ii. polityka ochrony środowiska

Transkrypt

GMINA JUTROSIN
PROGRAM
OCHRONY ŚRODOWISKA
NA LATA 2004-2007 Z PERSPEKTYWĄ DO 2015 ROKU
2005 ROK
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY JUTROSIN
2
PROGRAM
OCHRONY ŚRODOWISKA
DLA GMINY JUTROSIN
NA LATA 2004-2007 Z PERSPEKTYWĄ DO 2015 ROKU
Opracowanie:
Maria Dobroń
Leszno, wrzesień 2005
3
SPIS TREŚCI
SPIS TREŚCI ...................................................................................................................................4
WSTĘP.............................................................................................................................................5
I. OGÓLNE UWARUNKOWANIA ZAŁOŻEŃ PROGRAMU...........................................................6
1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE................................................................................................. 6
1.1. Polityka ekologiczna państwa ................................................................................................. 6
1.2. Program ochrony środowiska województwa wielkopolskiego ................................................. 7
1.3. Program ochrony środowiska powiatu rawickiego .................................................................. 8
1.4. Program ochrony zlewni Baryczy............................................................................................ 9
2. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE.............................................................................................. 10
2.1. Charakterystyka społeczno – gospodarcza gminy................................................................ 10
2.2. Diagnoza stanu środowiska geograficznego......................................................................... 13
II. POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA ...................................................................................21
1. OCHRONA ŚRODOWISKA WODNEGO.......................................................................................... 22
1.1. Zaopatrzenie w wodę............................................................................................................ 24
1.2. Gospodarka ściekowa........................................................................................................... 24
1.3. Cele ekologiczne .................................................................................................................. 25
1.4. Główne kierunki działań ........................................................................................................ 26
1.5. Podstawy prawne ................................................................................................................. 29
2. GOSPODARKA ODPADAMI ............................................................................................................ 30
2.3. Podstawy prawne ................................................................................................................. 33
3. OCHRONA POWIETRZA ................................................................................................................. 33
3.3. Podstawy prawne ................................................................................................................. 36
4. OCHRONA PRZED HAŁASEM ........................................................................................................ 36
4.3. Podstawy prawne ................................................................................................................. 38
5. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE ............................................................................ 38
5.3. Uwarunkowania prawne........................................................................................................ 39
6. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI................................................................................................... 39
6.1. Ochrona gleb ........................................................................................................................ 40
6.2. Gospodarka surowcowa ....................................................................................................... 40
6.5. Podstawy prawne ................................................................................................................. 42
7. KSZTAŁTOWANIE LOKALNEGO SYSTEMU PRZYRODNICZEGO................................................ 42
7.3. Podstawy prawne ................................................................................................................. 45
8. EDUKACJA EKOLOGICZNA............................................................................................................ 46
8.3. Podstawy prawne ................................................................................................................. 47
9. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA............................................................ 47
9.1. Zasady i organizacja zarządzania......................................................................................... 47
9.2. Kontrola realizacji programu ................................................................................................. 49
10. ZADANIA INWESTYCYJNE NA LATA 2004 – 2007 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2015 .............. 52
STRESZCZENIE ............................................................................................................................61
SPIS TABEL ..................................................................................................................................63
MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE ............................................................................................................64
4
WSTĘP
Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r.1 nakłada na gminy
obowiązek sporządzenia programów ochrony środowiska. Program ochrony środowiska
sporządzony dla gminy powinien określać cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram
działań proekologicznych, środki niezbędne do osiągnięcia celów tj. mechanizmy prawno ekonomiczne oraz środki finansowe. Burmistrz gminy będzie sporządzać co dwa lata raporty
z wykonania programu, które będą przedstawiane radzie gminy.
Przedmiotem niniejszego opracowania jest program ochrony środowiska dla gminy
Jutrosin, którego realizacja powinna przyczynić się do zachowania i poprawy stanu
środowiska przyrodniczego w gminie. Opracowanie składa się z następujących etapów:
Etap I to charakterystyka uwarunkowań wpływających na kształt przyjętego programu
ochrony środowiska. Uwarunkowania te można podzielić na uwarunkowania zewnętrzne
wynikające z:
• stanu legislacyjnego tj. aktualnego stanu prawa polskiego,
• polityki ekologicznej państwa,
• programów ochrony środowiska województwa wielkopolskiego oraz powiatu
rawickiego,
• innych programów obejmujących swym zakresem obszar gminy Jutrosin;
oraz uwarunkowania wewnętrzne wynikające z warunków społeczno – gospodarczych i stanu
środowiska przyrodniczego gminy, a także dotychczasowych działań na rzecz ochrony
środowiska. Charakterystyki stanu przyrodniczego gminy dokonano w oparciu o Opracowanie
ekofizjograficzne gminy Jutrosin wykonane w 2004 r., dokonując stosownej aktualizacji.
Etap II to polityka ochrony środowiska ze wskazaniem głównych celów ekologicznych,
kierunków działań oraz zadań warunkujących osiągnięcie tych celów oraz potencjalnych
źródeł finansowania.
1
Dz.U. Nr 62, poz. 627, art. 17, 18.
5
I. OGÓLNE UWARUNKOWANIA ZAŁOŻEŃ PROGRAMU
1. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE
Uwarunkowania zewnętrzne to uwarunkowania wynikające z Polityki Ekologicznej
Państwa,
programów
ochrony
środowiska:
województwa
wielkopolskiego
i
powiatu
rawickiego, innych programów obejmujących swym zakresem obszar gminy Jutrosin oraz
aktualnego stanu legislacyjnego. W rozdziale tym zawarto krótką charakterystykę ww.
dokumentów. Zagadnienia odnoszące się do gminy Jutrosin będą cytowane w rozdziale
dotyczącym polityki ochrony środowiska gminy. Wykaz najważniejszych aktów prawnych
zamieszczono na końcu kolejnych rozdziałów dotyczących polityki ekologicznej.
1.1. Polityka ekologiczna państwa
Głównym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa
ekologicznego społeczeństwa polskiego w XXI wieku oraz stworzenie podstaw dla
opracowania i realizacji strategii zrównoważonego rozwoju kraju. Aktualna polityka
ekologiczna, obejmująca lata 2003-2006 oraz 2007-2010 dostosowana jest do wymagań
funkcjonującej w tej dziedzinie praktyki Unii Europejskiej, w której średniookresowe programy
działań na rzecz środowiska są sporządzane od wielu lat. Polityka ekologiczna państwa w
treści zawiera cele i zadania o charakterze systemowym, zagadnienia ochrony dziedzictwa
przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody, zrównoważone wykorzystanie
surowców materiałów, wody i energii, dalszej poprawy jakości środowiska i bezpieczeństwa
ekologicznego, przeciwdziałanie zmianom klimatu.
W II Polityce ekologicznej państwa, przyjętej przez Radę Ministrów w czerwcu 2000 r.,
a następnie przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w sierpniu 2001 r., ustalone zostały
następujące ważniejsze limity krajowe, związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów
naturalnych i poprawą stanu środowiska (wszystkie dotyczą celów do osiągnięcia najpóźniej
do 2010 r.):
•
zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r.
(w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle);
•
ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób,
aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na
jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB);
•
ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i 25% w stosunku do 2000 r.
również w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB);
•
dwukrotne
zwiększenie
udziału
odzyskiwanych
i
ponownie
wykorzystywanych
w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem
z 1990 r.;
6
•
odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów
komunalnych;
•
pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów
przemysłowych; oraz zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód
powierzchniowych, w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki
komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego –
również o 30%;
•
ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%,
niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do
stanu w 1990 r.;
•
do końca 2005 r. wycofać z użytkowania etylinę i przejść wyłącznie na stosowanie
benzyny bezołowiowej.
Limity powyższe nie były korygowane przy sporządzaniu „Polityki ekologicznej państwa
na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010”. Jest rzeczą niezbędną,
aby wszystkie z wymienionych wyżej limitów (wskaźników) przyjętych w polityce ekologicznej,
znalazły odpowiednie odzwierciedlenie w wojewódzkich programach ochrony środowiska.
W programach powiatowych i gminnych powinny one zostać ujęte (wybiórczo lub w pełnym
pakiecie), w zależności od specyficznych warunków danego powiatu i gminy. Nie ma
natomiast żadnej procedury odgórnego ustalania limitów gminnych, poza ewentualnymi
porozumieniami między Ministerstwem Środowiska, a zainteresowanymi samorządami.
1.2. Program ochrony środowiska województwa wielkopolskiego
Program ochrony środowiska województwa wielkopolskiego został opracowany na lata
2002-20142. Naczelną zasadą, którą przyjęto w działaniach zmierzających do zdrowego
środowiska jest zasada zrównoważonego rozwoju, który to rozwój będzie realizowany
poprzez właściwą politykę ochrony środowiska zintegrowaną z politykami innych dziedzin.
Główne cele to:
•
minimalizacja wpływu na środowisko oraz eliminacja ryzyka dla zdrowia ludzi
w miejscach największego oddziaływania na środowisko w skali województwa, w tzw.
"gorących punktach";
•
racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów wraz ze wzrostem udziału
wykorzystywanych
zmniejszenie
zasobów
odnawialnych
materiałochłonności
i
(racjonalizacja
odpadowości
użytkowania
produkcji,
wody,
zmniejszenie
energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych;
2
Program ochrony środowiska województwa wielkopolskiego na lata 2002-2014. ARCADIS Ekonrem sp. z o.o. Wrocław 2002 r.
7
racjonalne wykorzystanie gleb, wzbogacanie i racjonalna eksploatacja zasobów
leśnych);
•
zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody,
zwiększenie zasobów w zlewniach oraz ochrona przed powodzią;
•
zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja emisji gazów cieplarnianych i
niszczących warstwę ozonową, zminimalizowanie uciążliwego hałasu i ochrona przed
promieniowaniem elektromagnetycznym, ochrona powierzchni ziemi, w tym powierzchni
biologicznie czynnej i gleb przed degradacją;
•
zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie nowoczesnego
systemu wykorzystania i unieszkodliwiania;
•
zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodności
i bioróżnorodności oraz rozwoju zasobów leśnych;
•
ochrona przed nadzwyczajnymi zagrożeniami środowiska oraz sprostanie nowym
wyzwaniom, czyli zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego.
Za zadania priorytetowe na terenie województwa wielkopolskiego uznano: tzw. „gorące
punkty”, zasoby wodne, gospodarkę odpadami, hałas. Oprócz wymienionych zagadnień
uznano, że należy skupić się także na innych zagadnieniach, wynikających z celów
sprecyzowanych w strategii rozwoju, a będących szkieletem dla programu ochrony
środowiska Są to: racjonalne użytkowanie surowców w zakresie wykorzystania zasobów
odnawialnych, higiena atmosfery, powierzchnia ziemi w zakresie ochrony gleb użytkowanych
rolniczo i zasobów kopalin, ochrona zasobów przyrodniczych, awarie przemysłowe.
1.3. Program ochrony środowiska powiatu rawickiego
W 2003 r. dla powiatu rawickiego został opracowany Program ochrony środowiska.3
W programie zawarto zagadnienia ochrony środowiska w zakresie ochrony powietrza, wód,
powierzchni ziemi, klimatu akustycznego oraz zasobów przyrodniczych. Gospodarka
odpadami stanowi odrębne opracowanie.
Do najistotniejszych wytyczonych dla powiatu rawickiego, celów i kierunków działań w
zakresie rozwoju społeczno – gospodarczego i ochrony środowiska należą:
• racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych (zmniejszenie zużycia energii,
surowców i materiałów, wzrost udziału wykorzystywanych zasobów odnawialnych,
ochrona zasobów kopalin);
• ochrona powietrza, ochrona przed hałasem (zapewnienie wysokiej jakości powietrza,
redukcja emisji gazów i pyłów, zminimalizowanie uciążliwego hałasu);
3
Program Ochrony Środowiska dla powiatu rawickiego. ABRYS Technika. Poznań 2003.
8
• ochrona wód (zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja
zużycia wody, ochrona przed powodzią, właściwa gospodarka wodno-ściekowa);
• ochrona gleb;
• ochrona zasobów przyrodniczych (zachowanie zasobów przyrodniczych z
uwzględnieniem ich różnorodności oraz rozwój zasobów leśnych, racjonalna
eksploatacja lasów);
• prowadzenie skutecznej akcji edukacyjno-informacyjnej gwarantującej powodzenie
realizacji wyżej wymienionych działań.
Polityka ekologiczna dla powiatu rawickiego, oparta została na II Polityce Ekologicznej
Państwa, Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego oraz istniejących
uwarunkowaniach prawnych z uwzględnieniem dostosowania polskiego prawa do prawa
wspólnotowego Unii Europejskiej.
1.4. Program ochrony zlewni Baryczy
Gmina jako jednostka administracyjna jest sztucznie wydzielona z przestrzeni
geograficznej, stąd nie można jej rozpatrywać wyłącznie w granicach administracyjnych, lecz
należy uwzględnić szersze tło przyrodnicze. W przypadku ochrony wód niezbędna jest
koordynacja w układzie zlewniowym. W 2002 r. został opracowany program ochrony wód
zlewni Baryczy”4. Cytowane opracowanie zawiera charakterystykę środowiska geograficznego
zlewni Baryczy, wskazuje główne źródła zagrożeń oraz określa główne działania zmierzające
do poprawy stanu i funkcjonowania środowiska.
Zgodnie z art. 47 ust.3 i 7 Prawa wodnego5 Dyrektor RZGW we Wrocławiu 10 grudnia
2003 r. wydał rozporządzenie w sprawie określenia wód powierzchniowych zlewni Orli
wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszarów
szczególnie narażonych, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy
ograniczyć. Dla wyznaczonego terenu zostało wydane rozporządzenie Dyrektora RZGW we
Wrocławiu w sprawie wprowadzenia programu działań mających na celu ograniczenie
odpływu azotu ze źródeł rolniczych. Program zawiera podstawowe kierunki i zakres działań
oraz konieczne środki zaradcze, umożliwiające zmniejszenie zanieczyszczenia wód
spowodowanego głównie przez azotany pochodzące z działalności rolniczej. Przedmiotowy
program w swych założeniach zmierza w kierunku:
•
podnoszenia poziomu świadomości rolników i producentów rolnych w zakresie
stosowania dobrych praktyk rolniczych, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu
działalności rolnej na jakość poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego
4
Studium techniczno – ekonomiczno - technologiczne „Program ochrony wód zlewni Baryczy” Instytut Gospodarki Przestrzennej
i i Komunalnej i ECO-EFEKT Sp. z o. o. Warszawa 2002 r.
