Spis treści

Człowiek – najlepsza inwestycja
Projekt „Aktywne obywatelstwo” współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Spis treści
1.
Bezrobocie .................................................................................................................................... 2
2.
Długi/egzekucje komornicze .................................................................................................... 7
3.
Niepełnosprawność..................................................................................................................... 7
4.
Odszkodowania............................................................................................................................ 9
5.
Prawo administracyjne ............................................................................................................ 12
6.
Prawo cywilne ............................................................................................................................ 13
7.
Prawo karne ............................................................................................................................... 20
8.
Prawo mieszkaniowe ................................................................................................................ 24
9.
Prawo pracy ................................................................................................................................ 25
10.
Prawo rodzinne...................................................................................................................... 27
11.
Prawo spadkowe.................................................................................................................... 30
12.
Repatriacja .............................................................................................................................. 33
13.
Sprawy konsumenckie ......................................................................................................... 33
14.
Ubezpieczenia społeczne ..................................................................................................... 35
15.
Usługi finansowane z EFS ..................................................................................................... 42
1.
BEZROBOCIE
Ile wynosi zasiłek dla osoby bezrobotnej?
Zasiłek dla osób bezrobotnych wynosi:
1. w okresie pierwszych trzech miesięcy posiadania prawa do zasiłku:
a) w przypadku osób, których staż pracy wynosi do 5 lat - 80% zasiłku tj. 593,70 zł,
b) w przypadku osób, których staż pracy wynosi od 5 do 20 lat - 100% zasiłku tj. 742,10 zł,
c) w przypadku osób, których staż pracy powyżej 20 lat - 120% zasiłku tj. 890,60 zł.
2. w okresie kolejnych miesięcy posiadania prawa do zasiłku:
a) w przypadku osób, których staż pracy wynosi do 5 lat - 80% zasiłku tj. 466,20 zł,
b) w przypadku osób, których staż pracy wynosi 5-20 lat - 100% zasiłku tj. 582,70 zł,
c) w przypadku osób, których staż pracy wynosi powyżej 20 lat - 120% zasiłku tj. 699,30 zł.
Przedstawione kwoty są kwotami brutto. Od wypłacanego zasiłku opłacane są składki na ubezpieczenie społeczne.
Zasiłki wypłaca się w okresach miesięcznych z dołu. Zasiłek za niepełny miesiąc ustala się, dzieląc kwotę
przysługującego zasiłku przez 30 i mnożąc przez liczbę dni kalendarzowych przypadających w okresie, za który
przysługuje zasiłek. Okresy pobierania zasiłku wlicza się do okresu pracy wymaganego do nabycia lub zachowania
uprawnień pracowniczych oraz okresów składkowych w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych,
Jakie dokumenty trzeba przygotować w celu zarejestrowania się w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna?
Dokumenty potrzebne przy rejestracji bezrobotnego to:
1. Wypełniona karta rejestracyjna (wielkimi literami).
2. Dowód osobisty lub inny dokument tożsamości (ze zdjęciem) i aktualne zaświadczenie o zameldowaniu na pobyt
stały, czasowy lub o braku zameldowania; (w przypadku braku adresu zameldowania w dokumencie).
3. Decyzja z Urzędu Skarbowego nadająca numer NIP.
4. Karta stałego lub tymczasowego pobytu (dotyczy cudzoziemców).
5. Dokumenty potwierdzające wykształcenie: świadectwa ukończenia szkoły, dyplomy, zaświadczenia o ukończeniu
kursów, szkoleń.
6. Wszystkie świadectwa pracy - z całego okresu zatrudnienia (oryginały oraz kserokopie tych świadectw, wcześniej
wydane świadectwa pracy ze znakiem sprawy lub Regonem).
7. Zaświadczenie o miesięcznej wysokości wynagrodzenia brutto, od którego istniał obowiązek opłacania składki na
fundusz pracy z informacją, jaka była podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy
w przeliczeniu na okres pełnego miesiąca (np. umowy zlecenie lub zaświadczenie potwierdzające okres ich
wykonywania, umowy o dzieło lub zaświadczenie potwierdzające okres ich wykonywania - dotyczy osób pracujących
w niepełnym wymiarze czasu pracy, umowy – zlecenia, umowy agencyjne, umowy o pracę nakładczą – chałupnictwo).
8.W przypadku prowadzenia działalności gospodarczej:
- Decyzja lub wniosek z Urzędu Miasta lub gminy o wyrejestrowaniu działalności gospodarczej - konieczne są
wszystkie decyzje, o wykreśleniu z ewidencji działalności gospodarczej z Urzędu Miejskiego/Gminnego lub
w przypadku zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej, decyzja o zawieszeniu działalności gospodarczej
z podaniem okresu jej zawieszenia lub w przypadku nie rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej
- Decyzja z Urzędu Miejskiego/Gminnego o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej zawierająca datę podjęcia
działalności gospodarczej
- zaświadczenie z ZUS o okresie podlegania i opłacania składek oraz wysokości podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy (w rozbiciu na poszczególne miesiące) z tytułu prowadzenia pozarolniczej
działalności gospodarczej.
2
9. W przypadku zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego z tytułu współpracy przy prowadzeniu działalności
gospodarczej zaświadczenie z ZUS o opłacaniu składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu współpracy z osobą
prowadzącą działalność gospodarczą.
10. Właściciele samoistni lub zależni użytków rolnych GOSPODARSTWA ROLNEGO dostarczają z Urzędu Miasta,
Gminy na terenie której położone jest gospodarstwo ZAŚWIADCZENIE o jego wielkości (hektary fizyczne
i przeliczeniowe).
11. Jeżeli po ustanym stosunku pracy, zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej, wykonywania innej pracy
zarobkowej osoba pobierała zasiłek chorobowy, macierzyński lub świadczenie rehabilitacyjne, konieczne jest
przedstawienie:
- zaświadczenia z ZUS o wypłaconym zasiłku: chorobowym, macierzyńskim, świadczeniu rehabilitacyjnym lub zasiłku
w wysokości zasiłku macierzyńskiego potwierdzającego okres wypłaty wraz z podaną ich podstawą wymiaru,
z uwzględnieniem kwoty składek na ubezpieczenie społeczne,
- zaświadczenie lekarskie potwierdzającego zdolność do wykonywania pracy (ewentualnie przeciwwskazania do
wykonywania określonej pracy).
12. Akt urodzenia dziecka (dotyczy osób rejestrujących się po urlopie wychowawczym).
13. Zaświadczenie o zdolności do pracy (dotyczy osób, które po ustaniu zatrudnienia przebywały na zwolnieniu
lekarskim lub pobierały rentę z tytułu niezdolności do pracy co najmniej 30 dni).
14. W przypadku, gdy pobierana była renta z tytułu niezdolności do pracy, renta socjalna lub renta rodzinna wymaga
się:
- decyzji lub zaświadczenia z ZUS lub KRUS potwierdzającego czasookres i wysokości pobierania tych świadczeń.
15. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności.
16. Dokument stwierdzający przeciwskazania do określonych prac, jeżeli taki dokument osoba posiada.
17. Decyzja lub zaświadczenie z MOPR lub z GOPR o pobieranym:
- zasiłku stałym, zasiłku okresowym,
- świadczeniu pielęgnacyjnym lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty
prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania.
18. Książeczka wojskowa lub świadectwo służby, jeżeli osoba rejestrująca się odbywała służbę wojskową.
19. Zaświadczenie ze szkoły lub uczelni (osoby uczące się w szkole dla dorosłych lub przystępujące do egzaminu
eksternistycznego z zakresu tej szkoły lub studiujące w formie niestacjonarnej).
20. Świadectwo zwolnienia z aresztu lub zakładu karnego a w przypadku tzw. Zwolnienia warunkowego postanowienie z sądu.
Osoby opuszczające zakład karny które były zatrudnione w zakładzie karnym lub areszcie śledczym dostarczają
również zaświadczenie o zatrudnieniu z informacją czy były odprowadzane składki na ZUS i Fundusz Pracy –
(oryginały i kserokopia). Ważne! Osoby zwalniane z zakładów karnych i aresztów śledczych powinny dokonać
rejestracji w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia.
21. W przypadku osób powracających po pracy wykonywanej za granicą (kraje Unii Europejskiej/EOG):
- dokument U1/ Formularz E 301 (dokumenty dotyczące okresów zaliczanych przy przyznaniu świadczenia),
- inny dokument potwierdzający czasookres wykonywania pracy (dokument tłumaczony).
W przypadku braku Dokumentu U1/Formularza E 301, niezbędne będą wszystkie informacje, które pozwolą
zidentyfikować twoje dane za granicą, takie jak: -nazwa i adres pracodawcy zagranicznego - zajmowane stanowisko okres pracy z wyszczególnionym dniem, miesiącem i rokiem - numer ubezpieczenia lub numer podatkowy.
Wszystkie dokumenty powinny zostać przygotowane w postaci oryginału oraz kserokopii.
3
Jakie prawa ma osoba bezrobotna?
Zgodnie z Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, Rozporządzeniem
Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 26 listopada 2004 r. w sprawie rejestracji bezrobotnych i poszukujących pracy
oraz Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 sierpnia 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu
przyznawania zasiłku dla bezrobotnych, stypendium i dodatku aktywizacyjnego każda osoba zarejestrowana jako
osoba bezrobotna może:
- korzystać z informacji o wolnych miejscach pracy, które posiada urząd pracy,
- zostać skierowana na szkolenie,
- korzystać z profesjonalnej pomocy w uzyskaniu propozycji odpowiedniej pracy,
- korzystać z fachowego i profesjonalnie prowadzonego poradnictwa zawodowego, uczestniczyć w zajęciach klubu
pracy, uzyskać pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy,
- do 10 dni w roku przebywać za granicą lub pozostawać w innej sytuacji powodującej brak gotowości do podjęcia
zatrudnienia, jeżeli o tym zawiadomiła urząd pracy. Zasiłek za ten okres nie przysługuje.
Po spełnieniu ustawowych przesłanek osoba bezrobotna może:
- zostać skierowana do wykonywania prac interwencyjnych, robót publicznych, do odbycia stażu lub przygotowania
zawodowego dorosłych,
- uzyskać jednorazowe środki na rozpoczęcie działalności gospodarczej,
- uzyskać dodatek aktywizacyjny w sytuacji gdy pobiera zasiłek dla bezrobotnych i podejmie zatrudnienie lub inną
pracę zarobkową w wyniku skierowania lub z własnej inicjatywy,
- uzyskać sfinansowanie kosztów studiów podyplomowych,
- uzyskać pożyczkę na sfinansowanie kosztów szkolenia,
- uzyskać zwrot kosztów zakwaterowania i wyżywienia podczas szkolenia poza miejscem zamieszkania, jeżeli wynika
to z umowy zawartej z instytucją szkoleniową,
- uzyskać stypendium na kontynuację dalszej nauki w szkole ponadpodstawowej lub gimnazjalnej dla dorosłych albo
w szkole wyższej w systemie studiów niestacjonarnych, podjętej w okresie 12 m-cy od dnia rejestracji,
- zostać skierowana do wykonywania prac społecznie użytecznych jeżeli nie posiada prawa do zasiłku i korzysta ze
świadczeń pomocy społecznej,
- ubiegać się o refundację kosztów opieki nad dzieckiem lub dziećmi do lat 7,
- uzyskać zwrot całości lub części kosztów z tytułu przejazdu na szkolenie,
- korzystać z bezpłatnej opieki zdrowotnej w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia.
O czym bezrobotny ma obowiązek informować właściwy Urząd Pracy?
1. Bezrobotny jest obowiązany zawiadomić w ciągu 7 dni powiatowy urząd pracy o podjęciu zatrudnienia, innej pracy
zarobkowej lub złożeniu wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej oraz o zaistnieniu innych
okoliczności powodujących utratę statusu bezrobotnego albo prawa do zasiłku. Bezrobotny, który podjął
zatrudnienie, inną pracę zarobkową lub działalność gospodarczą bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego
urzędu pracy, podlega karze grzywny.
2. Bezrobotny pobierający zasiłek, który w okresie nie dłuższym niż 10 dni przebywa za granicą lub pozostaje w innej
sytuacji powodującej brak gotowości do podjęcia zatrudnienia, ma obowiązek uprzedniego powiadomienia o tym
powiatowego urzędu pracy pod rygorem pozbawienia statusu bezrobotnego. Zasiłek za ten okres nie przysługuje,
a całkowity okres zgłaszanego pobytu za granicą oraz braku gotowości do pracy z innego powodu nie może
przekroczyć łącznie 10 dni w okresie jednego roku kalendarzowego.
3. Bezrobotny obowiązany jest do składania lub przesyłania powiatowemu urzędowi pracy pisemnego oświadczenia
o przychodach pod rygorem odpowiedzialności karnej oraz innych dokumentów niezbędnych do ustalenia jego
uprawnień do świadczeń przewidzianych w ustawie w terminie 7 dni od dnia uzyskania przychodów.
4
4. O każdym przypadku zmiany miejsca zameldowania lub pobytu bezrobotny obowiązany jest zawiadomić
powiatowy urząd pracy, w którym jest zarejestrowany, podając aktualne miejsce zameldowania lub pobytu.
5. Osoba, która zmieniła zameldowanie lub miejsce pobytu obowiązana jest zgłosić się w powiatowym urzędzie pracy
właściwym dla aktualnego miejsca zameldowania lub pobytu, w terminie 14 dni od dnia zmiany miejsca
zameldowania lub pobytu.
6. W przypadku czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby lub opieki nad chorym członkiem rodziny
bezrobotny zobowiązany jest zawiadomić powiatowy urząd pracy w terminie 2 dni od daty wystawienia
zaświadczenia o niezdolności do pracy (druk ZUS ZLA) oraz przekazać to zaświadczenie do urzędu w terminie 7 dni
od dnia jego wystawienia. Bezrobotnemu uprawnionemu do zasiłku dla bezrobotnych lub stypendium, w przypadku
czasowej niezdolności do pracy, powiatowy urząd pracy wypłaca zasiłek po przedstawieniu w/w zaświadczenia.
7. Zarejestrowana osoba jest zobowiązana do informowania powiatowego urzędu pracy o wszelkich zmianach danych
podanych w karcie rejestracyjnej w terminie 7 dni.
W jakich terminach osoba bezrobotna uzyskuje prawo do zasiłku dla bezrobotnych?
Prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnemu za każdy dzień kalendarzowy po upływie 7 dni od dnia zarejestrowania
się we właściwym powiatowym urzędzie pracy. Wyjątkiem są sytuacje, gdy:
a) w okresie 6 miesięcy przed zarejestrowaniem się w powiatowym urzędzie pracy osoba rozwiązała stosunek pracy
(stosunek służbowy) za wypowiedzeniem albo na mocy porozumienia stron, chyba, że porozumienie stron nastąpiło
z powodu upadłości, likwidacji pracodawcy lub zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy, albo
rozwiązanie stosunku pracy (stosunku służbowego) za wypowiedzeniem lub na mocy porozumienia stron nastąpiło
z powodu zmiany miejsca zamieszkania lub pracownik rozwiązał umowę o pracę w trybie art. 55 § 11 Kodeksu pracy
– zasiłek przysługuje po 90 dniach od dnia zarejestrowania się,
b) w okresie 6 miesięcy przed zarejestrowaniem się w powiatowym urzędzie pracy spowodował rozwiązanie ze swej
winy stosunku pracy (stosunku służbowego) bez wypowiedzenia - zasiłek przysługuje po 180 dniach od dnia
zarejestrowania się,
c) zarejestrował się jako bezrobotny w okresie zgłaszanego do ewidencji działalności gospodarczej, zawieszenia
wykonywania działalności gospodarczej - zasiłek przysługuje po 90 dniach od dnia zarejestrowania się,
d) otrzymał przewidziane w odrębnych przepisach świadczenie w postaci jednorazowego ekwiwalentu pieniężnego
za urlop górniczy, jednorazowej odprawy socjalnej, zasiłkowej, pieniężnej po zasiłku socjalnym, jednorazowej
odprawy warunkowej lub odprawy pieniężnej bezwarunkowej - zasiłek przysługuje po upływie okresu, za który
otrzymał ekwiwalent lub odprawę,
e) otrzymał odszkodowanie za skrócenie okresu wypowiedzenia umowy o pracę - zasiłek przysługuje po upływie
okresu, za który otrzymał odszkodowanie, jeżeli nie ma dla niego propozycji odpowiedniej pracy, propozycji
szkolenia, stażu, przygotowania zawodowego dorosłych, prac interwencyjnych lub robót publicznych oraz w okresie
18 miesięcy poprzedzających dzień zarejestrowania, łącznie przez okres co najmniej 365 dni:
•był zatrudniony i osiągał wynagrodzenie w kwocie co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, od którego
istnieje obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy, w okresie tym nie uwzględnia się okresów urlopów
bezpłatnych trwających łącznie dłużej niż 30 dni,
•wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą, jeżeli osiągał z tego tytułu dochód w wysokości co
najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę,
•świadczył usługi na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do
których zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo współpracował przy
wykonywaniu tych umów, jeżeli podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła
kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę w przeliczeniu na okres pełnego miesiąca,
5
•opłacał składki na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności lub współpracy, jeżeli
podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota wynosząca co najmniej
minimalne wynagrodzenie za pracę,
•wykonywał pracę w okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, jeżeli podstawę
wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota co najmniej połowy minimalnego
wynagrodzenia za pracę,
•wykonywał pracę w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub w spółdzielni kółek rolniczych (usług rolniczych), będąc
członkiem tej spółdzielni, jeżeli podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła
kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę,
•opłacał składkę na Fundusz Pracy w związku z zatrudnieniem lub wykonywaniem innej pracy zarobkowej za granicą
u pracodawcy zagranicznego w państwie nie będącym państwem członkowskim Unii Europejskiej lub w państwie
z którym Unia Europejska nie zawarła umowy o swobodzie przepływu osób w wysokości 9,75% przeciętnego
wynagrodzenia za każdy miesiąc zatrudnienia,
•był zatrudniony, pełnił służbę lub wykonywał inną pracę zarobkową i osiągał wynagrodzenie lub dochód, od którego
istnieje obowiązek opłacania składki na Fundusz Pracy,
•był zatrudniony za granicą przed zarejestrowaniem się w PUP i przybył do Rzeczypospolitej Polskiej jako repatriant,
•odbywał zasadniczą służbę wojskową, nadterminową zasadniczą służbę wojskową, przeszkolenie wojskowe
absolwentów szkół wyższych, służbę wojskową pełnioną w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego,
ćwiczenia wojskowe, okresową służbę wojskową oraz zasadniczą służbę w obronie cywilnej i służbę zastępczą,
a także służbę w charakterze funkcjonariusza, o którym mowa w ustawie z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy
Policji, Agencji
Bezpieczeństwa
Wewnętrznego, Agencji
Wywiadu, Służby
Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej,
Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin,
•przebywał na urlopie wychowawczym, udzielonym na podstawie odrębnych przepisów,
•pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy lub w/w służby, rentę szkoleniową oraz pobierał po ustaniu
zatrudnienia, wykonywania innej pracy zarobkowej albo zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności zasiłek chorobowy, macierzyński, zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego lub świadczenie rehabilitacyjne, jeżeli
podstawę wymiaru tych zasiłków i świadczenia z uwzględnieniem kwoty składek na ubezpieczenia społeczne
stanowiła kwota wynosząca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę,
do w/w okresu 365 dni zaliczeniu podlega:
•okres, za który przyznano odszkodowanie z tytułu niezgodnego z przepisami rozwiązania przez pracodawcę
stosunku pracy (stosunku służbowego),
•okres, za który wypłacono pracownikowi odszkodowanie z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę.
