Edukacja a ubóstwo

Edukacja a ubóstwo
DODATEK SPECJALNY DO DWUMIESIĘCZNIKA
Twój Eurodesk
Spór o rolę
edukacji - s. 2
KWIECIEŃ 2010
Rozmowa
z Janem Melą - s. 4
Bieda
Od stycznia trwa Europejski Rok
Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem
Społecznym. ­­- Czas dostrzec
te zjawiska i pomyśleć, jak im
zaradzić - przekonują organizatorzy.
A
fryka, Środkowa Azja,
Ameryka Łacińska - gdy
Europejczyk słyszy słowo „bieda” jego myśli wędrują
właśnie tam. W stereotypowym
obrazie Starego Kontynentu nie
ma miejsca na ubóstwo. Nie widać go w najważniejszych ekonomicznych wskaźnikach. Ten
stereotyp powoduje, że osoby
ubogie i niepełnosprawne pozostawione są same sobie.
Europejski Rok Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym służyć ma temu, by do
większości Europejczyków dotarła smutna prawda - problem
ubóstwa dotyka na Starym Kontynencie 80 mln osób. 100 mi-
lionów ludzi żyje w złych warunkach mieszkaniowych. Co gorsza,
osiem procent żyje w biedzie,
mimo że codziennie chodzi do
pracy. Ich zarobki są po prostu za
niskie, by poprawić sytuację.
Europejski Rok Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym ma podkreślić prawo
ludzi żyjących w ubóstwie do
pełnego uczestnictwa w życiu
społeczeństwa. Niski status materialny, niepełnosprawność fizyczna lub intelektualna, życie z
dala od nowoczesnych centrów
miejskich - żadne z tych zjawisk
nie powinno stać się powodem
wykluczenia z udziału w podejmowaniu decyzji, z dostępu do
informacji, służby zdrowia czy
opieki państwa. Organizatorzy
Roku zwracają uwagę, że ubóstwo oznacza nie tylko brak dachu nad głową i środków na zakup jedzenia. Osoby ubogie nie
mają pieniędzy na dentystę czy
wysłanie dziecka na wycieczkę.
Ten rodzaj ubóstwa powoduje,
że osoby nim dotknięte nie mo-
gą w pełni uczestniczyć w życiu
swojej społeczności.
Inicjatywy podejmowane w ramach Roku mają zwiększać naszą
świadomości i wrażliwość, ale też
wzmacniać partnerstwo między
stronami zwalczającymi ubóstwo
i wykluczenie społeczne - tak, by
ich działalność była jeszcze bardziej efektywna.
W Polsce działania związane z
Rokiem koordynuje Ministerstwo
Pracy i Polityki Społecznej (więcej
o inauguracyjnej konferencji na
str. 2). Zaprosiło ono do współpra-
FOT. PINK SHERBET PHOTOGRAPHY, WWW.FLICKR.COM, LIC. CREATIVE COMMONS
czas ją
zauważyć
cy kilkanaście organizacji społecznych - m.in. Polski Komitet EAPN.
Polski tydzień w obchodach Roku
zaplanowano na 17 - 23 maja.
W sumie w działania związane
z Rokiem zaangażowało się 29
krajów Europy - 27 państw UE
oraz Norwegia i Islandia. Do grudnia zaplanowano kilkadziesiąt
kampanii uświadamiających, konferencji, konkursów, spotkań przy
okrągłym stole oraz szkoleń dla
mediów i decydentów. I wydawnictw - takich jak to, które trzymacie Państwo w ręku.

Konferencja Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji
W działania związane z Europejski Rokiem Walki z Ubóstwem i
Wykluczeniem Społecznym włącza się również Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji. Jest ona organizatorem konferencji „Zwiększanie szans edukacyjnych poprzez poprzez realizację projektów w Programach „Uczenie się przez całe życie” i „Młodzież
w działaniu”. Projekty te bardzo często służą m.in. zapobieganiu
wykluczeniu społecznemu dzieci, młodzieży i osób starszych. O
szczegółach projektów - czytaj na str. 3.