5
Dz.U. z 2002 r. Nr 115, poz. 1229 z zm.
9
głównie wodnego, oraz wspomagania rolników przez specjalistów w zakresie
stosowania odpowiednich rozwiązań organizacyjnych i środków zaradczych;
•
poprawy rozwiązań w zakresie prawidłowego gromadzenia i stosowania nawozów
organicznych, mineralnych i środków ochrony roślin z uwzględnieniem wymagań roślin
uprawnych oraz zachowaniem optymalnych terminów agrotechnicznych;
•
kontroli obiektów rolniczych pod względem zagrożenia środowiska w rejonie zagród
wiejskich, obiektów hodowlanych, jak również terenów, na których stosowane są środki
chemiczne oraz stałe i płynne nawozy organiczne,
•
stałego monitorowania zasobności gleb w azot i inne składniki pokarmowe, zawartości
składników
zanieczyszczeń
w
wodach
powierzchniowych,
ze
szczególnym
uwzględnieniem azotanów, w wytypowanych punktach pomiarowych na terenie zlewni
Orli.
W granicach zlewni Orli znajduje się cała gmina Jutrosin.
2. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE
2.1. Charakterystyka społeczno – gospodarcza gminy
Gmina Jutrosin zajmuje obszar 114,9 km2, co stanowi około 20,8 % obszaru powiatu
i 0,39 % województwa. Obecnie gminę zamieszkuje niewiele ponad 7 tys. osób (około 11,9 %
ludności powiatu i 0,21 % ludności województwa) w tym miasto Jutrosin – 1,85 tys. osób
(2003). Sieć osadniczą tworzy miasto Jutrosin oraz 30 miejscowości (w tym osady
i przysiółki) położonych w 19 sołectwach. Ich potencjał ludnościowy jest mocno zróżnicowany
– od kilkudziesięciu do około 1 tys. mieszkańców. Tym samym zróżnicowany jest poziom
wyposażenia ich w podstawowe usługi.
Miasto Jutrosin jest lokalnym ośrodkiem obsługi rolnictwa, gdzie skoncentrowane są
usługi, handel, przemysł oraz drobna wytwórczość. Miasto pełni funkcję ośrodka
administracyjnego,
kulturalnego,
oświatowego
(szkolnictwo
ponadpodstawowe
i
ponadgimnazjalne) oraz opieki zdrowotnej (apteki, gabinety specjalistyczne).
Gmina jest w całości zwodociągowana, brakuje natomiast sieci kanalizacji sanitarnej
na terenach wiejskich. Miasto jest skanalizowane, a ścieki odprowadzane są do uruchomionej
w 2004 r. mechaniczno-biologicznej oczyszczalni o przepustowości 600 m3/d zlokalizowanej
na gruntach wsi Sielec Nowy.
2.1.1. Sytuacja demograficzna
Liczba ludności gminy w ciągu ostatnich kilkunastu lat podlegała wahaniom, w ostatnich
dziesięciu latach, z niewielką tendencją spadkową na terenach wiejskich i niewielkim
wzrostem w mieście. Wpływ na spadek liczby ludności w gminie ma przede wszystkim stale
10
malejący przyrost naturalny (od 6,97‰ w 1985 r. do 1,27‰ w 2003 r.). Struktura wieku
ludności zmienia się na korzyść grupy ludności w wieku produkcyjnym (58,9%), rośnie też
udział grupy poprodukcyjnej (13,3%), charakterystycznym jest proces starzenia się ludności.
Głównymi źródłami utrzymania ludności pozostawały w kolejności: praca w rolnictwie, praca
poza rolnictwem oraz źródła niezarobkowe.
2.1.2. Rolnictwo
Podstawową funkcją gminy jest rolnictwo, jego rozwojowi sprzyjają: stosunkowo wysoki
udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni, przeciętne gleby (wskaźnik rolniczej przestrzeni
produkcyjnej dla gminy wg IUNG w Puławach wynosi – 61,1; dla porównania w gminach
województwa wielkopolskiego wynosi on od 41,4 do 94,9 punktów), a także położenie z dala
od źródeł zanieczyszczeń.
Użytki rolne na terenie gminy zajmują 75,6 % powierzchni, tj. 8692 ha - z tego na grunty
orne przypada 82,2 %, na użytki zielone 17,7 %, sady 0,1 %. Lasy i grunty leśne stanowią
14,8 % ogólnej powierzchni gminy.
W gminie funkcjonuje 940 gospodarstw rolnych, z czego ponad 74 % produkuje głównie
na potrzeby rynku. W produkcji rolnej zarówno produkcja roślinna jak i zwierzęca stoją na
wysokim poziomie. W produkcji roślinnej dominuje uprawa zbóż – około 83 % powierzchni
zasiewów oraz roślin pastewnych i przemysłowych (ponad 14 %). Z ogółu gruntów ornych
przeznaczonych pod zasiewy pszenica i pszenżyto stanowią blisko jedną trzecią powierzchni.
W produkcji zwierzęcej przeważa chów trzody chlewnej (obsada ponad 505 sztuk na 100 ha
UR) oraz bydła (około 76 szt. na 100 ha UR).
2.1.3. Działalność gospodarcza
W końcu 2003 r. w systemie REGON zarejestrowane były 403 jednostki prowadzące
działalność gospodarczą. Najwięcej podmiotów prowadzi działalność związaną z handlem
i naprawami,
usługami
budowlanymi,
rolnictwem
i
leśnictwem
oraz
przetwórstwem
przemysłowym. Działalność produkcyjną (przetwórstwo przemysłowe) prowadzi ponad 11 %
istniejących podmiotów (głównie przetwórstwo rolno-spożywcze). Do największych firm
zalicza się: PKM „DUDA” SA w Grąbkowie, „NORTHSTAR” Sp. z o.o. w Jutrosinie,
Wielobranżowe Przedsiębiorstwo Produkcji Prefabrykatów „INBUD” Sp. z o.o. w Jutrosinie,
Gminna Spółdzielnia „SCh” w Jutrosinie, PHU „PANIX” w Śląskowie, Zakład Doświadczalny
I.W.N w Starym Sielcu, PW „Ambrozja” - Produkcja Lodów, Mrożonek, Wyrobów Kulinarnych
w Bartoszewicach, Ubojnia Zwierząt w Rogożewie.
Sektor publiczny (niespełna 4 % podmiotów) reprezentowany jest przede wszystkim
przez jednostki sfery budżetowej (administracja publiczna, szkolnictwo i bezpieczeństwo
publiczne). Sektor prywatny stanowią głównie zakłady osób fizycznych (87 % sektora
11
prywatnego), przeważnie jednoosobowe. Ponad 45 % podmiotów gospodarczych skupionych
jest w mieście.
2.1.4. Gospodarka finansowa gminy
Kondycja finansów gminy decyduje o jej możliwości inwestowania w sfery związane z
podnoszeniem jakości życia mieszkańców. W strukturze wydatków gminy istotna jest wielkość
wydatków majątkowych (inwestycyjnych).
Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z dnia 13 listopada 2003 r.
określa źródła dochodów gminy na rok 2004, którymi są: podatki i opłaty lokalne, udział w
podatkach budżetu państwa (35,72 % podatku dochodowego od osób fizycznych
zamieszkałych na terenie gminy; 6,71 % podatku dochodowego od osób prawnych), dochody
z majątku gminy, subwencje z budżetu państwa (podstawowa – w tym wyrównawcza i
równoważąca; subwencja oświatowa), dotacje celowe z budżetu państwa oraz pozostałe
dochody. O kondycji finansów gminy decydują przede wszystkim dochody własne.
Dochody budżetowe ogółem (2003 r.) w przeliczeniu na 1 mieszkańca wynosiły
1499 zł, a wydatki per capita 1705zł.
W 2004 roku wykonanie budżetu gminy po stronie dochodów zamknęło się kwotą
11,61 mln zł, z tego 3,02 mln zł stanowiły dochody z podatków i opłat lokalnych (26 %). Udział
w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa wyniósł 7,8 %. Subwencje i dotacje
celowe z budżetu państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego i funduszy celowych
stanowiły ponad 60 % dochodów gminy.
Zakres wydatków gminy związany jest bezpośrednio z realizacją zadań określonych w
art. 6 i 7 ustawy o samorządzie gminnym, do których należą wszystkie sprawy publiczne o
znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów oraz zadania
własne zaspokajające zbiorowe potrzeby gminy jako wspólnoty.
Wydatki gminy w 2004 roku wyniosły 13,16 mln zł, z czego 18 % stanowiły wydatki
inwestycyjne. W strukturze wydatków budżetowych zdecydowanie dominowały wydatki na
cele społeczne (około 60 %), przede wszystkim na: oświatę i wychowanie (50,8 %), pomoc
społeczną (8,7 %). Wydatki na gospodarkę mieszkaniową, komunalną i ochronę środowiska
stanowiły 14,3 % ogółu, a na funkcjonowanie administracji gmina przeznaczyła 9 % swoich
wydatków.
Zadłużenie gminy w końcu 2004 r. związane z obsługą kredytu bankowego było
niewielkie, stanowiło około 1,1 % jej dochodów. Według planu budżetu na 2005 rok
zadłużenie zwiększy się do 4,8 %. Analiza budżetu 2004 i 2005 wykazała jednak brak
wolnych środków własnych, które można by przeznaczyć na inwestycje. Ich podjęcie w
najbliższych latach, chociażby związane z realizacją PGO wymagać będzie wzrostu
zadłużenia gminy jak również pozyskania środków pozabudżetowych w formie dotacji.
12
2.2. Diagnoza stanu środowiska geograficznego
2.2.1. Rzeźba terenu
Wg regionalizacji fizyczno – geograficznej J. Kondrackiego gmina Jutrosin leży
w podprowincji
-
Niziny
Środkowopolskie,
w
obrębie
makroregionu
-
Nizina
Południowowielkopolska. Niemal cały teren gminy to Wysoczyzna Kaliska poza niewielkim
fragmentem południowo – zachodnim należącym do Kotliny Żmigrodzkiej
Podstawowe rysy rzeźby terenu zostały ukształtowane w plejstocenie wskutek
działalności
erozyjno
-
akumulacyjnej
lodowca
(zlodowacenie
środkowopolskie),
a zmodyfikowane w holocenie. W rzeźbie terenu gminy Jutrosin można wyróżnić wysoczyznę
morenową oraz obniżenie dolinne rzeki Orli.
Tereny wysoczyznowe to wysoczyzna morenowa płaska oraz falista. Wysoczyzna
morenowa płaska zlodowacenia środkowopolskiego obejmuje północno – zachodnią część
gminy. Opada ona łagodnie w kierunku obniżenia dolinnego Orli. Najwyżej położony teren
(128,62 m n.p.m.) znajduje się na północny wschód od miejscowości Grąbkowo. Wysoczyzna
morenowa falista tworzy podłużne wyniesienie o przebiegu południkowym. Od doliny Orli, po
stronie północnej i zachodniej, oddzielona jest rozległą skarpą. Po stronie wschodniej skarpa
występuje fragmentarycznie, a przejście do obniżenia dolinnego jest bardzo rozległe i płaskie.
W tej części najwyżej położony punkt znajduje się na wschód od miejscowości Jeziory
(122,6 m n.p.m.)
Dolina rzeki Orli obejmuje północno – wschodnią i południowo – zachodnią część gminy.
W bardzo rozległej i płaskiej dolinie wyróżnić można trzy poziomy terasowe (wysokie,
środkowe i denne).Terasy wysokie występują fragmentarycznie w rejonie Śląskowa oraz na
wschód i południe od Szymonek. Terasy środkowe to bardzo rozległe formy pomiędzy dnem
doliny Orli i jej dopływów. Terasom tym towarzyszą pagórki wydmowe o wysokościach
względnych przekraczających 10 m. Terasy denne występują w bezpośrednim sąsiedztwie
rzek: Orli i jej dopływów. Są to tereny niemal płaskie, często podmokłe. Najniżej położony
teren znajduje się w południowo – zachodniej części gminy (poniżej 94 m n.p.m.).
Oprócz form morfologicznych będących wytworem przyrody na terenie gminy występują
formy antropogeniczne utworzone przez działalność człowieka, do których można zaliczyć
między innymi wyrobiska związane z poborem surowców. Morfologiczna działalność
człowieka nie ogranicza się do tworzenia ww. form antropogenicznych, lecz również
pośrednio wpływa na przebieg kształtowania powierzchni ziemi. Poprzez różne dziedziny
gospodarki, zwłaszcza gospodarkę rolną, leśną, wodną, wpływa na charakter i przebieg
procesów zarówno niszczących jak i budujących, powoduje ich ożywienie lub zahamowanie.
13
2.2.2. Budowa geologiczna i surowce mineralne
Budowę geologiczną obszaru gminy scharakteryzowano na podstawie opracowania:
„Surowce mineralne województwa leszczyńskiego w aspekcie ochrony złóż i środowiska
naturalnego” (EKOKONREM 1991) oraz na podstawie profili geologicznych studni.
Obszar gminy Jutrosin leży na Monoklinie Przedsudeckiej. Podłoże zbudowane jest
z osadów paleozoiczynych oraz mezozoicznych. Przykryte są one niemal w całości osadami
trzeciorzędowymi: oligocenu (w postaci utworów piaszczystych), miocenu (iły z wkładkami
węgli brunatnych, piaski i piaskowce) i pliocenu (iły poznańskie). Największe miąższości
osadów mioceńskich dochodzą do 170 m, a plioceńskich do 125 m. Utwory trzeciorzędowe o
miąższość dochodzącej do 100 metrów w całości pokryte są utworami czwartorzędowymi. Są
to osady plejstoceńskie zlodowacenia środkowopolskiego i północnopolskiego oraz
holoceńskie.