Prawo do zasiłku przysługuje bezrobotnym zwolnionym z zakładów karnych i aresztów śledczych, zarejestrowanym
w okresie 30 dni od dnia zwolnienia, jeżeli suma okresów, o których mowa w pkt 1, przypadających w okresie 18
miesięcy przed ostatnim pozbawieniem wolności, oraz wykonywania pracy w okresie pozbawienia wolności wynosiła
co najmniej 365 dni, jeżeli podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy stanowiła kwota
w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę przed pozbawieniem wolności oraz 50% minimalnego
wynagrodzenia za pracę w okresie pozbawienia wolności. W przypadku pozbawienia wolności w okresie pobierania
zasiłku, po zwolnieniu z zakładu karnego lub aresztu śledczego przysługuje prawo do zasiłku na okres skrócony
o okres pobierania zasiłku przed pozbawieniem wolności i w trakcie przerw w odbywaniu kary.
2. Prawo do zasiłku przysługuje również bezrobotnym zwolnionym po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, jeżeli
okres jej odbywania wynosił co najmniej 240 dni i przypadał w okresie 18 miesięcy poprzedzających dzień
zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy.
6
3. Do okresu wymaganego do nabycia prawa do zasiłku zalicza się także okresy zatrudnienia w państwach
członkowskich Unii Europejskiej, państwach EOG nienależących do UE lub państwach nie będących stroną umowy
o EOG, które korzystają ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej z WE i jej państwami
członkowskimi, na zasadach określonych przepisami o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego,
udokumentowane na formularzu E301/U1.
2.
DŁUGI/EGZEKUCJE KOMORNICZE
Jakie rozróżniamy rodzaje egzekucji?
Ze względu na jej cel, możemy wyróżnić egzekucję świadczeń pieniężnych, egzekucję świadczeń niepieniężnych oraz
egzekucję w celu zniesienia współwłasności nieruchomości w drodze sprzedaży publicznej.
W sytuacji gdy mamy do czynienia z egzekucją świadczeń pieniężnych, wierzyciel może wybrać egzekucję:
– z wynagrodzenia za pracę,
– z rachunku bankowego,
– z nieruchomości,
– z ruchomości,
– z innych wierzytelności i praw majątkowych,
– ułamkowej części nieruchomości oraz użytkowania wieczystego,
– uproszczoną egzekucję z nieruchomości,
– ze statków morskich.
Egzekucja świadczeń niepieniężnych może polegać na wydaniu rzeczy ruchomej albo wydaniu nieruchomości, statku
albo opróżnieniu pomieszczenia. Ponadto ten rodzaj egzekucji może polegać na wykonaniu czynności, którą za
dłużnika może spełnić także inna osoba. Egzekucja świadczeń niepieniężnych może polegać także na zaniechaniu
pewnej czynności lub nieprzeszkadzaniu czynności wierzyciela. Ze względu na sposób przeprowadzenia egzekucji
świadczeń niepieniężnych wyróżnia się:
– egzekucję polegającą na spełnieniu świadczenia przez wierzyciela na koszt dłużnika,
– egzekucję polegającą na odebraniu przedmiotu świadczenia dłużnikowi i oddaniu go wierzycielowi,
– egzekucję polegającą na zastosowaniu wobec dłużnika środków przymusu w postaci grzywny i aresztu.
3.
NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ
Czy skład orzekający może wydać orzeczenie o niepełnosprawności bez uczestnictwa w posiedzeniu składu
orzekającego osoby zainteresowanej?
Skład orzekający może rozpoznać sprawę i wydać orzeczenie o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności
bez uczestnictwa w posiedzeniu składu orzekającego osoby zainteresowanej lub dziecka i jego przedstawiciela
ustawowego w przypadku gdy przewodniczący składu orzekającego uzna posiadaną dokumentację medyczną za
wystarczającą do wydania orzeczenia o stanie zdrowia bez badania osoby zainteresowanej - jeśli osoba ta, w związku
z ciężką, przewlekłą chorobą lub pobytem w szpitalu ma ograniczoną możliwość poruszania się; lub gdy osoba
zainteresowana lub dziecko nie mogą uczestniczyć w posiedzeniu składu orzekającego z powodu długotrwałej lub
nierokującej poprawy choroby, uniemożliwiającej osobiste stawiennictwo, potwierdzonej zaświadczeniem lekarskim;
w takim wypadku przewodniczący składu orzekającego sporządza orzeczenie o stanie zdrowia dziecka lub osoby
zainteresowanej na podstawie badania w miejscu pobytu tej osoby lub dziecka.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych; Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie
orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz.U.03.139.1328).
7
Czy w najbliższym czasie zmienią się zapisy związane z wymiarem czasu pracy osoby niepełnosprawnej?
Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, z tym
dodatkowym zastrzeżeniem, że w przypadku osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego
stopnia niepełnosprawności czas pracy nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Podany wyżej
skrócony wymiar czasu pracy obowiązuje od dnia następującego po przedstawieniu pracodawcy orzeczenia
o niepełnosprawności. Osoba niepełnosprawna o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeszcze do końca roku
2011, ma prawo do 7 godzinnego dnia pracy. Od 1 stycznia 2012 roku będzie to już 8 godzin, chyba, że lekarz
specjalista zgodzi się na to, aby pracowała krócej. Ponadto osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze
nocnej (czyli między godzinami 21.00 a 7.00) i w godzinach nadliczbowych. Należy pamiętać, że stosowanie
skróconych norm czasu pracy dla osób niepełnosprawnych nie może powodować obniżenia wysokości
wynagrodzenia, wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r . o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych.
Chciałabym założyć działalność gospodarczą w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową
opiekę osobom niepełnosprawnym. Od kogo muszę uzyskać zgodę na prowadzenie takiej placówki?
Zgodnie z art. 67 ustawy o pomocy społecznej:
1.Działalność gospodarcza w zakresie prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom
niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku może być prowadzona po uzyskaniu
zezwolenia wojewody.
2.Wojewoda wydaje zezwolenie, jeżeli podmiot o nie występujący:
1) spełnia warunki określone w niniejszej ustawie;
2) spełnia standardy, o których mowa w art. 68, opieka w placówkach całodobowej opieki - zakres;
3) przedstawi:
a) wniosek o zezwolenie,
b) dokumenty potwierdzające tytuł prawny do nieruchomości, na której jest usytuowany dom,
c) zaświadczenie właściwego organu potwierdzające możliwość użytkowania obiektu określonego w kategorii XI
załącznika do ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r. Nr 156, poz. 1118, z późn. zm.),
d) koncepcję prowadzenia placówki,
e) informację o sposobie finansowania placówki i niezaleganiu z płatnościami wobec urzędu skarbowego i składkami
do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,
f) informację z Krajowego Rejestru Karnego o niekaralności osoby, która będzie kierowała placówką, i zaświadczenie,
że ze względu na stan zdrowia jest ona zdolna do prowadzenia placówki.
3.Wojewoda prowadzi rejestr placówek, o których mowa w ust. 1. Rejestr jest jawny.
4.Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określi, w drodze rozporządzenia, tryb postępowania
w sprawach dotyczących wydawania i cofania zezwoleń na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie
prowadzenia placówki zapewniającej całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub
osobom w podeszłym wieku i wzór wniosku o zezwolenie, uwzględniając konieczność zapewnienia właściwej opieki
osobom przebywającym w takich placówkach.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.
Jakie są stopnie niepełnosprawności?
Ustala się trzy stopnie niepełnosprawności, które stosuje się do realizacji celów określonych ustawą:
8
1) znaczny,
2) umiarkowany,
3) lekki.
Orzeczenie ustalające stopień niepełnosprawności stanowi podstawę do przyznania ulg i uprawnień na podstawie
odrębnych przepisów.
1) Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do
pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych,
stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
2) Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną
do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej
pomocy
innych
osób
w celu pełnienia ról społecznych.
3) Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej
w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba
o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia
w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki
pomocnicze lub środki techniczne.
4) Niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym
zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim
samoobsługę, poruszanie się i komunikację.
5) Zaliczenie do znacznego albo umiarkowanego stopnia niepełnosprawności osoby, nie wyklucza możliwości
zatrudnienia tej osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy chronionej, w przypadku uzyskania
pozytywnej opinii Państwowej Inspekcji Pracy o przystosowaniu przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb
osoby niepełnosprawnej.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r . o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób
niepełnosprawnych.
4.
ODSZKODOWANIA
Czy w przypadku wadliwego rozwiązania umowy pracownik otrzyma odszkodowanie?
TAK. W razie naruszenia przez pracodawcę jego obowiązków przy rozwiązywaniu umowy o pracę pracownicy mogą
dochodzić przed sądem pracy zapłaty odszkodowania. Prawo pracy przewiduje różnego rodzaju odszkodowania
w zależności od rodzaju umowy o pracę oraz sposobu jej rozwiązania.
Kodeks pracy określa odszkodowania należne pracownikom w sposób zryczałtowany. Połączone są one jednak
z wysokością wynagrodzenia pracownika oraz długością okresu wypowiedzenia umowy o pracę. Przy czym
odszkodowania,
o których mowa w przepisach art. 471 k.p., art. 50 par. 3 i 4 k.p. i art. 58 k.p. nie są powiązane
z rzeczywistą szkodą poniesioną przez pracownika i przysługują mu niezależnie od jej wystąpienia. Tak też
wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 19 maja 2009 r. (II PK 288/08, Wspólnota 2009/33, str. 43).
Podstawa prawna: Kodeks Pracy; Wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 2009.
Czy za wywłaszczenie nieruchomości (np. skrawka działki pod drogę) można domagać się odszkodowania?
TAK. Można się ubiegać o odszkodowanie za wywłaszczenie, nawet jeżeli polska ustawa nie daje takiej możliwości.
Sąd administracyjny może stwierdzić obowiązek wypłaty odszkodowania, sięgając do prawa międzynarodowego.
9
Przykład: Stefan K. wystąpił o odszkodowanie do starosty, a potem wojewody, za działkę wydzieloną z jego
nieruchomości pod drogę dojazdową. Organy odmówiły wypłaty odszkodowania ze względu na to, że działka nie
stanowiła drogi publicznej, chociaż do podziału doszło w trybie art. 98 ust.1 ustawy o gospodarce nieruchomościami.
Z przepisów ustawy wynika, że odszkodowanie przysługuje tylko za działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne,
natomiast za działki przeznaczone pod drogi nie- będące drogami publicznymi przepisy nie przewidują
odszkodowania.
Właściciel nieruchomości zaskarżył odmowne decyzje do sądu administracyjnego. Podniósł, że pozbawienie
własności bez odszkodowania narusza konstytucję i pierwszy protokół do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i podstawowych wolności. Sąd przyznał mu rację. Uznał, że wydzielenie w drodze podziału działki niestanowiącej
drogi publicznej, lecz ogólnodostępną drogę wewnętrzną, jest pozbawieniem prawa własności w rozumieniu art.
1 pierwszego protokołu do konwencji (sygn. I SA/Wa 1834/07). Każde wywłaszczenie powoduje konieczność
ustalenia odszkodowania.
Sąd, powołując się na orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w podobnych sprawach, zaznaczył, że
przeznaczenie w decyzji podziałowej prywatnej działki pod drogę istotnie ogranicza właściciela w korzystaniu
z nieruchomości, a zatem oznacza pozbawienie posiadania w rozumieniu przepisów konwencyjnych. Skoro decyzja
podziałowa zawiera jednoznaczne sformułowanie, że działka przechodzi na własność gminy jako droga dojazdowa, to
w istocie nastąpiło przejęcie mienia. Podstawą ustalenia odszkodowania jest wówczas art. 129 ust. 5 pkt 3 ustawy
o gospodarce nieruchomościami nakazujący wypłacenie odszkodowania, jeżeli nastąpiło pozbawienie praw do
nieruchomości bez ustalenia odszkodowania, a obowiązujące przepisy przewidują jego ustalenie. Sąd słusznie przyjął,
że za przepisy nakazujące w tym przypadku wypłatę odszkodowania należy uznać art. 1 protokołu do konwencji oraz
art. 21 ust. 2 konstytucji.
Trzeba tutaj wziąć pod uwagę, że sądy administracyjne coraz częściej stosują prawo międzynarodowe, gdy dochodzi
do kolizji z polskim ustawodawstwem.
Ochrona własności prywatnej jest prawnomiędzynarodowym obowiązkiem organów państwa. Zarówno ciała
prawodawcze, jak i organy administracji publicznej oraz sądy zobowiązane są wykonywać swoje zadania
z poszanowaniem cudzego mienia.
Za wywłaszczenia pod drogi niepubliczne także można uzyskać odszkodowanie.
Podstawa prawna: Ustawa o gospodarce nieruchomościami; Konstytucja RP; Konwencja o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności.
Czy za brak prądu można żądać odszkodowania?
Z powodu awarii wywołanych mrozem setki domów, biur i zakładów produkcyjnych pozostaje bez prądu. W takiej
sytuacji szkody są nieuniknione. Na jakich zasadach osoba fizyczna może dochodzić ich wyrównania?
Na dostawcę prądu ustawodawca nałożył pewne obowiązki.
Warunki, w jakich następuje właściwe wykonanie świadczenia w postaci usług przesyłowych oraz dostarczania
energii odbiorcom, reguluje ustawa - Prawo energetyczne.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 tej ustawy, przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją paliw
lub energii jest obowiązane utrzymać zdolność urządzeń, instalacji i sieci do realizacji zaopatrzenia w te paliwa lub
energię w sposób ciągły i niezawodny. Wobec tego przedsiębiorca energetyczny odpowiada za szkody wyrządzone na
skutek niewykonania powyższego obowiązku. W praktyce może chodzić o zaniedbania, np. używanie przestarzałego
sprzętu czy nieterminowe przeglądy.
Odpowiedzialność przedsiębiorstwa jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka i wynika z art. 435 ust. 1 kodeksu
cywilnego. Przepis ten stanowi, że "prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch
za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie
10
lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba że szkoda nastąpiła wskutek
siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności".
Tak więc osoba poszkodowana, chcąc otrzymać jakąkolwiek rekompensatę, powinna wykazać szkodę oraz określić jej
wysokość (np. wartość produktów rozmrożonych na skutek braku prądu). Ponadto trzeba udowodnić, że szkoda
powstała na skutek nienależytego wykonania obowiązku nałożonego przez ustawę na dostawcę energii.
Należy przy tym pamiętać, że nie zawsze przedsiębiorstwa czy zakłady będą mogły zostać pociągnięte do
odpowiedzialności. Dzieje się tak, gdy winą za powstanie szkody obarczono samego poszkodowanego lub inną osobę,
a także w przypadku zaistnienia siły wyższej. Dwie pierwsze sytuacje nie wymagają szczegółowego wyjaśniania. Nieco
więcej uwagi należy natomiast poświęcić pojęciu "siły wyższej".
Normy prawa cywilnego nie dają jednoznacznej odpowiedzi, co należy rozumieć przez "siłę wyższą". Z pomocą
przychodzi tu orzecznictwo Sądu Najwyższego, z którego wynika, że o „sile wyższej” możemy mówić wówczas, kiedy
mamy do czynienia ze szkodą wywołaną przez zdarzenie o określonej charakterystyce:
-musi to być zdarzenie niezależne od dostawcy energii;
-takie, którego skutków przedsiębiorca nie mógł wcześniej przewidzieć;
-którego szkodliwym następstwom nie dało się zapobiec (nie chodzi zatem o samo zjawisko, ale o jego efekt); chodzi
zatem o sytuację, w której skutki zdarzenia nie zostały usunięte, mimo iż można było im zapobiec poprzez
zlikwidowanie lub skuteczne ostrzeżenie przed grożącym niebezpieczeństwem.
Jeśli powyższe okoliczności zostaną łącznie spełnione, zakład nie będzie mógł zostać pociągnięty do
odpowiedzialności za powstałą szkodę.
Rozporządzenie
Ministra
Gospodarki
dotyczące
szczegółowych
warunków
funkcjonowania
systemu
elektroenergetycznego zawiera przepisy regulujące dopuszczalny czas trwania przerwy w dostawie prądu. Z art. 1 ust
rozdziału wynika, że dla podmiotów zaliczonych do grup przyłączeniowych IV i V (do których głównie należą
gospodarstwa domowe) dopuszczalny czas trwania:
-jednorazowej przerwy w dostarczaniu energii elektrycznej nie może przekroczyć w przypadku:
-przerwy planowanej - 16 godzin,
-przerwy nieplanowanej - 24 godzin;
-przerw w ciągu roku, stanowiących sumę czasów trwania przerw jednorazowych długich i bardzo długich,
w przypadku:
-przerw planowanych - 35 godzin,
-przerw nieplanowanych - 48 godzin.
Tym samym odbiorcy nie przysługuje bonifikata od przedsiębiorstwa energetycznego za jednorazową przerwę
w dostawie energii elektrycznej z przyczyn uszkodzenia sieci elektroenergetycznej (przerwa nieplanowana), która
trwała do 24 godzin.
