HISTORIA KATEDRY I ZAKŁADU TECHNOLOGII POSTACI LEKU

HISTORIA KATEDRY I ZAKŁADU TECHNOLOGII POSTACI LEKU
UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO IM. K. MARCINKOWSKIEGO W POZNANIUi
Początki (powstanie)
W 1918 roku po wybuchu Powstania Wielkopolskiego z inicjatywy Heliodora Święcickiego
rozpoczęto organizowanie Uniwersytetu Polskiego w Poznaniu. W dniu 7 maja 1919 roku otwarto
Wszechnicę Piastowską, późniejszy Uniwersytet Poznański, w skład którego weszły dwa wydziały:
Prawno-Ekonomiczny i Filozoficzny ze Studium Farmaceutycznym. Utworzenie Wydziału
Farmaceutycznego nie było możliwe ze względu na brak kadry profesorskiej. W roku 1920 Studium
Farmaceutyczne przemianowano na Oddział Farmaceutyczny przy Wydziale Filozoficznym, a od 1925
Oddział Farmaceutyczny wszedł w struktury Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego.
W latach 1919-1920 powołano Katedry: Farmakognozji, Chemii Farmaceutycznej, Technologii
Chemicznej Środków Leczniczych i Farmacji Stosowanej. Była to druga (po warszawskiej) Katedra
Farmacji Stosowanej utworzona po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Etatowym adiunktem
został w nieobsadzonej Katedrze mgr Adam Jurkowski, który prowadził wykłady i ćwiczenia
z preparatyki galenowej i receptury. Adam Jurkowski doktoryzował się w 1921 roku, a w 1925 roku
powierzono mu kierownictwo Katedry jako zastępcy profesora farmacji. Dwa lata później uzyskał
habilitację, a w 1936 roku otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego Farmacji Stosowanej.
Początkowo Katedra zlokalizowana była w podziemiach zamku Wilhelma II. Poprawa
warunków lokalowych nastąpiła dopiero w roku 1933, po przeniesieniu się do budynku
po Powszechnej Wystawie Krajowej (dzisiejsze Collegium Chemicum). Do dyspozycji Katedry oddano
cały parter i piętro lewego skrzydła gmachu, obejmujące 19 pomieszczeń (sala wykładowa, 3 sale
do receptury, 2 sale do oznaczeń substancji czynnych, 3 pracownie preparatyki galenowej,
2 pomieszczenia do produkcji wód mineralnych).
W początkach swego istnienia w Katedrze Farmacji Stosowanej pracowały cztery osoby:
kierownik, adiunkt i dwóch asystentów woluntariuszy. Działalność Katedry poza dydaktyką
skierowana była na prace związane z opracowaniem nowej farmakopei (wydana w 1937 Farmakopea
Polska II). Prace te miały charakter technologiczny i zawierały opracowania przepisów
zapewniających uzyskanie preparatów leczniczych o korzystniejszych właściwościach. Władysław
Siniecki w swojej pracy doktorskiej (1937) pt. „Nowe metody badania przetworów galenowych”
sprawdzał przydatność mikrosublimacji, analizy fluorescencyjnej i analizy kapilarnej do oceny
preparatów leczniczych. Były to początki chromatografii bibułowej.
Okres II Wojny Światowej
W roku akademickim 1942/1943 z inicjatywy wysiedlonych z Poznania profesorów powstał
Wydział Farmaceutyczny tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich (UZZ) w Warszawie. Kierowany
przez prof. Bronisława Koskowskiego UZZ wykształcił 75% farmaceutów, którzy studiowali na terenie
Polski w czasie wojny. W wyniku działań wojennych Collegium Chemicum został zbombardowane,
przy czym najbardziej ucierpiała część zajmowana przez Oddział Farmaceutyczny.
Lata 1945-51
Część przedwojennych pomieszczeń Katedry Farmacji Stosowanej przejął Zakład
Farmakognozji, a w wyniku działań wojennych zniszczeniu uległo wiele urządzeń i aparatury
potrzebnej do prowadzenia zajęć dydaktycznych i badań naukowych. Niezbędne wyposażenie
pożyczano od aptek i fabryk. Do czasu powrotu prof. Adama Jurkowskiego do Poznania (w 1946 roku)
wykłady z Farmacji Stosowanej prowadził dr Feliks Modrzejewski, późniejszy kierownik Farmacji
Stosowanej w Łodzi. Pierwsze ćwiczenia przeprowadzono już w 1946 roku, natomiast praca naukowa
podjęta została w roku 1948. Od początku remontu Katedry duże zaangażowanie w prowadzone
prace wykazywał mgr Rafał Adamski, który w roku akademickim 1948/49 jako adiunkt przejął
prowadzenie wykładów i ćwiczeń.
We wczesnych latach powojennych nastąpiły liczne zmiany organizacyjne na poziomie
kształcenia uniwersyteckiego. W roku 1947 utworzony został Wydział Farmaceutyczny z podległego
Wydziałowi Matematyczno-Przyrodniczemu Oddziału Farmaceutycznego, a 1 stycznia 1950 roku
utworzono Akademię Medyczną w Poznaniu. W skład Wydziału Farmaceutycznego wchodziło pięć
Katedr, w tym Katedra Farmacji Stosowanej.
W związku z chorobą prof. A. Jurkowskiego został on w roku 1951 przeniesiony dekretem
Prezydenta PRL w stan spoczynku, a kierownictwo Katedry Farmacji Stosowanej powierzone zostało
dr Rafałowi Adamskiemu.
Lata 1951-1977 (kierownik prof. Rafał Adamski)
W wyniku zmian organizacyjnych Katedra Farmacji Stosowanej straciła kolejne pomieszczenia
na rzecz Zakładu Chemii Organicznej Akademii Medycznej oraz Wydziału Chemii Uniwersytetu im.
Adama Mickiewicza i dysponowała już tylko połową przedwojennego metrażu. W tym okresie
rozpoczęła się era przestawiania nauki na model radziecki.
Kierujący Katedrą Farmacji Stosowanej dr Rafał Adamski otrzymał w 1952 roku nominację
na docenta (habilitował się w 1961r.), a dwa lata później został zastępcą profesora. Tytuł profesora
nadzwyczajnego uzyskał w roku 1972.
W roku 1970 wprowadzono strukturę instytutową Wydziału Farmaceutycznego,
a przekształcona Katedra Farmacji Stosowanej umieszczono w strukturach Instytutu BiologicznoFarmaceutycznego. Początkowo w skład Katedry Farmacji Stosowanej weszły dwa zakłady: Zakład
Technologii Postaci Leku (kierownik - doc. dr hab. H. Broda) i Zakład Farmacji Aptecznej (kierownik
doc. dr hab. S. Kucharski). W roku 1972 dołączono Pracownię Farmacji Klinicznej (kierownik - doc. dr
hab. J. Masiakowski)
Lata 1977-1991 (kierownik prof. Henryk Broda)
W roku akademickim 1977/78, po blisko 30 latach kierowania Katedrą, prof. Rafała
Adamskiego zastąpił docent dr hab. Henryk Broda. Pracę naukowo-dydaktyczną rozpoczął On już po
II roku studiów w 1947 roku. Studia farmaceutyczne ukończył w 1949r., a tytuł doktora nauk
farmaceutycznych uzyskał po trzech latach, w 1952 roku. W 1967 roku został docentem nauk
farmaceutycznych z zakresu Farmacji Stosowanej, a w 1989 roku Rada Państwa nadała mu tytuł
profesora.
W roku 1982 na podstawie Ustawy o Szkolnictwie Wyższym zlikwidowano instytuty
wydziałowe. Powołano Katedrę Technologii Postaci Leku i Biofarmacji z Zakładami: Technologii
Postaci Leku (kierownik - doc. dr hab. H. Broda) i Farmacji Klinicznej (kierownik - doc. dr hab. J.
Masiakowski). Kolejna zmiana nastąpiła w roku 1988, kiedy to Katedrę Technologii Postaci Leku i
Biofarmacji podzielono na Katedrę i Zakład Technologii Postaci Leku oraz Katedrę i Zakład Farmacji
Klinicznej.
Lata 1992 – 2007 (kierownik prof. Roman Dobrucki)
W marcu 1992 roku kierownictwo Katedry i Zakładu Technologii Postaci Leku objął
prof. dr hab. Roman Dobrucki, związany z Katedrą Farmacji Stosowanej już jako magistrant.
Bezpośrednio po obronie pracy magisterskiej (1960r.) został On zatrudniony na etacie asystenta.
Pracę doktorską obronił w 1968r., a habilitował się w 1982 roku. Tytuł profesora otrzymał dnia
7.10.2000 r.
Lata 2007 - obecnie
Od 2007 r. do chwili obecnej Kierownikiem Katedry i Zakładu Technologii Postaci Leku
jest prof. dr hab. Janina Lulek.
i
Historia Katedry i Zakładu opracowana została przez dr n. farm. Hannę Bartylak na podstawie
poniższych materiałów:
1. Dzieje nauk farmaceutycznych w Polsce, 1918-1978, Z. Jerzmanowska, B. Kuźnicka,
, 1986.
2. Dzieje Wydziału Lekarskiego i Farmaceutycznego Uniwersytetu Poznańskiego i Akademii
im. K. Marcinkowskiego: 1919-1989, red. J. Hasik, Poznań, Akademia Medyczna, 1989.
3. Historia i działalność Katedry Farmacji Stosowanej w ramach Uniwersytetu Poznańskiego
i Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Henryk Broda, referat