Osady plejstoceńskie to:
• Piaski, żwiry, głazy lodowcowe zlodowacenia środkowopolskiego występujące na
terenach wysoczyznowych. Tworzą pas o przebiegu południkowym pomiędzy
Jutrosinem a Jeziorami oraz występują w postaci rozległych płatów w północno –
zachodniej części gminy między miejscowościami: Grąbkowo, Płaczkowo, Rogożewo
i Sielec Stary. Maksymalne miąższości tych osadów wynoszą 20 m.
• Piaski, żwiry, mułki, mady rzeczne terasów akumulacyjnych nadzalewowych
występujące w dolinach Orli i Rdęcy.
• Piaski wydmowe, które tworzyły się u schyłku plejstocenu i w holocenie występują
w południowo - wschodniej części gminy w rejonie Jezior i Janowa. Wydmy
zbudowane są z materiału kwarcowego drobno i średnioziarnistego. Ich wysokość
względna przekracza 10 m.
• Iły, mułki i piaski zastoiskowe zlodowacenia środkowopolskiego występują pomiędzy
glinami zwałowymi. Na powierzchni występują tylko w części północnej między
Sielcem Starym a Rogożewem.
• Glina zwałowa zlodowacenia środkowopolskiego pokrywa duże powierzchnie
w części północno - zachodniej i centralnej części gminy. Największa miąższość tych
utworów wynosi 40 m.
Osady holoceńskie to:
• Piaski, żwiry, mułki rzeczne o maksymalnej miąższości nie przekraczającej 12 m
występujące wzdłuż cieków na całym obszarze.
• Namuły występujące w zagłębieniach bezodpływowych lub częściach dolin, głównie
w południowej części gminy.
• Torfy ciągnące się wzdłuż wschodnich granic gminy na południe od Janowa i Jezior.
14
Jedynym surowcem pospolitym występującym na terenie gminy Jutrosin jest kruszywo
naturalne. Od dawna prowadzona jest eksploatacja złóż położonych na południowy-wschód
od Jutrosina, w rejonie miejscowości
Nadstawem i Zmysłowo. Udokumentowane złoże
znajduje się również w rejonie Szkaradowa. Możliwości poszerzenia bazy zasobowej wiążą
się z rejonem Jutrosina, gdzie wyznaczono obszar perspektywiczny o powierzchni ca 25 ha.
W 2001 r. zostało udokumentowane złoże gazu ziemnego „Pakosław”, którego
przeważająca część znajduje się w obrębie gminy Jutrosin. Wielkość zasobów bilansowych
określonych na dzień 31.12.2000 r. wynosi 500 mln m3 w kat. „B”, natomiast przewidywane
zasoby wydobywalne 250 mln m3.
2.2.3. Warunki wodne
2.2.3.1. Wody powierzchniowe
Sieć hydrograficzna gminy Jutrosin należy do systemu wodnego Odry - Baryczy. Gmina
odwadniana jest przez Orlę i jej dopływy: Rdęcę, Kanał Długołęka, Rów Domaradzki, Orlę
Leniwą, Rów Śląski oraz inne cieki i rowy.
Orla - prawostronny dopływ Baryczy, swój początek bierze pod Nową Wsią w rejonie
Koźmina, a do Baryczy uchodzi w rejonie Wąsosza. Ogólna jej długość wynosi 94,9 km (na
terenie gminy ca 13 km), a powierzchnia zlewni 1546,5 km2. Lasy zajmują 15 % powierzchni
zlewni. Trwałe użytki zielone, występujące głównie w obniżeniach zajmują obszar
około 17,6 tys. ha, co stanowi 17,3 % ogólnej powierzchni zlewni.
Rdęca - prawobrzeżny dopływ Orli, wypływający z terenu gminy Koźmin. Powierzchnia
jej zlewni liczy 183,5 km2, a całkowita długość ca 30 km, z czego w obrębie gminy znajduje się
odcinek ujściowy liczący 3,6 km.
Kanał Długołęka - prawobrzeżny dopływ Orli (na terenie gminy 2,6 km).
Rów Domaradzki - prawobrzeżny dopływ Orli. Początek bierze w okolicy Domaradzic
(gm. Jutrosin). Jego całkowita długość wynosi 3,5 km, z tego na trenie gminy 1,5 km.
Borownica – lewobrzeżny dopływ Orli (długość na terenie gminy 5,3 km) z dopływem
Rowem Śląskim.
Orla Leniwa - lewobrzeżny dopływ Orli wypływający z terenu gminy Jutrosin. Jej
całkowita długość wynosi 7,5 km (na ternie gminy 3,1 km).
Rzeki nizinne charakteryzuje śnieżno – deszczowy ustrój zasilania z dwoma wysokimi
stanami wody w ciągu roku: zasilanie śnieżne powodujące wysokie stany wód na wiosnę
i zasilanie deszczowe związane z letnim maksimum opadowym przypadającym na koniec
czerwca lub drugą połowę lipca. Najniższe stany wód, tzw. niżówki przypadają głównie na
okres jesienny. Pojawiają się w skutek długotrwałego braku opadów atmosferycznych. Rzeki
zasilane są wówczas poprzez wody podziemne.
Na terenie gminy Jutrosin obszary
znajdujące się w sąsiedztwie cieków są okresowo zalewane lub podtapiane.
15
2.2.3.2. Wody podziemne
Głębokość zalegania wód gruntowych nawiązuje do morfologii terenu. W obniżeniach
dolinnych, w bliskim sąsiedztwie cieków wody gruntowe występują dość płytko, do 1 m p.p.t.
Ich poziom ściśle odzwierciedla stany wody w ciekach. W obrębie wyższych poziomów
terasowych oraz w części krawędziowej wysoczyzn wody gruntowe zalegają na głębokości od
1 - 2 m p.p.t. W obrębie wysoczyzn woda gruntowa występuje na ogół głębiej niż 2 m,
miejscami nawet poniżej 10 m p.p.t.
Użytkowym poziomem wodonośnym na terenie gminy jest poziom czwartorzędowy. Na
południowy wschód od Jutrosina udokumentowano zasoby wód podziemnych dla obszaru
Jutrosin – Dubin – Szkaradowo (Q)= 220 m3/h). W ramach tego obszaru funkcjonują dwa
ujęcia zbiorowego zaopatrzenia w wodę: w Szymonkach i Szkaradowie. Poza obszarem
zasobowym, w obrębie doliny kopalnej funkcjonują dwa pozostałe ujęcia zbiorowego
zaopatrzenia w wodę: w Sielcu Starym (Q = 65 m3/h) i Rogożewie (Q = 64,6 m3/h).
2.2.4. Klimat
Według regionalizacji klimatycznej W. Okołowicza gmina Jutrosin leży w obrębie regionu
śląsko-wielkopolskiego, reprezentującego obszar przewagi wpływów oceanicznych. Amplitudy
temperatur są mniejsze niż w Polsce, wiosna wczesna i ciepła, długie lato, zima łagodna
i krótka z nietrwałą pokrywą śnieżną (ca 58 dni). Długość okresu wegetacyjnego wynosi 220
dni.
Średnia miesięczna temperatura powietrza wynosi od 8,0 do 8,2oC, średnia
najcieplejszego miesiąca (lipca) od 17oC do 18,1oC, a średnia temperatura stycznia od (-s3)
do (-2,8) Co.
Wilgotność względna powietrza kształtuje się podobnie jak na obszarze całego kraju;
wartości najwyższe notuje się w okresie od października do stycznia (84-88%), minimum
przypada na czerwiec i lipiec (72-74%). Jeśli chodzi o zachmurzenie, to najwyższe wartości
notuje się również w okresie jesienno – zimowym, a najniższe we wrześniu i czerwcu.
Opady kształtują się nieco poniżej średniej krajowej. Maksimum przypada w maju
i sierpniu, a najniższe sumy przypadają na miesiące zimowe (styczeń). Roczna suma opadów
wynosi ca 550 mm.
Podobnie jak na terenie całego kraju przeważają wiatry zachodnie. Udział wiatru
z sektora zachodniego (NW-SW) wynosi ca 50 %. Najrzadziej występują wiatry północne
i północno – wschodnie (poniżej 15%). Prędkości wiatrów są zróżnicowane, największe
charakteryzują wiatry zachodnie, najmniejsze, wiatry południowo – wschodnie i wschodnie.
Na charakter klimatu lokalnego wpływa między innymi rzeźba terenu, sposób jego
użytkowana, obecność wód, charakter szaty roślinnej.
16
Obszary
wyniesione
charakteryzują
się
wyrównanymi
warunkami
termicznymi,
równomiernym nasłonecznieniem, małą wilgotnością i korzystną wymianą powietrza. Są
zatem wykorzystywane zarówno dla użytkowania rolniczego jak i dla osadnictwa.
Ciągi dolinne są miejscami gromadzenia i przemieszczania się mas chłodnego
powietrza, charakteryzują się większą wilgotnością powietrza, niższymi temperaturami
minimalnymi, skłonnością do mgieł i inwersji temperatur.
Tereny zalesione charakteryzują się dobrymi warunkami termicznymi i wilgotnościowymi
o zmniejszonych dobowych wahaniach i nieco gorszymi warunkami solarnymi z uwagi na
zacienienie. Są to jednak tereny o powietrzu wzbogaconym w tlen, ozon, olejki eteryczne
podnoszące komfort bioklimatyczny.
2.2.5. Warunki glebowe
Użytki rolne na terenie gminy Jutrosin stanowią 75,6 % powierzchni, tj. 8692 ha. Z tego
na grunty orne przypada 82,2 %, na użytki zielone 17,7 %, sady 0,1 %. Lasy i grunty leśne
stanowią 14,8 % ogólnej powierzchni gminy.
Tabela 1. Użytkowanie gruntów
w tym:
Użytki rolne
Powierzchnia gminy
Razem
Lasy
w tym:
grunty orne
sady
łąki i pastwiska
i grunty leśne
Inne
ha
11 493
8692 (100%)
7148
9
1535
1699
1102
%
100,00
75,6
82,2
0,1
17,7
14,8
9,6
Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych (2003 r.)
Wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla gminy Jutrosin wg Instytutu Uprawy,
Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach wynosi 61,1 punktów. Dla porównania w gminach
województwa wielkopolskiego wynosi on od 41,4 do 94,9 punktów. Waloryzacja przestrzeni
produkcyjnej
wg
IUNG
polega
na
ocenie
podstawowych
czynników
środowiska
przyrodniczego (metodą punktową), tj. gleb, agroklimatu, rzeźby terenu i warunków wodnych.
O sposobie użytkowania gruntów rolnych decyduje zdolność produkcyjna gleb, którą
określają klasy bonitacyjne.
Wśród gruntów ornych na terenie gminy Jutrosin przeważają gleby średnich i słabych
klas bonitacyjnych. Gleby klasy III a i b łącznie stanowią 23,7 %, gleby klas IV
(ze zdecydowaną przewagą klasy IVa) – 29,1 %. Gleby klasy V stanowią 18,7 %, natomiast
klasy VI – 28,4 %. Gleby klasy I nie występują, a klasy II stanowią zaledwie 0,1 %. Wśród
użytków zielonych przeważa klasa V (64,3 %). Drugie miejsce zajmują użytki zielone klasy VI
(24 %), po nich kl. IV - 11,1 %. Reszta przypada na klasę III 0,6 %).
17
Tabela 2. Klasyfikacja gleboznawcza użytków rolnych
Użytki rolne - klasy
II
IIIa
Grunty orne /%/
0,1
12,0
Łąki, pastwiska /%/
0,0
IIIb
IVa
11,7
23,0
0,6
IVb
V
6,1
11,1
VI
18,7
28,4
64,3
24,0
Źródło: Warunki przyrodnicze produkcji rolnej. IUNiG Puławy
W odróżnieniu od klas bonitacyjnych, które w przybliżeniu oddają ogólną wartość
produkcyjną gleb w naturalnych warunkach gospodarowania, pełną rolniczą ich przydatność
określają kompleksy rolniczej przydatności. Kompleksy rolniczej przydatności obejmują takie
zespoły różnych i różnie położonych gleb, które wykazują zbliżone właściwości rolnicze
i mogą być podobnie użytkowane. Stanowią niejako typy siedliskowe rolniczej przestrzeni
produkcyjnej, które winny determinować dobór roślin uprawnych. Nazwy kompleksów
pochodzą od nazw zbóż, uznanych w naszych warunkach za najbardziej właściwe rośliny
wskaźnikowe.
Tabela 3. Kompleksy przydatności rolniczej gruntów
Kompleksy rolniczej
przydatności
%
Grunty orne
Użytki zielone
2
4
5
6
7
9
2z
3z
15,3
20,2
13,5
19,2
25,0
6,8
25,3
74,7
Źródło: Warunki przyrodnicze produkcji rolnej. IUNiG Puławy.
Określając ogólnie stopień funkcjonalnej przydatności gleb, to:
• kompleksy glebowe od 2, 4, 5 zaliczyć można do terenów bardzo korzystnych dla
intensywnej produkcji rolnej (stanowią 49,0 %),
• Kompleksy 6, 7 i 9 mało przydatne dla produkcji rolnej, korzystne dla rozwoju funkcji
pozarolniczych (51,0 %),
Przestrzenne rozmieszczenie typów i gatunków gleb ma ścisły związek z rozmieszczeniem
przestrzennym skał macierzystych. Na podłożu gliniastym w postaci piasków gliniastych
mocnych (wysoczyzny) wytworzyły się dobre gleby zaliczane głównie do kompleksów 2, 4, 5,
lokalnie 6. Są to na ogół gleby brunatne właściwe, brunatne wyługowane, czarne ziemie oraz
pseudobielicowe tworzące zwarte kompleksy nadające się do intensywnej produkcji rolnej
(głównie kl. III i IV, miejscami V). Gleby słabe, kompleksu 6 wytworzyły się na podłożu
piaszczystym w wyższych partiach obniżeń dolinnych. Są to gleby pseudobielicowe oraz
piaszczyste różnych typów genetycznych kl. V i VI. W niższych partiach obniżeń dolinnych
(terasa środkowa i denna) na podłożu piaszczystym występują gleby piaszczyste różnych
typów genetycznych oraz murszowo – mineralne i czarne ziemie, głównie kompleksów: 7 i 9,
głównie klasy V i VI. Użytki zielone w większości słabe, występują w obniżeniach dolinnych.