Za przerwę dłuższą od dopuszczalnej przysługuje bonifikata za każdą niedostarczoną jednostkę energii elektrycznej.
Odpowiada ona pięciokrotności średniej ceny sprzedaży energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym
w poprzednim roku kalendarzowym. Zgodnie z informacją Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, wskaźnik ten np. za
rok 2008 (nowy wskaźnik wydawany jest przez Prezesa URE do końca marca każdego roku) wyniósł 155,44 zł/MWh.
Ilość niedostarczonej energii elektrycznej w dniu, w którym miała miejsce przerwa w jej dostarczaniu, ustala się na
podstawie poboru tej energii w odpowiednim dniu poprzedniego tygodnia.
Podstawa prawna: Ustawa - prawo energetyczne; Ustawa z dn. 23.04.1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93
z późn. zm.
11
W jaki sposób można dochodzić swoich roszczeń w przypadku błędu lekarskiego?
W zależności od sytuacji, w której znalazła się pokrzywdzona osoba, ma ona do wyboru kilka dróg dochodzenia
swoich roszczeń.
Przede wszystkim może złożyć skargę do przełożonego lekarza – czyli dyrektora szpitala. Jeżeli dyrektor uzna, że
doszło do złamania praw pacjenta, to wyciągnie w stosunku do lekarza konsekwencje służbowe.
Osoba poszkodowana może również zwrócić się o pomoc w dochodzeniu swoich roszczeń do rzecznika praw
pacjenta. W przypadku złamania indywidualnych lub zbiorowych praw pacjenta rzecznik może nałożyć na konkretną
placówkę karę finansową.
Można również dochodzić swoich roszczeń na drodze sądowej. Skierowanie sprawy do sądu cywilnego jest zazwyczaj
jedyną drogą do uzyskania przez pokrzywdzonego pacjenta odszkodowania. Mogą się go domagać osoby, która
doznały szkody majątkowej, tj.: uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia, częściowa lub całkowita utrata zdolności do
pracy.
Osoby, którym wyrządzono szkodę niemajątkową, mogą domagać się również zadośćuczynienia. Do tej kategorii
kwalifikuje się wszystkie krzywdy, doznane cierpienia fizyczne i moralne. To oznacza, że pacjent, którego poddano
zabiegowi bez jego zgody lub w jego wyniku doznał długotrwałego bólu, również ma prawo domagać się
odszkodowania przed sądem cywilnym.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 z późn. zm.); Ustawa
z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta; (Dz.U. 2009 nr 52 poz. 417 z późn. zm.);
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 z późn. zm.).
5.
PRAWO ADMINISTRACYJNE
Nie uzupełniłem w wyznaczonym terminie załączników do wniosku o wydanie decyzji administracyjnej? Czy
mogę jeszcze to zrobić?
W razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że
uchybienie nastąpiło bez jego winy.
Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu.
Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin.
O przywróceniu terminu postanawia właściwy w sprawie organ administracji publicznej. Od postanowienia
o odmowie przywrócenia terminu służy zażalenie.
O przywróceniu terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia postanawia ostatecznie organ właściwy do
rozpatrzenia odwołania lub zażalenia.
Przed rozpatrzeniem prośby o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia organ administracji
publicznej na żądanie strony może wstrzymać wykonanie decyzji lub postanowienia.
Podstawa prawna: Kodeks postępowania administracyjnego.
Złożyłem odwołanie od decyzji administracyjnej. Jakie orzeczenie wydaje organ II instancji?
Po rozpatrzeniu odwołania organ odwoławczy wydaje decyzję, w której:
- utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję albo
- uchyla zaskarżoną decyzję w całości lub w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy czy też uchylając tę
decyzję – umarza postępowanie pierwszej instancji w całości bądź w części albo
- umarza postępowanie odwoławcze.
Podstawa prawna: Kodeks postępowania administracyjnego.
12
W osiedlowym sklepie sprzedawca nagminnie sprzedaje alkohol nieletnim. Co zrobić aby pozbawić go
możliwości sprzedaży alkoholi?
Nawet jednorazowa sprzedaż alkoholu osobie nieletniej stanowi podstawę do cofnięcia przedsiębiorcy zezwolenia na
sprzedaż alkoholu.
Dla celów dowodowych najlepiej poinformować policję o fakcie sprzedaży alkoholi nieletnim. Sprzedaż napojów
alkoholowych prowadzona jest na podstawie zezwolenia wydanego przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), po
uzyskaniu pozytywnej opinii gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. Ten sam organ może cofnąć
zezwolenie w przypadku m.in. sprzedaży i podawania alkoholu osobom nieletnim. Przedsiębiorca, któremu cofnięto
zezwolenie, może wystąpić z wnioskiem o ponowne wydanie zezwolenia nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia
wydania decyzji o jego cofnięciu.
Podstawa prawna: Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Kto jest stroną postępowania administracyjnego?
Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu
ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi
o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne - również jednostki nie posiadające
osobowości prawnej.
Wyjątkowo stroną może być organizacja społeczna, jeśli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy
przemawia za tym interes społeczny.
Podstawa prawna: Kodeks postępowania administracyjnego
Czy jest możliwe wydanie decyzji administracyjnej częściowej?
Tak. Art. 104 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego stwierdza, iż decyzja administracyjna może rozstrzygać
sprawę co do jej istoty w całości lub w części. Decyzja częściowa może zostać wydana, gdy w przedmiocie danej
sprawy można wyodrębnić samodzielne części, z których każda może stanowić oddzielną sprawę administracyjną.
Wówczas, dla każdej z nich może być wydana odrębna decyzja administracyjna.
6.
PRAWO CYWILNE
Jaki jest koszt skierowania sprawy na drogę sądową?
Skierowanie sprawy na drogę procesu sądowego, co do zasady, wiąże się z koniecznością uiszczenia opłaty sądowej
(tak zwanego wpisu sądowego). Ustalenie właściwej opłaty często nie jest zadaniem łatwym dla osób nie
dysponujących wykształceniem prawniczym i praktyką zawodową.
Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity: Dz. U. 2010 r. Nr 90 poz.
594) rozróżnia aż trzy rodzaje opłat - stałe, stosunkowe i opłatę podstawową.
Opłata stała pobierana jest w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych w ustawie niektórych sprawach
o prawa majątkowe, w wysokości jednakowej (niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu
zaskarżenia).
W sprawach w których najczęściej udzielane są porady prawne, obowiązują opłaty przedstawione w poniższych
zestawieniach.
OPŁATY STAŁE W SPRAWACH Z ZAKRESU PRAWA CYWILNEGO I RODZINNEGO:
Rozwód - 600 zł, separacja - 600 zł, ochrona dóbr osobistych - 600 zł, ochrona innych praw niemajątkowych, chyba że
przepis szczególny stanowi inaczej - 600 zł, ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa - 200 zł, unieważnienie
małżeństwa - 200 zł, rozwiązanie przysposobienia - 200 zł, zaprzeczenie ojcostwa lub macierzyństwa - 200 zł,
13
unieważnienie uznania dziecka - 200 zł, ustanowienie przez Sąd rozdzielności majątkowej - 200 zł, naruszenie
posiadania - 200 zł, uchylenie uchwały organu spółdzielni - 200 zł, uchylenie uchwały wspólnoty mieszkaniowej - 200
zł, przyjęcie w poczet członków spółdzielni mieszkaniowej - 200 zł, opróżnienie lokalu mieszkalnego lub lokalu
o innym przeznaczeniu - 200 zł, ustalenie wstąpienia w stosunek najmu - 200 zł, stwierdzenie nieważności uchwały
organu spółdzielni - 200 zł, ustalenie istnienia lub nieistnienia uchwały organu spółdzielni - 200 zł.
W sprawie podlegającej rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym pobiera się od pozwu opłatę stałą, przy wartości
przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu umowy:
1) do 2.000 złotych - 30 złotych;
2) ponad 2.000 złotych do 5.000 złotych - 100 złotych;
3) ponad 5.000 złotych do 7.500 złotych - 250 złotych;
4) ponad 7.500 złotych - 300 złotych.
Zezwolenie na: zawarcie związku małżeńskiego - 100 zł, zmianę wyroku orzekającego rozwód lub separację w części
dotyczącej władzy rodzicielskiej - 100 zł, separację na zgodne żądanie małżonków - 100 zł, zniesienie separacji - 100
zł, zezwolenie na udzielenie pełnomocnictwa do oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński - 100 zł, zwolnienie
od obowiązku złożenia lub przedstawienia kierownikowi urzędu stanu cywilnego dokumentu potrzebnego do
zawarcia związku małżeńskiego - 100 zł, wniosek o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności
majątkowe - 1.000 zł, jeżeli wniosek o podział majątku wspólnego po ustaniu małżeńskiej wspólności majątkowej
zawiera zgodny projekt podziału tego majątku - 300 zł, pozew w sprawie rozpoznawanej w europejskim
postępowaniu w sprawie drobnych roszczeń - 100 zł.
OPŁATY STAŁE W SPRAWACH Z ZAKRESU PRAWA RZECZOWEGO:
-ustanowienie drogi koniecznej - 200 zł,
-rozgraniczenie nieruchomości - 200 zł,
-stwierdzenie nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie - 200 zł,
-ustalenie sposobu korzystania z rzeczy wspólnej - 100 zł,
-ustanowienie zarządcy rzeczy wspólnej lub przedmiotu użytkowania - 100 zł,
-rozstrzygnięcie co do dokonania czynności dotyczącej rzeczy wspólnej - 100 zł,
-stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie - 2.000 zł,
-zniesienie współwłasności - 1.000 zł,
-jeżeli wniosek zniesienie współwłasności - zawiera zgodny projekt zniesienia współwłasności - 300 zł,
OPŁATY STAŁE W SPRAWACH Z ZAKRESU PRAWA O KSIĘGACH WIECZYSTYCH:
-wpis w księdze wieczystej własności, użytkowania wieczystego lub ograniczonego prawa rzeczowego, chyba że
przepis szczególny stanowi inaczej - 200 zł,
jeżeli wniosek dotyczy wpisu udziału w prawie, pobiera się część opłaty stałej proporcjonalną do wysokości udziału
nie mniej niż - 100 zł,
-wpis w księdze wieczystej własności, użytkowania wieczystego lub spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu
na podstawie dziedziczenia, zapisu lub działu spadku albo zniesienia współwłasności - 150 zł, niezależnie od liczby
udziałów w tych prawach,
-o wpis własności, użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu nabytego w wyniku
podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami - 150 zł,
-o wpis własności nieruchomości rolnej o powierzchni do 5 ha - 150 zł,
-o wpis praw osobistych i roszczeń - 150 zł,
-o wpis zmiany treści ograniczonych praw rzeczowych -150 zł,
-założenie księgi wieczystej- 60 zł,
14
-połączenie nieruchomości w jednej księdze wieczystej, która jest już prowadzona, niezależnie od liczby łączonych
nieruchomości - 60 zł,
-odłączenie nieruchomości lub jej części - 60 zł,
-wpis ostrzeżenia o niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem
prawnym - 60 zł,
-dokonanie innych wpisów, poza określonymi w art. 42 i 43 ustawy - 60 zł,
-jeżeli założenie księgi wieczystej następuje w związku z odłączeniem nieruchomości lub jej części z istniejącej księgi
wieczystej - jedna opłata - 60 zł,
Od wniosku o wykreślenie wpisu pobiera się połowę opłaty pobranej od wniosku o wpis.
Od wniosku o złożenie do zbioru dokumentów pobiera się opłatę stałą, przewidzianą dla wniosku o wpis do księgi
wieczystej
OPŁATY STAŁE W SPRAWACH Z ZAKRESU PRAWA SPADKOWEGO:
-stwierdzenie nabycia spadku - 50 zł,
-zabezpieczenie spadku - 50 zł,
-sporządzenie spisu inwentarza - 50 zł,
-odebranie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku -50 zł,
-apelacja, skarga kasacyjnej i skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w sprawie
o stwierdzenie nabycia spadku - 100 zł,
-wniosek o zabezpieczenie spadku po cudzoziemcu - 100 zł,
-wniosek o wydanie właściwemu konsulowi spadku po cudzoziemcu - 100 zł,
-wniosek o dział spadku -500 zł
-wniosek o dział spadku połączony ze zniesieniem współwłasności - 1.000 zł,
a jeżeli w/w wniosek zawiera on zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności - 600 zł.
Jeśli sprawa dotyczy praw majątkowych, a nie przewidziano opłaty stałej, należy uiścić opłatę stosunkową. Dotyczy to
głównie spraw o zapłatę określonej kwoty pieniężnej. Opłata stosunkowa wynosi 5 % wartości przedmiotu sporu lub
przedmiotu zaskarżenia, czyli wartości przedmiotu żądania procesowego (kwoty pieniężnej, ruchomości lub
nieruchomości). Opłata stosunkowa nie może wynosić mniej niż 30 złotych i nie więcej niż 100.000 złotych.
Jeśli przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej należy uiścić opłatę podstawową w wysokości 30 złotych.
Jeżeli od pisma nie uiszczono należnej opłaty, sąd wezwie stronę, pod rygorem zwrócenia pisma, do poprawienia,
uzupełnienia lub opłacenia go w terminie tygodniowym. Pismo zwrócone na skutek nieuiszczenia wymaganej opłaty
nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma procesowego do sądu (art. 130 Kodeksu
postępowania cywilnego).
Co to jest ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe?
Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej,
niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii,
nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba
że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do
czynności prawnych, jest nieważna. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą
do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna
z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju
umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej
osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla
15
osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę. Osoba ubezwłasnowolniona częściowo posiada
ograniczoną zdolność prawną. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej,
przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim
prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego. Ważność umowy, która została zawarta przez osobę
ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od
potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama
potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych. Strona, która zawarła umowę z osobą
ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela
ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się
wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności
prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela
ustawowego, czynność jest nieważna. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody
przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących
sprawach życia codziennego. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela
ustawowego rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że sąd opiekuńczy z ważnych powodów inaczej postanowi.
Podstawa prawna: Art. 13-16 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 ze zm.), Art. 544-560
ustawy z 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. nr 43, poz. 296 ze zm.).
Czy każdemu człowiekowi może przysługiwać prawo własności rzeczy bez względu na jego wiek?
Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Każda osoba fizyczna w świetle polskiego prawa może być
więc podmiotem praw i obowiązków – może być więc właścicielem rzeczy. Nie zawsze może jednak właściciel
swobodnie rozporządzać swoim prawem własności. Osoby nieposiadające zdolności do czynności prawnych oraz
osoby ograniczone w zdolności do czynności prawnych mogą zawierać tylko pewne kategorie umów.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 z późn. zm.).
Czy udzielenie pełnomocnictwa podlega opodatkowaniu?
Co do zasady tak. Podlega ono opłacie skarbowej w wysokości 17 zł płatnej na rzecz gminy/miasta.
Materia niniejsza została uregulowana w ustawie z dnia 16 listopada 2006 roku o opłacie skarbowej (Dz. U. 2006, Nr
225, poz. 1635 z późn. zm.).
Złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa albo jego odpisu, wypisu lub kopii - w sprawie
z zakresu administracji publicznej lub w postępowaniu sądowym podlega opłacie skarbowej. Opłacie skarbowej
podlega również złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu,
wypisu lub kopii przed podmiotem innym niż organ administracji rządowej i samorządowej, w związku
z wykonywaniem zadań z zakresu administracji publicznej. Opłata ta wynosi 17 zł od każdego dokumentu
pełnomocnictwa.
Nie podlegają opłacie skarbowej:
1) złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa albo jego odpisu, wypisu lub kopii w sprawach:
a) alimentacyjnych, opieki, kurateli i przysposobienia,
b) ubezpieczenia społecznego, ubezpieczenia zdrowotnego, rent strukturalnych, ulg określonych w przepisach
szczególnych dla żołnierzy niezawodowych i osób odbywających służbę zastępczą oraz ich rodzin, a także uprawnień
dla osób niepełnosprawnych i osób objętych przepisami o szczególnych uprawnieniach dla kombatantów,
c) świadczeń socjalnych oraz w sprawach załatwianych na podstawie przepisów o pomocy społecznej
i przepisów o zatrudnieniu socjalnym,
16
d) wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborów do Sejmu, Senatu, Parlamentu Europejskiego
i organów samorządu terytorialnego oraz referendum,
e) powszechnego obowiązku obrony, z wyjątkiem decyzji w sprawach udzielania zgody obywatelom polskim na
służbę w obcym wojsku lub w obcej organizacji wojskowej,
f) zatrudnienia, wynagrodzeń za pracę,
g) nauki, szkolnictwa i oświaty pozaszkolnej oraz ochrony zdrowia,
h) załatwianych na podstawie przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U.
z 2004 r. Nr 261, poz. 2603, z późn. zm.),
i) nabycia obywatelstwa polskiego w drodze repatriacji oraz stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego
nabytego w ten sposób,
j) pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, państw
członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o Europejskim Obszarze
Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, oraz członków ich rodzin, którzy do nich dołączają lub z nimi
przebywają,
k) o nadanie statusu uchodźcy, udzielenie azylu, zgody na pobyt tolerowany oraz w sprawach ochrony czasowej,
l) rekompensat w rozumieniu ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu
pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 169, poz. 1418 oraz
z 2006 r. Nr 195, poz. 1437).
2) złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury albo jego odpisu, wypisu lub kopii
przed Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa albo Agencją Rynku Rolnego w sprawach z zakresu
wykonywania przez te agencje zadań w ramach realizacji Wspólnej Polityki Rolnej, w tym w sprawach płatności
w ramach systemów wsparcia bezpośredniego określonych przepisami Unii Europejskiej, pomocy de minimis
w sektorze rolnictwa lub rybołówstwa oraz innych zadań dotyczących organizacji rynków rolnych, z wyłączeniem
zadań w zakresie administrowania obrotem z zagranicą towarami rolno-spożywczymi.
Obowiązek zapłaty opłaty skarbowej powstaje od złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa
oraz od jego odpisu, wypisu lub kopii - z chwilą złożenia dokumentu w organie administracji publicznej, sądzie lub
tym podmiocie. Opłatę skarbową wpłaca się z chwilą powstania obowiązku jej zapłaty.
