empowerment - Wiadomości ngo.pl

PROPOZYCJE KLUCZOWYCH OBSZARÓW DO DYSKUSJI
W RAMACH FORUM EMPOWERMENT
• Podmiotowość/ sprawczość służb społecznych
• Rozdział świadczeń finansowych i pracy socjalnej
• Tworzenie Forum Współpracy Empowerment
Empowerment w pracy socjalnej. Empowerment oznacza proces odzyskiwania lub wzmacniania wpływu
na własne życie przez jednostki, grupy lub społeczności. W pracy socjalnej jest on stosowany od lat 70.,
stał się wówczas wyróżnikiem nowego podejścia do profesjonalnego pomagania, którego istota polega na
rozwijaniu wśród osób należących do środowisk społecznie, ekonomicznie i kulturowo opresjonowanych
(„wykluczonych”) zdolności do skutecznego przełamywania doświadczanych barier i trudności obiektywnych,
ale także o charakterze subiektywnym (indywidualnym); w efekcie możliwe staje się wyzwolenie, tj. stan,
kiedy „opresjonowani”/„wykluczeni” są w stanie realnie kształtować swoje życie zgodnie z własnymi planami
i aspiracjami. Obecnie empowerment rozumiany jest szerzej – już nie tylko jako, wyposażony w specyficzne
metody i techniki model pracy socjalnej, ale jako podstawowa zasada służb społecznych, której wprowadzenie
jest uzasadnione naturą współczesnego, coraz bardziej zindywidualizowanego, społeczeństwa oraz procesami
ograniczania (się) roli państwa. W tej sytuacji stosowanie empowermentu ma służyć budowaniu - poprzez
odpowiedni dobór instrumentów (typów podejmowanych działań i oferowanych usług) oraz nadawanie
właściwego charakteru relacji pomocy wiążącej „usługodawców” i „usługobiorców” - potencjału sprawstwa
i podmiotowości osób/ grup/ społeczności, na rzecz których służby społeczne działają, jako koniecznego
warunku ich uczestnictwa w życiu publicznym (tj. integracji społecznej) .
Polskie służb społecznych wymagają modernizacji – współcześnie oznacza to konieczność wprowadzenie
zasady empowermentu do praktyki społecznej. By odpowiedzieć na pytanie: jak to zrobić? – konieczne
jest przedyskutowanie szeregu kwestii szczegółowych: czy, gdzie i w jakim zakresie empowerment jest już
obecny? jakie działania / usługi / świadczenia mają, z punktu widzenia zasady empowermentu, kluczowe
znaczenie i powinny być rozwijane? na jakich modelach profesjonalnej pracy socjalnej powinny opierać swe
funkcjonowanie służby społeczne? jaka jest rola „usługobiorców” w działaniach służb społecznych i jak tę rolę
wzmocnić? jak ich, „usługobiorców”, upodmiotowić?
Podmiotowość / sprawczość służb społecznych. Przywracać podmiotowość osobom/grupom/
społecznościom doświadczającym wykluczenia społecznego mogą jedynie służby społeczne, które same
mają wysoki potencjał sprawstwa. Tymczasem liczne badania dowodzą, iż kondycja zawodowa pracowników
socjalnych – podstawowej dla służb społecznych kategorii zawodowej – jest słaba, a pozycja i ranga społeczna
względnie niska. Istnieje szereg czynników składających się na ten stan rzeczy: z jednej strony są to pewne
cechy fazy rozwoju zawodu pracownika socjalnego w Polsce - fakt, iż praca socjalna jest relatywnie nowym
zawodem, silnie sfeminizowanym, dopiero co budującym swoje naukowe fundamenty i uniwersytecki status,
z drugiej – prawno-instytucjonalne ramy, w jakich na ogół jest on praktykowany, a które nadają mu bardzo
silny, nieupodmiotawiający, rys urzędniczy. Rzecz w tym iż układ tych czynników leży u podstaw kwestii
o znaczeniu osiowym dla (niskiego) poziomu podmiotowości pracowników socjalnych – niewykrystalizowanej,
silnej tożsamości zawodowej.
Przyjmując za pewnik potrzebę istnienia sprawnych i sprawczych służb społecznych pojawia się pytanie,
jak budować spójną i silną tożsamość pracowników socjalnych jako zawodu służącego budowaniu
EMPOWERMENT
• Empowerment w pracy socjalnej
Rozdział świadczeń finansowych i pracy socjalnej. Organizacyjne rozdzielenie świadczonej w obrębie
pomocy społecznej pracy socjalnej od procedur przyznawania zasiłków pieniężnych od lat pozostaje w sferze
postulatów. Argumentacja uzasadniająca potrzebę takiego rozdzielenia jest następująca: przytłoczeni czynnościami
o charakterze administracyjnym pracownicy socjalni nie mają możliwości prowadzenia często czasochłonnej
i niewymiernej pracy socjalnej. W środowisku ekspertów (praktyków i teoretyków) oraz odpowiedzialnej za pomoc
społeczną administracji publicznej zasadność takiej zmiany jest dość powszechnie akceptowana. Dostrzegają ją
także „szeregowi” pracownicy socjalni, ale już nie tak zdecydowanie ( za rozdzielenia pracy socjalnej i zasiłków jest
ich blisko 40%). Mimo to do zmiany tej jakoś dojść nie może – wyraźny jest „opór materii”. Przyjmując, iż rozdział
świadczeń finansowych i pracy socjalnej jest warunkiem modernizacji i upodmiotowienia służb społecznych
pojawia się pytanie: jak ma on wyglądać? Pytanie to wymaga rozważenia kilku kwestii szczegółowych: w jakiej
formule prawno-instytucjonalnej ma być świadczona praca socjalna, a w jakiej świadczenia finansowe? jaka ma
być między nimi relacja? Inna grupa zagadnień dotyczy procesu implementacji zmian: jakie są obecne i potencjalne
źródła oporu? jak można dać sobie z nimi radę? a przede wszystkim: jakie zaprojektować rozwiązania prawne
i organizacyjne, by zapobiec przewidywanym przez niektórych, odwrotnym do intencji, skutkom ubocznym takiego
rozdziału – osłabieniu, a nie wzmocnieniu, służb społecznych i pomocy społecznej.
Tworzenie Forum Współpracy Empowerment
Aby zapewnić szeroką dyskusję oraz włączyć do myślenia o przyszłości pomocy społecznej w Polsce grupa skupiona
wokół czasopisma „Empowerment – o polityce aktywnej integracji” oraz Rada Pomocy Społecznej zapraszają do
wspólnej debaty. Kierunek wyznacza pojęcie empowerment, które odnosi się zarówno do ludzi wykluczonych,
ale także do służb społecznych. Dlatego do dyskusji zaproszone zostały kluczowe organizacje i instytucje w Polsce
mające wpływ na kształt pomocy społecznej w przyszłości. Forum Współpracy Empowerment to platforma
dyskusji i współpracy promująca ideę i wartość pojęcia empowermentu. W szczególności na zakończenie projektu
systemowego „Tworzenie i rozwijanie standardów usług pomocy i integracji społecznej” niezwykle istotne jest
stworzenie mechanizmu dalszej debaty, budowania środowiska dialogu i pozytywnej zmiany.
EMPOWERMENT
podmiotowości najsłabszych członków społeczeństwa? W szczególności warta rozważenia jest kwestia roli, jaka
w tym procesie może realnie spoczywać na administracji państwowej, organizacjach społeczeństwa obywatelskiego,
a także – a może przede wszystkim - na środowisku samych pracowników socjalnych.