18
2.2.6. Szata roślinna
Szata roślinna gminy Jutrosin jest dość urozmaicona. Lasy i grunty leśne stanowią
14,8 %, użytki zielone 17,7 %. Pozostałe elementy szaty roślinnej to parki wiejskie, zieleń
cmentarna, wszelkiego rodzaju ciągi zadrzewień, sady i ogrody oraz sezonowe uprawy
polowe.
Lasy na terenie gminy zajmują powierzchnię 1686 ha, z czego większość podlega
Nadleśnictwu Krotoszyn. Koncentrują się one we wschodniej części gminy w obniżeniach
dolinnych. Cechują się dużą różnorodnością siedlisk ze znacznym udziałem siedlisk
wilgotnych. Wyższe poziomy terasowe (wysokie i środkowe), o głębszym zaleganiu wód
podziemnych, porastają głównie lasy mieszane świeże i bory mieszane świeże. Obniżenia
dolinne, o płytkim zaleganiu wód podziemnych porastają lasy typowe dla terenów
podmokłych. Są to głównie olsy, olsy jesionowe, lasy mieszane wilgotne i bory mieszane
wilgotne.
Niezwykle cenne z punktu widzenia funkcjonowania środowiska przyrodniczego są
zbiorowiska zaroślowe, oraz zadrzewienia śródpolne i przydrożne. Są to: wikliny nadrzeczne,
wierzby, zarośla śródpolne (tarninowo – głogowe, występujące na miedzach, skarpach dróg,
obrzeżach lasów).
Wśród
ekosystemów nieleśnych
można
wydzielić
zbiorowiska
naturalne
oraz
zbiorowiska pochodzenia antropogenicznego.
Zbiorowiska naturalne to głównie zespoły roślinności wodnej, błotnej i szuwarowej
towarzyszące ciekom i drobnym zbiornikom wodnym. Zbiorowiska nieleśne pochodzenia
antropogenicznego zawdzięczają swe istnienie działalności człowieka. Należą do nich
zbiorowiska półnaturalne i zbiorowiska synantropijne.
Zbiorowiska półnaturalne reprezentowane są głównie przez łąki kośne skupione
w dolinie Orli i jej dopływów. Zbiorowiska synantropijne to głównie chwasty, których istnienie
uzależnione jest ściśle od zabiegów agrotechnicznych.
Osobną grupę stanowi zieleń urządzona, do której można zaliczyć: zieleń cmentarną,
dość liczne zadrzewienia przydrożne, śródpolne i wzdłuż cieków, a także parki
w miejscowościach: Sielec Stary (41,5 ha) i Płaczkowo (1,37 ha).
Na podstawie ustawy o ochronie przyrody i rozporządzenia nr 9/98 Wojewody
Leszczyńskiego z dnia 8 grudnia 1998 r. ochrona prawną jako pomnik przyrody objęto platan
klonolistny o obwodzie 565 cm i wysokości 18 m w Jutrosinie na boisku szkolnym.
Na terenach leśnych występują drzewa kwalifikujące się do objęcia ochroną prawną na
podstawie ustawy o ochronie przyrody w formie pomników przyrody. Wykaz tych drzew
zawiera poniższa tabela.
19
Tabela 4. Drzewa o charakterze pomnikowym
Gatunek
Wiek
/lat/
2 żywotniki
150
Wysokość
/m/
21
dąb
120
28
345 b
wiąz
100
25
348 h
4 dęby
150
27
Oddział
/nr/
266 f
267 a
Źródło: Plan urządzenia lasów Nadleśnictwa Krotoszyn na okres 1.01.98 -31.12.2009 r.
Na terenach leśnych za cenne przyrodniczo uznano również obniżenia terenowe
zaliczane do powierzchni leśnych od lat pozbawione drzewostanu, z roślinnością bagienną,
często stanowiące miejsca lęgowe ptactwa błotnego. Część tych powierzchni może w
przyszłości podlegać naturalnej sukcesji gatunków lasotwórczych. Najbardziej odpowiednią
formą ochrony będzie utworzenie na ww. terenach użytków ekologicznych.
Tabela 5. Cenne fragmenty szaty roślinnej na terenach leśnych
Oddział
Powierzchnia /ha/
Rodzaj siedliska
266 o
0,50
OL
347 h
2,07
OLJ
350 a
5,43
OL
/nr/
Źródło: Plan urządzenia lasów Nadleśnictwa Krotoszyn na okres 1.01.98 - 31.12.2009 r.
2.2.7. Główne źródła zagrożeń środowiska
Środowisko przyrodnicze, w tym jego zasoby, walory, poszczególne elementy i cechy,
poddawane jest różnym szkodliwym oddziaływaniom. Źródła niekorzystnych oddziaływań
mogą być zlokalizowane na terenie gminy jak również mogą pochodzić z zewnątrz.
Podstawowymi źródłami zagrożeń najczęściej są: urbanizacja, brak infrastruktury technicznej,
przemysł, transport, rolnictwo. Zagrożenia antropogeniczne zatem są związane z różnymi
sposobami korzystania ze środowiska przy jednoczesnym braku właściwych urządzeń
infrastruktury technicznej.
Do najważniejszych problemów wymagających rozwiązania na terenie gminy
zaliczono:
• nieuregulowaną gospodarkę ściekową;
• nadmierny odpływ związków azotu ze źródeł rolniczych spowodowany
niewłaściwym postępowaniem ze ściekami pohodowlanymi i nawożeniem, przy
niekorzystnych warunkach fizjograficznych zlewni Orli;
• obszary eksploatacji kruszywa naturalnego.
20
II. POLITYKA OCHRONY ŚRODOWISKA
Polityka ochrony środowiska powinna polegać na zapewnieniu zrównoważonego
rozwoju poprzez ochronę i poprawę stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego oraz
racjonalne
gospodarowanie
zasobami
przyrody
sprzyjające
rozwojowi
społeczno
–
gospodarczemu poprzez:
• stworzenie warunków sprzyjających właściwemu funkcjonowaniu środowiska
przyrodniczego;
• wykorzystanie zasobów środowiska przyrodniczego dla rozwoju funkcji społecznych i
gospodarczych.
Polityka ekologiczna gminy dotyczy następujących zagadnień stanowiących odrębne
rozdziały.
•
Ochrona środowiska wodnego.
•
Gospodarka odpadami.
•
Ochrona powietrza.
•
Ochrona przed hałasem.
•
Promieniowanie elektromagnetyczne.
•
Ochrona powierzchni ziemi.
•
Kształtowanie systemu przyrodniczego gminy.
•
Edukacja ekologiczna.
•
Zarządzanie programem ochrony środowiska.
•
Zadania inwestycyjne na lata 2004 – 2007 z perspektywą do 2015 r.
Zagadnienie racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych nie stanowi odrębnego
rozdziału, lecz zawiera się w treści pozostałych.
Każdy z rozdziałów zawiera krótką charakterystykę stanu istniejącego na terenie gminy,
główne cele ekologiczne zawarte w Polityce Ekologicznej Państwa, Programie Ochrony
Środowiska Województwa Wielkopolskiego, w Programie Ochrony Środowiska Powiatu
Rawicz, określenie głównego celu ekologicznego dla gminy oraz kierunków realizacji, wykaz
najważniejszych aktów prawnych.
Dla gminy Jutrosin wyznaczono następujące główne cele ekologiczne, dla których
określono kierunki działań warunkujących realizację tych celów:
• Zabezpieczenie zasobów wód powierzchniowych i podziemnych w
odpowiedniej ilości i dobrej jakości.
• Zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie
nowoczesnych systemów ich zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania.
21
• Eliminowanie czynników mogących wpływać na pogorszenie stanu czystości
powietrza atmosferycznego.
• Zapewnienie jak najlepszego stanu akustycznego środowiska.
• Ochrona przed oddziaływaniem pół elektromagnetycznych na środowisko i
zdrowie ludzi.
• Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją.
• Ochrona i wzbogacanie systemu przyrodniczego gminy.
• Zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców.
1. OCHRONA ŚRODOWISKA WODNEGO
Głównym aktem prawnym regulującym gospodarowanie wodami jest Ustawa Prawo
Wodne. Ustawa reguluje gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego
rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód
oraz zarządzanie zasobami wodnymi.
Ochrona
wód
zanieczyszczenia
polega
wód,
między
innymi
w szczególności
na
unikaniu,
zanieczyszczenia
eliminacji
i
ograniczaniu
substancjami szczególnie
szkodliwymi dla środowiska wodnego, a także na zapobieganiu niekorzystnym zmianom
naturalnych przepływów wody, albo naturalnych poziomów zwierciadła wody. Ochrona
dotyczy cieków, rowów, oczek wodnych, stawów oraz ujęć wód podziemnych.
W 2003 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu objął kontrolą
jakości rzekę Orlę. Spośród cieków przepływających przez gminę Jutrosin badaniami objęto
rzekę Orlę oraz jej dopływy: Rdęcę i Borownicę. Stan czystości badanych cieków zawiera
tabela nr 2.
Tabela 6. Stan czystości wód Orli i jej dopływów w 2003 r.
Lokalizacja stanowiska
pomiarowego (km biegu rzeki)
Ciek
Stan czystości
Orla (87,1), gm. Koźmin
Orla
poza klasą
Staniew (80,7), gm. Koźmin
Orla
poza klasą
Baszków (52,6) , gm. Zduny
Orla
poza klasą
Lila (49,0) , gm. Zduny
Orla
poza klasą
Wskaźniki decydujące o wypadkowej
klasie czystości
azot azotanowy, azot ogólny, fosfor
ogólny
przewodność elektrolityczna, tlen
rozpuszczony,BZT5, potas, azot
amonowy,azot azotynowy, azoto gólny,
fosforany, fosfor ogólny, miano Coli
potas, azot ogólny, fosforany, fosfor
ogólny, miano Coli
Przewodność elektrolityczna, tlen
rozpuszczony, potas,azot amonowy, azot
azotynowy, azot ogólny,fosforany, fosfor
ogólny, miano Coli
22
Dubin (39,4) , gm. Jutrosin
Orla
poza klasą
Korzeńsko, gm. Żmigród (15,3)
Orla
poza klasą
Wąsosz (2,0), gm. Wąsosz
Orla
poza klasą
Zduny (14,8), gm. Zduny
Borownica
poza klasą
Jutrosin (0,6), gm. Jutrosin)
Borownica
poza klasą
Kobylin (9,7), gm. Kobylin
Rdęca
poza klasą
Jutrosin (0,6), gm. Jutrosin
Rdęca
poza klasą
tlen rozpuszczony, azot azotynowy, azot
ogólny, fosforany, fosfor ogólny, miano
Coli
ChZT-Cr, zawiesina ogólna, azot
azotynowy, azot ogólny, fosforany, fosfor
ogólny
bd
tlen rozpuszczony, BZT5, ChZT-Mn,
ChZT –Cr, potas, azot amonowy, azot
azotynowy, azot azotanowy, azot ogólny,
fosforany, fosfor ogólny, miano Coli
żelazo
przewodność elektrolityczna, tlen
rozpuszczony, BZT5, ChZT-Mn, potas,
azot amonowy i azotynowy,
azot ogólny, fosforany, fosfor ogólny,
miano Coli
przewodność elektrolityczna, ChZT-Mn,
ChZT-Cr, potas, azot amonowy, azot
azotynowy, azot ogólny, fosforany, fosfor
ogólny, miano Coli
Źródło: Raport WIOŚ Poznań 2003 r.
Wody rzeki Orli i jej dopływów w 2003 roku należały do pozaklasowych. Zlewnia Orli to
głównie grunty orne z niewielką ilością terenów zalesionych i zadrzewionych. Lasy występują
w postaci rozrzuconych płatów. W górnym biegu Orli podstawowym źródłem zanieczyszczenia
wód są spływy obszarowe. Wg Raportu WIOŚ z 2003 r. głównym punktowym źródłem
zanieczyszczenia na tym odcinku był Koźmin. Od grudnia 2002 roku miasto eksploatuje nowo
wybudowaną mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków. Ścieki odprowadzane są także
z oczyszczalni mleczarni w Koźminie. W środkowym biegu do rzeki odprowadzane są ścieki z
oczyszczalni komunalnej „Jutrosin” i „Pakosław” oraz oczyszczalni zakładowych (zakłady
mięsne): w Grąbkowie i Białymkale. Na jakość tego odcinka Orli wpływają także ładunki
zanieczyszczeń wnoszone z wodami dopływów: Żydowskiego Potoku, Rdęcy oraz Borownicy.
W dolnym biegu rzeka nie ma punktowych źródeł zanieczyszczeń, ładunki zanieczyszczeń
trafiają do Orli z nadmiernie zanieczyszczonymi wodami Dąbroczni i Masłówki (spoza gminy
Jutrosin).
Wśród dopływów Orli z terenu gminy Jutrosin badaniami objęto Borownicę i Rdęcę.
Główne źródła zanieczyszczeń Rdęcy znajdują się poza terenem gminy Jutrosin. W górnym
biegu do rzeki odprowadzane są ścieki z zakładowej oczyszczalni (Rzeźnia Mróz) w
Borzęciczkach.
Również źródła zanieczyszczeń Borownicy znajdują się poza terenem gminy Jutrosin.
W górnym biegu do cieku odprowadzane są ścieki z oczyszczalni eksploatowanej przez
miasto i cukrownię Zduny. Na tym odcinku wody były nadmiernie zanieczyszczone
substancjami organicznymi i biogenami, a stan sanitarny nie odpowiadał normom. Na odcinku
ujściowym jakość wód odpowiadała klasie III, poza ponadnormatywną zawartością żelaza. W
23
środkowym odcinku cieku (Kobylin) poziom zanieczyszczenia wód substancjami organicznymi
i biogenami był nadmierny, także stan sanitarny nie odpowiadał normom. W dalszym biegu
poziom zanieczyszczenia zwiększał się przypuszczalnie wskutek dopływu ścieków bytowych z
miejscowości Kobylin, a na odcinku ujściowym jakość wód nie odpowiadała normom ze
względu na nadmierne zawartości substancji organicznych, biogenów i zły stan sanitarny.
1.1. Zaopatrzenie w wodę
Do eksploatacji, na terenie gminy ujmowane są wody czwartorzędowe. Wszystkie
jednostki osadnicze są włączone do systemu zbiorowego zaopatrzenia w wodę:
• z ujęcia w Rogożewie zaopatrywane są w miejscowości: Rogożewo, Bartoszewice,
Płaczkowo, Grąbkowo, Pawłowo;
• z ujęcia w Sielcu Starym: Sielec Stary, część Grąbkowa, Sielec Nowy, Śląskowo,
Domaradzice, Borek;
• z ujęcia w Szymonkach: Szymonki, Jutrosin, Nadstawem, Zmysłowo, Bielawy;
• z ujęcia w Szkaradowie: Szkaradowo, Ostoje, Jeziora, Janowo, Zaborowo, Dubin,
część Jutrosina.
W ramach monitoringu regionalnego w latach 2001, 2002, 2003 były badane wody z
ujęcia w Szymonkach. W roku 2001 wody zaliczono do klasy II (średniej jakości), natomiast w
2002 r. i 2003 r. do klasy Ib (wysokiej jakości). Ujęcie w Szymonkach posiada wyznaczoną
strefę ochrony pośredniej
o powierzchni 24,41 ha (decyzja Nr OS.6220-04/00 z dnia
22.01.2001).
Wg danych za rok 2003 zużycie wody ogółem na terenie gminy wynosiło
608,2 dam3/rok, z tego 165 dam3/rok (27,1%) zużyto na potrzeby przemysłu.
Długość czynnej sieci rozdzielczej na terenie gminy (wg. danych na rok 2003) wynosiła
86,1 km, a ilość dostarczanej wody za pomocą wodociągów – 419,2 dam3/rok (57,1%), z tego
na potrzeby gospodarstw domowych 239,3 dam3/rok.
1.2. Gospodarka ściekowa
Na terenie gminy Jutrosin jednym ze źródeł zagrożeń dla środowiska wodnego są ścieki
komunalne. Działają dwie oczyszczalnie ścieków:
• Oczyszczalnia gminna w Sielcu Nowym o przepustowości Q = 600m3/dobę, do
której odprowadzane są ścieki z Jutrosina oraz dowożone z pozostałych
miejscowości . Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest Orla.
• Oczyszczalnia przyzakładowa (zakłady mięsne) w Grąbkowie (Q = 1000 m3/dobę).
Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest Orla (poprzez rów melioracyjny).
24
Wszystkie jednostki osadnicze na terenie gminy są zwodociągowane, natomiast w sieć
kanalizacyjną wyposażone jest tylko miasto Jutrosin.
Ścieki z pozostałych miejscowości
gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych i wywożone na oczyszczalnię. Stan
techniczny szamb nie jest znany. Można zakładać, że część z nich stanowi zagrożenie dla
środowiska gruntowo – wodnego. Nie można również wykluczyć nielegalnych podłączeń do
kanalizacji deszczowej.
Kanalizację deszczową posiadają następujące miejscowości:
Jutrosin, Rogożewo, Bartoszewice, Płaczkowo,
Domaradzice, Stary Sielec, Nowy Sielec,
Śląskowo, Szkaradowo, Dubin, Ostoje.
1.3. Cele ekologiczne
Polityka Ekologiczna Państwa. Długofalowym celem polityki ekologicznej Polski
w zakresie gospodarki wodnej jest osiągnięcie dobrego stanu ekologicznego wód tak pod
względem jakościowym jak i ilościowym. Oznacza to, że wody powierzchniowe powinny
pozostawać w stanie ukształtowanym przez przyrodę i jednocześnie, na wyznaczonych
odcinkach lub akwenach być przydatne do wykorzystania w zbiorowym zaopatrzeniu w wodę
do picia, celów kąpielowych, bytowania ryb łososiowatych lub przynajmniej karpiowatych,
spełniając także odpowiednie wymagania na obszarach chronionych.
Województwo Wielkopolskie. Głównym celem ekologicznym do roku 2010 przyjętym
dla województwa jest zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia
wody, zwiększenie zasobów wody w zlewniach oraz ochrona przed powodzią. Wśród zadań
priorytetowych województwa niektóre dotyczą między innymi gminy Jutrosin. Zadania te to:
opracowanie i sukcesywne wdrażanie kompleksowego program ochrony wód zlewni Baryczy,
kontrola oraz ewentualna modernizacja wałów przeciwpowodziowych.
Powiat Rawicz. Uwzględniając założenia ochrony zasobów wodnych określono cel
ekologiczny: Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej,
racjonalizacja zużycia wody oraz ochrona przed powodzią. Dla osiągnięcia ww. celu
określono kierunki działań ekologicznych dotyczących następujących zagadnień:
• zarządzanie zasobami wodnymi,
• ochrona wód,
• ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna.
Dla kierunków tych określono szereg zadań prowadzących do pozytywnych zmian w
zakresie ochrony środowiska wodnego.
Głównym celem w zakresie gospodarki wodno – ściekowej przyjętym przez gminę
Jutrosin jest
zabezpieczenie zasobów
wód
powierzchniowych
i
podziemnych
w odpowiedniej ilości i dobrej jakości. Cel ten może być osiągnięty poprzez:
25
• budowę systemów kanalizacyjnych,
• ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych,
• modernizacja urządzeń zbiorowego zaopatrzenia w wodę,
• poprawę warunków retencyjnych oraz ochrona przed powodzią.
1.4. Główne kierunki działań
1.4.1. Budowa systemów kanalizacyjnych
Rozwiązanie gospodarki ściekowej należy do zadań własnych gminy. Zgodnie z
wnioskiem o ujęcie gminy Jutrosin w „Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków
Komunalnych” planowane jest całkowite uregulowanie gospodarki ściekowej na jej terenie.
Sposób rozwiązania gospodarki ściekowej na terenie gminy Jutrosin przedstawia
poniższa tabela.
Tabela 7. Systemy kanalizacyjne na terenie gminy Jutrosin
System kanalizacyjny
Jutrosin
Grąbkowo
Jednostki osadnicze
Uwagi
Jutrosin
skanalizowany
Szymonki
planowane
Dubin
planowane
Nowy Sielec
planowane
Stary Sielec
planowane
Śląskowo
planowane
Domaradzice
planowane
Ostoje
planowane
Szkaradowo
planowane
Bartoszewice
planowane
Rogożewo
planowane
Grąbkowo
planowane
Płaczkowo
planowane
Zakłady Mięsne „DUDA”
oczyszczalnia zakładowa
Bielawy, Janowo, Jeziora,
Zmysłowo, Nadstawem,
Oczyszczalnie przyzagrodowe
Pawłowo, Pawłowo-Piskornia,
Zaborowo, Zmysłowo
planowane
1.4.2. Kanalizacja deszczowa
Ścieki z terenu miasta Jutrosina odprowadzane są do Orli oraz do Borownicy poprzez
rowy melioracyjne. Ścieki z terenów wiejskich i dróg odprowadzane są do rowów oraz
bezpośrednio
do cieków. Wg. Operatu wodno – prawnego na odprowadzanie ścieków
26
opadowych i wód roztopowych do wód i do ziemi z terenu miasta i gminy Jutrosin,6 za ścieki
opadowe zanieczyszczone należy uznać wody opadowe spływające z dróg o dużym
natężeniu ruchu, terenów przemysłowo – składowych, parkingów, centrów miast, stacji paliw.
Na terenie miasta Jutrosin za tereny o dużym potencjale zanieczyszczeń należy uznać
centrum miasta oraz teren stacji paliw. Wody opadowe i roztopowe spływające z takich
terenów przed odprowadzeniem do wód lub do ziemi powinny być oczyszczone w takim
stopniu aby odpowiadać obowiązującym normom.
Aby zapobiec zanieczyszczeniu środowiska gruntowo – wodnego przez wody opadowe i
roztopowe należy podjąć następujące działania:
• dalsza rozbudowa kanalizacji deszczowej,
• wykonanie urządzeń oczyszczających wody deszczowe i roztopowe spływające z
terenów znacznie zanieczyszczonych.
1.4.3. Ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych
Jutrosin to gmina o charakterze rolniczym.
Użytki rolne na terenie gminy zajmują
75,6 % powierzchni, tj. 8692 ha. Z tego na grunty orne przypada 82,2 %, na użytki zielone
17,7 %, sady 0,1 %. Lasy i grunty leśne stanowią 14,8 % ogólnej powierzchni gminy.
W zakładach rolnych oraz gospodarstwach indywidualnych zajmujących się hodowlą
zwierząt powstają ścieki pohodowlane. W przypadku hodowli bezściółkowej jest to gnojowica.
Hodowla
ściółkowa
powoduje
powstawanie
obornika
gromadzonego
w
pryzmach
bezpośrednio na gruncie, z którego powstają odcieki. Ścieki pohodowlane poprzez
przesiąkanie lub spływ rowami przedostają się do wód pogarszając ich jakość.
W rolnictwie źródłem zanieczyszczeń są również środki chemiczne w postaci nawozów
sztucznych i środków ochrony roślin oraz rolnicze wykorzystanie ścieków.
Rozmiar tych zagrożeń zależy od fizjografii zlewni oraz sposobu jej zagospodarowania.
Ustawa Prawo wodne wprowadza zasady zlewniowego zarządzania gospodarką wodną
poprzez utworzenie dwóch regionów wodnych dla dorzecza Odry i Wisły oraz ustanowienie
dla nich administracji – regionalnych zarządów gospodarki wodnej (RZGW).
Wg. Raportu WIOŚ Poznań w okresie badawczym roku 2003 poziom zanieczyszczenia
azotanami wód w zlewni Orli był wysoki. Najwyższe stężenia średnioroczne odnotowano na
odcinku źródłowym (przekrój w km 87,1 w miejscowości Orla) - 49,97 mg NO3/l. Taka
zawartość azotanów kwalifikuje wody jako zagrożone zanieczyszczeniem związkami azotu ze
źródeł rolniczych. W dalszym biegu rzeki średnioroczne zawartości azotanów były znacznie
niższe tj. w granicach od 29,68 do 16,13 mg NO3/l – z najniższą wartością w przekroju w
Korzeńsku w km 15,3. Spośród dopływów Orli najmniej zanieczyszczone azotanami były wody
Borownicy: od 16,57 do 5,01 mg NO3/l na odcinku ujściowym. Pozostałe dopływy były
6
Operat Wodno-prawny na odprowadzanie ścieków opadowych i roztopowych do wód i do ziemi z terenu miasta i gminy
27
zanieczyszczone w podobnym stopniu i zawierały od 25,87 do 12,98 mg NO3/l – wyjątkiem
były wody Ochli, które na odcinku ujściowym zawierały 34,02 mg NO3/l.
Zgodnie z obowiązkiem wynikającym z art. 47 ust. 3 ustawy Prawo Wodne Dyrektor
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej we Wrocławiu wydał rozporządzenie z dnia
10 grudnia 2003 r.7, z mocy którego wody Orli zostały uznane za szczególnie wrażliwe na
zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, co powoduje konieczność
ograniczenia ich przedostawania się do wód na obszarze całej zlewni Orli.
W związku z tym dnia 26 kwietnia 2004 r, zostało wydane rozporządzenie w sprawie
wprowadzenia programu działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł
rolniczych. Dotyczy to obszaru całej zlewni Orli, w granicach której znajduje się gmina
Jutrosin.
Do zakresu działań gminy należy:
• identyfikacja wszystkich gospodarstw w obszarze zlewni oraz sporządzenie rejestru
tych, które spełniają jeden z trzech warunków: łączna powierzchnia użytków rolnych
przekracza 15 ha, wielkość hodowli w gospodarstwie przekracza 15 DJP, w których
stwierdza się ewidentne naruszenie przepisów ochrony środowiska, np. bezpośredni
odpływ gnojówki, gnojowicy do cieków;
• objęcie ankietyzacją ww. gospodarstw w celu zebrania danych niezbędnych do
wykonania bilansu azotu.
Program zawiera podstawowe kierunki i zakres działań oraz konieczne środki zaradcze,
umożliwiające zmniejszenie zanieczyszczenia wód spowodowanego głównie przez azotany
pochodzące z działalności rolniczej. Działania te sprowadzają się między innymi do poprawy
praktyki rolniczej, edukacji i doradztwa dla rolników, kontroli rolniczych źródeł zanieczyszczeń.
Program zawiera również harmonogram rzeczowo – finansowy planowanych działań.
Ważnym działaniem dla ochrony wód przed zanieczyszczeniami ze źródeł rolniczych
jest tworzenie stref buforowych w postaci zadarnień, zadrzewień wzdłuż cieków i rowów.
1.4.4. Budowa i modernizacja urządzeń zbiorowego zaopatrzenia w wodę
W
celu
zapewnienia
sprawnego
funkcjonowania
systemów
wodociągowych
dostarczających wodę w odpowiedniej ilości i dobrej jakości należy :
• zmodernizować stacje uzdatniania wody w Rogożewie i Szymonkach;
• wymienić sieć wodociągową w Rogożewie wykonaną z materiałów niezgodnych z
obowiązującymi normami;
• połączenie funkcjonujących wodociągów w jeden układ pierścieniowy dla
zapewnienia stałej dostawy wody.
Jutrosin. E. Bąk. Leszno 2004 r.