Zwolnione od opłaty skarbowej są w szczególności:
1) jednostki budżetowe;
2) jednostki samorządu terytorialnego;
3) organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonują zgłoszenia lub składają wniosek o dokonanie czynności
urzędowej albo wniosek o wydanie zaświadczenia lub zezwolenia - wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością
pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
4) osoby, które składając dokument stwierdzający udzielenie pełnomocnictwa albo jego odpis, wypis lub kopię
przedstawią zaświadczenie o korzystaniu ze świadczeń pomocy społecznej z powodu ubóstwa.
Obowiązek zapłaty opłaty skarbowej ciąży solidarnie na mocodawcy i pełnomocniku.
Zapłaty opłaty skarbowej dokonuje się w kasie właściwego organu podatkowego lub na jego rachunek. Aktualnie nie
ma już możliwości zapłaty opłaty skarbowej w znaczkach opłaty skarbowej. Organem podatkowym właściwym
w sprawach opłaty skarbowej jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). Organem podatkowym właściwym miejscowo
w sprawach opłaty skarbowej od złożenia dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa lub prokury oraz
jego odpisu, wypisu lub kopii jest organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce złożenia dokumentu.
17
Co to jest własność intelektualna?
Własność intelektualna to szeroko pojęte wytwory pracy artystycznej, naukowej, literackiej itp. nie posiadające co do
zasady postaci materialnej. Z chwilą stworzenia utworu przez autora jest on objęty ochroną prawną. W przypadku
naruszenia przepisów dotyczących własności intelektualnej ustawodawca przewidział karę grzywny, karę
ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności. Ponadto uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały
naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa zaniechania naruszenia, usunięcia skutków naruszenia
oraz naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej.
Kiedy można żądać zwrotu nakładów na rzecz cudzą?
Zwrot nakładów na rzecz zależy od tego, czy rzecz została nabyta w dobrej lub złej wierze oraz od tego, czy nakłady
były konieczne. Samoistny posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie mają
pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy. Samoistnym posiadaczem w dobrej wierze jest ten, kto władając
rzeczą, pozostaje w błędnym, lecz usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje mu prawo
własności do rzeczy. Nakładami koniecznymi są wydatki niezbędne dla utrzymania rzeczy w stanie umożliwiającym
korzystanie z niej, zgodnie z jej przeznaczeniem. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość
rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi. Samoistny posiadacz w złej wierze, czyli posiadacz rzeczy, który wie lub
przy dołożeniu należytej staranności powinien wiedzieć, że nie przysługuje mu prawo własności do posiadanej
rzeczy, może żądać jedynie zwrotu nakładów koniecznych, i to tylko o tyle, o ile właściciel wzbogaciłby się
bezpodstawnie jego kosztem.
Czy nabycie nieruchomości w drodze zasiedzenia przez jednego z małżonków ma znaczenie prawne dla
drugiego małżonka w razie podziału majątku wspólnego?
W skład majątku wspólnego wchodzą prawa nabyte w wyniku zasiedzenia. Warunkiem jest zakończenie terminu
zasiedzenia w czasie trwania wspólności ustawowej.
Natomiast całkowicie nieistotny jest w tym przypadku początek biegu terminu. Nieważne jest zatem to, czy datuje się
on na czas przed zawarciem związku małżeńskiego, czy też na okres trwania wspólności.
Jedynie formalne znaczenie w postępowaniu o stwierdzenie zasiedzenia ma sposób nabycia własności. Mianowicie
jeżeli przesłanki o których mowa w art. 172 k.c. spełnili oboje małżonkowie sąd w postanowieniu stwierdza nabycie
prawa własności na ich rzecz na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej. Jeżeli natomiast przesłanki zasiedzenia
a więc m.in. nieprzerwane posiadanie samoistne przez okres 20 lub 30 lat spełnia tylko jeden z małżonków
w sentencji postanowienia końcowego sąd wskazuje tylko jednego małżonka. Niemniej jednak zarówno w pierwszym,
jak i drugim przypadku prawo takie wchodzi w skład majątku wspólnego zawsze wtedy, gdy koniec terminu
niezbędnego do zasiedzenia przypada na okres kiedy między małżonkami istniała wspólność majątkowa.
W przypadku podziału majątku wspólnego małżonków nieruchomość nabyta przez zasiedzenie przez jednego
z małżonków będzie przedmiotem tego postępowania.
W jaki sposób dokonuje się podziału majątku wspólnego pomiędzy małżonkami , którzy zaciągnęli kredyt na
zakup nieruchomości wspólnej.
Często jedynym majątkiem rozwodzącej się pary jest obciążone kredytem mieszkanie. W razie podziału majątku
wspólnego małżonkowie, którym nie przypadło w udziale prawo własności nieruchomości (lecz np. spłata) często
zapominają o tym iż nadal są dłużnikami i także na nich spoczywa obowiązek spłaty kredytu, chociaż mieszkanie już
do nich nie należy. Zgodę na przejęcie długu może wyrazić jedynie wierzyciel, tj. najczęściej bank, który udzielił
małżonkom kredytu. Małżonkowie mogą oczywiście zawrzeć ugodę polegająca na tym, że tylko jeden z nich będzie
spłacał wspólnie zaciągnięty kredyt. Należy jednak pamiętać o tym, iż będzie to miało znaczenie tylko w ramach ich
18
stosunków wewnętrznych albowiem wierzyciel i tak będzie mógł sięgnąć do majątków obydwojga dłużników. Jeśli
sąd pomniejszył wartość dóbr objętych podziałem majątku dorobkowego o zadłużenie, to strona, której te dobra
przypadły, nie może domagać się od współmałżonka partycypowania w spłacie tych obciążeń.
Sąd Najwyższy stwierdził, że w razie zmniejszenia dla celów podziału wartości dóbr wchodzących w skład majątku
dorobkowego o związane z nimi zadłużenie, osoba, której przyznano je w naturze nie ma prawa żądać od byłego
współmałżonka udziału w spłacie tych obciążeń.
Co to jest nieruchomość?
Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności, jak również budynki
trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od
gruntu przedmiot własności.
Co to jest rzecz ruchoma?
Kodeks cywilny nie definiuje pojęcia rzeczy ruchomej. Przyjmuje się jednak, że rzeczą ruchomą jest każda rzecz, która
nie stanowi nieruchomości. Przykładem rzeczy ruchomej jest samochód, stół, książka.
W następstwie wystąpienia jakich okoliczności możemy mówić o porzuceniu rzeczy ruchomej?
Właściciel może wyzbyć się własności rzeczy ruchomej przez to, że w tym zamiarze rzecz porzuci. Wymaga to
wyzbycia się posiadania rzeczy ruchomej w taki sposób by umożliwić objęcie jej w posiadanie samoistne przez
kogokolwiek innego. Rzecz ruchoma, która została porzucona z zamiarem wyzbycia się własności staje się rzeczą
niczyją.
Co to jest posiadanie?
Posiadanie jest stanem faktycznym określonego władztwa nad rzeczą. Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią
faktycznie włada, jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada, jak użytkownik, zastawnik,
najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz
zależny).
Co to jest użytkowanie wieczyste?
Użytkowanie wieczyste jest prawem rzeczowym do nieruchomości, bardzo podobnym do własności, lecz prawem na
rzeczy cudzej. Przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być grunty stanowiące własność Skarbu Państwa oraz
jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia
społecznego oraz oznaczonych w umowie o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste, użytkownik wieczysty ma
prawo do korzystania z nieruchomości z wyłączeniem innych osób, pobierania pożytków, ochrony prawa
użytkowania na tych samych zasadach jak właściciel i rozporządzania nieruchomością.
W jaki sposób można nabyć własność?
W polskim systemie prawnym można wyróżnić dwie formy nabycia własności - pierwotne i pochodne. W razie
nabycia pierwotnego nabywca nie wywodzi swego prawa od innej osoby, ale nabywa je niezależnie. Przykładem
pierwotnego nabycia może być zasiedzenie, wywłaszczenie.
Natomiast pochodne nabycie własności jest wynikiem jednoznacznego następstwa prawnego pomiędzy
dotychczasowym właścicielem a nabywcą. Przykładem pochodnego nabycia jest sprzedaż, zamiana, darowizna ale
także dziedziczenie.
19
Kiedy może dojść do wywłaszczenia?
Wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji administracyjnej, prawa
własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości.
Wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane, jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż
przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy.
Organem właściwym w sprawach wywłaszczenia jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej.
Nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu Państwa, albo na rzecz jednostki samorządu
terytorialnego.
7.
PRAWO KARNE
Czy jako świadek w postepowaniu karnym muszę opowiadać sądowi o intymnych, mało chwalebnych lub
hańbiących szczegółach mojego życia lub życia moich najbliższych?
Świadek może żądać, aby przesłuchano go na rozprawie z wyłączeniem jawności, jeżeli treść zeznań mogłaby narazić
na hańbę jego lub osobę dla niego najbliższą.
Materia ta uregulowana została w szczególności w art. 183 §2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks
postępowania karnego (Dz.U. 1997, Nr 89, poz. 555 z późn. zm.), zwanej dalej w skrócie „k.p.k.”.
Gdyby treść zeznań mogła narazić na hańbę świadka lub osobę dlań najbliższą, jest on uprawniony do żądania, by
przesłuchano go z wyłączeniem jawności. Pojęcie „hańby” odnosi się do takich okoliczności, które przynoszą poczucie
wstydu, ujmy, poniżenia, deprecjonowania osoby, a dotyczą spraw osobistych i intymnych. O uprawnieniu
przewidzianym w art.183 §2 k.p.k. uprzedza się świadka jedynie wówczas, gdy ujawnią się okoliczności objęte tym
przepisem (art.191 §2 k.p.k.).
Pamiętać przy tej okazji należy, że okoliczności, o których świadek zeznaje i sądzi, że są hańbiącymi, mogą także
narazić jego lub osobę dlań najbliższą na odpowiedzialność karną lub karnoskarbową. Wówczas, zgodnie z art.183 §1
k.p.k. świadek może odmówić udzielenia odpowiedzi na zadane w toku przesłuchania pytanie, a nawet w skrajnym
wypadku (opisanym w art.182 k.p.k.) odmówić składania zeznań w charakterze świadka w ogóle, jako osoba
najbliższa dla oskarżonego albo gdy świadek jest osobą oskarżoną o współudział w przestępstwie objętym
postępowaniem karnym (przygotowawczym lub sądowym) w innej toczącej się sprawie.
Kiedy przedawnia się przestępstwo?
Materia niniejsza została uregulowana w ustawie z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks karny (Dz. U. 1997, Nr 88, poz.
533 z późn. zm.), w szczególności w jej art.101.
Zgodnie z art.101 §1 k.k. karalność przestępstwa (według podziału na zbrodnie i występki) ustaje, jeżeli od czasu jego
popełnienia upłynęło lat:
1) 30 - gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,
2) 20 - gdy czyn stanowi inną zbrodnię,
3) 15 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat,
4) 10 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata,
5) 5 - gdy chodzi o pozostałe występki.
Jednakże karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy
pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego
popełnienia.
Przedawnienie karalności niektórych przestępstw (określonych w art. 199 §2 i 3, art.200, art.202 §2 i 4 oraz art.204
§3 k.k., jak również przestępstw określonych w art.197, art.201, art.202 §3, art.203 i art.204 §4 k.k.), w przypadku gdy
20
pokrzywdzonym jest małoletni - nie może jednakże nastąpić przed upływem 5 lat od ukończenia przez
pokrzywdzonego 18 lat.
Zwrócić uwagę należy także na uregulowanie, które ma zapobiegać przedawnieniu przestępstw, co do których zostało
już wszczęte przez właściwe organy (prokuraturę, policję) postępowanie przeciwko konkretnej osobie (tzw. faza in
personam). Wówczas, jeżeli w okresie przewidzianym w akapicie pierwszym wszczęto postępowanie przeciwko
osobie, karalność popełnionych przez nią przestępstw określonych w pkt 1-3 pierwszego akapitu ustaje z upływem
10 lat, a w pozostałych wypadkach - z upływem 5 lat liczonych od zakończenia wskazanych tamże terminów
przedawnienia. Upraszczając, należy stwierdzić, iż wówczas okres przedawnienia stanowi sumę odpowiedniej ilości
lat z akapitu pierwszego oraz odpowiednio 10 lub 5 lat w zależności od rodzaju czynu zabronionego.
Przedawnieniu podlega także samo wykonanie orzeczonej prawomocnym wyrokiem kary za popełnione
przestępstwo, co zostało uregulowane w art.103 k.k. Nie można więc wykonać kary, jeżeli od uprawomocnienia się
wyroku skazującego upłynęło lat:
1) 30 - w razie skazania na karę pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat albo karę surowszą,
2) 15 - w razie skazania na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat,
3) 10 - w razie skazania na inną karę.
Kto może być moim pełnomocnikiem w sądzie?
Częstym błędem osób, które są stronami bądź uczestnikami postępowań sądowych, jest udzielanie pełnomocnictw do
reprezentacji przed sądem osobom, które pełnomocnikiem w świetle obowiązujących regulacji prawnych być nie
mogą.
Zgodnie z przepisami normującymi procedurę sądową, w sprawach cywilnych pełnomocnikami mogą być jedynie:
1) adwokat,
2) radca prawny,
3) osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony (sprawowanie zarządu musi zostać wykazane
odpowiednimi dokumentami, nie wystarczy oświadczenie strony),
4) osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia
(stały stosunek zlecenia musi zostać wykazany odpowiednimi dokumentami, nie wystarczy oświadczenie strony),
5) współuczestnik sporu,
6) rodzice,
7) małżonek,
8) rodzeństwo,
9) zstępni strony (dzieci, wnuki),
10) osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia,
11) w sprawach o ustalenie i zaprzeczenie pochodzenia dziecka i o roszczenia alimentacyjne pełnomocnikiem może
być przedstawiciel właściwego w sprawach z zakresu pomocy społecznej organu jednostki samorządu terytorialnego
oraz organizacji społecznej, mającej na celu udzielanie pomocy rodzinie.
12) w sprawach związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego pełnomocnikiem rolnika może przedstawiciel
organizacji zrzeszającej rolników indywidualnych, której rolnik jest członkiem.
13) w sprawach związanych z ochroną praw konsumentów pełnomocnikiem może być przedstawiciel organizacji, do
której zadań statutowych należy ochrona konsumentów.
14) pełnomocnikiem pracownika lub ubezpieczonego może być również przedstawiciel związku zawodowego lub
inspektor pracy albo pracownik zakładu pracy, w którym mocodawca jest lub był zatrudniony, a ubezpieczonego także przedstawiciel organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów.
21
Czy jako ofiara przestępstwa, którego sprawcy nie ustalono, mogę uzyskać jakąkolwiek kompensatę?
Dzięki ustawie o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw z dnia 7 lipca 2005 r.
(Dz.U. Nr 169, poz. 1415) nie tylko ofiary przestępstw ustalonych sprawców mogą liczyć na odszkodowanie lub
zadośćuczynienie ale również osoby, które padły ofiarą przestępstwa nieznanego sprawcy lub sprawców mogą ją
uzyskać.
Kompensatę przyznaje się, jeżeli przestępstwo zostało popełnione na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na szkodę
osoby mającej obywatelstwo polskie lub obywatelstwo innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
Kompensata może być przyznana w kwocie pokrywającej utracone zarobki lub inne środki utrzymania, koszty
związane z leczeniem i rehabilitacją, koszty pogrzebu - będące skutkiem popełnienia przestępstwa. Kompensata nie
może przekroczyć 12 000 zł. Kompensatę przyznaje się jedynie wówczas i w takiej wysokości, w jakiej osoba
uprawniona nie może uzyskać pokrycia utraconych zarobków, innych środków utrzymania lub poniesionych kosztów,
od sprawcy lub sprawców przestępstwa, z tytułu ubezpieczenia, ze środków pomocy społecznej albo z innego źródła
lub tytułu, niezależnie od tego, czy sprawca lub sprawcy przestępstwa zostali wykryci, oskarżeni lub skazani.
Kompensatę przyznaje się na wniosek osoby uprawnionej lub prokuratora.
Wniosek o kompensatę składa się do organu orzekającego w terminie 2 lat od dnia popełnienia przestępstwa, pod
rygorem wygaśnięcia uprawnienia do żądania kompensaty.
Wniosek o kompensatę powinien zawierać:
1) imię, nazwisko, obywatelstwo i adres osoby uprawnionej;
2) informację o stanie rodzinnym osoby uprawnionej;
3) wskazanie daty i miejsca popełnienia przestępstwa stanowiącego podstawę ubiegania się o kompensatę i jego
zwięzły opis, z podaniem skutków;
4) informację o rodzaju i wysokości poniesionych kosztów oraz utraconych zarobków lub innych środków
utrzymania;
5) uprzedzenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia o nieuzyskaniu odszkodowania lub
świadczenia z innych źródeł lub tytułów,
6) oświadczenie osoby uprawnionej, złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej, o nieuzyskaniu odszkodowania
lub świadczenia z innych źródeł lub tytułów,
Do wniosku o kompensatę należy dołączyć odpisy odpowiednich orzeczeń wydanych w postępowaniu karnym, odpisy
zaświadczeń lekarskich lub opinii biegłego dotyczących doznania przez ofiarę uszczerbku na zdrowiu oraz inne
dokumenty potwierdzające informacje zawarte we wniosku.
Organem właściwym w sprawach o przyznanie kompensaty jest sąd rejonowy miejsca zamieszkania osoby
uprawnionej. Kompensata wypłacana jest przez sąd rejonowy, który wydał orzeczenie o przyznaniu kompensaty,
w terminie miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Wypłata następuje ze środków budżetu państwa.
Czy w toczącej się sprawie o nieumyślne przestępstwo mogę naprawić szkodę i uniknąć skazania?
Popełnienie przestępstwa, zwłaszcza w sposób nieumyślny, nie musi się wiązać ze skazaniem, które często samo
w sobie jest największą dolegliwością (wpis w kartotece karnej uniemożliwia wykonywanie określonych prac lub
zajmowanie stanowisk). Zgodnie z art. 66. § 1 Kodeksu karnego sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne,
jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości,
a postawa sprawcy nie karanego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy
sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku
prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa. Warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy
22
przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności, chyba że sprawca naprawił szkodę lub
pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody (wówczas warunkowe umorzenie może być
zastosowane do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.)
Warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 2 lat i biegnie od uprawomocnienia się
orzeczenia. Jeśli w okresie próby, sprawca nie popełni kolejnego przestępstwa lub w inny sposób nie będzie rażąco
naruszał porządku prawnego, umorzenie postępowania w sprawie, stanie się ostateczne. Osoba, w stosunku do której
zastosowano warunkowe umorzenie postępowania, nie jest osobą karaną w rozumieniu przepisów prawa.
Czy będąc wezwany w charakterze świadka mogę odmówić składania zeznań w postępowaniu karnym?
Odmówić składania zeznań w postępowaniu karnym (przygotowawczym lub sądowym) mogą osoby najbliższe dla
oskarżonego oraz osoby, które w innej toczącej się sprawie są oskarżone o współudział w przestępstwie objętym
postępowaniem karnym.
Materia ta uregulowana została w szczególności w art.182 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 roku Kodeks postępowania
karnego (Dz.U. 1997, Nr 89, poz. 555 z późn. zm.), zwanej dalej w skrócie „k.p.k.”.
Prawo do odmowy złożenie zeznań ustanowione jest w interesie samego świadka, w tym celu, aby świadek nie był
zmuszony do dostarczania dowodów, czy to przeciwko osobie mu najbliższej (art.182 §1 i 2 k.p.k.), czy to przeciwko
sobie samemu (art.182 §3 k.p.k.).
Kluczową sprawą jest rozstrzygnięcie, kogo można zakwalifikować do osób najbliższych dla oskarżonego. Kwestię tę
rozstrzyga art.115 §11 Kodeksu karnego, który wskazuje, że osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny,
rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej
małżonek, a także osoby pozostające we wspólnym pożyciu.
Dla przykładu mąż, syn lub córka mogą wiedzieć o istotnych okolicznościach, decydujących o możliwości skazania lub
uniewinnienia oskarżonej żony/matki i dlatego ustawodawca dał im możność skorzystania z prawa odmowy zeznań.
Pojęcie osoby pozostającej we wspólnym pożyciu nie zostało zdefiniowane w obowiązujących przepisach, ale
w doktrynie prawa i orzecznictwie przyjmuje się, że wspólne pożycie oznacza wspólnotę psychiczną, fizyczną,
ekonomiczną przy trwałości tegoż związku. Prawo do odmowy złożenia zeznań nie będzie więc przysługiwało np.
osobom w stanie narzeczeństwa, w przypadku gdy osoby takie nie pozostają we wspólnym pożyciu, jak je wyżej
zdefiniowano. Tak też sam fakt istnienia więzi fizycznej nie jest tutaj wystarczający. Pozostawanie we wspólnym
pożyciu różni się więc de facto od małżeństwa jedynie brakiem formalnej więzi małżeńskiej. Zaznaczyć przy tym
należy, że zgodnie z art.182 §2 k.p.k. prawo odmowy zeznań trwa mimo ustania małżeństwa lub przysposobienia.
Odmowa składania zeznań jest prawem świadka, a nie jego obowiązkiem. Osoba najbliższa może więc, jeśli chce,
składać zeznania. W przypadku składania zeznań osoba najbliższa, tak jak każdy inny świadek, zobowiązana jest
jednak mówić prawdę pod rygorem odpowiedzialności karnej przewidzianej za składanie fałszywych zeznań (art.233
Kodeksu karnego). Decyzja o skorzystaniu z prawa do odmowy złożenia zeznań jest samodzielną decyzją świadka
i ani Sąd, ani prokurator (czy inny organ prowadzący postępowanie) nie jest uprawniony do oceny przyczyn
i motywów odmowy zeznań. Świadka należy ponadto zawsze przed rozpoczęciem przesłuchania uprzedzić o treści
art.182 k.p.k., gdyż brak takiego pouczenia wykluczać będzie, zgodnie z art.233 §3 k.k., ewentualną odpowiedzialność
karną za złożenie fałszywych zeznań.
Prawo do odmowy złożenia zeznań nie jest ograniczone czasowo. Świadek może z niego skorzystać
w każdym czasie. Zgodnie z treścią art.186 k.p.k. jeżeli osoba uprawniona do odmowy złożenia zeznania […]
oświadczy nie później niż przed rozpoczęciem pierwszego zeznania na rozprawie przed Sądem pierwszej instancji, że
chce z tego prawa skorzystać, poprzednio złożone zeznanie tej osoby nie może służyć za dowód ani być odtworzone.
W wypadku więc, gdy świadek złożył zeznanie w postępowaniu przygotowawczym, a następnie – nie później niż
przed rozpoczęciem pierwszego zeznania na rozprawie przed sądem pierwszej instancji – oświadczył, iż korzysta
23
z prawa do odmowy złożenia zeznań, jego uprzednio złożone zeznania (np. przed prokuratorem) nie mogą być
w ogóle wykorzystane ani odtworzone. Świadek uprawniony do odmowy złożenia zeznań na podstawie art.182 §1
k.p.k. może korzystać z tego prawa także po rozpoczęciu pierwszego przesłuchania na rozprawie przed sądem
pierwszej instancji, przy czym w razie złożenia takiego oświadczenia po tym terminie poprzednio złożone zeznania
tegoż świadka mogą posłużyć za dowód i być odtwarzane.
Należy również zwrócić uwagę, że prawo do odmowy złożenia zeznań przysługuje także świadkowi, który ma
obowiązek zachowania tajemnicy państwowej (art.179 k.p.k.) oraz tajemnicy zawodowej lub służbowej (art.180
k.p.k.), przy czym szczególne uregulowano obowiązujące tajemnice: adwokacką, lekarską i dziennikarską.
W tym miejscu należy wspomnieć także o treści art.185 k.p.k. Stwierdza się w nim, że może zostać zwolniona
z obowiązku złożenia zeznania osoba pozostająca z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym, jeżeli
osoba ta o to wnosi. Między oskarżonym a tą osobą zachodzi więc więź słabsza niż oskarżonego z osobą najbliższą.
W tym przypadku decyzja zależy jednak także od uznania Sądu lub innego organu prowadzącego postępowanie karne
na danym etapie oraz musi być poprzedzona wnioskiem świadka.
8.
PRAWO MIESZKANIOWE
Czym jest mieszkanie komunalne?
Mieszkanie komunalne jest własnością gminy. Podstawą do zamieszkiwania w takim mieszkaniu jest umowa najmu
zawarta między najemcą a właściwym organem gminy. Umowa o odpłatne używanie lokalu wchodzącego w skład
mieszkaniowego zasobu gminy lub innych jednostek samorządu terytorialnego, z wyjątkiem lokalu socjalnego lub
lokalu związanego ze stosunkiem pracy, może być zawarta wyłącznie na czas nieoznaczony, chyba że zawarcia
umowy na czas oznaczony żąda lokator.
Zawarcie umowy najmu może być uzależnione od wpłacenia przez najemcę kaucji zabezpieczającej pokrycie
należności z tytułu najmu lokalu, przysługujących wynajmującemu w dniu opróżnienia lokalu. Kaucja nie może
przekraczać dwunastokrotności miesięcznego czynszu za dany lokal, obliczonego według stawki czynszu
obowiązującej w dniu zawarcia umowy najmu.
Prawo do zawarcia umowy najmu przysługuje osobom, które spełniają kryteria ustanowione w uchwale rady gminy
i znalazły się na liście uprawnionych do wynajęcia mieszkania. Podstawowym kryterium wynajmu lokali z zasobów
gminy jest:
a) bycie osobą pełnoletnią,
b) udokumentowanie pobytu stałego w danej gminie, wynoszące co najmniej 2 lata, lub bycie osobą opuszczającą
placówki opiekuńczo-wychowawcze oraz zakłady, w których przebywała nie z własnej woli (wcześniej zamieszkiwała
w danej gminie i nie ma możliwości powrotu do poprzedniego miejsca zamieszkania); wynajęcie lokalu mieszkalnego
osobom spoza danej gminy może nastąpić wyłącznie w ramach zamiany lokali mieszkalnych lub na rzecz osób
uznanych za niezbędne dla gminy,
c) spełnienie kryteriów dochodowych (od tej zasady są wyjątki).
O lokal mieszkalny wchodzący w skład mieszkaniowego zasobu Gminy nie mogą ubiegać się osoby, które zajmują
lokal bez tytułu prawnego, do czasu opuszczenia tego lokalu (od tej zasady są wyjątki).
Małżonkowie wspólnie zamieszkujący lokal są oboje najemcami, choćby umowa była zawarta tylko przez jedno z nich.
Mieszkania komunalnego zajmowanego na podstawie umowy najmu nie można sprzedać ani darować. Takie
mieszkanie można podnająć lub oddać w bezpłatne użytkowanie, ale musi się to odbyć za zgodą gminy.
Mieszkanie komunalne można kupić od gminy na zasadach określonych w uchwale rady gminy.
Podstawa prawna: Kodeks cywilny; Ustawa o ochronie praw lokatorów.
Co to jest wspólnota mieszkaniowa?
24
Zgodnie z definicją zawartą art. 6 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (tekst jednolity: Dziennik Ustaw
z 2000 r., numer 80, pozycja 903, ze zmianami) wspólnotę mieszkaniową tworzy ogół właścicieli, których lokale
wchodzą w skład określonej nieruchomości. Aby dobrze zrozumieć tę definicję należy odpowiedzieć na pytanie,
o jakie lokale tu chodzi. Członkiem wspólnoty może być nie tylko właściciel lokalu mieszkalnego. Na gruncie ustawy
o własności lokali dopuszczalne jest także wyodrębnienie i ustanowienie odrębnej własności lokalu o innym
przeznaczeniu niż mieszkanie. Idąc tym tropem należy stwierdzić, że właściciel np. garażu czy sklepu spożywczego,
znajdujących się w obrębie budynku, w którym wyodrębniono własność lokalu, jest członkiem wspólnoty
mieszkaniowej.
Ze względu na swój charakter wspólnota mieszkaniowa jest w literaturze porównywana do spółki jawnej,
unormowanej obecnie w Kodeksie spółek handlowych. Porównanie to ma jedynie na celu zobrazowanie pewnych
prawidłowości rządzących funkcjonowaniem wspólnoty, nie można w żadnej mierze utożsamiać tych dwóch tworów.
Wspólnota mieszkaniowa jest organizacją powołaną przez ustawę w celu umożliwienia prawidłowego
funkcjonowania właścicieli lokali w ramach jednego budynku, położonego na tym samym gruncie. Wspólnota
mieszkaniowa istnieje z mocy prawa, nie można zlikwidować jej w drodze umowy lub innej czynności prawnej.
Kiedy powstaje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego?
Członek spółdzielni ubiegający się o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu musi na piśmie
zawrzeć ze spółdzielnią umowę o budowę lokalu, która zobowiązuje strony do zawarcia umowy o ustanowienie tego
prawa później, po wybudowaniu lokalu, a ponadto zawiera m.in.:
-zobowiązanie członka spółdzielni do pokrywania kosztów inwestycji w części przypadającej na jego lokal przez
wniesienie wkładu mieszkaniowego oraz do uczestniczenia w innych, określonych w umowie, zobowiązaniach
spółdzielni związanych z budową, określenie zakresu robót realizowanej inwestycji oraz zasad ustalania wysokości
kosztów budowy lokalu. Oznacza to, że w umowie nie ma podanej z góry „ceny” mieszkania. Wkład mieszkaniowy,
który będzie musiał wpłacić, zostanie oszacowany dopiero po zakończeniu budowy. Może się zdarzyć, iż dopiero po
zakończeniu budowy całego zadania inwestycyjnego okaże się, że koszty budowy były wyższe niż planowane i że
mieszkanie będzie kosztowało więcej niż było zakładane. Spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego
powstaje z chwilą zawarcia umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego.
W umowie tej spółdzielnia zobowiązuje się oddać danej osobie lokal mieszkalny do używania, a osoba ta zobowiązuje
się wnieść wkład mieszkaniowy oraz uiszczać opłaty określone w umowie i w statucie spółdzielni.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. 2003 r., Nr 119, poz. 1116
ze zmianami).
9.
PRAWO PRACY
Co to jest mobbing?
W sposób uproszczony można określić mobbing jako długotrwałe znęcanie się psychiczne nad pracownikiem przez
pracodawcę, przełożonego lub innego pracownika. Ocena, czy nastąpiło nękanie i zastraszanie pracownika oraz czy
działania te miały na celu i mogły lub doprowadziły do zaniżonej oceny jego przydatności zawodowej, do jego
poniżenia, ośmieszenia, izolacji bądź wyeliminowania z zespołu współpracowników, opierać się musi na
obiektywnych kryteriach.
W razie mobbingu pracownik może dochodzić odszkodowania za rozwiązanie stosunku pracy z tego powodu, a także
zadośćuczynienia w razie rozstroju zdrowia.
Podstawa prawna: Kodeks pracy.
25
Pracodawca nie wydał po ustaniu stosunku pracy świadectwa pracy. Co robić?
Niewydanie świadectwa pracy jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika.
Pracodawca jest zobowiązany do wydania świadectwa pracy w terminie 7 dni od ustania stosunku pracy. Pracownik
nabywa prawo do odszkodowania, gdy poniósł szkodę będącą normalnym następstwem niewydania świadectwa
pracy. Odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy z tej przyczyny, nie
dłuższy niż 6 tygodni. Pozew składa się do Sądu Rejonowego – Sądu Pracy.
Podstawa prawna: Kodeks pracy.
Czym różni się umowa o dzieło od umowy o pracę?
Umowa o dzieło jest uregulowana w Kodeksie cywilnym. Stronami umowy są zamawiający oraz przyjmujący
zamówienie. W zamian za wynagrodzenie od zamawiającego, przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania
określonego dzieła.
Umowa o prace jest uregulowana w Kodeksie pracy. Stronami są pracownik i pracodawca.
Różnice dotyczą:
- rezultatu;
Umowa o dzieło jest tzn. umową rezultatu, czyli jej efektem musi być konkretny, sprawdzalny rezultat. W umowie
o pracę istotą jest świadczenie pracy pod kierownictwem pracodawcy, nawet bez mierzalnych rezultatów.
- odpowiedzialności;
W przypadku umowy o dzieło przyjmujący zamówienie odpowiada za niewykonanie dzieła.
Umowę o pracę charakteryzuje brak odpowiedzialności za efekt. Odpowiedzialność dotyczy tylko udowodnionej
szkody wyrządzonej pracodawcy
- kierownictwa;
Przyjmujący zamówienie nie podlega podporządkowaniu dającemu zlecenie.
Elementarnym elementem stosunku pracy jest podporządkowanie pracownika pracodawcy.
Podstawa: Kodeks cywilny, Kodeks pracy.
Pracodawca i pracownik zawarli ugodę, na podstawie, której pracownik zobowiązał się do naprawienia
szkody. Pracownik jednak tej ugody nie wykonał. Jakie środki przysługują pracodawcy w celu
wyegzekwowania zobowiązania pracownika?
W razie niewykonania ugody przez pracownika, podlega ona wykonaniu w trybie kodeksu postępowania cywilnego,
po nadaniu jej przez sąd klauzuli wykonalności.
Pracodawca powinien:
- wystąpić o nadanie ugodzie klauzuli wykonalności,
- złożyć wniosek o wszczęcie egzekucji.
Pracodawca zawarł z pracownicą umowę o pracę na okres próbny na 2 miesiące. Przed upływem okresu na
jaki została zawarta, pracownica przedstawiła pracodawcy zaświadczenie, iż jest w ciąży. Czy w takim
wypadku umowa ulegnie rozwiązaniu z upływem okresu na jaki została zawarta?
Zgodnie z art. 177 Kodeksu pracy umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy
albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży,
ulega przedłużeniu do dnia porodu.
Tak więc, jeżeli ww. umowa na okres próbny uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, to ulega
przedłużeniu do dnia porodu.
26
10. PRAWO RODZINNE
Przez 5 lat wychowywałam mojego wnuka z uwagi na wyjazd córki za granicę w celach zarobkowych. Kiedy
córka wróciła do Polski zabrała dziecko i nie pozwala mi kontaktować się z nim uważając, że mam na nie zły
wpływ. Co mogę zrobić w tej sprawie?
Prawo do utrzymywania kontaktów jest nie tylko prawem obojga rodziców, ale przede wszystkim prawem dziecka.
Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka
poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie
z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej.
W razie utrudniania nawiązywania przez jednego z rodziców kontaktów z dzieckiem przez drugiego rodzica lub
dalszą rodzinę (w tym dziadków), możliwe jest złożenie do sądu opiekuńczego (wydział Rodzinny i Nieletnich
w danym sądzie rejonowym) wniosku o uregulowanie widywania się z dzieckiem, a w przypadku dalszych utrudnień
– o ukaranie utrudniających grzywną (w skrajnych przypadkach możliwa jest nawet zamiana grzywny na areszt).
Jeżeli dziecko przebywa stale u jednego z rodziców, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez drugiego
z nich, rodzice określają wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia; w braku
porozumienia rozstrzyga sąd opiekuńczy.
Ustalając kontakty sąd w pierwszej kolejności winien zwracać uwagę na dobro dziecka i w tym celu może wydać
rozstrzygnięcie w przedmiocie ograniczenia utrzymywania kontaktów i w tym celu:
- zakazać spotykania się z dzieckiem;
- zakazać zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu;
- zezwolić na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub
innej osoby wskazanej przez sąd;
- ograniczyć kontakty do określonych sposobów porozumiewania się na odległość;
- zakazać porozumiewania się na odległość.
Dziadkowie mogą żądać uregulowania osobistych kontaktów z wnukami, jeżeli leży to w interesie dzieci. Nie są także
wykluczone uprawnienia dalszych krewnych do żądania uregulowania kontaktów z małoletnimi dziećmi, o ile leży to
w interesie dziecka. Sąd opiekuńczy kwestie te będzie oceniał w kontekście całości dotychczasowych relacji pomiędzy
krewnymi a dzieckiem (w tym istnienia między nimi więzi emocjonalnej, a także przebiegu dotychczasowych
kontaktów czy nękania dziecka niechcianymi odwiedzinami), według własnego przekonania i na podstawie
wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. W trakcie postępowania sąd weźmie także pod uwagę zdanie
samego dziecka, szczególnie, jeśli ma ono ponad 13 lat. Jeśli sąd stwierdzi, że ustalenie kontaktów może nie być
zgodne z interesem dziecka, może odmówić uregulowania kontaktów, a nawet zakazać tym krewnym osobistej
styczności z dzieckiem.
W innej sytuacji są krewni, powinowaci i inne osoby, które sprawowały przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem.