Wydarzenie
Budujmy
społeczeństwo
dla wszystkich
Obchody Europejskiego Roku
Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym rozpoczęły
się w Polsce 26 lutego - od konferencji, zorganizowanej przez
Ministerstwo Pracy i Polityki
Społecznej. W jej trakcie przedstawiono dziesięciu Ambasadorów Roku, wybranych ze względu
na ich osobiste zaangażowanie
w walkę z ubóstwem i wykluczeniem społecznym.
Są to: Tereliza Braun (wolontariuszka organizacji ATD - Aide à
toute Détresse), Henryk Gołębiewski (aktor), Jolanta Fajkowska (dziennikarka), Emilian
Kamiński (aktor), Patricia Kazadi
(aktorka), Lidia Lewandowska
(działaczka społeczna), Jan Mela
(szef fundacji „Poza Horyzonty”),
ks. Stanisław Słowik (dyr. Caritas
Diecezji Rzeszowskiej), Jolanta
Sobczak (pracownik socjalny)
i Sebastian Szydlik (działacz
społeczny).
- Ubóstwo i wykluczenie społeczne to kwestie, które rzadko pojawiają się na pierwszych stronach
gazet. Niewiele czasu poświęca
się również na analizę złożoności
obu problemów. O ubóstwie
myślimy zazwyczaj stereotypowo przez pryzmat obszarpanego
i brudnego człowieka żebrzącego
na ulicy. Jednym z celów Europejskiego Roku jest uświadomienie
nam wszystkim, że ubóstwo
i wykluczenie społeczne mają
wiele twarzy i często są bliżej niż
nam się to wydaje - powiedział
w trakcie konferencji Emilian
Kamiński. - Najważniejsze, żebyśmy nie koncentrowali się tylko
na konferencjach. Chodzi o to,
byśmy realnie zmienili świat osób
ubogich i wykluczonych, po to,
by oni mogli dosięgnąć gwiazd dodała Jolanta Fajkowska.
Walka z biedą prosta tylko z pozoru
Integracja społeczna osób ubogich i wykluczonych nie może sprowadzać się
wyłącznie do zwiększania ich umiejętności - twierdzą organizacje społeczne
E
dukacja to nie wszystko
- tak przedstawiciele kilkudziesięciu
organizacji
społecznych, skupionych w sieci
EAPN (European Anti-Poverty
Network) komentują projekt nowej unijnej strategii „UE 2020”.
Dokument, mający zastąpić ma
Strategię Lizbońską, przewiduje
budowę innowacyjnej gospodarki
opartej na wiedzy i bardziej efektywne wykorzystanie istniejących
zasobów.
Stanowisko EAPN pokazuje, jak
trudne będzie osiągnięcie pełnego, ogólnoeuropejskiego porozumienia w sprawie metod walki z
ubóstwem. Zadanie to wydaje się
proste tylko pozornie - we wszystkich unijnych krajach istnieją
przecież systemy umożliwiające
identyfikację osób ubogich i wykluczonych, zwykle nietrudno też
stwierdzić, czego im brakuje. Problem pojawia się wtedy, gdy kończy się pomoc doraźna, a zaczyna
praca nad trwałą likwidacją przyczyn ubóstwa i wykluczenia.
EAPN docenia rolę edukacji.
Przyznaje, że „dostęp do dobrego
zatrudnienia ma kluczowe znaczenie dla zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego, a rozwój
umiejętności i dostęp do edukacji
to ważne warunki budowania integracyjnych rynków pracy”. Przekonuje jednak, że Unia Europejska
FOT. EREN, WWW.FLICKR.COM, LIC. CREATIVE COMMONS
2
Edukacja
a ubóstwo
Przyszłość Europy nie może ograniczać się tylko do wymiaru finansowego twierdzą organizacje, krytykujące unijną strategię rozwoju do roku 2020.
może - i powinna - zrobić dużo
więcej: że problemu ubóstwa nie
można traktować wyłącznie przez
pryzmat wzrostu gsopodarczego
i przedsiębiorczości. „Przyszłość
Europy nie może ograniczać się
tylko do wymiaru finansowego.
