Myślenie naukowe w nowej podstawie programowej

MYŚLENIE NAUKOWE
W NOWEJ PODSTAWIE
PROGRAMOWEJ
Nowa podstawa programowa
z komentarzami
BARBARA OKLEJA
Obowiązujące dokumenty
1.
Podstawa programowa dla przedmiotu
przyroda
-jaka jest?

-czy jednoznacznie określa zakres treści?

-czy jest przyjazna dla nauczyciela?
1A. Ścieżki edukacyjne

2.
Standardy wymagań egzaminacyjnych


-czy określają jednoznacznie umiejętności ucznia
kształtowane przez nauczyciela przyrody?
-czy są jednoznaczne w interpretacji?
Ważne zapisy

Przydział
treści
nauczania
dla
poszczególnych klas najlepiej rozpocząć
od tego, co jest dziecku najbliżej i
najlepiej znane, czyli od najbliższej
okolicy, a następnie poszerzyć je
o treści dotyczące Polski i świata.
Ważne zapisy
Głównymi obszarami aktywności ucznia
w ramach przedmiotu powinny być:
 obserwowanie i mierzenie;
 doświadczanie;
 eksperymentowanie;
 dokumentowanie i prezentowanie;
 stawianie pytań i poszukiwanie odpowiedzi.
Ważne zapisy:

Szkoła powinna zapewnić warunki
do bezpiecznego prowadzenia zajęć
badawczych i terenowych , obserwacji
i doświadczeń. Część obserwacji
i doświadczeń powinna mieć charakter
ciągły lub okresowy w powiązaniu np.
ze zmianami pór roku lub stanów
pogody.
Ważne zapisy:
Podczas prowadzenia zajęć proponuje
się wykorzystywanie przedmiotów
codziennego użytku oraz substancji
stosowanych w gospodarstwie
domowym.
Komentarze do Podstawy
programowej:
Wskazane jest uwzględnienie w
organizacji pracy szkoły połączenie w
tygodniowym planie zajęć 2. godzin
lekcyjnych przeznaczonych dla
przedmiotu w celu właściwego
prowadzenia zajęć w terenie,
obserwacji i eksperymentów.
W Podstawie programowej są
eksponowane następujące cele ogólne:
1. Zaciekawienie światem
przyrody
Uczeń stawia pytania na temat zjawisk
przyrody. Prezentuje postawę badawczą w
poznawaniu prawidłowości świata przyrody,
przez poszukiwanie odpowiedzi na pytania:
dlaczego? jak jest? co się stanie, gdy?
W Podstawie programowej są
eksponowane następujące cele ogólne:
2. Stawianie hipotez na temat zjawisk
i procesów zachodzących w przyrodzie
i ich weryfikacja
Uczeń przewiduje przebieg niektórych zjawisk
i procesów przyrodniczych, wyjaśnia proste
zależności między zjawiskami; przeprowadza
obserwacje i doświadczenia według instrukcji,
rejestruje ich wyniki w różnej formie oraz je
objaśnia, używając prawidłowej terminologii.
W Podstawie programowej są
eksponowane następujące cele ogólne:
3. Praktyczne wykorzystanie
wiedzy przyrodniczej
Uczeń orientuje się w otaczającym go terenie
i przestrzeni przyrodniczej i kulturowej;
rozpoznaje sytuacje zagrażające zdrowiu i
życiu oraz podejmuje działania zwiększające
bezpieczeństwo własne i innych, świadomie
działa na rzecz ochrony własnego zdrowia.
W Podstawie programowej dla przedmiotu
PRZYRODA w szkole podstawowej są
eksponowane następujące cele ogólne:
4. Poszanowanie przyrody
Uczeń zachowuje się w środowisku zgodnie z
obowiązującymi zasadami; działa na rzecz ochrony
przyrody i dorobku kulturowego społeczności.
5. Obserwacje, pomiary i doświadczenia
Uczeń korzysta z różnych źródeł informacji (własnych
obserwacji, badań, doświadczeń, tekstów, map,
tabel, z fotografii, filmów) wykonuje pomiary i
korzysta z instrukcji (słownej, tekstowej i graficznej);
dokumentuje i prezentuje wyniki obserwacji i
doświadczeń; stosuje technologie informacyjnokomunikacyjne.
Powyższe cele ogólne można osiągać
przez stosowanie różnych procedur:

Formułowanie hipotez oraz analizowanie
i interpretowanie wyników doświadczeń;

Prowadzenie obserwacji przyrodniczych;




Korzystanie z literatury, dokonywanie pomiarów
i obliczeń;
Samodzielne zapisywanie uogólnionych informacji
w postaci schematów, grafów i rycin;
Prowadzenie dyskusji na zadany temat;
Organizowanie oceny i kontroli uzyskanych wyników
Propozycje doświadczeń – Komentarze
do Podstawy programowej – przykład
zapisu
Dział I. Ja i moje otoczenie
1. Wymagania życiowe rośliny np. doniczkowej
Dział III. Obserwacje, doświadczenia przyrodnicze i modelowanie
2. Badanie czynników wpływających na szybkość parowania
3. Badanie zjawiska skraplania pary wodnej na zimnej powierzchni
4. Badanie zjawiska topnienia i krzepnięcia
5. Badanie zjawiska dyfuzji w gazach i cieczach oraz wpływu temperatury
na dyfuzję w cieczach
6. Modelowanie struktury ciała stałego i cieczy
7. Doświadczalne wykazanie rozszerzalności cieplnej gazów i cieczy
8. Doświadczalne wykazanie istnienia powietrza
9. Doświadczalne wykazanie istnienia ciśnienia atmosferycznego
Dział V. Człowiek a środowisko
10. Badanie wpływu detergentów na życie roślin i zwierząt
11. Badanie wpływu nawożenia i zasolenia na wzrost i rozwój roślin
Dział III. Obserwacje, doświadczenia przyrodnicze i modelowanie
2. Badanie czynników wpływających na szybkość parowania
3. Badanie zjawiska skraplania pary wodnej na zimnej
powierzchni
4. Badanie zjawiska topnienia i krzepnięcia
5. Badanie zjawiska dyfuzji w gazach i cieczach oraz wpływu
temperatury na dyfuzję w cieczach
6. Modelowanie struktury ciała stałego i cieczy
7. Doświadczalne wykazanie rozszerzalności cieplnej gazów i
cieczy
8. Doświadczalne wykazanie istnienia powietrza
9. Doświadczalne wykazanie istnienia ciśnienia atmosferycznego
Dział V. Człowiek a środowisko
10. Badanie wpływu detergentów na życie roślin i zwierząt
11. Badanie wpływu nawożenia i zasolenia na wzrost i rozwój
roślin
1.
Metody badawcze:

eksperyment naturalny
eksperyment laboratoryjny
modelowanie
pomiar i obliczenia statystyczne
2.
Metody obserwacyjne:






obserwacje ekosystemów oraz organizmów
pokaz doświadczeń
obserwacja zastępczych środków dydaktycznych
Metody te zapewniają uczenie się
poprzez:





Poszukiwanie i formułowanie
problemów
Ustalanie hipotez
Weryfikowanie
Ocenianie
Wnioskowanie
3.







Metody słowne:
wykład
dyskusja
debata
seminarium
metoda projektów
gry dydaktyczne
metoda portfolio
Metody te zapewniają uczenie się
poprzez:



zaangażowanie w sytuację
komunikatywną;
otwarcie się na dyskusję z innymi;
gotowość do słuchania i wyrażania
własnych opinii.
Każda metoda nauczania ma zalety i
wady. Metody nauczania należy
zmieniać i dobierać stosownie do
warunków oraz sytuacji dydaktycznych,
rozwoju umysłowego
i zainteresowań uczniów.
Doświadczenia na lekcjach
przyrody
Etap 1- wprowadzenie pojęć, utrwalanie
ich na różnych przykładach
Etap 2 – przeprowadzenie doświadczenia
Etap 3 – omówienie i opracowanie
wyników, wnioskowanie
Etap 1
Nauczyciel wyjaśnia uczniom następujące pojęcia:




Cel badań
Problem badawczy
Hipoteza badawcza
Procedura badawcza
Cel badań


Po co podejmujemy badania?
Jakie zastosowania mogą znaleźć uzyskane w
nich wyniki?
Cel badań powinien być:
 jasny
 konkretny
 rzetelny
Problem badawczy
Jest to pytanie, na które w rezultacie
przeprowadzonych badań uzyskuje się
odpowiedź:



rozstrzygnięcie – czy..?
dopełnienie – jak..?, ile..?
określenie zależności – jaka jest zależność
pomiędzy
x i y?
Hipoteza badawcza
Stwierdzenie, co do którego istnieje pewne
prawdopodobieństwo, że stanowić będzie
prawdziwe rozwiązanie postawionego
problemu.
W wyniku przeprowadzonych badań przyjęta
hipoteza może być przyjęta bądź odrzucona.
Hipoteza musi określać zależność pomiędzy
zmiennymi: x wpływa na y.
Ćwiczenia praktyczne
Wychodząc w pośpiechu do szkoły szukasz kluczy, które
nie leżą na swoim miejscu. Klucze mogą być w
kieszeni kurtki, w szufladzie komody, lub też mogły
zostać zabrane przez młodszego brata. W jaki sposób
ustalisz gdzie są klucze?

Sformułuj problem badawczy,
postaw hipotezę, zaproponuj
sposoby jej sprawdzenia.
Procedura badawcza:
Obserwacje i wyniki muszą być
rzetelne i dokładne.
Doświadczenie na lekcjach
przyrody
Najprostszą formą doświadczenia jest pokaz przeprowadzony przez
nauczyciela lub przez uczniów. Jeśli doświadczenie pokazowe
mają wykonać uczniowie, należy wcześniej przygotować im
instrukcję, szczegółowo opisującą kolejność wykonywanych
czynności.
Możliwie najprecyzyjniej należy również organizować samodzielną
pracę uczniów w grupach: każdy uczeń powinien mieć jasno
określone zadania.
Uwaga wszystkich uczniów musi być skierowana na przebieg
doświadczenia – wszyscy muszą mieć przydzielone zadania.
Lekcja z doświadczeniem powinna być podzielona
na następujące części:
1. Wprowadzenie – ogólne wiadomości znane z poprzednich
lat nauki
2. Postawienie problemu badawczego do rozwiązania
3. Przedstawienie hipotezy do sprawdzenia
4. Zaplanowanie doświadczenia
5. Wykonanie doświadczenia
6. Opracowanie uzyskanych wyników
7. Omówienie szczegółowe wyników doświadczenia
8. Sprawdzenie zrozumienia przekazanych wiadomości
Przykład problemu badawczego
do rozwiązania
Zbadanie, w których produktach
spożywczych znajduje się tłuszcz.


Czy tłuszcz występuje w ziemniakach?
Czy tłuszcz występuje w nasionach
słonecznika ?
Przedstawienie hipotezy do sprawdzenia:


Tłuszcz występuje w ziemniakach.
Tłuszcz występuje w nasionach
słonecznika.
Zaplanowanie doświadczenia
Jak sprawdzisz, których produktach znajduje się tłuszcz?

Próby kontrolne

Próby badane
Wykonanie doświadczenia i opracowanie wyników

KARTA PRACY UCZNIA
NOWOŚCI W PODSTAWIE
PROGRAMOWEJ



jasno określone osiągnięcia ucznia
precyzyjne wskazówki dla nauczyciela
-jakie umiejętności powinien
kształtować u uczniów
zdecydowany nacisk na wyzwalanie
twórczej aktywności uczniów oraz
zaciekawienie ich otaczającym światem
PODSTAWA PROGRAMOWA:
ZALETY
. jasno określone cele edukacyjne
2. jednoznacznie określone wymagania
szczegółowe
3. jednoznaczna interpretacja wymagań
4. jednolity układ treści
5. jasno określone wymagania
egzaminacyjne
6. jeden dokument zamiast dwóch
literatura:






Literatura
1. Arciszewska A., Dylak S. (red.), Nauczanie
przyrody – wybrane zagadnienia, Centralny
Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli, Warszawa 2005.
2. Brodie M., Harrison B.,Uczniowska inicjatywa
naukowa, popularyzacja nauki i motywowanie
uczniów w XXI wieku. Materiały konferencyjne:
Edukacja matematyczno-przyrodnicza
w dobie rozwoju technologii informacyjnych. Toruń
2000.








3. Gulińska H., Eksperyment w nauczaniu przedmiotów przyrodniczych,
[w:] „Nauczanie
przedmiotów przyrodniczych”, t. 19 (3/2006), Biuletyn Polskiego
Stowarzyszenia Nauczycieli
Przedmiotów Przyrodniczych, Toruń 2006, s. 25-29.
Przyroda, badania, język, Centralny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli,
Warszawa 1997,s. 63-72.
4. Osborne J., Rozwijanie umiejętności rozumowania i argumentowania
w naukach przyrodniczych.
Materiały konferencyjne: Edukacja matematyczno-przyrodnicza w dobie
rozwoju technologii informacyjnych, Toruń 2000.
5 Sternberg R. J., Spear-Swerling L., Jak nauczyć dzieci myślenia,
GDW, Gdańsk 2003.
Ewa Kłos -Kolegium Nauczycielskie w Zgierzu, materiały ze szkolenia w Dębe.