7
Dz.Urz. Woj. Dolnośląskiego Nr 2, poz 38
28
1.4.5. Poprawa warunków retencyjnych, racjonalne gospodarowanie zasobami,
ochrona przeciwpowodziowa
Północno – zachodnia część gminy Jutrosin to zwarte kompleksy gruntów ornych. Jest
to teren ubogi jeśli chodzi o szatę roślinną. Reszta to obniżenie dolinne Orli i jej dopływów z
podłużnym wzniesieniem (wysoczyzna morenowa falista) na południe od Jutrosina. Obszary
dolinne to mozaika łąk i lasów, przy czym tereny leśne skupiają się głównie we wschodniej
części gminy. Rozległe agrocenozy w północno – zachodniej części gminy oraz fragmenty
wysoczyznowe na południe od Jutrosina cechuje mała retencja oraz znaczne spływy
powierzchniowe; natomiast tereny dolinne charakteryzują się odmiennymi, korzystniejszymi
warunkami retencyjnymi. W okresie wiosennych roztopów oraz wskutek wzmożonych opadów
w porze letniej, rzeki wylewają lub podtapiają tereny do nich przyległe.
Działania wpływające na poprawę warunków retencyjnych raz zapobiegające powodziom to:
• Wprowadzanie zieleni w strefach wododziałowych. Problem dotyczy przede
wszystkim stref wododziałowych na terenie zwartych kompleksów gruntów ornych.
Ponieważ w przewadze są to grunty rolne chronione przed zmianą użytkowania, a
więc niemożliwe do zalesienia, wprowadzana zieleń powinna przyjąć postać
zadrzewień śródpolnych wzdłuż dróg, rowów, miedz itp.
• Zachowanie i odbudowa małych i okresowych zbiorników wodnych - głównie stawów
wiejskich i oczek wodnych, wprowadzanie obudowy biologicznej brzegów wód.
• Budowa na rzece Rdęcy zbiornika retencyjnego „Pawłowo”.
• Zalesianie nieużytków i gruntów najsłabszych (7 kompleksu), rekultywowanie
wyrobisk poeksploatacyjnych poprzez zalesienie.
Racjonalne gospodarowanie zasobami można osiągnąć poprzez edukację np.
propagowanie oszczędności wody w gospodarstwach indywidualnych poprzez retencję wód
opadowych i wykorzystanie do podlewania ogrodów itp.
1.5. Podstawy prawne
Ważniejszymi aktami prawnymi regulującymi zagadnienia gospodarki wodnej są
następujące ustawy oraz przepisy wykonawcze:
• ustawa Prawo Wodne z dnia 18 lipca 2001 (Dz.U. Nr. 115, poz. 1229, ze zm.);
• ustawa Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 ze zm.);
• ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków
(Dz.U. z 2001 r. Nr. 72, poz. 747).
• rozporządzenie Ministra Infrastruktury, w sprawie określenia przeciętnych norm
zużycia wody (Dz.U. z 2002 r. Nr.8, poz. 79);
29
• rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie warunków, jakie należy spełniać przy
wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie
szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. z 2002 r. Nr 212, poz.1799);
• rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wymagań, jakim powinny
odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności
w wodę przeznaczoną do spożycia oraz częstotliwości pobierania próbek wody,
metodyk referencyjnych analiz i sposobu oceny, czy wody odpowiadają wymaganym
warunkom (Dz.U. z 2002 r. Nr 204, poz. 1727);
• rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie kryteriów wyznaczania wód
wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz
szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na
celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz.U. z 2002 r. Nr 241,
poz.2093, Dz.U. z 2003 r. Nr 4, poz. 44);
• obwieszczenie Ministra Środowiska, w sprawie wysokości stawek kar za
przekroczenie warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz za
przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu na rok 2005 (MP z 2004 r. Nr 40,
poz. 706);
• rozporządzenie Ministra Zdrowia, w sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać
woda do picia i na potrzeby gospodarcze, woda w kąpieliskach, oraz zasad
sprawowania kontroli jakości wody przez organy Inspekcji Sanitarnej
(Dz.U. z 2000 r. Nr 82, poz. 937);
2. GOSPODARKA ODPADAMI
Plan gospodarki odpadami dla miasta i gminy Jutrosin jest elementem niniejszego
programu ochrony środowiska, stanowi jednak odrębny dokument. Poniżej przedstawiono
streszczenie PGO. Plan gospodarki gospodarki odpadami opracowano na podstawie ustawy z
dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. Nr 62, poz. 628 z późn. zm.). Plan uwzględnia
ustalenia Polityki Ekologicznej Państwa, programów i planów wyższego rzędu obejmujących
problematykę gospodarki odpadami, w tym przede wszystkim: Krajowego Planu Gospodarki
Odpadami, Planu Gospodarki Odpadami dla woj. wielkopolskiego, Planu Gospodarki
Odpadami dla Powiatu Rawickiego oraz Planu Gospodarki Odpadami dla miasta Leszna
i subregionu leszczyńskiego.
Gospodarka odpadami na terenie gminy uregulowana została postanowieniami
Uchwały Nr XIV/88/2000 Rady Miasta i Gminy Jutrosin z dnia 26 kwietnia 2000 r. w sprawie
zatwierdzenia regulaminu o zasadach utrzymania czystości i porządku na terenie Miasta
i Gminy Jutrosin.
30
PGO przedstawia i określa aktualny stan gospodarki odpadami obejmujący
charakterystykę i ilość wytwarzanych odpadów,
charakterystykę systemu zbiórki i
unieszkodliwiania odpadów, prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami,
projektowany system gospodarki odpadami, rodzaj i harmonogram realizacji przedsięwzięć,
sposoby finansowania oraz system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów.
Plan gospodarki odpadami opracowano na lata 2004-2015 obejmując wszystkie
rodzaje odpadów powstające na terenie gminy, w tym w szczególności odpady komunalne z
uwzględnieniem odpadów ulegających biodegradacji i odpadów opakowaniowych. Plan
dokonuje podziału odpadów na odpady powstające w sektorze komunalnym oraz na odpady
powstające w sektorze gospodarczym.
Aktualnie systemem zbiórki odpadów komunalnych objęci są prawie wszyscy
mieszkańcy gminy. System zbiórki odpadów zmieszanych oparty jest na powszechnie
stosowanych pojemnikach stalowych, z tworzyw sztucznych oraz workach polietylenowych.
Odpady wywożone są przez ZUK Jan Felisiak w Jutrosinie na gminne składowisko odpadów
innych niż niebezpieczne i obojętne, zlokalizowane w m. Nadstawem. Składowisko to, jako nie
spełniające wymogów stawianych nowoczesnym zakładom utylizacji odpadów, może być
eksploatowane jedynie do końca 2009 roku. Część mieszkańców gminy obsługuje ZHU EKOSKÓRTEX. Zbiórka selektywna surowców wtórnych prowadzona jest w systemie workowym.
W gminie wytwarzanych jest około 1240 Mg/rok odpadów komunalnych oraz
10 tys. Mg/rok odpadów pochodzących z sektora gospodarczego, głównie (około 80 %) z
przemysłu rolno-spożywczego (przetwórstwo mięsa). Prognoza ilości odpadów komunalnych
do 2015 roku wskazuje na kilkunastoprocentowy wzrost masy odpadów.
Mimo uregulowanej gospodarki odpadowej niewielkie ilości śmieci spotyka się w
wyrobiskach poeksploatacyjnych i innych zagłębieniach terenowych (Grąbkowo, Jutrosin).
Polityka Ekologiczna Państwa. Za cele średniookresowe do roku 2010, oprócz
regulacji prawnych, uznano:
• stworzenie podstaw dla nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi,
zapewniającego wzrost odzysku, zmniejszającego ich masę unieszkodliwianą przez
składowanie co najmniej o 30% do 2006 roku i o 75% do roku 2010 (w stosunku do
roku 2000),
• zbudowanie - w perspektywie 2010 r - krajowego systemu unieszkodliwiania
odpadów niebezpiecznych.
Województwo Wielkopolskie. Głównym celem w zakresie gospodarki odpadowej jest
zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie nowoczesnego systemu ich
wykorzystania i unieszkodliwiania. Jako cel krótkoterminowy do roku 2005 przyjęto utrzymanie
31
ilości powstających odpadów komunalnych (w 2005 roku) na poziomie 110% w stosunku do
2000 r. i recykling na poziomie 10% ogółu surowców wtórnych w masie odpadów
komunalnych oraz bezpieczne składowanie. Za zadania priorytetowe uznano:
• osiągnięcie zgodności prawnej w zakresie zarządzania gospodarką odpadami oraz
wdrożenie systemów gospodarki odpadami na wszystkich poziomach działalności
samorządowej;
• wprowadzanie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi w układzie
ponadlokalnym w tym budowa regionalnych zakładów utylizacji odpadów
(kompostownie, sortownie, obiekty termicznej utylizacji odpadów); wśród zadań
wymienia się budowę Zakładu Utylizacji i Unieszkodliwienia Odpadów Komunalnych
dla Leszna i okolicznych miejscowości.
Powiat Rawicz. Wg Programu... dla powiatu rawickiego za cele nadrzędne w zakresie
gospodarki odpadami uznano:
• unikanie powstawania odpadów;
• selektywną zbiórkę odpadów;
• odzysk odpadów ze wskazaniem na recykling materiałowy i organiczny;
• właściwe unieszkodliwianie odpadów, których nie udało się poddać odzyskowi i
recyklingowi;
• podnoszenie świadomości ekologicznej – edukacja ekologiczna.
Głównym
celem
gospodarki
odpadami
w
gminie
do
roku
2015
jest
zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie nowoczesnych
systemów ich zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania.
Gmina uznała, że główny
przystąpienie
cel
ekologiczny najlepiej zostanie zrealizowany poprzez
do regionalnego systemu gospodarki odpadami opartego na Zakładzie
Zagospodarowania Odpadów w Trzebani, gmina Osieczna. Operatorem systemu będzie
Miejski Zakład Oczyszczania w Lesznie. Funkcjonowanie systemu zapewni zakładany w
planie odzysk i recykling odpadów opakowaniowych, biodegradowalnych oraz specyficznych
strumieni odpadów. Podstawowym systemem selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych
będzie zbiórka w gniazdach wielopojemnikowych zlokalizowanych w sąsiedztwie wytwórców
odpadów. Instalacją odzysku i przygotowania do recyklingu odpadów opakowaniowych
pozyskanych przez gminę z odpadów komunalnych będzie instalacja segregacji odpadów na
terenie regionalnego Zakładu Zagospodarowania Odpadów w Trzebani. Strumienie
specyficznych odpadów, takich jak: odpady wielkogabarytowe, zielone, budowlane, czy
32
niebezpieczne wydzielone z odpadów komunalnych niezależnie od operatora zajmującego się
gromadzeniem i wywozem, będą podlegały rozdzielnemu (od innych grup odpadów)
gromadzeniu i wywozowi. Przestrzegana będzie bezwzględnie zasada nie mieszania
odpadów gromadzonych rozdzielnie, z innymi frakcjami lub grupami odpadów, w czasie
transportu, recyklingu czy unieszkodliwiania.
Miejscem unieszkodliwiania i składowania odpadów komunalnych powstających na
obszarze gminy, niezależnie od sposobu prowadzenia ich zbiórki, oraz operatora systemu
gromadzenia i wywozu odpadów komunalnych zmieszanych będzie regionalny Zakład
Zagospodarowania Odpadów w Trzebani, którego operatorem będzie MZO Leszno. Dla gmin
położonych w południowej części regionu przewiduje się uruchomienie w rejonie Rawicza
punktu przeładunku odpadów i kompostowni odpadów biodegradowalnych. System zacznie
funkcjonować od 2006 roku, a pełny proces utylizacji odpadów rozpocznie się w roku 2008.
Przystąpienie Gminy do systemu regionalnego planowane jest w latach 2009-2010.
Sprawy obowiązku utrzymania czystości i porządku w gminie reguluje ustawa z dnia
13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, (Dz.U. Nr 132, poz. 622 z
późn. zm.). Ważniejsze akty prawne regulujące sprawy gospodarki odpadowej to:
• ustawa o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U. Nr 62, poz. 628 ze zm.);
• ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
(Dz.U. Nr 63, poz. 638 ze zm.);
• ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie
depozytowej (Dz.U. Nr 63, poz. 639);
• rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu
odpadów (Dz.U. Nr 112, poz. 1206);
• rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie
sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz U. Nr 66, poz. 620);
Szczegółowy wykaz aktów prawnych dotyczących zagadnienia odpadów zawiera
stanowiący odrębne opracowanie „Plan gospodarki odpadami dla gminy Jutrosin”.
3. OCHRONA POWIETRZA
Ochrona powietrza polega na zapobieganiu powstawaniu zanieczyszczeń, ograniczaniu
lub eliminowaniu wprowadzanych do powietrza substancji zanieczyszczających w celu
zmniejszenia stężeń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymania ich na poziomie
dopuszczalnych wielkości.
33
Negatywne oddziaływanie zanieczyszczeń na zdrowie ludzi, zwierząt oraz wegetację
roślin spowodowane jest głównie przez emisję pochodzącą z procesów spalania paliw.
Spośród wielu związków emitowanych do atmosfery, największy wpływ na zanieczyszczenie
powietrza mają: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek i dwutlenek węgla, pyły i węglowodory.
Niektóre z nich, wraz z metanem i związkami CFC (chlorofluowęglowymi) powstającymi w
procesach produkcyjnych, przedostając się w wyższe warstwy atmosfery są zagrożeniem dla
zmian klimatycznych w skali globalnej.
Zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego występujące na terenie gminy można
podzielić na dwie grupy: podstawowe (SO2, NO2 i pył) powstające podczas spalania paliw dla
celów
grzewczych
i
zanieczyszczenia
emitowane
ze
źródeł
mobilnych.
Źródłem
zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego są kotłownie grzewcze opalane węglem
kamiennym. Miejscowości zgazyfikowane to: Jutrosin, Nowy Sielec, Stary Sielec, Śląskowo,
Domaradzice, Borek, Ochłoda. Gospodarstwa w miejscowościach pozbawionych gazu
sieciowego, a także część gospodarstw w miejscowościach zgazyfikowanych stosuje do
celów grzewczych węgiel kamienny. Do większych, uciążliwych źródeł emisji można zaliczyć
piekarnię GS, gdzie do celów technologicznych jako paliwo stosuje się węgiel kamienny?
Stosowanie paliwa stałego powoduje wprowadzanie do atmosfery znacznych ilości
dwutlenku siarki, tlenku węgla oraz azotu w postaci dwutlenku azotu i innych związków.