Osoby te mogą żądać ustalenia kontaktów z dzieckiem na analogicznych zasadach jak rodzice.
Czy mogę domagać się alimentów od mojej siostry?
Tak. Na rodzeństwie również spoczywa obowiązek alimentacyjny, jednakże w tym przypadku muszą zostać spełnione
dodatkowe przesłanki obligatoryjne. Mianowicie, prawo do alimentów od rodzeństwa ma tylko ten, kto znajduje się
w niedostatku. W orzecznictwie sądów rodzinnych przyjmuje się, że niedostatek ma miejsce wówczas, gdy
uprawniony do alimentów nie może sam zaspokoić swoich potrzeb materialnych i niematerialnych, ponieważ nie ma
niezbędnych do tego środków i nie może ich uzyskać, wykorzystując swoje możliwości zarobkowe. W dodatku
przyczyną niedostatku muszą być okoliczności niezależne od woli osoby ubiegającej się o alimenty.
W pewnych przypadkach siostra może uwolnić się od powyższego obowiązku, jeżeli zdoła wykazać, że zapłata
alimentów wiązałaby się z powstaniem nadmiernego uszczerbku dla niej samej bądź dla członków jej najbliższej
27
rodziny. Powyższy wyjątek reguluje art. 134 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. nr 9, poz. 59 ze
zm.).
Kiedy można wnieść sprawę o podwyższenie alimentów i gdzie należy złożyć pozew?
O podwyższeniu alimentów sąd orzeka w razie wzrostu uzasadnionych potrzeb dziecka lub możliwości majątkowych
i zarobkowych rodzica zobowiązanego do płacenia.
Im dziecko jest starsze tym jego potrzeby z upływem czasu wzrastają. Dodatkowe wydatki na jego utrzymanie
uzasadnione są rozpoczęciem nauki w szkole, dalszym kształceniem się w szkole średniej i na studiach. W tych
sprawach wypowiadał się również Sąd Najwyższy. W orzeczeniu z 1 czerwca 1965 r. w sprawie sygn. akt I CZ 135/64
(nieopublikowanym) stwierdził, że różnica wieku dzieci spowodowana upływem czasu od daty orzeczenia wysokości
alimentów uzasadnia wzrost potrzeb związany z uczęszczaniem do szkoły, pobieraniem dodatkowych lekcji, co z kolei
pociąga za sobą konieczność ponoszenia zwiększonych wydatków.
Usprawiedliwione potrzeby dziecka mogą wzrosnąć również wówczas, gdy zachoruje, będzie wymagało zażywania
drogich leków, rehabilitacji, przestrzegania specjalnej diety połączonej z większymi wydatkami na jedzenie.
Usprawiedliwione potrzeby dziecka rosną również wówczas, gdy zmniejszają się jego możliwości zaspokajania
potrzeb własnymi siłami.
Pozew o podwyższenie alimentów wnosi się do sądu rejonowego, w którego okręgu pozwany ma miejsce
zamieszkania, albo do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania, uprawnionego do podwyższenia
alimentów. Powód sam wybiera sąd, do którego wnosi pozew.
Gdyby pozwany nie miał miejsca zamieszkania w kraju, to wówczas pozew należy złożyć do sądu właściwego dla
miejsca zamieszkania powoda.
Nawet, jeśli pozwany mieszka za granicą, to sprawę o podwyższenie alimentów może rozpoznać sąd w Polsce.
W pozwie należy określić m.in. wartość przedmiotu sporu. Jest to łączna kwota dochodzonych świadczeń za rok.
Podstawa prawna:
• Art. 138 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. nr 9, poz. 59 z późn. Zm.).
• Art. 27, 42, 333 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. nr 43, poz. 296 z późn. Zm.).
Z jakich środków prawnych mogę skorzystać jeśli osoba zobowiązana nie uiszcza alimentów?
Osoby uprawnione do alimentów lub przedstawiciele ustawowi (rodzice, opiekunowie) takich osób, w przypadku
niewywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego przez osobę zobowiązaną mogą wystąpić do sądu z pozwem
o zapłatę. Pozew nie podlega opłacie, a postępowanie sądowe jest w znacznej mierze odformalizowane. Skuteczność
wyroku zasądzającego świadczenia alimentacyjne w praktyce bywa ograniczona. Komornik sądowy nie wyegzekwuje
należnych osobie uprawnionej alimentów, jeżeli osoba zobowiązana nie jest oficjalnie zatrudniona, nie uzyskuje
dochodów i nie posiada majątku, z którego egzekucja byłaby możliwa.
Należy wówczas rozważyć złożenie zawiadomienia o możliwości popełnienia przez osobę zobowiązaną przestępstwa
nie alimentacji. Karanym jest bowiem uporczywe niełożenie na utrzymanie osoby uprawnionej do świadczeń
alimentacyjnych (art. 209 kk). Przestępstwa dopuszcza się tylko ten, kto mógłby wykonać ciążący na nim obowiązek,
ale nie czyni tego mimo realnych możliwości w tym względzie (wyrok SN z dnia 9 maja 1995 r. III KRN 29/95). Sądy
wydając wyroki w tego rodzaju sprawach, jeżeli sprawca nie dopuszczał się wcześniej przestępstwa nie alimentacji,
zwykle orzekają kary z zawieszeniem ich wykonania. Oznacza to, iż sprawca kary nie poniesienie jeżeli zacznie
wywiązywać się z ciążącego na nim obowiązku alimentacji. Świadomość możliwości uniknięcia kary, zwłaszcza kary
pozbawienia wolności, często skłania osobę zobowiązaną do uiszczania alimentów.
Jeśli osoba zobowiązana nie uiszcza alimentów nie ze swej winy lub osoba uprawniona nie chce zawiadamiać
o przestępstwie nie alimentacji, a bezskuteczność egzekucji komorniczej została stwierdzona, należy w trybie Ustawy
28
z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U.09.1.7 j.t.) wystąpić do właściwego
wójta, burmistrza lub prezydenta o wypłatę zryczałtowanego świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Oznacza to, iż
należy się udać do właściwego dla miejsca zamieszkania osoby uprawnionej urzędu gminy lub miasta i złożyć wniosek
o wypłatę tego rodzaju świadczenia. Do wniosku można załączyć postanowienie o stwierdzeniu bezskuteczności
egzekucji. Jeśli się tego nie uczyni, organ administracyjny, do którego złożono wniosek, ma obowiązek samodzielnie
wystąpić do właściwego komornika o przesłanie postanowienia.
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują osobie uprawnionej do ukończenia przez nią 18 roku życia albo
w przypadku gdy uczy się w szkole lub szkole wyższej do ukończenia przez nią 25 roku życia, albo w przypadku
posiadania orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności - bezterminowo. Świadczenia z funduszu
alimentacyjnego przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 725 zł.
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie
wyższej niż 500 zł.
Jestem z mężem po rozwodzie czy należą mi się od niego alimenty a jeśli tak to, w jakiej sytuacji i na jak
długo?
Bardzo duże znaczenie ma w tym przypadku treść wyroku rozwodowego, a w szczególności to z czyjej winy nastąpił
trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego.
Uprawniony do alimentów może być jedynie małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu
pożycia małżeńskiego.
W sytuacji, gdy mąż został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego żonie przysługuje roszczenie
o zapłatę alimentów, przy czym w takiej sytuacji nie musi wykazywać, że na skutek rozwodu popadła w niedostatek.
W zupełności wystarczy, aby wykazać, że pani sytuacja majątkowa uległa pogorszeniu na skutek rozwodu.
Inaczej sytuacja przedstawia się, gdy wina za rozkład małżeństwa leży po obu stronach wtedy, aby otrzymać alimenty
należy wykazać, że na skutek rozwodu żona popadła w niedostatek.
Aby otrzymać alimenty, małżonek, który nie został uznany przez sąd za wyłącznie winnego rozkładu pożycia,
powinien jeszcze dodatkowo udowodnić, że znajduje się w niedostatku. W dodatku obowiązek płacenia mu alimentów
przez drugiego małżonka wygasa po upływie pięciu lat od orzeczenia rozwodu. Jednak ze względu na wyjątkowe
okoliczności, sąd na żądanie uprawnionego może ten termin przedłużyć.
Obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi niewinnemu nie wygasa.
Jeżeli jednak rozwiedziony małżonek pobierający alimenty zawrze nowe małżeństwo, to wówczas jego poprzedni
małżonek ma prawo zaprzestać wypłacania alimentów. Obowiązek alimentacyjny w tej sytuacji wygaśnie, bez
względu na to, czy uprawniony małżonek nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, czy też został
uznany za niewinnego.
Natomiast małżonek uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia nie ma prawa do alimentów od drugiego
małżonka.
Separacja, a rozwód.
Zasadniczą różnicą pomiędzy rozwodem a separacją jest fakt, że po orzeczeniu rozwodu możliwe jest zawarcie
ponownie związku małżeńskiego, przy separacji jest to niemożliwe. Natomiast separację można znieść i niejako
powrócić do „starego” małżeństwa. Ważne jest to, że w obu przypadkach powstaje rozdzielność majątkowa. Majątek
wspólny sprzed rozwodu, czy separacji może ulec podziałowi (w drodze umownej lub sądowej). Poza tym separację
będzie łatwiej uzyskać w sądzie, gdyż należy wykazać, że rozkład pożycia jest zupełny, nie jak przy rozwodzie trwały
i zupełny (nie ma nadziei, że małżonkowie dojdą do porozumienia).
29
11. PRAWO SPADKOWE
Kiedy warto odrzucić spadek?
Należy zwrócić szczególną uwagę na to czy spadkodawca nie pozostawił po sobie długów. Spadkodawcy dziedziczą
nie tylko aktywa, ale także pasywa tj. zadłużenie, jakie pozostawił po sobie zmarły. Wszystko zależy od tego, w jaki
sposób nastąpi przyjęcie spadku oraz kiedy ten fakt nastąpi.
Dla rodziny zmarłego może nie być tajemnicą fakt, że pozostawił on długi. Wtedy, jeszcze przed podjęciem decyzji
o przyjęciu albo o odrzuceniu spadku, warto obliczyć ich wysokość i ustalić, jaka część masy spadkowej pozostanie po
spłaceniu zobowiązań.
Informacje o niezapłaconych należnościach podatkowych spadkobiercy otrzymają w urzędzie skarbowym. Natomiast
o zaległościach w odprowadzaniu składek na ubezpieczenie społeczne poinformują ich terenowe jednostki ZUS.
O niespłaconych kredytach zmarłego dowiedzą się w banku, a o niespłaconych pożyczkach z kasy zapomogowopożyczkowej od pracodawcy zmarłego.
Jeżeli spadkobiercy po zsumowaniu wszystkich zadłużeń zmarłego ustalą, że nie opłaca się przyjmować spadku, to
wówczas powinni go odrzucić. Z podjęciem tej decyzji należy się spieszyć, ponieważ oświadczenie o przyjęciu lub
o odrzuceniu spadku można złożyć tylko w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule
swojego powołania do spadku. Dla spadkobiercy ustawowego będzie to więc dzień, w którym dowiedział się o śmierci
spadkodawcy, a dla spadkodawcy testamentowego dzień, w którym dowiedział się o tym, że zmarły pozostawił
testament i ustanowił go w nim swoim spadkobiercą.
Również w takim samym terminie spadkobiercy mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku i określić w nim, w jaki
sposób go przyjmują. Mogą go przyjąć bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (jest to tzw. przyjęcie proste) lub
z ograniczeniem tej odpowiedzialności (jest to tzw. przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza).
Jeżeli jednak w terminie sześciu miesięcy spadkobierca nie złoży żadnego oświadczenia o przyjęciu albo o odrzuceniu
spadku, to wówczas oznacza to, że przyjął go bez ograniczenia za długi. Tylko wówczas, gdy spadkobierca nie ma
pełnej zdolności do czynności prawnych (np. nie ukończył jeszcze 18 lat) lub istnieje podstawa do tego, że można
byłoby go całkowicie ubezwłasnowolnić, to przyjmuje się spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi, nawet,
gdy brak jest oświadczenia o sposobie przyjęcia spadku.
W którym momencie najlepiej wystąpić o stwierdzenie nabycia spadku - przed czy po upływie 6 miesięcy od
dnia dowiedzenia się o tytule swojego powołania do spadku?
Jeżeli boimy się długów spadkowych i chcemy ograniczyć naszą odpowiedzialność do wysokości aktywów w majątku
spadkowym nie można zwlekać. W tym celu w terminie 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się, że się dziedziczy
trzeba złożyć przed sądem lub notariuszem oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza albo
o odrzuceniu spadku.
Jeżeli wiemy, że spadkodawca nie pozostawił po sobie długów, lepiej wstrzymać się z wnioskiem o stwierdzenie
nabycia spadku w celu uniknięcia kosztów.
Termin sześciomiesięczny liczony jest od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania do
spadku. Dla spadkobiercy ustawowego (gdy zmarły nie zostawił testamentu) będzie to data, w której dowiedział się
o śmierci spadkodawcy. Dla spadkobiercy testamentowego sześciomiesięczny termin biegnie od tego dnia po śmierci
spadkodawcy, w którym dowiedział się, że został w testamencie wymieniony jako spadkobierca.
Spadkobiercy, którzy nie zamierzają ograniczać swej odpowiedzialności za długi spadkowe ani odrzucać spadku, nie
muszą pilnować terminu sześciu miesięcy. Brak oświadczenia będzie bowiem jednoznaczny z prostym przyjęciem
spadku, czyli bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkodawcy. Jeśli później spadkobiercy zdecydują się
30
wnioskować o stwierdzenie nabycia spadku, to sąd spadku nie będzie już potrzebował oświadczeń o przyjęciu lub
odrzuceniu.
Inaczej jest w sytuacji, gdy wniosek o stwierdzenie nabycia sąd spadku ma rozpatrzyć przed upływem
sześciomiesięcznego terminu na przyjęcie lub odrzucenie schedy. Sąd nie wyda postanowienia bez przyjęcia od
wszystkich znanych spadkobierców oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Za każde oświadczenie trzeba
sądowi zapłacić 50 zł (na podstawie art. 49 ust. 1 pkt 4 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Nie ma
przy tym znaczenia, ilu spadkobierców wystąpiło z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku.
Według jakich zasad ustala się porządek dziedziczenia, gdy nie ma testamentu?
Dziedziczenie ustawowe zachodzi w sytuacji gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu, testament jest
nieważny, odwołany przez spadkodawcę bądź też osoba powołana do dziedziczenia na mocy testamentu nie chce,
bądź też nie może dziedziczyć.
Do spadkobierców ustawowych należą:
1. Zstępni - to znaczy dzieci spadkodawcy i wnuki.
2. Małżonek.
3. Rodzice.
4. Rodzeństwo.
5. Zstępni rodzeństwa (dzieci siostry spadkodawcy).
6. Dziadkowie spadkodawcy oraz ich zstępni.
7. Dzieci małżonka spadkodawcy (pasierbi).
Powyższe wyliczenie wymienia jedynie osoby potencjalnie uprawnione do dziedziczenia. W rzeczywistości
dziedziczyć na podstawie ustawy będą tylko niektórzy spośród wyżej wymienionych.
W dziedziczeniu ustawowym najważniejsze są grupy dziedziczenia, które wskazują, jacy członkowie rodziny
spadkodawcy dojdą do dziedziczenia w pierwszej kolejności.
Grupa pierwsza.
Do pierwszej grupy dziedziczenia należą zstępni (dzieci i wnuki) oraz małżonek.
Wnuk spadkodawcy będzie dziedziczył po zmarłym dziadku w sytuacji, gdy dziecko spadkodawcy:
1. Nie dożyło otwarcia spadku.
2. Zostało uznane za niegodne dziedziczenia.
3. Zrzekło się dziedziczenia.
4. Odrzuciło spadek.
5. Zrzekło się dziedziczenia.
W sytuacji, gdy małżonek dziedziczy w zbiegu z dziećmi, ich udziały są równe, jednakże należy pamiętać, że udział
spadkodawcy nie może być mniejszy niż 1/4.
Przykład:
Po zmarłym Janie Kowalskim spadek dziedziczy żona oraz pięcioro dzieci. Gdyby udziały były równe, każdy
otrzymałby po 1/6, jednakże udział małżonka nie może być mniejszy, niż 1/4 więc w podanym przykładzie małżonek
będzie miał 1/4 udziału w masie spadkowej, a każdego z dzieci 3/20 (3/4: 5=3/20).
Grupa druga.
Do drugiej grupy dziedziczenia ustawowego należy zaliczyć małżonka oraz rodziców spadkodawcy. Będą oni
dziedziczyć, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie zstępnych- dzieci bądź wnuków.
Z dniem 28 czerwca 2009 r. nastąpiła zmiana w porządku dziedziczenia ustawowego w sytuacji, gdy nie ma zdatnych
do dziedziczenia zstępnych spadkodawcy. Należy mieć na uwadze, iż nowy porządek dziedziczenia ustawowego
dotyczy spadków otwartych po tej dacie. Aktualnie więc, w przypadku braku zstępnych spadkodawcy powołani są do
31
spadku z ustawy jego małżonek i rodzice, przy czym udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu
z małżonkiem spadkodawcy, wynosi 1/4 całości spadku. Jeśli zaś ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział
spadkowy
matki
spadkodawcy, dziedziczącej
w zbiegu z jego
małżonkiem, wynosi
połowę
spadku.
W przypadku zaś braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach
równych. Ponadto, jeśli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu
przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy
nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, wówczas udział spadkowy, który by mu przypadał, przysługuje
jego zstępnym. Podział tego udziału jest dokonywany stosownie do reguł dotyczących podziału między dalszych
zstępnych spadkodawcy.
Należy pamiętać, iż udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem
i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.
W razie braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi
spadkodawcy.
Grupa trzecia.
W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy, cały spadek przypada
dziadkom spadkodawcy, którzy dziedziczą go w częściach równych. Jeżeli jednak któreś z dziadków spadkodawcy nie
dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału jest
dokonywany według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy. W przypadku zaś braku
zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada
pozostałym dziadkom w częściach równych.
Grupa czwarta.
W przypadku braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada
w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia
spadku. Aktualnie więc, dopiero w przypadku braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka
spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania
spadkodawcy, jako spadkobiercy ustawowemu. Jeśli zaś ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy
w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za
granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa, jako spadkobiercy ustawowemu.