Niech Europa będzie przedsiębiorcza, ale i ludzka” - piszą czonkowie Polskiego Komitetu EAPN.
Co - poza edukacją - pomóc
może w likwidacji ubóstwa? Zdaniem EAPN, konieczne jest zapewnienie wysokiego poziomu
ochrony socjalnej, a w szczególności odpowiedniego dochodu minimalnego, pozwalającego na godne
życie. Najubożsi powinni mieć pra-
wo do bezpłatnej opieki zdrowotnej - i to niezależnie od wywiadów
środowiskowych i podpisywania
kontraktów socjalnych - oraz pomocy prawnej. EAPN wskazuje
też częściowo, z czego finansować
taką pomoc - wzywa do zwiększenia dochodów państwa poprzez
walk z unikaniem i uchylaniem się
od płacenia podatków.
Według organizacji, ubóstwo,
wykluczenie społeczne i rosnące
nierówności powinny być uznane
za główne wyzwania strategii UE
do roku 2020. Unia Europejska
powinna też ustalić nowe wskaźniki pomiaru wzrostu, wykraczające poza obecnie używany PKB.
SONDA
Czy lepsza edukacja wystarczy, by zminimalizować
problem ubóstwa i wykluczenia społecznego?
Barbara
Kaszkur-Niechwiej
Akademia
Pełni Życia
Jeżeli przez słowo „edukacja” rozumiemy wszelkie działania formalne i nieformalne, nastawione na
powiększenie pola świadomości, zrozumienia i wiedzy wśród całości społeczeństwa (ze specjalnym programem dla decydentów), a przez słowo „lepszą (udoskonaloną)” taki kierunek reformy edukacji który
prowadzi:
- po pierwsze do włączenia do nauczanych treści uniwersalnych (a więc nie przypisanych do żadnego
systemu światopoglądowego) zasad moralnych przy zachowaniu różnorodności punktów widzenia
- po drugie do zablokowania możliwości manipulacji tymi treściami lub przekształcania ich tak, aby
wspierały partykularne interesy wyróżnionych grup społecznych
- po trzecie do zwiększenia skuteczności przekazu,
to tak udoskonalona edukacja będzie warunkiem koniecznym do zminimalizowania problemu ubóstwa
i wykluczenia społecznego. Jeżeli do zaprojektowania i wdrożenia opisanej powyżej reformy edukacji
zatrudnimy Pana Boga, będzie to również warunek wystarczający.
Jacek
Kurzępa
socjolog
młodzieży,
SWPS
we Wrocławiu
Pytanie jest sformułowane dość kategorycznie, dlatego i odpowiedż będzie krótka i zwięzła. Nie - nie
wystarczy poprawianie systemu edukacji, by zminimalizować problem ubóstwa i wykluczenia społecznego. Podobnie jak organizacje społeczne zajmujące się tym zjawiskiem na co dzień uważam, że
potrzebny jest większy interwencjonizm pańtwa - budowanie struktur i instytucji, stwarzanie zintegrowanych przestrzeni, dzięki którym ludzie zagrożeni ubóstwem i wykluczeniem społecznymi zyskiwaliby
większe szanse na rynku pracy.
3
Edukacja
a ubóstwo
News
Pokaż, jak zmienić
życie w ubóstwie
Wolontariat Europejski
Przez 12 miesięcy w salezjańskim ośrodku wychowawczym pracował
wolontariusz z Albanii Arsid Vodo. Młodzież długo tego nie zapomni.
