09_22_sol kamienna - PORTAL - Państwowy Instytut Geologiczny

09_22_sol kamienna - PORTAL - Państwowy Instytut Geologiczny

22. S Ó L K A M I E N N A
Sole kamienne występują w Polsce w obrębie dwu głównych formacji solonośnych:
mioceńskiej i cechsztyńskiej.
ZłoŜa soli formacji mioceńskiej, zlokalizowane w zapadlisku przedkarpackim głównie
blisko brzegu nasunięcia karpackiego od Śląska poprzez Wieliczkę i Bochnię w kierunku
wschodniej granicy Polski, były najwcześniej rozpoznane i zagospodarowane. Eksploatację ich
zakończono 1996 r., kiedy zaprzestano wydobycia w kopalni Wieliczka. Udokumentowane
zasoby bilansowe złóŜ soli mioceńskich wynoszą ponad 4,36 mld t, co stanowi 5,1 %
krajowych bilansowych zasobów soli kamiennej. ZłoŜona budowa geologiczna tych złóŜ
(dominują złoŜa fałdowe i fałdowo-pokładowe, jedynie złoŜe Rybnik-śary-Orzesze jest złoŜem
pokładowym w rowie tektonicznym), zmienna jakość soli oraz zagroŜenia wodne i gazowe
powodują znikomą obecnie opłacalność pozyskiwania z nich soli, a historyczne kopalnie
(Wieliczka, Bochnia) funkcjonują jako obiekty muzealne i turystyczno-rekreacyjne.
Podstawowym źródłem soli jest obecnie cechsztyńska formacja solonośna,
rozciągająca się na 2/3 obszaru Polski, głównie na terenie NiŜu Polskiego. W występującym tu
w późnym permie epikontynentalnym basenie ewaporatowym powstały osady solne o łącznej
grubości ponad 1000 m. Pokładowe wystąpienia soli kamiennej udokumentowano do
głębokości do 1000 m na obrzeŜu tego zbiornika, na wyniesieniu Łeby oraz w strefie
przedsudeckiej. Zasoby bilansowe tych złóŜ oceniane są na blisko 25 mld t, co stanowi 29,28 %
krajowych zasobów soli. Z kolei w osiowej części basenu (Polska centralna), utwory solne
przykryte nadkładem grubości do 7 km, zostały lokalnie wypiętrzone tworząc pas wysadowych
struktur solnych, rozciągający się od Wolina po okolice Bełchatowa. W szeregu najpłycej
występujących struktur udokumentowano złoŜa soli kamiennej i potasowo-magnezowych.
Udokumentowane zasoby bilansowe wysadowych złóŜ soli cechsztyńskich wynoszą blisko 56
mld t, co stanowi 65,6 % zasobów krajowych. Pochodzi z nich całość krajowego wydobycia
soli kamiennej (pomijając wydobycie soli ze złoŜa Sieroszowice).
Pokładowe złoŜa cechsztyńskiej soli kamiennej udokumentowano w nadkładzie złóŜ
rud miedzi na monoklinie przedsudeckiej (np. złoŜe Sieroszowice). W udokumentowanym tu
złoŜu soli Kazimierzów wydobycie soli z pokładu najstarszej soli kamiennej prowadzi się
aktualnie w ramach prac rozpoznawczych i udostępniających.
Pokładowe złoŜa soli kamiennej dokumentuje się do głębokości 1200 m, przy
minimalnej miąŜszości serii złoŜowej (wraz z przerostami) wynoszącej 30 m i minimalnej
średniej waŜonej zawartości NaCl (wraz z przerostami) równej 80 %. Dla złóŜ wysadowych
przyjmuje się głębokość dokumentowania 1400 m, przy minimalnej odległości stropu złoŜa soli
od powierzchni zwierciadła solnego (półka ochronna) wynoszącej 150 m. Pozostałe parametry
przyjmowane są jak dla złóŜ pokładowych. Obecnie złoŜa soli coraz częściej wykorzystywane
są jako wyjątkowo korzystne obiekty geologiczne do budowy w ich obrębie operacyjnych
kawernowych magazynów ropy naftowej, gazu ziemnego i paliw (np. funkcjonujące jako
magazyny złoŜa Moglino II [gaz] i Góra [paliwa] oraz rozpoczęta w 2009 roku budowa
kawernowego magazynu gazu w złoŜu Mechelinki), a takŜe bezpiecznych podziemnych
składowisk niebezpiecznych odpadów.
Udokumentowane bilansowe, pozafilarowe zasoby geologiczne soli kamiennej wynoszą
ponad 85,36 mld t i w stosunku do roku poprzedniego zmniejszyły się o ponad 25,45 mln t
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
SÓL KAMIENNA
2
(0,03 % zasobów krajowych). O zbliŜoną wartość zmalały zasoby przemysłowe, zaś zasoby
pozabilansowe nie uległy zmianie.
Aktualny stan zasobów soli kamiennych oraz stopień ich rozpoznania i
zagospodarowania przedstawiono w tabeli 22.1. Dane obejmują zasoby poza filarami
ochronnymi.
Tabela 22.1
SOLE KAMIENNE - mln t
Zasoby geologiczne
bilansowe
Razem
A+B+C1
C2
ZASOBY OGÓŁEM
19
85 364.69 43 572.48 41 792.21
w tym - zasoby złóŜ zagospodarowanych
Razem 4
12 536.30
5 738.39
6 797.91
1. ZłoŜa zakładów czynnych
3
6 839.10
2 076.20
4 762.91
2. ZłoŜa eksploatowane
1
5 697.20
3 662.19
2 035.01
okresowo
w tym - zasoby złóŜ nie zagospodarowanych
Razem 12
72 640.51 37 754.41 34 886.10
1. ZłoŜa rozpoz. szczegółowo
5
28 445.04 26 793.98
1 651.07
2. ZłoŜa rozpoz. wstępnie
7
44 195.46 10 960.43 33 235.03
w tym - złoŜa, których eksploatacji zaniechano
Razem 3
187.88
79.68
108.20
1. Eksploatacja zaniechana
3
187.88
79.68
108.20
Wyszczególnienie
Ilość
złóŜ
pozabilansowe
20 677.81
Zasoby
przemysłowe
664.35
7.77
7.77
664.35
561.07
-
103.28
20 482.80
10 017.78
10 465.02
-
187.25
187.25
-
W 2009 roku wydobyto 2 410 tys. t soli z kopalń pozyskujących solankę metodą
otworową (Góra, Mogilno I i II – spadek wydobycia o 6,5%), co stanowi 78,63% krajowego
wydobycia soli, oraz 655 tys. t soli kruszonej z kopalni Kłodawa, której wydobycie wzrosło o
ponad 46 % w stosunku do 2008 r. W kopalni rud miedzi Sieroszowice w trakcie prac
przygotowawczych i rozpoznawczych wydobyto z zasobów szacunkowych złoŜa soli
Kazimierzów 365,6 tys. t soli kamiennej, co stanowi blisko 2,2-krotny wzrost wydobycia w
stosunku do 2008 r.
Zakład Odsalania „Dębieńsko” Sp. z o.o., wykorzystujący solanki z kopalń węgla
kamiennego, wyprodukował w 2009 roku 92 230 ton soli warzonej (zawartość NaCl – ok.
98 %),co oznacza wzrost produkcji o 12,4 % w stosunku do 2008 roku (82 090,9 ton).
Sól kamienna jest przedmiotem zarówno eksportu jak i importu. W roku 2009 eksport
soli kamiennej i solanki wyniósł ponad 510 tys. t za sumę 122,7 mln PLN, a związków sodu
ponad 622 tys. t, za kwotę 675,5 mln PLN (tabela 22.2).
Import soli kamiennej zwiększył się o 35 % w stosunku do roku poprzedniego i wyniósł
483 tys. t. Pochodzi on głównie z Białorusi, Ukrainy i Niemiec. Import związków sodu
zmniejszył się natomiast o 10,6 % do wielkości 173,9 tys. t. Wielkość, wartość i kierunki
polskiego importu soli kamiennej i związków sodu zestawiono w tabeli 22.3.
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
SÓL KAMIENNA
3
Tabela 22.2
Kierunki polskiego eksportu soli kamiennej i związków sodu
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
Kraj
Ilość
tys. ton
Świat (ogółem)
510.50
Niemcy
Czechy
Słowacja
Belgia
Szwecja
Francja
Litwa
Austria
Węgry
141.83
234.60
54.13
21.99
11.94
8.61
7.39
6.80
4.49
Świat (ogółem)
Niemcy
Czechy
Szwecja
Holandia
Austria
Finlandia
Norwegia
Włochy
Belgia
Węgry
Słowacja
Brazylia
Wielka Brytania
Francja
Algieria
Ukraina
Estonia
Chiny
Litwa
Hiszpania
Dania
Turcja
Rosja
Białoruś
Peru
Kolumbia
Wartość Lp.
tys. PLN
Sól kamienna
122 683
Kraj
Ilość
tys. ton
Wartość
tys. PLN
3.17
2.95
2.12
1.55
1.38
1.92
1.72
0.58
0.94
1 478
1 383
1 144
1 099
861
858
637
595
471
622.37
40 794 10 Rumunia
39 880 11 Finlandia
10 161 12 Szwajcaria
8 340 13 Rosja
3 694 14 Dania
3 437 15 Łotwa
2 874 16 Holandia
1 891 17 Białoruś
1 785 18 Norwegia
Związki sodu
675 549
98.06
147.93
59.96
36.27
37.49
38.35
27.79
21.18
19.93
13.77
15.72
10.13
13.59
11.50
5.47
4.97
7.57
3.48
4.92
2.00
3.41
1.33
3.00
3.20
3.07
2.40
185 354
120 751
54 389
32 588
30 641
30 355
23 682
18 316
18 249
15 673
14 001
13 187
11 658
9 531
7 803
7 196
5 662
5 653
5 222
4 974
4 903
4 615
4 496
4 024
3 642
3 149
2.11
1.68
1.42
1.01
1.54
1.13
0.91
1.19
1.13
0.96
0.95
1.08
0.49
0.67
0.65
0.77
0.21
0.53
0.70
0.58
0.50
0.69
0.47
0.38
0.32
0.43
3 135
2 184
2 019
1 964
1 872
1 679
1 572
1 533
1 388
1 319
1 008
975
970
938
898
863
832
790
763
619
612
609
586
583
515
490
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
Senegal
Wenezuela
Ekwador
Słowenia
Tajlandia
Ghana
Malezja
Chorwacja
Chile
Gwatemala
Dominikana
Maroko
Rumunia
Japonia
Kostaryka
Iran
Nigeria
Portugalia
Izrael
Arabia Saudyjska
Tunezja
Szwajcaria
Jamajka
Łotwa
Serbia
Meksyk
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
SÓL KAMIENNA
4
Tabela 22.3
Kierunki polskiego importu soli kamiennej i związków sodu
Lp.
1
2
3
4
Kraj
Ilość
tys. ton
Wartość Lp.
tys. PLN
Sól kamienna
Świat ogółem
483.33
60 619
Białoruś
Niemcy
Ukraina
Francja
228.32
96.09
151.53
0.27
20 786
20 283
12 377
2 115
5
6
7
8
Kraj
Ilość
tys. ton
Słowacja
Czechy
Grecja
Chorwacja
Wartość
tys. PLN
4.96
1.09
0.04
0.27
2 000
701
545
340
1.70
0.45
1.81
4.28
0.83
0.46
0.41
4 104
2 840
2 482
2 410
2 215
1 290
1 165
0.11
1 109
1.15
0.19
0.15
0.27
0.06
0.39
970
737
712
548
513
448
Związki sodu
Świat (ogółem)
1
2
3
4
5
6
7
Rosja
Kazachstan
Niemcy
Chiny
Belgia
Holandia
Turcja
8 Finlandia
9
10
11
12
13
14
Francja
Austria
Hiszpania
Czechy
Włochy
Szwecja
173.89
296 238
26.64
14.83
17.33
25.14
4.58
17.83
12.66
62 891
46 271
31 434
27 798
18 184
15 856
15 134
15
16
17
18
19
20
21
5.27
12 452
3.69
15.88
9.92
4.22
2.25
1.23
11 249
10 181
6 818
5 791
5 048
4 992
22 (spoza UE)
23 Bośnia i Hercegowina
24 Tajlandia
25 Izrael
26 Białoruś
27 Dania
28 Słowacja
Litwa
Szwajcaria
Rumunia
Ukraina
Stany Zjednoczone
Węgry
Wielka Brytania
Kraje nieokreślone
Stopień rozpoznania zasobów, a takŜe stan zagospodarowania poszczególnych złóŜ
zestawiono w tabeli 22.4
Tabela 22.4
Wykaz złóŜ soli kamiennej – tys. t
Lp.
Nazwa złoŜa
Stan
zag.
złoŜa
ZŁOśA
UDOKUMENTOWANE
złóŜ: 19; OGÓŁEM
woj. dolnośląskie
złóŜ: 1
1 Sieroszowice
R
Zasoby
geologiczne przemybilansowe
słowe
Wydobycie
85 364 692
664 353
3 065
2 936 171
-
-
2 936 171
-
-
Powiat
głogowski, polkowicki
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy
SÓL KAMIENNA
Lp.
1
2
3
4
5
1
2
1
2
3
1
2
3
1
1
2
3
4
Stan
zag.
złoŜa
woj. kujawsko-pomorskie
złóŜ: 5
Damasławek
P
Góra
E
Lubień
R
Mogilno I
E
Mogilno II
T
woj. łódzkie
złóŜ: 2
Łanięta
R
Rogoźno
P
woj. małopolskie
złóŜ: 3
SiedlecZ
Moszczenica
Wieliczka
Z
Wojnicz
P
woj. pomorskie
złóŜ: 3
Łeba
P
Mechelinki
R
Zatoka Pucka
R
woj. śląskie
złóŜ: 1
Nazwa złoŜa
Rybnik-śoryOrzesze
woj. wielkopolskie
złóŜ: 4
Kłodawa (część
południowa)
Kłodawa (część
północna)
Kłodawa (część
środkowa)
Wapno
Zasoby
geologiczne przemybilansowe
słowe
5
Wydobycie
Powiat
33 393 259
552 198
2 410
17 690 430
2 318 691
4 070 841
3 616 097
5 697 200
293 298
155 621
103 279
1 069
1 149
192
10 739 000
-
-
2 127 000
8 612 000
-
-
2 270 883
-
-
187 883
-
-
bocheński
tylko pzb.
2 083 000
-
-
wielicki
tarnowski
22 062 032
-
-
2 751 000
2 975 000
16 336 032
-
-
2 098 600
-
-
2 098 600
-
-
11 864 746
112 155
655
P
4 072 245
-
-
kolski
P
6 888 188
-
-
kolski
E
904 314
112 155
655
kolski
Z
tylko pzb.
-
-
P
Ŝniński
inowrocławski
włocławski
mogileński
mogileński
kutnowski
zgierski
lęborski
pucki
pucki
mikołowski,
m. Rybnik, m. śory,
rybnicki
wągrowiecki
Opracował: Grzegorz Czapowski
Copyright © 2010 Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy