TEMAT 3 RODZAJE ZAGROŻEŃ EKOLOGICZNYCH
Transkrypt
TEMAT 3 RODZAJE ZAGROŻEŃ EKOLOGICZNYCH
Prof. dr hab. Stanisław Śladkowski RODZAJE ZAGROŻEŃ „EKOLOGICZNYCH” (ŚRODOWISKOWYCH) WYBÓR KATASTROFY „EKOLOGICZNE” NIEANTROPOGENICZNE trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów pożary lasów lawiny, osuwiska ŻYWIOŁOWE powodzie, susze, cyklony, huragany, wiry (trąby) powietrzne długotrwałe silne mrozy lokalny rozwój pasożytów lub szkodników CYWILIZACYJNE ANTROPOGENICZNE awarie, katastrofy chemiczne awarie długotrwałe (nawet niezbyt duże) emisje szkodliwych substancji zanieczyszczanie odpadami toksycznymi i radioaktywnymi katastrofy demograficzne katastrofy jądrowe zanieczyszczan ie ropą naftową ŁAŃCUCH SKUTKÓW KLĘSK ŻYWIOŁOWYCH OFIARY I STRATY SANITARNE SKUTKI PIERWOTNE ZNISZCZENIA FIZYCZNE OTOCZENIA SKUTKI WTÓRNE STRATY MAJĄTKU TRWAŁEGO ZNISZCZENIE ŚRODOWISKA OFIARY W LUDZIACH OBNIŻENIE POZIOMU EKONOMIKI KRAJU OBNIŻENIE POZIOMU ZDROWIA I ŻYCIA POPULACJI SKAŻENIA CHEMICZNE SKAŻENIA BAKTERYJNE EPIDEMIE W POPULACJI ZJAWISKO KLIMATYCZNE „EL NINO”. Pojawiający się cyklicznie w okresie Świąt Bożego Narodzenia u wybrzeży Ameryki Południowej ciepły, powstający nieregularnie i w sposób niemożliwy do przewidzenia prąd morski. Oddziaływanie tego prądu wywołuje ulewne deszcze, jakie mogą powodować powodzie. Towarzyszące mu przemieszczania się wyżu atmosferycznego mnoży zjawiska klimatyczne na ogromnych przestrzeniach i o ogromnej sile. „El Nino” wystąpił już w latach: 1925, 1930, 1941, 1951, 1957, 1958, 1977, 1982 i późniejszych. W roku 1982 objął Ekwador i Peru , spowodował gwałtowne burze nad Zatoką Meksykańską (stany: Teksas, Luizjana), wywołał potężne cyklony w rejonie wysp Pacyfiku i susze w Australii, Indonezji, Ameryce Południowej i Afryce południowo – wschodniej. SKUTKI KATASTROFY „EL Nino” OGRZEWANIE OCEANU ZABURZENIA SYSTEMU OCEAN – ATMOSFERA W SKALI GLOBU STRATY W MAJĄTKU NIEDOBÓR WODY ROZWÓJ EPIDEMII ZABURZENIE STRUKTUR SPOŁECZNYCH I KULTUROWYCH ZANIKANIE RYB ZAKŁÓCENIA FUNKCJI PRZEMYSŁU NASILENIE NIERÓWNOŚCI SPOŁECZNYCH ZDJĘCIE SATELITARNE „DZIURY OZONOWEJ” NAD ANTARKTYDĄ SKUTKI DZIAŁANIA UV-B I UV-C W ZALEŻNOŚCI OD NATĘŻENIA I CZASU DZIAŁANIA Małe dawki Duże dawki Tworzenie witaminy D Rumień skóry Pigmentacja skóry Oparzenia Ochrona organizmu przed penetracją w głąb Głębokie uszkodzenia skóry Długi czas działania Obniżenie odporności na choroby Zaćma Rozbicie struktury DNA Choroby oczu Rak skóry (czerniak złośliwy) CZERNIAK ZŁOŚLIWY Najwiekszy wzrost zachorowań w %: 1. w świecie, 2. w Europie, 3. w Polsce 30 25 20 15 10 5 0 mężczyźni 1. Swiat kobiety 2. Europa 3. Polska TYPY POWODZI W POLSCE OPADOWE NAWALNE FRONTALNE ROZLEWOWE ROZTOPOWE Podobne jak wyżej, ale o większym zasięgu terytorialnym W miejscu, gdzie teren sprzyja tworzeniu się wezbrań wody Bardzo duży zasięg terytorialny, występują zarówno na terenach górskich, jak i na nizinach ZIMOWE Zatorowo-lodowe Zatorowo-śniegowe Zatorowo-śryżowe SZTORMOWE Zasięg lokalny. Tereny górskie przy opadzie 30 mm wody/2 godz.. Niziny 60-80 mm wody/2 godz.. W ujściach rzek do morza wskutek utrudnienia odpływu wody przez wiatry od morza ku lądowi Lokalnie na nieuregulowanych rzekach, w miejscach przewężeń, piętrzeń wody itp... Jak wyżej W warunkach zmniejszających przepływ wody przechłodzonej, najczęściej podczas gwałtownych spadków temperatury w grudniu i styczniu Zim a RODZAJ POWODZI W POLSCE, W SKALI ROKU Jesień Lato Wiosna 0 10 20 Opadowe Sztormowe 30 40 Frontalne Zatorowe 50 60 Rozlewowe Śryżowe 70 80 Roztopowe WYBRANE PRZYKŁADY ZAGROŻEŃ ANTROPOGENICZNYCH (CYWILIZACYJNYCH) RODZAJE ZAGROŻEŃ ANTROPOGENICZNYCH PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA SKUTKI ⇒skażenia środkami radiacyjnymi ⇒skażenia niebezpiecznymi substancjami chemicznymi ⇒wielkie pożary z wydzielaniem się niebezpiecznych substancji - pirotoksyn ⇒skażenia chemiczne i biologiczne ⇒katastrofalne zatopienia ⇒wielkie katastrofy przemysłowe i komunikacyjne Bezwzględnie decydujące o szkodach, np. skażenia promieniotwórcze i chemiczne Decydujące o szkodach, np. fale elektromagnetyczne, zaburzenia mikrobiologiczne Współdecydujące o szkodach, np. niszczenie szaty roślinnej i zniszczenia gleby ATMOSFERA BIOSFERA HYDROSFERA LITOSFERA Uzupełniające szkody, np. zaburzenia stosunków wodnych, odpady przemysłowe Energetyka jądrowa – dobrodziejstwo ludzkości i przyszłościowe źródło pozyskiwania energii ? ZAGROŻENIE OD ELEKTROWNI POŁOŻONYCH W KRAJACH SĄSIADUJĄCYCH Z POLSKĄ SKAŻENIA CHEMICZNE TERENU WODY POWIETRZA Obszar i trwałość zależy od: Ilości i rodzaju substancji chemicznej Właściwości fizycznych i chemicznych Warunków atmosferycznych otoczenia Rodzaju skażonej powierzchni terenu Zagrożenie kraju wariant LEGENDA 1500 t / tr. 8d / 60km - ilość zgromadzonego TŚP / trwałość w dniach / maksymalny zasięg rozprzestrzeniania się uwolnionego środka Współczesne zagrożenia dla środowiska naturalnego noszą znamiona agresji ekologicznej. Przykładem takiego działania może być: 1. ZAGROŻENIE = Kraje Bogate Podniesienie jakości życia • Czyste powietrze i woda. • Zdrowa żywność i rolnictwo. • Eksport toksycznych odpadów i brudnych przemysłów do krajów biednych. 2. ZAGROŻENIE = Kraje Biedne • Gotowe podjąć każdą produkcję. • Toksyczne chemikalia, tańsze i łatwiejsze antyekologiczne technologie. • Chemizacja ponad miarę rolnictwa i przemysłu spożywczego. • Przyjmowanie od bogatych krajów za pieniądze niebezpiecznych odpadów. Ilość zanieczyszczeń pyłowych i gazowych w Polsce, w 2010 r. tys. t/rok 22000 pyły zanieczyszczenia gazowe 877 Ilość zanieczyszczeń gazowych w Polsce, w 2010 r. tys. t/rok 57 80 374 262 14 dwutlenek siarki węglowodowry tlenki azotu inne tlenek węgla SUBSTANCJE ZANIECZYSZCZAJĄCE WODY POWIERZCHNIOWE Naturalne (zasolenie, związki żelaza itp.) biologiczne Sztuczne (związane z działalnością człowieka - odpady) (bakterie, wirusy, toksyny itp.) chemiczne (oleje, detergenty, pestycydy itp.) PRZESTRZENNY ROZKŁAD "OBCIĄŻENIA"ŚRODOWISKA 194,4 118,8 29,5 24,2 4,44 Dorzecze Wisły 3,13 Dorzecze Odry powierzchnia w tys. Km2 wody chłodnicze i kopalniane mln m3/doba wskaźnik obciążenia dorzecza m3/doba/km2 POZIOM ZANIECZYSZCZEŃ WÓD POLSKI wg kryterium fizykochemicznego (8621 km odcinków kontrolnych 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 2000 klasa I 2010 klasa II klasa III pozaklasowe Skład ścieków przemysłowych w zależności od procesów produkcyjnych RODZAJ PRZEMYSŁU Nawozy sztuczne Paliwowo-energetyczny Metalurgiczny Chemiczny Spożywczy Tekstylny, garbarski ZAWARTOŚĆ Węglany, fosforany, siarczany, siarkowodór, fenol Detergenty. ropa naftowa, ropopochodne Związki metali ciężkich (Pb, Hg, Cr, Cd itp.) Kwasy: siarkowy, siarkawy, ług Chlorki sodu, wapnia, węglan wapnia Związki organiczne, barwniki, fenole, metale ciężkie KATASTROFY PRZEMYSŁOWE I KOMUNIKACYJNE 2011 r. 2008 r. 2005 r. 2000 r. 0 50 Katastrofy 100 Wypadki 150 Awarie 200 Inne 250 WYBRANE KATASTROFY PRZEMYSŁOWE Skutki Czynnik Rok Miejsce ofiary poszkodowani inne 1974 FLIXBROUGH – Wielka Brytania SEVESO Włochy 28 - - kilkaset osób w tym 53 ciężko 700 MEKSYK – Meksyk BHOPAL Indie PETROCHEMIA - Płock 550 2000 2500 100 000 - - 1976 1984 1984 1994 Eksplozja instalacji cykloheksanu – uwolnienie ok. 80 ton Zniszczenia w promieniu 5 km skażenie Uwolnienie do otoczenia 2 ton 2.3.5 tri1500 ha chlorofenolu (w tym 2 kg 2.3.7.8 tetraterenu, ok. chlorodibenzoparadioksyny. 18 km2 wyłączone z użytku 60000 ewa- Eksplozja 12000 m3 LPG kuowanych 200 000 Uwolnienie do otoczenia ok. 30 ton izocyjanku metylu ok. 100 000 Wybuch instalacji etylenu ludzi zagrożonych Liczba katastrof budowlanych w 2010 r. 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Rodzaj Wybuch gazu ziemnego Eksploatacja obiektu Łącznie Wybuch propanu-butanu Roboty budowlane LICZBA KATASTROF w 2010 r. w Polsce Kolejowe 13% Pożary 33% Zatrucia 27% Wybuchy 27% Zakaz agresji ekologicznej Tworzenie bezpieczeństwa • „Ochrona jakości środowiska człowieka oraz rozsądnego używania zasobów naturalnych. „ ZASADY BEZPIECZEŃSTWA MIĘDZYNARODOWEGO PRAWA EKOLOGICZNEGO • • • • 1. Zasada równego bezpieczeństwa. 2. Zakaz agresji ekologicznej. 3. Zasada regularnej wymiany informacji. 4. Zasada zapobiegania ekologicznym szkodom transgranicznym. • 5. Zasada kooperacji. • 6. Zasada współpracy naukowo-technicznej. • 7. Zasada międzynarodowej odpowiedzialności za środowisko. Bibliografia