Projekt w Różanymstoku (woj.
podlaskie) był efektem współpracy dwóch salezjańskich ośrodków
szkolno-wychowawczych-polskiego i albańskiego. Gość z Bałkanów
Arsid Vodo - choć nie jest ani
pedagogiem, ani profesjonalnym edukatorem - pracował z
młodzieżą przez 12 miesięcy:
prowadził warsztaty dotyczące
miał wzbogacić ofertą edukacyjną dla podopiecznych ośrodka
- niełatwej grupy chłopców, skierowanych do placówki na mocy
orzeczeń sądu rodzinnego.
kultury, geografii i historii krajów Europy. Dzięki temu, że jest
w wieku swoich podopiecznych,
miał z nimi bardzo dobry kontakt
- prowadzone przez niego zajęcia
„Wychowankowie ośrodka
stali się bardziej aktywni i otwarci”
miały dynamiczną formę - Arsid
organizował warsztaty, dyskusje,
projekcje, konkursy, współtworzył też szkolną gazetkę.
Organizator projektu Marcin
Lićwinko z Salezjańskiego Ośrodka Wychowawczego im. Św. Jana
Bosko w Różanymstoku jest
przekonany, że zamierzone cele
zostały osiągnięte. Jego zdaniem
zaproszenie Arsida pozwoliło
na przełamanie barier i oporów
w kontaktach z cudzoziemcami.
Wychowankowie ośrodka stali
się też bardziej aktywni i otwarci.
Co myślisz o polityce Unii?
Czy dobrze walczy z ubóstwem w Twoim mieście i
regionie? Nakręć krótki film
i odpowiedz na te pytania.
Młodzież w wieku od 15 do
30. roku życia ze wszystkich
krajów UE może wziąć udział w
konkursie na 1-minutowy – lub
krótszy – film wideo, dotyczący
ubóstwa. Uczestnicy mają za zadanie pokazać najlepszą drogę
poradzenia sobie z tym problemem – i skomentować działania
podejmowane w tej dziedzinie
przez Unię Europejską.
Autorzy najlepszych prac
otrzymają nagrody pieniężne
– 1000, 500 i 250 euro.
Więcej na stronie
www.eppcompetition.eu
Projekty współpracy młodzieżowej
większym osiągnięciem dwuletniego projektu, koordynowanego przez
Katolicki Uniwersytet Lubelski.
POGOTOWIE TEATRALNE (MwD)
Warsztaty muzyczne i teatralne,
wspólna praca nad scenariuszem, a
na koniec - prezentacje dla wychowanków domów dziecka i ośrodków szkolno-wychowawczych.
Taki był plan projektu pod nazwą „Pogotowie Teatralne”, przeprowadzonego w
ramach programu „Młodzież w działaniu” (Akcja 1.2 - Inicjatywy Młodzieżowe). Projekt realizowano od marca do
października 2009 r. w Młodzieżowym
Ośrodku Wychowawczym w Trzebieży
(woj. zachodniopomorskie).
BUDOWANIE SPOŁECZEŃSTWA
OBYWATELSKIEGO (ERASMUS)
Poznanie innowacyjnych mechanizmów i narzędzi pracy z osobami
wykluczonymi społecznie było naj-
Uczelnia zrealizowała projekt „Budowanie społeczeństwa obywatelskiego
i walka z wykluczeniem społecznym
- współczesne wyzwania dla pracy socjalnej”. Służył on m.in. burzeniu stereotypów i kształtowaniu postaw służących integracji. O jego efektach można
poczytać na www.kul.pl/11821.html.
WŁĄCZENIE RODZICÓW
(GRUNDTVIG)
Celem projektu, w którym uczestni-
czył Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii z Ostrowca Św. była pomoc rodzicom w wypełnianiu ich obowiązków.
W ramach projektu udzielano wsparcia
dla rodzin dysfunkcjonalnych, przeprowadzono też m.in. szkolenia z technologii informatycznych oraz wartsztaty,
które miały pomóc z rozwiązaniu problemów życiowych. Więcej na stronie:
www.scoala10.ro/grundtvig/index.
html
BLIŻEJ SIEBIE (COMENIUS)
Pięć szkół z Polski, Niemiec, Finlandii, Turcji przez trzy lata współpracowało nad udoskonaleniem metod kształcenia niepełnosprawnych
uczniów.
Polskim partnerem projektu była
Szkoła Podstawowa nr 8 z Trzebnicy.
Jej nauczyciele uczestniczyli w wizytach roboczych, podczas których
wymieniali się doświadczeniami i
zdobywali informacje nt. metod i form
pracy z uczniami niepełnosprawnymi
w krajach partnerskich.
EUROPEJSKI DOM (LEONARDO)
Projekt skierowany był do grup zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem społecznym. Zorganizowała
go Łódzka Wojewódzka Komenda
Ochotniczych Hufców Pracy.
Dzięki projektowi 27 podopiecznych
OHP wyjechało na trzygodniowe staże
do Niemiec, by uczyć się zawodu mechanika rowerowego. Zorganizowano też
lekcje jęz. niemieckiego.
4
Edukacja
a ubóstwo
Statystyki
Eurobarometr
o ubóstwie
 Narodem, który zjawisko
ubóstwa dostrzega najjaskrawiej, są Węgrzy. W ankiecie Eurobarometru aż 96 proc. z nich
odpowiedziało, że nad Balatonemu ubóstwo jest zjawiskiem
powszechnym. W Polsce tego
zdania jest 71 proc. pytanych.
Teoretycznie najlepsza sytuacja
jest w Danii - za zjawisko powszechne ubóstwo uznaje tylko
31 proc. mieszkańców. Średnia w
UE to 73 proc.
 Głównym powodem ubóstwa
- zdaniem Europejczyków - jest
bezrobocie. Tak odpowiedziało
52 proc. respondentów. 49 proc.
wskazało na zbyt niskie płace, 29
proc. - na wysokość emerytur i
rent. Co czwarty ankietowany
uznał, że mieszkania o akceptowalnym standardzie są w jego
kraju za drogie.
 Mieszkańcom UE zadano
też bardziej szczegółowe pytanie - jakie indywidualne czynniki
powodują ubóstwo. 37 proc. ankietowych wskazało na brak wykształcenia lub umiejętności, a 25
proc. - na zjawisko dziedziczenia
biedy. Zdaniem Europejczyków,
ubóstwo jest również efektem:
uzależnień (23 proc.), życia ponad stan (20 proc.), chorób lub
niepełnosprawności (18 proc.),
braku wsparcia ze strony rodziny
i przyjaciół (14 proc.), dużej liczby
dzieci (13 proc.), dyskryminacji
(12 proc.) i problemów ze zdrowiem psychicznym (5 proc.).
Wykluczeni też muszą się starać
Rozmowa z Janem Melą, podróżnikiem, szefem Fundacji „Poza Horyzonty”,
ambasadorem Europejskiego Roku Walki z Ubóstwem i Wykluczeniem Społecznym
Co przeciętny młody Polak może
zrobić, by przyczynić się do walki ze zjawiskami, na które w tym
roku Unia zwraca uwagę?
Myślę, że to jest kwestia drobnych
gestów - zupełnie takich, o jakie
chodzi w ekologii. Ludzie często
myślą - co za różnica, gdzie wyrzucę śmieć, świata i tak to ani nie
zabrudzi, ani nie zbawi. Ale kiedy
każdy dokłada swoją cegiełkę do
jakiejś idei, okazuje się, że nagle
wszystko idzie jednak we właściwym kierunku. Walkę z ubóstwem
i wykluczeniem społecznym powinna odbywać się na dwóch frontach: z jednej strony namawiamy
społeczeństwo do większej otwartości, ale z drugiej - próbujemy dotrzeć do samych osób zainteresowanych - wykluczonych. Niestety,
często spotykamy się z ich strony
właśnie chodzi - o pomaganie w
prostych, codziennych sprawach
i wciąganie wykluczonych w normalną aktywność społeczną.
Lepiej dawać rybę czy wędkę?
Wędkę. Trzeba stwarzać takie
„Chodzi o pomaganie w zwykłych,
ludzkich, codziennych sprawach”
z niechęcią i apatią - nie podejmują nawet prób wyjścia z sytuacji, w
której się znaleźli.
Powiem na swoim przykładzie
- miesiąc temu organizowaliśmy
wyjazd dla szesnastki dzieci głuchoniemych z biedniejszych rodzin z Krakowa. Niby z Krakowa
- a dzieciaki pierwszy raz były w
górach. To w sumie drobny gest nie wymaga ani udziału światowej
gospodarki, ani dużych pieniędzy ,
a dla nich niezwykle ważny. I o to
możliwość, by osoby wykluczone
udowodniły same sobie, że praca ma sens, że warto się starać. Z
moich obserwacji wynika, że osoby ubogie często patrzą na życie z
perspektywą z dnia na dzień. Co
jest - to się przeje. A jeśli jest więcej
- to się przeje więcej. Takie osoby
rzadko patrzą długodystansowo, a
pojęcie inwestycji jest im zupełnie
obce. Myślę więc, że trzeba przede
wszystkim zmienić ich sposób myślenia.
Pańska fundacja nie tylko kupuje niepełnosprawnym protezy,
ale też wysyła ich w wysokie
góry. Nie spotyka się Pan z sugestiami, że gdyby z tych wypraw
zrezygnować, protez byłoby
więcej?
Rzeczywiście zdarzają się takie dyskusje, ale wbrew pozorom całe środki finansowe, pozyskiwane przez
fundację, służą właśnie kupowaniu
protez. Organizowanie wypraw to
osobna działalność, którą oparta
jest na środkach pozyskanych od
sponsorów. Proszę jednak zwrócić
uwagę, że wyprawy niewidomych
nie służą tylko zaspokojeniu ciekawości tej czy innej osoby - to też
jest dawanie świadectwa i pokazywanie innym wykluczonym, że jednak można, że nie trzeba siedzieć
w domu. Niepełnosprawność czy
ubóstwo nie powinny wykluczać z
życia społecznego, a obowiązkiem
osób sprawnych jest zapobieganie
takiej sytuacji.
PRZYŁĄCZ SIĘ DO KAMPANII PRZECIWKO UBÓSTWU!
Chcesz wziąć aktywny udział w
walce z ubóstwem i wykluczeniem
społecznym, i zaangażować się w
europejską kampanię? Jako organizacja możesz:

wspierać założenia Europejskiego Roku 2010 na swojej stronie
internetowej, umieszczając na niej
banery, linki i publikując artykuły;
 przyłączyć się do akcji organizowanych w ramach Roku poprzez
unijne organizacje społeczne;

podpisać deklarację interne-
Więcej na stronie
www.2010againstpoverty.eu
tową, dotyczącą walki z ubóstwem
i wykluczeniem społecznym;
 zorganizować akcje promujące
założenia i cele Roku.
Jeśli twój projekt jest zgodny z
celami i założeniami Roku, oraz będzie realizowany w 2010 r., masz
prawo ubiegać się o zgodę na wykorzystanie logo Roku.
„Edukacja a ubóstwo” - bezpłatny dodatek do „Twojego Eurodesku”, dwumiesięcznika Eurodesk Polska.
Opracowanie: Wawrzyniec Pater, Krzysztof Szwałek. Wydawca: Eurodesk Polska, Narodowa Agencja Programu
„Młodzież w działaniu”, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, ul. Mokotowska 43, 00-551 Warszawa, tel. 22 622 66 70.
Publikacja sfinansowana ze środków Unii Europejskiej i Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autorów i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności
za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną.