Brunon z Kwerfurtu i liturgia (obecnie).

Bożena Diemjaniuk
Brunon z Kwerfurtu i liturgia (obecnie)
W kalendarzu powszechnym Kościoła katolickiego (czyli tym, który obowiązuje w całym
Kościele katolickim) Brunona z Kwerfurtu nie znajdziemy1. I, o ile mi wiadomo, nigdy go tam nie
było. Ale w kalendarzach partykularnych (przeznaczonych dla Kościoła w danym kraju czy też na
jakimś obszarze językowym) – jak najbardziej.
Udało mi się ustalić, że obecnie Brunon z Kwerfurtu figuruje w katolickich kalendarzach
używanych w następujących krajach (podaję w porządku alfabetycznym): Austria, Belgia (diecezja
Lüttich), Białoruś, Czechy, Francja (diecezja Metz, archidiecezja Straßburg), Italia, Litwa,
Luksemburg, Niemcy, Polska, Szwajcaria, Węgry2. Znalazłam też informację o czerniachowskich
obchodach tysięcznej rocznicy męczeńskiej śmierci świętego Brunona3. Nie dotarłam wprawdzie do
żadnego kalendarza dla rzymskokatolickich diecezji w Rosji, jednak dość wymowne w sprawie jest
to, iż na uroczystościach w Czerniachowsku obecny był abp Paolo Pezzi – metropolita archidiecezji
Matki Bożej w Moskwie.
Gdyby na współczesnej mapie Europy zaznaczyć potwierdzone i możliwe miejsca pobytu
grafa z Kwerfurtu oraz kraje, gdzie świętego wspomina się w liturgii, okazałoby się, że w obu
przypadkach zakreślony obszar dotyczyłby mniej więcej tych samych państw. Zabrakłoby jedynie
wyraźnego odniesienia do Pieczyngów. Chociaż tak naprawdę, nikt dokładnie nie wie, które ziemie
w roku 1008 (prawdopodobna data pobytu Brunona u Pieczyngów) były we władaniu tych
„najokrutniejszych ze wszystkich pogan”4. Jeśli więc próbujemy określić terytorialny zasięg kultu
świętego Brunona, widzimy jakąś logikę.
Gorzej z datami.
W większości wymienionych wcześniej państw wspomnienie świętego Brunona z
Kwerfurtu obchodzi się 9 marca. Dotyczy to całego niemieckojęzycznego obszaru językowego,
Italii, Czech, a od roku 2009 także Litwy. Kalendarz węgierski podaje dzień 14 lutego. Dla diecezji
polskich liturgiczne wspomnienie Brunona z Kwerfurtu wyznaczono na 12 lipca. Tego samego dnia
Brunon czczony jest na Białorusi. Dziewiąty marca i czternasty lutego – to „konkurencyjne” daty
męczeńskiej śmierci. Natomiast dwunasty lipca „spada z sufitu” – nijak się nie da uzasadnić.
Tak przy okazji – tym 12 lipca powinni się zająć specjaliści od ekumenizmu. Pod
warunkiem, że „pożonglują” trochę kalendarzami: juliańskim i gregoriańskim. Otóż 12 lipca w
kalendarzu gregoriańskim (nowy styl) – to 29 czerwca w juliańskim (stary styl). A więc tego
samego dnia Kościół katolicki w Polsce wspomina świętego Brunona z Kwerfurtu, a Cerkiew
prawosławna – apostołów Piotra i Pawła.
Pewną ciekawostką jest też fakt, że w formie nadzwyczajnej rytu rzymskiego, potocznie
zwanej liturgią trydencką, wspomnienie świętego Brunona z Kwerfurtu mamy 15 lipca 5. Razem ze
świętym Henrykiem, władcą Germanii, cesarzem. W życiu ziemskim ci dwaj panowie, delikatnie
mówiąc, nie zawsze się rozumieli. Zwłaszcza w sprawach dotyczących Polski. I proszę bardzo, na
1
2
3
4
5
Calendarium
Romanum,
http://la.wikipedia.org/wiki/Calendarium_Romanae_Ecclesiae,
http://www.vercalendario.info/it/evento/liturgia-cattolica-anno-calendario-2013.html [dostęp 01.04.2013].
Zob.: http://www.ktp.hu/index.php/uennepek-jeles-napok/egyhazi-uennepek/729-a-magyar-naptarral-bvitett-romainaptar-es-a-szentek-uennepei,
http://it.wikipedia.org/wiki/Calendario_dei_santi#Marzo,
http://www.kkbids.episkopat.pl/uploaded/KalendarzDiecezjiPolskich-2013-02-28_2.pdf,
http://www.katolik.cz/kalendar/svaty_den.asp?d=9&m=3&r=2013,
http://catholic.by/2/home/news/belarus/calendar/109451-sv-bruna-kverfurcki.html,
http://www.katalikai.lt/index.php?id=295,
http://de.wikipedia.org/wiki/Regionalkalender_für_das_deutsche_Sprachgebiet#M.C3.A4rz [dostęp 01.04.2013].
http://www.franciszkanie.pl/news.php?id=6506 [dostęp 01.04.2013].
W stosunku do Pieczyngów takiego określenia użył sam Brunon. Zob.: BzK, LdoH, s. 251.
Zob.:https://docs.google.com/file/d/0B4_xHxezC4PzYzNlMDExYmYtNjQ0OC00YzY3LWJiNDAtNjJkYTA4Mz
MwYWNl/edit?pli=1, http://pastorbonus.pl/uploads/Liturgia/Calendarium_Perpetuum.pdf [dostęp 01.04.2013].
1
polskiej ziemi Brunon i Henryk spotykają się „liturgicznie”. Pan Bóg ma poczucie humoru.
Została jeszcze ranga święta.
Dla przypomnienia: „Nie wszystkie celebracje świętych (…) mają taką samą rangę. W
zależności od znaczenia, jakie się im przypisuje, podzielone zostały na cztery stopnie: uroczystość,
święto, wspomnienie obowiązkowe, wspomnienie dowolne. Każdy ze stopni posiada określony
sposób celebracji”6.
Ze zdziwieniem przyjęłam informację, że w diecezjach niemieckich, nawet w
magdeburskiej, której część stanowi dzisiaj Kwerfurt, wspomnienie świętego Brunona ma najniższą
rangę liturgiczną (Nichtgebotener Gedenktag)7. Inaczej sprawa się przedstawia w Polsce.
Uroczystość celebruje się w diecezji łomżyńskiej (Brunon z Kwerfurtu jest tu głównym patronem).
W pozostałych przyjęto rangę wspomnienia obowiązkowego 8. Na Litwie zaś, jak podaje dr Liudas
Jovaiša, święty Bonifacy Brunon został jednym z patronów archidiecezji wileńskiej i w tej właśnie
diecezji jest czczony wspomnieniem obowiązkowym9.
W przeszłości ze wspomnieniem świętego Brunona Bonifacego było jeszcze ciekawiej. Ale
to już temat na inny rozdział.
6
7
8
9
Ks. Krzysztof Konecki, Rok liturgiczny i Kalendarz w reformie Soboru Watykańskiego II, Toruń 2010, s. 173-174.
Linki do stron z kalendarzami liturgicznymi większości niemieckich diecezji znajdują się na stronie
http://www.liturgie.de/liturgie/index.php?bereich=suchenundfinden&datei=liturgielinks#direktorium
[dostęp
02.04.2013]. Ponadto informacje uzyskałam od następujących osób: Nikola Banach (Berlin), Winfried Töpler
(Görlitz), Siegfried Schmitt (Trier).
Kalendarz
liturgiczny
diecezji
polskich.
Stan
na
28
lutego
2013
r.,
http://www.kkbids.episkopat.pl/uploaded/KalendarzDiecezjiPolskich-2013-02-28_2.pdf [dostęp 02.04.2013].
Zob.: Liudas Jovaiša, Ślady kultu św. Brunona na Litwie: aspekt hagiograficzno-liturgiczny, [w:] Święty Brunon.
Patron lokalny czy symbol jedności Europy i powszechności Kościoła, Olsztyn 2009, s. 283.
2