
spadku?
Zgodnie z treścią art. 1012 kodeksu cywilnego istnieje możliwość odrzucenia spadku. W tym celu należy złożyć
oświadczenie o odrzuceniu spadku w terminie sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule
swego powołania do spadku. Oświadczenie takie powinno zostać złożone przed sądem lub przed notariuszem. Można
je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.
Jakie są konsekwencje odrzucenia spadku?
Stosownie do treści art. 1020 kodeksu cywilnego spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od
dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. W jego miejsce do spadku powołani zostaną jego zstępni, a gdy nie
będzie miał zstępnych, mogą dziedziczyć jego krewni powołani w dalszej kolejności – w konsekwencji nawet gmina
lub Skarb Państwa. Jeżeli całość spadku dziedziczy spadkobierca testamentowy, to skutkiem odrzucenia przez niego
spadku będzie dziedziczenie spadku przez spadkobierców ustawowych. Natomiast w przypadku, gdy było kilku
spadkobierców testamentowych i jeden z nich spadek odrzucił, w konsekwencji przeznaczony dla niego udział, w braku
odmiennej woli spadkodawcy, przypada pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do przypadających im
udziałów. Możliwe jest jednak zaskarżenie oświadczenia o odrzuceniu spadku, na skutek którego zostanie ono uznane
za bezskuteczne, w przypadku gdy wniosą o to pokrzywdzeni wierzyciele. A jeśli spadek został przyjęty – np. dom i
działki – a okazuje się, że nieruchomość jest obciążona hipotekę, co wtedy? Przyjmujemy spadek ze zobowiązaniami,
nawet jeśli przewyższają wartość nieruchomości?
W takiej sytuacji odpowiedzialność za zobowiązania związane z przyjętym spadkiem zależna jest od tego, czy
spadek został przyjęty wprost czy z dobrodziejstwem inwentarza.
Przyjmując spadek wprost, odpowiadamy za zobowiązania bez ograniczenia, czyli nie tylko majątkiem spadkowym,
ale również całym swoim majątkiem osobistym. W związku z powyższym w sytuacji, gdy zobowiązania przewyższają
wartość nieruchomości i całego spadku, jesteśmy zobowiązani do spłacenia całości długów spadkowych (art. 1031 § 1
kodeksu cywilnego). Natomiast w drugim przypadku, gdy przyjmujemy spadek z dobrodziejstwem inwentarza,
ponosimy odpowiedzialność za zobowiązania związane z przyjętym spadkiem jedynie do wartości ustalonego w
inwentarzu stanu czynnego spadku, bez odpowiedzialności majątkiem osobistym, co powoduje, że nasza
odpowiedzialność za zobowiązania długów spadkowych ogranicza się do wartości spadku. Należy jednak podkreślić, iż
pomimo przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza sytuacja przedstawiona powyżej ulega zmianie, jeżeli
spadkobierca podstępnie nie podał do spisu inwentarza przedmiotów należących do spadku. Wtedy ograniczenie
odpowiedzialności spadkobiercy za długi spadkowe odpada. Odmiennie wygląda odpowiedzialność za długi
spadkowe, gdy nieruchomość ma obciążoną hipotekę. W takiej sytuacji spadkobierca, jako następca prawny dłużnika
rzeczowego z tytułu hipoteki, nie może się powołać na ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe w
przypadku przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
strona 2 / 3
FORUM Nieruchomości. Biuro Obrotu Nieruchomościami.
Nieruchomości w spadku.
strona 3 / 3