INNOWACJA PEDAGOGICZNA W RAMACH ZAJĘĆ

INNOWACJA PEDAGOGICZNA
W RAMACH ZAJĘĆ ŚWIETLICOWYCH
„Jestem świadomym i aktywnym
uczestnikiem kultury muzycznej”
(dla dzieci sześcioletnich i siedmioletnich
rozpoczynających naukę 1 września 2014 r.)
Opracowała Katarzyna Żyłka – Simiela
1
Szkoła Podstawowa nr 15 im. Jana Pawła II w Katowicach
Spis treści:
1. Istota i zakres innowacji.
2. Uczestnicy i czas realizacji.
3. Cele i założenia innowacji.
4. Metody pracy i formy zajęć.
5. Bloki tematyczne przewidywane do realizacji innowacji.
6. Przewidywane efekty i osiągnięcia uczestników innowacji.
7. Przykładowe scenariusze zajęć.
8. Podsumowanie.
9. Ewaluacja.
2
1. ISTOTA INNOWACJI
„Muzyka, cokolwiek by mówić, nie jest językiem zrozumiałym ogólnie;
konieczny jest łuk słowa, by strzała dźwięku mogła wniknąć do wszystkich serc.”
Romain Rolland
Muzyka jest jedną z podstawowych form wyzwalania emocji przez dzieci
od najmłodszych lat. Taniec, śpiew, rytmiczny ruch przy muzyce oraz gra na
prostych instrumentach, pozwalają dzieciom prawidłowo się rozwijać,
a najważniejsze przy tym, że uczą przez zabawę.
Zajęcia rytmiczno – umuzykalniające od wczesnego wieku przedszkolnego
stanowią nieodzowny element edukacji. Już prawie sto lat temu zrodził się
pomysł gimnastyki rytmicznej, którą potem nazwano rytmiką, a za jej twórcę
uważa się E. J. Dalcroze`a. Rytmika rozwija u dzieci aktywność słuchową,
emocjonalną, ruchowo – przestrzenną oraz intelektualną. Powiązanie rytmu
z melodią i ruchem wpływa na rozwój fizyczny i psychiczny, a odbieranie
wrażeń przez system mięśniowo – nerwowy wzmacnia czynności mózgu i to bez
względu na poziom muzykalności danego dziecka. Rytmika pomaga rozwijać
ważne dla okresu dziecięcego elementy: pobudza wyobraźnię, kształci pamięć,
rozwija słuch oraz umiejętność koncentracji, poprawia samopoczucie i kondycję
fizyczną, rozwija układ kostny i mięśniowy. Cele zajęć muzyczno – ruchowych
dla dzieci są wielokierunkowe i obejmują kilka obszarów oddziaływań:
 obszar związany z edukacją polonistyczną – zajęcia trenują pamięć,
zwiększają zasób słownictwa, trenują dykcję oraz emisję głosu, ćwiczą
wyraźne i zrozumiałe wymawianie głosek, wyrazów i zdań, uczą
współdziałania w grupie podczas wspólnego śpiewania, czy tańca
zespołowego, eliminują krzyk,
 obszar edukacji matematycznej – dzieci w trakcie zajęć ćwiczą
wyobraźnię i abstrakcyjne myślenie, ćwiczą wystukiwanie rytmów często
połączone z liczeniem, przyswajają w praktyce pojęcie metrum oraz
3
wartości rytmicznych, tworzą proste figury geometryczne w przestrzeni,
trenują prawidłowe zagospodarowanie przestrzeni,
 obszar edukacji przyrodniczej – zdobywają wiedzę o otaczającym
świecie, a w tekstach piosenek i ćwiczeniach – o zwierzętach, tradycjach,
zjawiskach atmosferycznych, poznają i akceptują swoje ciało i jego
poszczególne elementy,
 obszar wychowania społeczno – moralnego – uczą się wspólnego
działania dla wspólnych celów, akceptowania innych niezależnie od ich
słabości, czy cech psychofizycznych,
 obszar dotyczący sprawności fizycznej – dzieci nabywają nawyku
prawidłowej postawy, uczą się prawidłowo oddychać, uczą się
koordynacji ruchowo – wzrokowo – słuchowej, odczuwają potrzebę
ruchu, ale ruch ten jest zorganizowany i składny.
Innowacja zaproponowana przeze mnie ma na celu kontynuację zajęć
rytmicznych (organizowanych w przedszkolach) dla dzieci klas pierwszych (6 i 7
– latków) ale przede wszystkim poszerzenie programu zajęć muzycznych
o aktywne słuchanie muzyki, świadomy odbiór muzyki przez uczestnictwo
w koncertach oraz grę na instrumentach szkolnych melodycznych (np. flet
prosty, dzwonki) i niemelodycznych (cała gama szkolnego zestawu
instrumentów perkusyjnych). Poprzez te zajęcia chcę wprowadzić dzieci klas
pierwszych w świat muzyki, aby w kolejnych latach nauki szkolnej mogły stać
się świadomymi uczestnikami i odbiorcami kultury muzycznej.
2. UCZESTNICY I CZAS REALIZACJI
Proponuję organizację tych zajęć dla dzieci klas pierwszych, ze szczególnym
uwzględnieniem dzieci sześcioletnich w ramach świetlicy szkolnej. Ponieważ
posiadam kwalifikacje pedagogiki opiekuńczo – wychowawczej i prowadzę
zajęcia w świetlicy szkolnej, proponuję wdrożenie innowacji w ramach zajęć
tematycznych świetlicy. Ze wielu względów zajęcia te są potrzebne, tym
bardziej po lekcjach – w ramach zajęć dodatkowych.
Cykl zajęć przewiduje i godzinę zegarową (świetlicową) w tygodniu dla każdej
grupy uczniów klas pierwszych od września roku szkolnego 2014/2015 oraz
kolejne dwa lata: 2015/2016 oraz 2016/2017 jako kontynuację zajęć dla tych
samych uczniów. Czyli godzina tygodniowo dla grupy przez kolejne trzy lata (od
4
kl. I do III). Myślę, że taka konsekwencja i zaplanowane przeze mnie działania
będą pozytywnie procentowały w rozwoju tych dzieci.
3. CELE I ZAŁOŻENIA INNOWACJI
Główne cele i założenia innowacji „Jestem świadomym i aktywnym
uczestnikiem kultury muzycznej”:
 rozbudzenie zamiłowania do muzyki, śpiewu, tańca,
 kształcenie poczucia rytmu,
 kształcenie poprawnej intonacji,
 rozwijanie predyspozycji i wrażliwości muzycznej,
 kształcenie możliwości głosowych,
 rozwijanie aktywności twórczej,
 rozwijanie świadomej percepcji muzycznej,
 kształtowanie umiejętności aktywnego słuchania muzyki,
 kształcenie odpowiednich postaw poprzez działania wychowawcze
(umiejętność prawidłowego zachowania się w przybytkach kultury),
 rozbudzenie wrażliwości muzycznej i uwrażliwienie na estetykę
muzyczną,
 rozwijanie umiejętności usłyszenia w utworach muzycznych elementów
dzieła muzycznego: dynamiki, tempa, trybu melodii,
 kształcenie umiejętności gry na prostych instrumentach melodycznych
i niemelodycznych,
 rozwijanie umiejętności współdziałania w grupie społecznej,
 kształtowanie postawy społecznej dążenia do osiągania wspólnych
celów,
 kształcenie
umiejętności
publicznego
prezentowania
swoich
umiejętności, przezwyciężenia tremy,
 rozwijanie prawidłowej postawy ciała oraz współpracy grupowej
w ćwiczeniach rytmicznych i tańcach,
 rozbudzanie pozytywnych doznań muzycznych.
5
4. METODY PRACY I FORMY ZAJĘĆ
Metody pracy, które zostaną wykorzystane w innowacji:
 Analityczno – percepcyjna: zaprezentowanie pewnego wzoru; wykonanie
utworu oraz przeprowadzenie analizy słuchowej w celu świadomego
zapamiętania danego utworu.
 Problemowo – twórcza: (stosowana w tworzeniu muzyki) zaangażowanie
myślenia i inwencji muzycznej uczniów do rozwiązywania określonego
zadania o charakterze twórczym.
 Ekspozycji: zapewnienie uczniom możliwości zetknięcia się z dziełem
muzycznym w sposób umożliwiający pełne jego przeżycie.
 Problemowo – odtwórcza: samodzielne przyswojenie przez uczniów
ćwiczenia, piosenki czy innego utworu z zapisu nutowego.
 Problemowo – analityczna: (stosowana w słuchaniu muzyki) rozwijanie
zdolności uczniów do samodzielnego słuchania, rozumienia
i analizowania utworu.
 Organizowania i rozwijania działalności muzycznej ucznia: postępowanie
służące integrowaniu różnorodnych metod pracy nauczyciela i ucznia.
 Metody aktywizujące: aktywne słuchanie muzyki, improwizacje
rytmiczne, melodyczne, taneczne, myślenie twórcze w opisywaniu
słuchanej muzyki oraz w innych działaniach muzycznych.
Formy pracy:
 grupowa,
 indywidualna,
 ruch przy muzyce,
 gra na instrumentach,
 taniec,
 śpiew,
 rozmowa, dyskusja,
 zabawy ilustracyjne i inscenizowane,
 percepcja muzyki,
 plastyczne przedstawienie muzyki.
6
5. Bloki tematyczne przewidywane do realizacji innowacji.
 zajęcia rytmiczne,
 gra na instrumentach,
 słuchanie muzyki i uczestnictwo w żywej kulturze muzycznej
(organizowanie wyjść na koncerty i warsztaty muzyczne).
6. Przewidywane efekty i osiągnięcia uczestników innowacji.
Dzięki realizacje założeń i treści przedstawionych w tej innowacji pedagogicznej
uczniowie:
 mają zamiłowanie do muzyki, śpiewu, tańca, gry na prostych
instrumentach,
 mają poprawne poczucie rytmu i prawidłową intonację,
 potrafią przyjąć prawidłową postawę do śpiewu i do ruchu przy muzyce,
 potrafią określić i ukierunkować swoje zainteresowania muzyczne,
 chcą kształcić swoje zdolności i zamiłowania,
 umieją aktywnie słuchać muzyki,
 umieją prawidłowo zachować się na koncercie muzycznym,
 potrafią działać zespołowo i dla osiągania wspólnych celów,
 potrafią opisać słuchane utwory określając ich tempo, tryb melodii
i dynamikę,
 chcą i umieją publicznie prezentować swoje osiągnięcia,
 akceptują swoje ciało.
7. Przykładowe scenariusze zajęć:
a) blok tematyczny – zajęcia rytmiczne.
Temat lekcji: „Walczyk dla wzorowych” – zabawy z piosenką.
Cel ogólny:
Śpiewanie piosenki z zastosowaniem elementów ruchowo – rytmicznych.
7
Cele operacyjne:
 uczeń zna piosenkę,
 śpiewa z prawidłową intonacją i dykcją,
 prawidłowo wykonuje ćwiczenia rytmiczno – ruchowe,
 w trakcie ruchu ma prawidłową postawę ciała,
 współpracuje w grupie w trakcie tańca.
Metody:
 analityczno – percepcyjna,
 problemowo – odtwórcza,
 problemowo – twórcza.
Formy aktywności muzycznej:
 śpiew,
 ruch przy muzyce,
 ćwiczenia rytmiczno – ruchowe,
 percepcja utworu.
Środki dydaktyczne:
klawiszowy instrument elektroniczny, śpiewnik, kolorowe tarcze.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna:
 Muzyczne powitanie z dziećmi,
 Dzieci siedzą na dywaniku i śpiewają piosenkę z poprzednich zajęć –
nauczyciel akompaniuje na instrumencie klawiszowym.
Faza główna:
 Nauczyciel prezentuje nową piosenkę pt. „Walczyk dla wzorowych”,
uczniowie słuchają.
 Pogadanka na temat treści piosenki i jej muzycznego charakteru.
 Nauczyciel uczy dzieci pierwszej zwrotki piosenki.
 Uczniowie wstają i wykonują ćwiczenia ruchowe wg poleceń nauczyciela:
marsz, podskoki, bieg.
 Nauczyciel zwraca uwagę na prawidłową postawę ciała.
 Zabawa z piosenką: dzieci dobrane parami stoją w kole, soliści
(4 uczniów) stoją poza kołem: „deszczyk” z plastikową tarczą,, „wiatr”
z liśćmi, „śnieżek” z drewnianym klockiem, „wzorowy uczeń” z batutą.
 Zabawa z kolorowymi, plastikowymi tarczami.
8
Faza końcowa:
 Uczniowie siedzą na dywaniku i śpiewają nową piosenkę.
 Chętni uczniowie śpiewają solo.
 Muzyczne pożegnanie z dziećmi.
b) Blok tematyczny – gra na instrumentach.
Temat lekcji: „Kłótnia owoców”.
Cel ogólny:
Granie na instrumentach niemelodycznych z zastosowaniem prostych wartości
rytmicznych.
Cele operacyjne:
 uczniowie mają poczucie rytmu,
 znają podstawowe wartości rytmiczne,
 stosują wartości rytmiczne w grze na instrumentach,
 rozwijają umiejętności współdziałania w grupie.
Metody:
 analityczno – percepcyjna,
 problemowo – twórcza,
 problemowo – odtwórcza.
Formy aktywności muzycznej:
 gra na instrumentach,
 percepcja muzyki,
 odczytywanie zapisu nutowego.
Środki dydaktyczne:
niemelodyczne instrumenty perkusyjne, kartki z zapisem nutowym, kartoniki
z ilustracjami przedmiotów i ich sylabowymi odpowiednikami w postaci
wartości rytmicznych.
Przebieg zajęć:
Faza wstępna:
 Muzyczne powitanie z dziećmi,
 Przypomnienie tematyki z poprzednich zajęć w formie pogadanki.
Faza główna:
 Nauczyciel rozdaje karteczki z zapisem nowego utworu.
9
 Uczniowie z pomocą nauczyciela analizują zapis.
 Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy i kolejno ćwiczy z nimi rytm
w formie „utworu mówionego”.
 Dzieci próbują wspólnie wykonać ćwiczenie, kilkakrotnie powtarzają
schemat.
 Nauczyciel rozdaje grupom instrumenty i uczniowie ćwiczą wykonanie
utworu zgodne z zapisanym rytmem.
 Zabawa z wartościami rytmicznymi, utrwalająca ćwiczone na zajęciach
zagadnienia.
Faza końcowa:
 Uczniowie raz jeszcze wykonują utwór na instrumentach.
 Odpowiadają na pytania nauczyciela dotyczące wartości rytmicznych.
 Muzyczne pożegnanie.
c) Blok tematyczny – słuchanie muzyki.
Temat lekcji: Aktywne słuchanie muzyki – kontredans.
Cel ogólny:
Uczeń zna prezentowany utwór muzyczny.
Cele operacyjne:
 uczniowie potrafią rozpoznać poznany utwór muzyczny,
 potrafią zanalizować utwór, wymienić elementy działa muzycznego,
 grają na instrumentach perkusyjnych „akompaniament” do utworu,
 tańczą kontredansa w parach z prawidłowymi ruchami i prawidłową
postawą ciała,
 znają definicję pojęcia kontredans.
Metody:
 analityczno – percepcyjna,
 problemowo – twórcza,
 problemowo – odtwórcza,
 ekspozycji.
Środki dydaktyczne:
 niemelodyczne instrumenty perkusyjne, kartki z zapisem nutowym,
odtwarzacz cd, płyta z nagranym utworem.
10
Przebieg zajęć:
Faza wstępna:
 Muzyczne powitanie z dziećmi,
 Przypomnienie tematyki z poprzednich zajęć w formie pogadanki.
Faza główna:
 Nauczyciel prezentuje uczniom utwór pt. Kontredans
J. F. Haendla.
 Uczniowie dokonują słuchowej analizy utworu.
 Omówienie wyników analizy w formie pogadanki.
 Uczniowie dobierają się w pary, nauczyciel uczy tańca kontredansa
do melodii J. F. Haendla.
 Uczniowie ćwiczą taniec kilkakrotnie.
 Nauczyciel rozdaje niemelodyczne instrumenty perkusyjne i dzieli
uczniów na grupy.
 Uczniowie analizują zapis nutowy i ćwiczą akompaniament.
 Wykonanie akompaniamentu razem z nagraniem muzycznym.
Faza końcowa:
 Nauczyciel dzieli uczniów na grupy grające na instrumentach i grupę
tańczącą kontredans.
 Uczniowie wykonują cały utwór z tańcem i akompaniamentem
instrumentalnym.
 Muzyczne pożegnanie.
8. Podsumowanie.
Każdy nauczyciel muzyki marzy o tym, aby jego uczniowie kończąc
dany etap edukacyjny stawali się świadomymi i aktywnymi uczestnikami kultury
muzycznej. Jednak tylko prawidłowo ukierunkowana, zaplanowana
i systematyczna praca daje szanse osiągania takich efektów.
W roku szkolnym 2014/2015 do szkoły podstawowej przyjdą uczniowie mający
sześć lat, czyli dzieci w wieku najbardziej sprzyjającym do aktywności
rytmicznej, do śpiewu i percepcji muzyki. Świetlica szkolna, to najlepsze
miejsce, jak sądzę do realizowania programów rozwijających twórcze zdolności
dzieci i ich chęć zabawy – trzeba ją tylko właściwie ukierunkować.
11
Mam nadzieję i wierzę, że moja innowacja jest dobrym sposobem na
zrealizowanie celów zmierzających do tego, aby nasze dzieci były świadomymi
i aktywnymi uczestnikami kultury muzycznej w przyszłości.
9. Ewaluacja.
W celu analizy, w jakim stopniu osiągnięte zostały cele
innowacji, zamierzam sprawdzić poprzez:
 dokumentację – dziennik zajęć (tematyka zajęć oraz frekwencja
uczniów),
 obserwację uczestników zajęć i ich postępów,
 występy muzyczne dzieci w czasie uroczystości szkolnych,
 coroczną ankietę dla rodziców uczniów uczestniczących w innowacji
(ich opinia na temat zajęć i postępów dzieci).
Katarzyna Żyłka - Simiela
12