Czy pomimo upływu przedawnienia mogę domagać się prawa do zachowku?
Tak, ale tylko w wyjątkowych okolicznościach. Generalnie, roszczenie o zachowek ulega przedawnieniu z upływem
trzech lat od dnia śmierci spadkodawcy. Niemniej jednak w wydanym 20 maja 2009 r. na posiedzeniu niejawnym
wyroku, Sąd Najwyższy stwierdził, że zgłoszenie przez zobowiązanego do wypłaty zachowku zarzutu przedawnienia
może być uznane za nadużycie prawa, nawet, jeśli do przedawnienia doszło z przyczyny obciążającej wyłącznie osobę
uprawnioną do zachowku (sygn. I CSK 386/08).
Przepis art. 5 k.c. zakazuje czynić ze swego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym
przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego, czyli godziwego postępowania. Takie działanie lub
zaniechanie uprawnionego – zapisano w nim – nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.
Mając na uwadze powyższe w pewnych wyjątkowych okolicznościach, podniesiony przez drugą stronę zarzut
przedawnienia może okazać się nadużyciem i sąd rozpatrzy sprawę o zachowek pomimo upływu 3 letniego terminu.
32
12. REPATRIACJA
Kogo możemy uznać za osobę pochodzenia polskiego oraz jakie są zasady nabycia obywatelstwa polskiego
w drodze repatriacji?
Za osobę polskiego pochodzenia uznaje się osobę deklarującą narodowość polską i spełniającą łącznie następujące
warunki:
- co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków było narodowości polskiej;
- wykaże ona swój związek z polskością, w szczególności przez pielęgnowanie polskiej mowy, polskich tradycji
i zwyczajów.
Za osobę polskiego pochodzenia uznaje się również osobę deklarującą narodowość polską, która posiadała
w przeszłości obywatelstwo polskie lub co najmniej jedno z jej rodziców lub dziadków albo dwoje pradziadków
posiadało obywatelstwo polskie oraz wykaże ona swój związek z polskością, w szczególności przez pielęgnowanie
polskiej mowy, polskich tradycji i zwyczajów.
Osoba przybywająca do Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie wizy krajowej w celu repatriacji, nabywa
obywatelstwo polskie z mocy prawa z dniem przekroczenia granicy Rzeczypospolitej Polskiej.
13. SPRAWY KONSUMENCKIE
Co to jest kredyt konsumencki?
Kredyt konsumencki to każdy kredyt zaciągnięty na cele niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Dotyczy sum nie przekraczających 80 000 zł (lub ich równowartości w innej walucie). Dotyczy między innymi
zakupów na raty lub z odroczonym terminem płatności.
W przypadku kredytu konsumenckiego
kredytodawca ma
obowiązek obliczenia rzeczywistej rocznej stopy
procentowej na podstawie większości opłat (z wyjątkiem związanych z ubezpieczeniem i zabezpieczeniem kredytu).
Umowa taka powinna zawierać całkowity koszt kredytu. Od umowy zawarty między konsumentem a przedsiębiorcą,
możemy odstąpić bez podania przyczyny do 10 dni od dnia jej zawarcia.
Istnieje możliwość wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego bez zagrożenia obciążenia dodatkowymi opłatami.
Jaka jest odpowiedzialność developera za roboty wykonane przez firmy zewnętrzne?
Stronami związanymi umową o budowę lokalu mieszkalnego są: deweloper oraz konsument. Deweloper zatrudniając
do wykonania robót inny podmiot ponosi odpowiedzialność za ich jakość. Na zakres tej odpowiedzialności nie ma
żadnego wpływu, że firma wykonująca pracę jest firmą profesjonalnie zajmującą się tego typu robotami. Art. 474
Kodeksu cywilnego określa jednoznacznie, że dłużnik ( developer) odpowiedzialny jest jak za własne działanie lub za
zaniechanie osób, z których pomocą realizuje swoje zobowiązanie (podwykonawcy) lub którym je powierzył.
Wina lub jej brak po stronie dewelopera nie ma żadnego znaczenia przy rozpatrywaniu odpowiedzialności.
Dodatkowo osoba kupująca lokal nie ma żadnego realnego wpływu na wybór podwykonawców realizujących roboty.
Podwykonawcy nie są stronami umowy i wszelkie roszczenia z tytułu rękojmi za wady fizyczne należy kierować
wyłącznie do dewelopera.
Jakie działania należy podjąć w przypadku nie wykonania lub nienależytego wykonania umowy przez
dewelopera?
Do niewykonania lub nienależytego wykonania
umowy przez dewelopera najczęściej chodzi w następujących
przypadkach:
- usterki w lokalu
- opóźnienia w oddaniu lokalu
33
- opóźnienia w podpisywaniu aktów notarialnych.
Tego typu działania mogą powodować powstanie szkody po stronie konsumenta. Szkodą może być realna strata lub
utracone korzyści.
Szczególnie naruszanie terminów może mieć dotkliwe skutki finansowe po stronie konsumenta, takie jak konieczność
opłacania najmu, brak przychodów z najmu kupowanego lokalu, obciążenia związane z zaciąganiem kredytu
bankowego.
Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego deweloper powinien naprawić szkodę wynikłą z nienależytego wykonania
zobowiązania (albo z braku jego wykonania). Jedynie w przypadku kiedy nie odpowiada za okoliczności, które
spowodowały niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest on zwolniony z odpowiedzialności.
Jeżeli deweloper nie będzie chciał dobrowolnie naprawić szkody ( pomimo wezwania konsumenta do jej
naprawienia), można skierować sprawę do sądu. W pozwie należy wykazać poniesione szkody a także koniecznie
związek przyczynowy pomiędzy ich powstaniem a nienależytym wykonaniem przez dewelopera zobowiązań. Z uwagi
na ewentualną skuteczność dochodzonych roszczeń, wskazane jest gromadzenie dokumentacji podczas budowy.
Dotyczy to szczególnie sytuacji, kiedy budowa się opóźnia lub prace wykonywane są nienależycie. Dokumentować
także należy ponoszone straty, korespondencje z deweloperem, bankami, dowody wpłat.
Czy po zakupie biletu mogę zmienić termin odjazdu pociągu?
Zasady zwrotu biletów określa art. 17 ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. – Prawo przewozowe (DzU z 2000 r. nr 50,
poz. 601 z późn. zm.). Podróżny może odstąpić od umowy przed rozpoczęciem podróży albo w miejscu zatrzymania
środka transportowego w drodze przewozu. W razie odstąpienia od umowy podróżnemu należy się zwrot należności
za przejazd po potrąceniu odstępnego. Z art. 3853 Kodeksu cywilnego wynika jedynie, że odstępne nie może być
rażąco wygórowane.
Odstępnego nie pobiera się, gdy zwrot biletu spowodowany jest przyczynami występującymi po stronie przewoźnika.
Czy szkoła językowa może zatrzymać zapłacone pieniądze w przypadku rezygnacji z kursu językowego?
W przypadku rezygnacji z części kursu mamy do czynienia ze świadczeniem spełnionym częściowo.
Zgodnie z art. 385 pkt 12 Kodeksu cywilnego za zakazane uznaje się klauzule umowne, które wyłączają obowiązek
zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub w części, jeśli osoba taka
zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania. Szkoła językowa może ewentualnie potrącić sobie część kosztów
związanych z organizacją kursu. Potrącenie kosztów w wysokości 100 proc. ceny za kurs nie powinno mieć zatem
miejsca.
Postanowienia umowy, które umożliwiają
zatrzymanie wpłaconej kwoty przez szkołę językową
za zajęcia
niewykorzystane przez ucznia są też niedozwolone z jeszcze innego powodu. Zgodnie z art. 385 pkt 13 Kodeksu
cywilnego umowa nie może przewidywać utraty prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego
wcześniej, niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają umowę, od niej odstępują bądź ją rozwiązują.
Czy jako posiadacz telefonu stacjonarnego, mogę żądać przeniesienia numeru do istniejącej sieci nowego
operatora?
Zasady
przeniesienia numeru, określa art. 71 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (Dz. U.
z 2004 r. nr 171, poz. 1800 z późn. zm.) oraz rozporządzenie z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie warunków
korzystania z uprawnień w publicznych sieciach telefonicznych (DzU. z 2010 r. nr 249, poz. 1670).
Można żądać przeniesienia numeru do istniejącej sieci operatora na danym obszarze geograficznym, jeśli numer ten
ma taki właśnie charakter (czyli ustaloną w numeracji krajowej część ciągu cyfr wskazującą obszar geograficzny).
Numer „lubelski” zaczynający się od cyfr 81, można przenieść jedynie na tym obszarze geograficznym, a nie np. do
34
Warszawy gdzie numery zaczynają się od cyfr 22. Numery bez powiązania geograficznego można natomiast przenosić
na terenie całego kraju bez ograniczeń.
Za usługę przeniesienia numeru nie pobiera się żadnych opłat. Dodatkowe koszty mogą być związane z umową
podpisaną z dotychczasowym operatorem. Należy pamiętać, że wysokość odszkodowania nie może przekroczyć
opłaty abonamentowej za okres wypowiedzenia. Dodatkowo kwota ta może być zwiększona w przypadku gdy
abonent otrzymywał jakąś bonifikatę przy zawarciu umowy. W takim przypadku odszkodowanie może zostać
zwiększone o część ulgi proporcjonalną do czasu pozostającego do zakończenia trwania umowy.
W przypadku noszenia się z zamiarem rezygnacji z dotychczasowego operatora, wskazane jest dokładne
przeanalizowanie warunków zawartej umowy w celu wyeliminowania dodatkowych kosztów.
14. UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE
Czy posiadając nieruchomość rolną o powierzchni 6 ha przysługuje mi prawo do renty socjalnej?
Renta socjalna nie przysługuje osobie, która:
- ma ustalone prawo do emerytury, uposażenia w stanie spoczynku, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty
inwalidzkiej, renty strukturalnej, świadczenia lub zasiłku przedemerytalnego,
- pobiera świadczenia o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych,
- jest tymczasowo aresztowana albo odbywa karę pozbawienia wolności,
- ma ustalone prawo do renty rodzinnej (części renty) przez oddział ZUS lub przez inny organ emerytalno-rentowy
(np. KRUS) - w wysokości przekraczającej 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
tj. od 1 marca 2004 r. 1125,16 zł.,
- jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej w rozumieniu Kodeksu
cywilnego o powierzchni użytków rolnych przekraczających 5 ha przeliczeniowych, lub - jako współwłaściciel - ma
udział w takiej nieruchomości, który przekracza 5 ha przeliczeniowych.
Renta socjalna nie przysługuje osobie, która jest równocześnie uprawniona do renty rodzinnej w wysokości
przekraczającej 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej.
Dostałam decyzję odmowną z MOPS-u, od której złożyłam odwołanie do Samorządowego Kolegium
Odwoławczego. Samorządowe Kolegium Odwoławcze wydało decyzję dla mnie korzystną. W związku z tym
mam pytanie czy MOPS-owi przysługuje możliwość wniesienia skargi do Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego, od decyzji która jest dla niego niekorzystna?
Nie. Gmina, wydająca poprzez swoje organy decyzje administracyjne, działa jak organ administracji publicznej (organ
państwa). Podmioty te nie mogą zaskarżać do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (WSA) rozstrzygnięć organu
odwoławczego uchylającego jej decyzję.
Gmina w postępowaniu administracyjnym i sądowo-administracyjnym może pełnić tylko jedną rolę procesową. Jeżeli
nie wydaje decyzji administracyjnej w sprawie - jest stroną postępowania to wówczas organy ją reprezentujące będą
broniły jej interesu prawnego. Jeżeli natomiast wydaje taką decyzję, to pełni rolę organu administracji publicznej
i tylko w takim zakresie może brać udział w postępowaniu.
Podstawy prawne: Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153,
poz. 1270; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. nr 221, poz. 1650); Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001
r. nr 142, poz. 1591; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. nr 173, poz. 1218).
35
Jakie są zasady przyznawania renta stałej, okresowej i szkoleniowej?
Renta stała przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli jego niezdolność do pracy zostanie przez lekarza orzecznika uznana
za trwałą.
Renta okresowa przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli jego niezdolność do pracy zostanie przez lekarza orzecznika
uznana za przemijającą.
Niezdolna do pracy jest osoba, „która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu
naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania tej sprawności po przekwalifikowaniu”. Ocena rokowania
odnośnie odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu jest istotną wskazówką dla lekarza orzecznika ZUS
i powinna mieć decydujący wpływ na treść ustaleń orzeczniczych - w konsekwencji na rodzaj przyznanego
świadczenia.
Niezdolność do pracy może być częściowa lub całkowita. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła
zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu
utraciła zdolność do pracy, zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
Jeżeli niezdolność do pracy łączy się z naruszeniem sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność
stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, organ
orzekający stwierdza niezdolność do samodzielnej egzystencji.
Zarówno całkowita, jak i częściowa niezdolność do pracy może mieć charakter stały lub okresowy, podobnie
niezdolność do samodzielnej egzystencji.
Trwałą lub okresową niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji organ orzekający ustala
w zależności od charakteru i stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz braku lub istnienia pozytywnych
rokowań co do odzyskania zdolności do pracy.
Przy ocenie stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowań co do odzyskania zdolności do pracy lekarz
orzecznik zobowiązany jest uwzględnić:
- stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w okresie leczenia
i rehabilitacji,
- możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania
zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek
i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego.
Osobie, która spełnia warunki wymagane do ustalenia niezdolności do pracy, a zarazem rokuje nadzieje, że po
przekwalifikowaniu odzyska zdolność do pracy, organ rentowy przyznaje prawo do renty szkoleniowej.
Przy ocenie celowości przekwalifikowania zawodowego lekarz orzecznik powinien uwzględnić:
- charakter i przebieg procesów chorobowych oraz ich wpływ na stan czynnościowy organizmu,
- sprawność psychofizyczną organizmu oraz stopień przystosowania do ubytkow anatomicznych, kalectwa, skutków
choroby,
- posiadane kwalifikacje, wiek, zawód, wykonywane czynności i warunki pracy oraz możliwość dalszego
wykonywania pracy zarobkowej, w tym psychologiczną zdolność do pracy,
- możliwość przywrócenia zdolności do pracy przez leczenie i rehabilitację oraz przekwalifikowanie zawodowe.
Pojęcie niezdolności do pracy zastąpiło stosowane wcześniej pojęcie inwalidztwa.
Inwalidztwo było stopniowalne: I i II grupa oznacza dzisiejszą całkowitą niezdolność do pracy, natomiast III grupa
oznacza częściową niezdolnością do pracy.
Zachowanie zdolności do pracy w warunkach określonych przepisami ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie stanowi przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdolności do pracy
i przyznania renty.
36
Uzyskanie renty z tytułu niezdolności do pracy, zarówno trwałej, okresowej, jak i szkoleniowej, uzależnione jest od
spełnienia trzech warunków:
- istnienia niezdolności do pracy,
- posiadania wymaganego, stosownie do wieku ubezpieczonego, okresu składkowego i nieskładkowego,
- powstania niezdolności do pracy w okresie składkowym lub nieskładkowym.
Okres składkowy i nieskładkowy warunkujący przyznanie prawa do renty uzależniony jest od wieku, w którym
powstała niezdolność do pracy. Okres ten, zgodnie z art. 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. 2009 r. Nr 153 poz. 1227) wynosi:
- 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat,
- 2 lata - jeżeli niezdolność powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat,
- 3 lata - jeżeli niezdolność powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat,
- 4 lata - jeżeli niezdolność powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat,
- 5 lat - jeżeli niezdolność powstała w wieku powyżej 30 lat.
W przypadku osób, u których niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 30 roku życia, okresy składkowe
i nieskładkowe uwzględnia się z okresu całego życia. Po ukończeniu 30 roku życia pięcioletni okres składkowy
i nieskładkowy musi przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed dniem:
- zgłoszenia wniosku o rentę lub,
- powstania niezdolności do pracy.
Prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy przysługuje również osobie, która prawo to utraciła wskutek ustania
całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, a następnie ponownie stała się niezdolna do pracy w ciągu 18
miesięcy od ustania prawa do renty. W takim przypadku uznaje się, że nastąpiła przerwa w pobieraniu świadczenia
spowodowana okresową poprawą stanu zdrowia. Oznacza to, że nie ustala się na nowo prawa do renty, lecz jedynie
przywraca się prawo do poprzednio ustalonego świadczenia.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.
Kto podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno - rentowym?
Ubezpieczenie emerytalne jest ubezpieczeniem mającym zapewnić środki pieniężne w postaci emerytury, po
osiągnięciu wieku emerytalnego.
Ubezpieczeniu emerytalnemu towarzyszy zawsze ubezpieczenie rentowe. Ubezpieczenie rentowe zapewnia
świadczenia pieniężne w postaci renty, w przypadku długotrwałej utraty niezdolności do pracy, bądź gwarantuje
środki do życia rodzinie w przypadku śmierci jej żywiciela.
Obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym objęte są osoby fizyczne, które na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej są m.in.:
– pracownikami;
– osobami wykonującymi pracę nakładczą;
– osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy - zlecenia albo innej umowy
o świadczeniu usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz osobami
z nimi współpracującymi;
– osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi;
– osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania
szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd
pracy.
Podstawa prawna: Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych z dnia 13 października 1998 r. (Dz.U. Nr 137, poz. 887)
37
tekst jednolity z dnia 8 stycznia 2007 r. (Dz.U. Nr 11, poz. 74) tekst jednolity z dnia 10 listopada 2009 r. (Dz.U. Nr 205,
poz. 1585).
Jestem wdową. W miesiącu maju kończę 50 lat i czy z tego tytułu będzie mi przysługiwała renta rodzinna po
mężu?
Wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:
1) w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
2) wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu,
które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem
całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym
do renty rodzinnej.
Prawo do renty rodzinnej może nabyć również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po
śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób
wymienionych w ust. 1 pkt 2.
Prawo do renty może mieć również małżonka rozwiedziona lub wdowa, która do dnia śmierci męża nie pozostawała
z nim we wspólności małżeńskiej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci
męża prawo do alimentów z jego strony ustalone wyrokiem lub ugodą sądową. W przypadku niespełniania przez
wdowę powyższych warunków do renty rodzinnej określonych w ust. 1 lub 2 i niemająca niezbędnych źródeł
utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej:
1) przez okres jednego roku od chwili śmierci męża;
2) w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania
pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.
Podstawa prawna: art. 70 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (Dz. U. z 1998 r. Nr 162 poz. 1118 ze zm.).
Na jakich zasadach przyznawana jest emerytura pomostowa?
Pracownicy wykonujący niektóre prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienione
w nowych wykazach prac mają możliwość uzyskania emerytury pomostowej na szczególnych zasadach (zgodnie z art.
5-10 ustawy).
Emerytura pomostowa na podstawie tych przepisów przysługuje na ogół w niższym wieku emerytalnym niż 55 lat dla
kobiet lub 60 lat dla mężczyzn, a niekiedy również mimo posiadania niższego niż 15 lat stażu pracy w szczególnych
warunkach lub o szczególnym charakterze.
Z drugiej strony przepisy wymagają w niektórych przypadkach uzyskania orzeczenia o niezdolności do wykonywania
pracy w danym zawodzie. Taki wymóg obowiązuje pracowników lotnictwa, hutników, a także maszynistów pojazdów
trakcyjnych.
Należy również podkreślić, że ustalając okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze
wymagany do przyznania emerytury pomostowej na szczególnych zasadach, ZUS może uwzględnić tylko okresy pracy
wymienionej w odpowiednich punktach nowych wykazów prac, wskazanych w określonym przepisie stanowiącym
podstawę przyznania takiej emerytury. Nie mogą więc być uwzględnione okresy pracy wymienionej w innych
punktach załącznika nr 1 lub 2 do ustawy, a także okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze wymienionej w starych wykazach prac.
Wszystkie osoby, które chcą uzyskać emeryturę pomostową na szczególnych zasadach, oprócz spełnienia
dodatkowych warunków wymienionych w tabeli muszą również:
- posiadać okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,
38
- przed 1 stycznia 1999 r. wykonywać pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienioną
w starych lub w nowych wykazach prac,
- po 31 grudnia 2008 r. wykonywać pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienioną
w odpowiednich punktach nowych wykazów prac wskazanych w określonym przepisie stanowiącym podstawę
przyznania emerytury pomostowej na szczególnych zasadach,
- rozwiązać stosunek (stosunki) pracy.
Ustalając, czy warunki te zostały spełnione, organ rentowy stosuje takie same zasady, jak przy ustalaniu prawa do
emerytury pomostowej na ogólnych zasadach. Osoby, które nie spełniają jednego z warunków wymaganych do
przyznania emerytury pomostowej na szczególnych zasadach (np. mają zbyt krótki okres pracy wskazanej
w odpowiednich przepisach lub nie uzyskały orzeczenia stwierdzającego niezdolność do wykonywania określonej
pracy), mogą nabyć prawo do emerytury pomostowej na ogólnych zasadach, o ile spełniają warunki wymagane do
przyznania tej emerytury.
Przykład:
Ubezpieczony (urodzony w marcu 1954 r.) pracował przez 9 lat (w latach 1994-2002) w przemyśle chemicznym, przy
pracach wymienionych w wykazie A rozporządzenia. Od 1 stycznia 2003 r. podjął zatrudnienie w firmie zajmującej się
usuwaniem azbestu (praca wymieniona w punkcie 32 załącznika nr 1 do ustawy jako praca w szczególnych
warunkach) i zatrudnienie to kontynuuje do dnia dzisiejszego. Zainteresowany nie będzie mógł przejść na emeryturę
pomostową w wieku 55 lat przewidzianym dla osób wykonujących taką pracę, gdyż do wymaganych 10 lat
zatrudnienia w szczególnych warunkach ZUS nie zaliczy pracy wymienionej w starych wykazach. Okresy te zostaną
natomiast zsumowane przy ustalaniu uprawnień do emerytury pomostowej na ogólnych zasadach, a więc
przysługującej w wieku emerytalnym wynoszącym dla mężczyzn 60 lat.
Dodatkowo warunki uzyskania emerytury pomostowej na szczególnych zasadach są zależne od rodzaju pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Podstawa prawna: Ustawa o emeryturach pomostowych z dnia 19 grudnia 2008 r. (Dz.U. Nr 237, poz. 1656).
Renta socjalna – jak wygląda postępowanie o jej przyznanie?
Zgodnie z ustawą, renta socjalna przysługuje wyłącznie na wniosek osoby ubiegającej się o to świadczenie lub jej
przedstawiciela ustawowego. Wniosek taki może złożyć również inna osoba, np. opiekun faktyczny, za pisemną zgodą
osoby, na rzecz której ma być przyznana renta socjalna. Jeżeli jednak stan zdrowia lub stan psychofizyczny osoby, na
rzecz której renta socjalna ma być przyznana, wyklucza swobodne powzięcie przez nią decyzji i wyrażenie woli
(udzielenie zgody), wniosek o rentę socjalną może złożyć jedynie przedstawiciel ustawowy. Wniosek powinien zostać
złożony na obowiązującym urzędowym formularzu, dostępnym w jednostkach terenowych Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych.
Wniosek o rentę socjalną.
Do wniosku o rentę socjalną należy dołączyć m.in.:
- zaświadczenie o stanie zdrowia, wystawione przez lekarza leczącego, dokumentację medyczną oraz inne dokumenty,
mające znaczenie dla wydania orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy,
- zaświadczenie o okresie uczęszczania do szkoły lub szkoły wyższej,
- zaświadczenie jednostki prowadzącej studia doktoranckie o okresie odbywania tych studiów,
- zaświadczenie o okresie odbywania aspirantury naukowej,
- zaświadczenie wydane przez płatnika składek na ubezpieczenia społeczne, określające kwotę osiąganego przychodu
oraz okres, na jaki została zawarta umowa, z tytułu której osiągany jest ten przychód,
39
- zaświadczenie o pobieraniu wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego lub świadczenia
rehabilitacyjnego i o dacie zaprzestania ich pobierania, jeżeli osoba ubiegająca się o rentę socjalną pobiera to
wynagrodzenie, zasiłek chorobowy lub świadczenie rehabilitacyjne, wydane przez wypłacającego te świadczenia,
- zaświadczenie właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego, określające powierzchnię użytków rolnych
nieruchomości rolnej w ha przeliczeniowych.
Wniosek o rentę socjalną wraz z dokumentami składa się do właściwej ze względu na miejsce zamieszkania lub
pobytu osoby ubiegającej się o rentę socjalną jednostki organizacyjnej ZUS.
Badanie lekarskie.
Po stwierdzeniu, że osoba ubiegająca się o rentę socjalną udowodniła okoliczności niezbędne do ustalenia prawa do
renty socjalnej, zakład kieruje tę osobę na badanie przez lekarza orzecznika w celu wydania orzeczenia o niezdolności
do pracy.
Zbieg uprawnień do świadczeń.
W decyzji przyznającej rentę socjalną zakład ustala okres, przez który renta socjalna przysługuje, oraz jej wysokość.
W przypadku zbiegu uprawnień osoby ubiegającej się o rentę socjalną z prawem do renty rodzinnej wypłacanej przez
organ emerytalno-rentowy, zakład przesyła decyzję do tego organu, w celu wydania decyzji w sprawie zbiegu
uprawnień do świadczeń i wypłaty renty socjalnej. Jeżeli natomiast inny organ emerytalno-rentowy wypłaca
ubiegającemu się o rentę socjalną rentę rodzinną, właściwym do ustalenia uprawnień do renty socjalnej i jej wypłaty
jest właśnie ten organ emerytalno-rentowy (art. 12 ust. 3 u.r.s.)
Śmierć świadczeniobiorcy.
Postępowanie w sprawie renty socjalnej podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe, jeżeli osoba ubiegająca się
o rentę socjalną zmarła przed wydaniem decyzji w sprawie tej renty. W przypadku stwierdzenia braku uprawnień do
renty socjalnej zakład wydaje decyzję odmowną.
Zgodnie z art. 12 ust. 6 u.r.s., od decyzji wydanej w przedmiocie renty socjalnej przez ZUS lub inny organ emerytalnorentowy przysługują środki odwoławcze, przewidziane dla decyzji w sprawach emerytur i rent w ustawie o systemie
ubezpieczeń społecznych.
W razie śmierci osoby pobierającej rentę socjalną przysługuje zasiłek pogrzebowy, na zasadach i w wysokości
określonych w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, o ile zasiłek pogrzebowy lub
świadczenie w wysokości zasiłku pogrzebowego nie przysługuje z innego tytułu. Decyzję w sprawie przyznania
zasiłku pogrzebowego wydaje oraz zasiłek wypłaca jednostka organizacyjna Zakładu albo Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego. Jeżeli dla osoby uprawnionej do renty socjalnej ustanowiono opiekę prawną, świadczenie
to wypłaca się osobie sprawującej tę opiekę.
Opieka nad osobą na rencie socjalnej.
Jeżeli do renty socjalnej uprawniona jest osoba, która wymaga opieki innej osoby oraz nad którą nie została
ustanowiona opieka prawna, w przypadku, gdy osoba uprawniona do renty socjalnej nie może odebrać jej
samodzielnie, świadczenie to jest wypłacane osobie sprawującej nad nią opiekę faktyczną, na podstawie oświadczenia
o sprawowaniu tej opieki.
Warto wiedzieć, że sprawowanie opieki faktycznej nad osobą uprawnioną do renty socjalnej potwierdza wójt
(burmistrz, prezydent miasta) właściwy ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu osoby uprawnionej.
Rentę socjalną wypłaca się osobom sprawującym opiekę prawną lub opiekę faktyczną nad osobami uprawnionymi do
renty socjalnej, po uprzednim pouczeniu o konieczności poinformowania organu rentowego o zajściu okoliczności
powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczenia albo wstrzymanie wypłaty świadczenia w całości lub
w części oraz o obowiązku zwrotu świadczenia przez te osoby w przypadku, gdy zostało pobrane nienależnie.
Pobieranie renty socjalnej nie stanowi tytułu objęcia ubezpieczeniami społecznymi. Osoba pobierająca to świadczenie
podlega natomiast obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego
40
Przychód osiągnięty z tytułu renty socjalnej jest opodatkowany podatkiem dochodowym od osób fizycznych na
zasadach określonych w Ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.jedn.: Dz. U.
2000 r. Nr 14 poz. 176).
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. Nr 135, poz. 1268 ze zm.).
Jakim ubezpieczeniom podlegają osoby na urlopie wychowawczym?
Osoba przebywająca na urlopie wychowawczym podlega obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu
i zdrowotnemu, pod warunkiem, że nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie posiada ona innych tytułów
rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych, które są finansowane przez budżet państwa. Osoba taka niestety nie
podlega ubezpieczeniu chorobowemu i wypadkowemu.
Od dnia 1.01.2009 r. do 31.12.2011 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe z tytułu
przebywania na urlopie wychowawczym stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym roku
kalendarzowym ustalona zgodnie z przepisami o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.
Natomiast podstawę do ubezpieczenia zdrowotnego stanowi kwota odpowiadająca wysokości świadczenia
pielęgnacyjnego, przysługującego na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych tj. obecnie 520,00 zł.
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205
poz. 1585 ze zm.); Ustawa z dnia 28 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków
publicznych (jednolity tekst z 2008 r. Dz. U. Nr 164 poz. 1027).
Komu przysługuje zasiłek stały?
Zasiłek stały przysługuje:
- pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub
niepełnosprawności, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;
- pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub
niepełnosprawności, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego
na osobę w rodzinie. Zasiłek stały ustala się w wysokości:
- w przypadku osoby samotnie gospodarującej – różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie
gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie;
- w przypadku osoby w rodzinie – różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na
osobę w rodzinie.
Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 30,00 zł miesięcznie i wyższa niż 444,00 zł dla osoby samotnie
gospodarującej.
Całkowita niezdolność do pracy oznacza:
- całkowitą niezdolność do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (orzeczenie lekarza orzecznika/ Komisji ZUS o całkowitej niezdolności do pracy lub/ oraz niezdolności
do samodzielnej egzystencji), albo
- zaliczenie do I lub II grupy inwalidów, lub
-znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności (odpowiednie orzeczenie zespołu ds. orzekania
o niepełnosprawności).
Osoba niezdolna do pracy z tytułu wieku to osoba, która ukończyła 60 lat (kobieta) lub 65 lat (mężczyzna).
Podstawa prawna: Ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. nr 175, poz. 1362 ze zm.),
Rozporządzenie Rady Ministrów z 29 lipca 2009 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot
świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. nr 127, poz. 1055).
41
Kto ma prawo do zasiłku okresowego?
Zasiłek ten jest wypłacany rodzinom lub osobom samotnie gospodarującym w sytuacji np. : długotrwałej choroby,
niepełnosprawności, bezrobocia, niemożliwości otrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów
zabezpieczenia społecznego. Wysokość zasiłku okresowego oblicza się poprzez odjęcie od wysokości kryterium
dochodowego rodziny lub osoby samotnie gospodarującej dochód tej rodziny lub dochód osoby samotnie
gospodarującej.
Zasiłek okresowy nie może być mniejszy niż:
- w przypadku osoby samotnie gospodarującej – 50% różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie
gospodarującej a dochodem tej osoby,
- w przypadku rodziny – również 50% różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem rodziny.
Podstawa prawna: Ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. nr 175, poz. 1362 ze zm.),
Rozporządzenie Rady Ministrów z 29 lipca 2009 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot
świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. nr 127, poz. 1055).
Kiedy przysługuje zasiłek celowy?
W celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy. Zasiłek celowy może być
przyznany w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży,
niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów
pogrzebu, gdy dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 351,00 zł lub 477,00 zł osobie samotnie
gospodarującej.
Zasiłek celowy ma charakter pomocy doraźnej ukierunkowanej na konkretny cel bytowy. W uzasadnionych
przypadkach zasiłek celowy może być przyznany również osobom których dochód przekracza kryterium ustawowe
w związku z tym, że poniosły one stratę wyniku zdarzenia losowego, klęski żywiołowej lub ekologicznej. Zasiłek ten
może nie podlegać zwrotowi.
Osobom bezdomnym i innym osobom nie mającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń na podstawie
przepisów o powszechnym ubezpieczeniu z Narodowego Funduszu Zdrowia może być przyznany zasiłek celowy na
pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne. W celu otrzymania zasiłku celowego należy się
zgłosić do właściwego ośrodka pomocy społecznej z wnioskiem o przyznanie zasiłku. Decyzja o przyznaniu tej formy
pomocy następuje podejmowana jest po przeprowadzeniu wywiadu środowiskowego przez pracownika socjalnego.
Świadczenia z pomocy społecznej są udzielane na wniosek osoby zainteresowanej, jej przedstawiciela ustawowego
lub innej osoby, za zgodą zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego. Pomoc społeczna może być też
udzielana z urzędu. Zasiłek celowy może być przyznany również osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku
zdarzenia losowego, klęski żywiołowej lub ekologicznej. Zasiłek celowy może być przyznany niezależnie od dochodu
i może nie podlegać zwrotowi.
Podstawa prawna: Ustawa z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. nr 175, poz. 1362 ze zm.),
Rozporządzenie Rady Ministrów z 29 lipca 2009 r. w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot
świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. nr 127, poz. 1055).
15. USŁUGI FINANSOWANE Z EFS
Gdzie można uzyskać środki na otworzenie własnej działalności gospodarczej?
Zgodnie z art. 46 ust.1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy starosta (prezydent miasta) ze
środków Funduszu Pracy lub Europejskiego Funduszu Społecznego może przyznać bezrobotnemu jednorazowo
środki na podjęcie działalności gospodarczej, w tym na pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa
42
związanego z podjęciem tej działalności, w wysokości określonej w umowie, nie wyższej jednak niż 6-krotnej
wysokości przeciętnego wynagrodzenia.
W przypadku, gdy działalność podejmowana jest na zasadach określonych dla spółdzielni socjalnych w rozumieniu
przepisów prawa spółdzielczego wysokość dotacji nie może przekraczać: 4-krotności przeciętnego wynagrodzenia na
jednego członka-założyciela spółdzielni, 3-krotności przeciętnego wynagrodzenia na jednego członka spółdzielni
przystępującego do niej po założeniu spółdzielni.
Osoby fizyczne, także te, które nie posiadają statusu osoby bezrobotnej mogą uzyskać dofinansowanie na otworzenie
działalności gospodarczej ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w wysokości do 40 000 zł oraz
dodatkowo wsparcie pomostowe przez okres do 6/ do 12 miesięcy od zarejestrowania działalności.
Środki z EFS przyznawane są w ramach Działania 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia
Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Podmioty (tzw. Operatorzy) w ramach realizowanych projektów oferują:
- wsparcie dla osób zamierzających rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej (w tym na założenie spółdzielni
lub spółdzielni socjalnej) poprzez zastosowanie co najmniej jednego z następujących instrumentów:
- doradztwo (indywidualne i grupowe) oraz szkolenia umożliwiające uzyskanie wiedzy i umiejętności niezbędnych do
podjęcia i prowadzenia działalności gospodarczej
- przyznanie środków finansowych na rozwój przedsiębiorczości (w tym w formie spółdzielni lub spółdzielni socjalnej
- o ile wszyscy udziałowcy są osobami, które rozpoczęły prowadzenie działalności w wyniku uczestnictwa
w projekcie), do wysokości 40 tys. zł na osobę (lub 20 tys. zł na osobę w przypadku spółdzielni lub spółdzielni
socjalnej)
- wsparcie pomostowe udzielane w okresie od 6 do 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy o udzielenie wsparcia
pomostowego, obejmujące finansowe wsparcie pomostowe wypłacane miesięcznie w kwocie do wysokości
minimalnego wynagrodzenia obowiązującego na dzień wypłacenia dotacji oraz szkolenia i doradztwo w zakresie
efektywnego wykorzystania dotacji (wyłącznie dla osób, które rozpoczęły działalność w ramach danego projektu).
O przyznanie dofinansowania na otworzenie własnej działalności gospodarczej (w tym na założenie spółdzielni lub
spółdzielni socjalnej) w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki mogą ubiegać się osoby fizyczne zamierzające
rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej (z wyłączeniem osób, które posiadały wpis do rejestru Ewidencji
Działalności Gospodarczej, były zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym lub prowadziły działalność na
podstawie odrębnych przepisów (w tym m.in. działalność adwokacką, komorniczą lub oświatową) w okresie 12
miesięcy poprzedzających dzień przystąpienia do projektu).
43