Ponadto podczas spalania paliw stałych emitowane są do atmosfery pyły. Występuje również
tzw. pylenie niezorganizowane związane z transportem i składowaniem paliw oraz odpadów
ze spalania (popiół, żużel). Poprawa stanu czystości powietrza atmosferycznego będzie
następowała w wyniku zmiany kotłowni węglowych na gazowe lub inne z zastosowaniem
paliw niskoemisyjnych. Zamieszczona
tabela przedstawia stan
wykorzystania gazu
sieciowego przez gospodarstwa domowe.
Tabela 8. Wykorzystanie gazu sieciowego przez gospodarstwa domowe
wyszczególnienie
jedn.
ogółem
miasto
wieś
szt.
1699
531
1168
szt.
700
531
169
%
41,1
100
14,5
szt.
87
72
15
%
5,1
13,6
1,3
liczba gospodarstw domowych
liczba gospodarstw domowych korzystających z gazu sieciowego
liczba gospodarstw domowych korzystających z gazu sieciowego
do ogrzewania mieszkań
Źródło: GUS – Bank Danych Regionalnych (2003), Spis Powszechny Ludności i Mieszkań (2002)
Emisja ze źródeł mobilnych - dotyczy głównie dróg o większym natężeniu ruchu oraz
większych miejsc parkingowych. W przypadku gminy Jutrosin dotyczy to głównie dróg
powiatowych, oraz centrum miasta (Rynek). Droga wojewódzka nr 36 przecina północny
fragment gminy i nie stanowi uciążliwości dla mieszkańców.
34
Polityka Ekologiczna Państwa. W perspektywie do 2010 roku głównym celem jest
poprawa stanu zanieczyszczenia powietrza oraz uzyskanie norm emisyjnych, wymaganych
przez przepisy Unii Europejskiej.
Województwo Wielkopolskie. Za cel główny uznano zapewnienie wysokiej jakości
powietrza oraz redukcję emisji gazów cieplarnianych niszczących warstwę ozonową. Zakłada
się między innymi:
• eliminowanie węgla jako paliwa w lokalnych kotłowniach i gospodarstwach
domowych i zastępowanie go innymi bardziej ekologicznymi nośnikami ciepła;
• edukację ekologiczną mieszkańców nt. korzystania z proekologicznych nośników
energii.
Powiat Rawicz. Główny cel ekologiczny w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego
to: zapewnienie wysokiej jakości powietrza, redukcja emisji pyłów i gazów cieplarnianych
niszczących warstwę ozonową. Cel ten można osiągnąć poprzez:
• ograniczenie emisji do powietrza w energetyce i przemyśle;
• ograniczenie emisji w sektorze mieszkalnictwa;
• ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych.
Główny cel przyjęty przez gminę Jutrosin to eliminowanie czynników mogących
wpływać na pogorszenie stanu czystości powietrza atmosferycznego oraz zmniejszenie
strat energii.
3.2.1. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powstających ze spalania paliw
stałych oraz zmniejszenie strat energii
Działania, które mogą doprowadzić od realizacji wytyczonego kierunku działań to przede
wszystkim:
• zmniejszanie zużycia węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych i gospodarstwach
domowych;
• dalsza rozbudowa sieci gazowej;
• promowanie nowych nośników energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych,
• edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania proekologicznych
nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych (szczególnie
tworzyw sztucznych);
• termoizolacja budynków.
35
3.2.2. Ograniczenie wpływu emisji zanieczyszczeń powodowanej przez
komunikację na warunki życia ludzi
Ruch drogowy stanowi znaczne zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi.
Zwiększające się natężenie ruchu, zły stan dróg oraz stan techniczny pojazdów przyczyniają
się do wzrostu emisji zanieczyszczeń do powietrza. Działania, które mogłyby przyczynić się
do realizacji wytyczonego kierunku to:
• budowa obejść komunikacyjnych;
• modernizacja i budowa nowych dróg;
• tworzenie ścieżek rowerowych i promowanie tego rodzaju komunikacji;
• wprowadzanie izolacyjnych pasów zieleni wzdłuż tras komunikacyjnych.
Podstawowymi
aktami
prawnymi
regulującymi
zagadnienie
ochrony
powietrza
atmosferycznego jest Prawo Ochrony Środowiska oraz wydane przepisy wykonawcze do
których należą:
• rozporządzenie Rady Ministrów, w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze
środowiska (Dz. U. 2004 Nr. 279 poz. 2758);
• rozporządzenie Ministra Środowiska, zakres i sposób przekazywania informacji
dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz.U. z 2002 r. Nr 204, poz. 1727);
• rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie marginesów tolerancji dla
dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu
(Dz. U. z 2002 r. Nr 87, poz. 796);
• rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie sposobów, metod i zakresu
dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, górnych i dolnych progów
oszacowania dla substancji o ustalonych poziomach dopuszczalnych oraz metodyk
referencyjnych modelowania jakości powietrza (Dz.U. z 2002 r. Nr 87, poz.798);
• rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wartości odniesienia dla niektórych
substancji w powietrzu (Dz.U. z 2003 r. Nr 1, poz. 12).
4. OCHRONA PRZED HAŁASEM
Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego
środowiska poprzez utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na
tym poziomie, zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on
dotrzymany.
36
Na terenie gminy nie prowadzi się działalności gospodarczej, która stwarzałaby
znaczące zagrożenie hałasem. Niektóre zakłady mogą stanowić źródła hałasu o charakterze
lokalnym. Obszarami, na których hałas może stanowić uciążliwość dla mieszkańców są tereny
przyległe do dróg o większym natężeniu ruchu. Dotyczy to zwłaszcza drogi powiatowej
nr 21403 łącząca miejscowości Płaczkowo, Bartoszewice, Jutrosin, Dubin, Szkaradowo. Ze
względu na brak aktualnych badań emisji hałasu nie jest możliwa ocena środowiska
akustycznego.
Polityka Ekologiczna Państwa. Strategicznym celem w zakresie ochrony środowiska
przed hałasem, do osiągnięcia w perspektywie do 2010 r. jest zmniejszenie skali narażenia
mieszkańców na nadmierny, ponadnormatywny poziom hałasu, przede wszystkim mający
największy zasięg przestrzenny hałas emitowany przez środki transportu. Cel taki jest zbieżny
z działaniami podejmowanymi w ramach Unii Europejskiej.
Realizując ten cel należy jednocześnie podejmować działania w celu nie dopuszczenia
do pogarszania się klimatu akustycznego na obszarach, gdzie sytuacja akustyczna jest
korzystna. Są to działania prewencyjne, wykorzystujące w szczególności metody planistyczne
(w ramach tworzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, prowadzenia
polityki lokalizacyjnej, itp.).
Województwo
Wielkopolskie.
Główny
cel
ekologiczny
to
zminimalizowanie
uciążliwego hałasu w środowisku poprzez:
• skuteczne zarządzanie ochroną przed hałasem;
• ochronę przed hałasem komunikacyjnym;
• ochronę przed hałasem przemysłowym.
Powiat Rawicz. Główny cel przyjęty przez powiat to zminimalizowanie uciążliwego
hałasu w środowisku poprzez ochronę przed hałasem komunikacyjnym oraz przemysłowym.
Głównym cel przyjęty przez gminę Jutrosin to zapewnienie jak najlepszego stanu
akustycznego
środowiska
poprzez
utrzymanie
poziomu
hałasu
poniżej
dopuszczalnego.
Głównym kierunkiem działań jest ochrona mieszkańców gminy przed uciążliwością
spowodowaną nadmiernym hałasem. Na terenie gminy Jutrosin nie prowadzi się
działalności szczególnie uciążliwej ze względu na emisję hałasu, a głównym źródłem
uciążliwości są drogi o większym natężeniu ruchu.
37
Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji założonego celu sprowadzać się będą do
budowy obejść komunikacyjnych w Jutrosinie, a także będą miały charakter zapobiegawczy
polegający na kształtowaniu rozwoju przestrzennego gminy w sposób zapewniający
utrzymanie klimatu akustycznego w granicach dopuszczalnych norm (np. wykluczenie z
zabudowy mieszkaniowej terenów przyległych do tras komunikacyjnych).
Zagadnienia prawne z zakresy ochrony przed hałasem, reguluje Prawo Ochrony
Środowiska oraz wydane do niego przepisy wykonawcze. Są to:
• rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 lipca 2004 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U. Nr 178, poz. 1841);
• rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie wartości progowych poziomów
hałasu (Dz.U. z 2002 r. Nr 8, poz. 81);
• rozporządzenie Rady Ministrów, w sprawie wysokości jednostkowych stawek kar za
przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu (Dz. U. z 2001 Nr 120, poz. 1285);
• rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie szczegółowych wymagań, jakim
powinny odpowiadać programy ochrony środowiska przed hałasem
(Dz.U. z 2002 r. Nr 179, poz. 1498).
5. PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE
Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego
stanu środowiska poprzez: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej
dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach, zmniejszanie poziomów pól
elektromagnetycznych co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.
Głównymi rodzajami źródeł sztucznych pól elektromagnetycznych występujących
w naszym otoczeniu są:
• linie elektroenergetyczne (przez teren gminy nie przebiegają linie wysokiego
napięcia);
• obiekty radiokomunikacyjne, w tym: stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje
bazowe telefonii komórkowych;
• stacje radiolokacyjne.
W gminie Jutrosin brak znaczących źródeł promieniowania elektromagnetycznego.
Stacje bazowe telefonii komórkowej znajdują się w Jutrosinie i Szkaradowie. Zasięgi
występowania pól elektromagnetycznych o wartościach wyższych od dopuszczalnych
w otoczeniu anten stacji bazowych telefonii komórkowych są zależne od mocy doprowadzonej
do tych anten i charakterystyk promieniowania tych anten. W otoczeniu typowych stacji
38
bazowych telefonii komórkowej pola elektromagnetyczne o wartościach wyższych od
dopuszczalnych występują nie dalej niż kilkadziesiąt metrów od samych anten i na wysokości
ich zainstalowania.
Polityka Ekologiczna Państwa. Najważniejsze cele polityki ekologicznej państwa to
zapewnienie uregulowań prawnych oraz stworzenie odpowiednich struktur organizacyjnych
zajmujących się monitorowaniem i badaniem pól elektromagnetycznych, przeszkolenie
personelu i zapewnienie im środków technicznych.
Województwo Wielkopolskie. Z uwagi na brak pomiarów pola elektromagnetycznego
w szerokim zakresie wskazuje się na konieczność dokładnej inwentaryzacji źródeł pól
elektromagnetycznych, a także prowadzenie w ramach monitoringu szerokopasmowych
pomiarów widma pól elektromagnetycznych.
Powiat Rawicz. Za główny cel ekologiczny uznano ograniczenie szkodliwego
oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowisko i zdrowie ludzi. Główne kierunki
działań w tym zakresie to inwentaryzacja obiektów emitujących pola elektromagnetyczne oraz
uwzględnianie
w
miejscowych
planach
zagospodarowania
przestrzennego
obiektów
emitujących pola elektromagnetyczne.
Główny cel przyjęty przez gminę Jutrosin to ochrona przed oddziaływaniem pól
elektromagnetycznych na środowisko i zdrowie ludzi.
Poziom promieniowania niejonizującego jest jednym z czynników wpływających na
jakość życia człowieka. Głównym kierunkiem działań będzie dążenie do niekonfliktowych
lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego poprzez kształtowanie rozwoju
przestrzennego gminy w sposób zapewniający ochronę przed szkodliwym oddziaływaniem pól
elekromagnetycznych na środowisko i zdrowie ludzi.
5.3. Uwarunkowania prawne
Podstawowym
aktem
prawnym
dotyczącym
między
innymi
ochrony
przed
promieniowaniem elektromagnetycznym jest Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2001 r. Nr
62, poz. 627 z późn. zm.). Prowadzenie rejestru zawierającego informacje o terenach, gdzie
stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów prowadzi wojewoda.
6. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI
Ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jakości, poprzez:
racjonalne gospodarowanie, zachowanie wartości przyrodniczych, zachowanie możliwości
39
produkcyjnego
wykorzystania,
ograniczanie
zmian
naturalnego
ukształtowania
oraz
doprowadzenie jakości gleby do wymaganych standardów, bądź utrzymanie tych standardów.
6.1. Ochrona gleb
Potencjalny wpływ na degradację gleb mogą mieć następujące czynniki: rodzaj skały
macierzystej, konfiguracja terenu, intensywne użytkowanie rolnicze, niewłaściwy dobór roślin
uprawnych, niewłaściwy sposób nawożenia. Na terenie gminy mogą mieć miejsce
następujące rodzaje degradacji gleb:
• Degradacja fizyczna spowodowana erozją wodną lub wietrzną, która dotyczy terenów
bezleśnych użytkowanych rolniczo, szczególnie na terenach o dużych spadkach.
• Degradacja geomechaniczna dotycząca terenów zabudowanych, wyrobisk
poeksploatacyjnych, składowisk odpadów komunalnych.
• Degradacja hydrologiczna polegająca na przesuszeniu lub zawodnieniu gruntów
spowodowana obniżeniem poziomu wód gruntowych, tworzeniem się rozlewisk w
sąsiedztwie cieków.
• Degradacja chemiczna polegająca na zakwaszeniu lub alkalizacji. Na terenie gminy
Jutrosin 75 % stanowią gleby o odczynie kwaśnym (12% - bardzo kwaśne, 25%
kwaśne, 38 – lekko kwaśne), a 37 % gleb wymaga wapnowania (9% - konieczne,
12% - potrzebne, 16% - wskazane).Za gleby zdegradowane uznaje się gleby silnie
zakwaszone i o bardzo niskiej zawartości przyswajalnych składników. Gleby użytków
rolnych powinny wskazywać wartość pH w granicach 5,0 – 7,0. Wartość pH poniżej
4,5 sygnalizuje niebezpieczeństwo degradacji gleby, a wartość powyżej 7,0 świadczy
o jej alkalizacji, która może powodować ujemne skutki dla gleby i roślin.
6.2. Gospodarka surowcowa
Na terenie gminy Jutrosin
kopaliny pospolite.
występują surowce podlegające prawu górniczemu oraz
Surowcem podlegającym prawu górniczemu jest gaz ziemny - złoże
„Pakosław”.
Surowcem pospolitym jest kruszywo naturalne. Od dawna prowadzona jest
eksploatacja złóż położonych na południowy-wschód od Jutrosina, w rejonie miejscowości:
Nadstawem i Zmysłowo. Udokumentowane złoże znajduje się również w rejonie Szkaradowa.
Polityka Ekologiczna Państwa. Do najważniejszych celów polityki ekologicznej
państwa w dziedzinie ochrony gleb należą:
40
• podniesienie poziomu wiedzy użytkowników gleb i gruntów w zakresie możliwości
eksploatacji gleb oraz doskonalenie struktur organizacyjnych zajmujących się
problematyką ochrony i racjonalnego użytkowania;
• promowanie rolnictwa ekologicznego;
• objęcie monitoringiem gleb rejestracji zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych
wynikających z rodzaju i intensywności eksploatacji oraz oddziaływania różnych,
negatywnych czynników oraz identyfikacja zagrożeń i rozszerzenie prac na rzecz
rekultywacji terenów zdegradowanych, w tym terenów poprzemysłowych;
• przygotowanie podstaw oraz doprowadzenie do powstania uregulowań prawnych
ustalających zasady i procedury ograniczające nadmierną eksploatację gleb oraz
określających niezbędne środki zaradcze;
• maksymalne zagospodarowanie terenów poprzemysłowych poprzez opracowanie i
wdrożenie mechanizmów sprzyjających ponownemu włączeniu tych terenów do
obiegu gospodarczego.
Województwo Wielkopolskie. Główny cel do roku 2010 to ochrona powierzchni ziemi,
w tym powierzchni biologicznie czynnej i gleb przed degradacją między innymi poprzez:
• racjonalne gospodarowanie;
• zachowanie wartości przyrodniczych;
• zachowanie możliwości produkcyjnego wykorzystania;
• ograniczanie zmian naturalnego ukształtowania;
• doprowadzenie jakości gleby do wymaganych standardów, bądź utrzymanie tych
standardów.
Powiat Rawicz. W zakresie ochrony powierzchni ziemi za główny cel ekologiczny
uznano ochronę powierzchni ziemi i gleb przed degradacją. Dla osiągnięcia tego celu
określono kierunki działań ekologicznych w stosunku do gleb użytkowanych rolniczo oraz
kopalin.
Głównym cel przyjęty przez gminę Jutrosin to ochrona powierzchni ziemi i gleb
przed degradacją.
6.4.1. Racjonalne gospodarowanie gruntami oraz ochrona przed degradacją
Obszary wysoczyznowe na terenie gminy Jutrosin to dobre gleby pozwalające na
intensywny rozwój produkcji rolniczej. Dlatego też gleby te należy chronić przed zmianą
przeznaczenia na inne cele. Skutecznym instrumentem prawnym w tym wypadku jest
planowanie przestrzenne. Powinno się dążyć do minimalizowania powierzchni gruntów
41
rolnych o wyższych klasach bonitacyjnych wyłączonych z produkcji rolnej i przeznaczonych
na inne cele oraz zagospodarowywanie gruntów o niskiej przydatności rolniczej. Dla
osiągnięcia efektów należy:
• uwzględniać w planach zagospodarowania przestrzennego ochronę gruntów rolnych
przed zmianą przeznaczenia na cele nierolnicze,
• wdrażać zasady dobrej praktyki rolniczej, poprzez organizowanie szkoleń,
rozpowszechniania publikacji itp.).
6.4.2. Ochrona złóż kopalin oraz rekultywacja terenów zdegradowanych
W rejonie miejscowości: Nadstawem i Zmysłowa oraz Szkaradowa odbywa się
eksploatacja kruszywa naturalnego, przy czym w miejscowości Nadstawem i Zmysłowie na
dużą skalę. Jest to teren silnie przekształcony wymagający bieżącej rekultywacji. Na południe
od Jutrosina
wytypowano obszar perspektywiczny kruszywa naturalnego o powierzchni
25 ha, który należy chronić przed trwałym zainwestowaniem.
W zachodniej części gminy znajduje się złoże gazu ziemnego. Przekształcenia
powierzchni ziemi związane z eksploatacją złóż gazu ziemnego są niewielkie i wiążą się z
zajęciem określonej powierzchni pod budowę urządzeń infrastruktury technicznej związanej z
wydobyciem gazu.
Zagadnienia prawne z zakresy ochrony powierzchni ziemi, regulują:
• ustawa Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 ze zm.),
• ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze
(Dz.U. Nr 27, poz. 96 ze zm.),
• ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r.
(Dz. U. Nr. 80, poz. 717 ze zm.)
• ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. z 1995 r. Nr 16, poz. 78 ze zm.),
• ustawa o rolnictwie ekologicznym (Dz.U. z 2004 r. Nr 93, poz. 898)
• rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie określenia standardów jakości gleby
(Dz. U. 2002 r. Nr 165, poz. 1359);
7. KSZTAŁTOWANIE LOKALNEGO SYSTEMU PRZYRODNICZEGO
Funkcja elementów kształtujących system przyrodniczy polega na zapewnieniu
prawidłowych warunków funkcjonowania przyrody na terenie gminy, a także w zasięgu
powiązań gminy z otoczeniem. Do elementów kształtujących system przyrodniczy gminy
zaliczono obszary leśne i inne tereny zadrzewione, ciągi dolinne cieków z kompleksami łąk i
42
zadrzewień oraz ciągi zadrzewień przydrożnych, śródpolnych i wzdłuż cieków pełniące
funkcję uzupełniających łączników ekologicznych.
Wymienione elementy tworzą system lokalnych powiązań zapewniający łączność z
Europejską Siecią Ekologiczną (EECONET) poprzez Krajową Sieć Ekologiczną. Powiązania
przyrodnicze zapobiegają dzieleniu przestrzeni na izolowane obszary, a tym samym
degradacji środowiska przyrodniczego. Podstawowe
zadanie powiązań przyrodniczych
polega między innymi na: umożliwianiu migracji organizmów żywych sprzyjającej bogactwu
gatunkowemu, roli klimatotwórczej (przewietrzanie terenu, wpływ na temperaturę i wilgotność
powietrza), zwiększonej retencyjności wód, zdolności do zasilania wód gruntowych.
Polityka Ekologiczna Państwa najogólniej zmierza do utrzymania lub przywrócenia do
właściwego stanu różnorodności biologicznej i krajobrazowej oraz zwiększenia powierzchni
obszarów chronionych do poziomu 1/3 terytorium Polski.
Zakłada wzbogacanie i racjonalne użytkowanie zasobów leśnych, wzrost lesistości
z poziomu 28,5 % (2001 r.) do ok. 30% powierzchni Polski w 2020 roku i ok. 33%
w perspektywie 2050 roku, a także zapewnienia trwałości i wielofunkcyjności lasów,
kompleksowej ochrony ekosystemów leśnych oraz wprowadzania bezpiecznych technologii
prac w lesie.
Polityka ekologiczna kraju za jeden z celów uznaje utrzymanie urozmaiconego
krajobrazu rolniczego z gospodarstwami średniej wielkości oraz zwiększenie wsparcia i rozwój
form rolnictwa stosujących metody produkcji nie naruszające równowagi przyrodniczej, przede
wszystkim rolnictwa ekologicznego i zintegrowanego oraz zapewnienie ochrony i racjonalnego
gospodarowania rónorodnością biologiczną na całym terytorium kraju, włączając w to obszary
intensywnie użytkowane gospodarczo i tereny zurbanizowane.
Duży nacisk kładzie się na podniesienie poziomu świadomości ekologicznej
społeczeństwa oraz władz szczebla lokalnego; między innymi poprzez promowanie zagadnień
różnorodności biologicznej w ramach szkoleń i kampanii informacyjnych oraz poprawę
komunikacji społecznej w zakresie zrozumienia celów i skutków ochrony różnorodności
biologicznej, propagowanie umiarkowanego użytkowania zasobów biologicznych i praktyk
oszczędnego i rozsądnego gospodarowania, tak by nie niszczyć zasobów przyrody ponad
niezbędne potrzeby, a także wskazywanie na lokalne korzyści z zachowania różnorodności
biologicznej i krajobrazowej.
Województwo Wielkopolskie za cel główny przyjęło zachowanie walorów i zasobów
przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodności i bioróżnorodności, w tym wzrost
lesistości województwa. Kierunki działań w zakresie zasobów przyrodniczych, zostały
sformułowane
dla
następujących
zagadnień:
ochrona
i
rozwój
systemu
obszarów
43
chronionych, integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym, ochrona
gatunkowa roślin i zwierząt, ochrona lasów, edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie
ochrony przyrody.
Powiat Rawicz. Uwzględniając konieczność ochrony zasobów przyrody za główny cel
ekologiczny uznano zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem
georóżnorodności i bioróżnorodności, w tym wzrost lesistości powiatu.
Dla osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych:
• ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych;
• integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym;
• ochrona gatunkowa roślin i zwierząt;
• ochrona lasów;
• edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody.
Główny cel przyjęty przez gminę Jutrosin to ochrona i wzbogacanie systemu
przyrodniczego gminy.
Postępujący rozwój gospodarczy gminy niesie ze sobą niebezpieczeństwo degradacji
elementów cennych przyrodniczo oraz zakłócenie funkcjonowania systemu powiązań
przyrodniczych. Dlatego też dla realizacji założonego celu przyjęto dwa kierunki działań:
ochrona przyrody i krajobrazu oraz utworzenie lokalnego systemu powiązań przyrodniczych.
7.2.1. Ochrona przyrody i krajobrazu
Na podstawie ustawy o ochronie przyrody i rozporządzenia nr 9/98 Wojewody
Leszczyńskiego z dnia 8 grudnia 1998 r. za pomnik przyrody uznano platan klonolistny
o obwodzie 565 cm i wysokości 18 m w Jutrosinie na boisku szkolnym. Ochroną prawną
objęto również fragmenty lasów o powierzchni 1241,07 ha ha (lasy wodochronne).
Wg Planu urządzenia lasu Nadleśnictwa
Krotoszyn na ochronę zasługują okazałe
żywotniki, dęby, wiąz w oddziałach leśnych 266f, 267a, 345b, 348h oraz obniżenia terenowe
(oddz. 266o, 347h, 350a) zaliczane do powierzchni leśnych, od lat pozbawione drzewostanu,
z roślinnością bagienną, często stanowiące miejsca lęgowe ptactwa błotnego. Część tych
powierzchni może w przyszłości podlegać naturalnej sukcesji gatunków lasotwórczych.
Najbardziej odpowiednią formą ochrony będzie utworzenie na ww. terenach użytków
ekologicznych.
7.2.2. Utworzenie lokalnego systemu powiązań przyrodniczych
Gmina Jutrosin ma dobrze rozwinięty system lokalnych powiązań, zapewniający jej
łączność z systemem krajowym. Dolina Orli pełniąca funkcję korytarza ekologicznego w skali
44
regionalnej łączy się z obszarem węzłowym o znaczeniu międzynarodowym (18M Obszar
Milicki).
Aby zapewnić prawidłowe funkcjonowanie przyrody na terenie gminy wskazane byłoby
utworzenie lokalnego systemu powiązań przyrodniczych Utworzenie lokalnego systemu
powiązań wymagać będzie realizacji następujących zadań:
• zapewnienie funkcjonowania korytarzy ekologicznych dolin: Orli, jej dopływów oraz
innych cieków i rowów poprzez utrzymanie istniejącej obudowy biologicznej brzegów
(zarośla, łąki);
• tworzenie stref buforowych (zadarnione pasy szer 2 – 5 m) w miejscach
bezpośredniego kontaktu gruntów ornych z ciekami;
• promowanie rolnictwa ekologicznego, w tym ekstensywnego użytkowania łąk;
• zachowanie, odnawianie i wprowadzanie nowych zadrzewień przydrożnych;
śródpolnych oraz wzdłuż rowów i cieków, szczególnie na rozległych obszarach
gruntów ornych;
• opracowania projektu granicy rolno – leśnej oraz zwiększenie lesistości na terenie
gminy zgodnie z tym projektem;
• zachowanie istniejących zbiorników wodnych wraz z otaczającą roślinnością.
Podstawowe
regulacje
prawne
z
zakresu
zasobów
przyrodniczych
zawierają
następujące akty prawne:
• ustawa o ochronie przyrody (Dz.U. z 2004 r, Nr. 92, poz. 880 ze zm.),
• ustawa o lasach (Dz.U. z 1991 r. Nr 101, poz. 444 ze zm.);
• ustawa Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 ze zm.);
• ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. z 1995 r. Nr 16, poz. 78);
• ustawa o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji
Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej
(Dz.U. z 2003 r. Nr 229, poz 2273);
• rozporządzenie Ministra Środowiska, w sprawie określenia rodzajów siedlisk
przyrodniczych podlegających ochronie (Dz.U. z 2001 r. Nr 92, poz. 1029);
• rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy
gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą,
częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów
(Dz.U. Nr 106, poz. 1167);
45
• rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 września 2001 r. w sprawie określenia
listy gatunków zwierząt rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową
ścisłą i częściową oraz zakazów dla danych gatunków i odstępstw od tych zakazów.
(Dz.U. Nr 130, poz. 1456);
8. EDUKACJA EKOLOGICZNA
Edukacja ekologiczna to wszelkie działania, które zmierzają do kształtowania właściwej
postawy społeczeństwa oraz przyjaznych dla środowiska nawyków.
Zobowiązania do prowadzenia edukacji ekologicznej określa ustawa Prawo ochrony
środowiska. Ustanawia ona obowiązek uwzględniania problematyki ochrony środowiska
w programach kształcenia ogólnego we wszystkich typach szkół. Obowiązek popularyzacji
ochrony środowiska adresowany jest również do wszystkich środków masowego przekazu.
Również nowa ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. wskazuje na
konieczność edukacji w zakresie ochrony przyrody.
Polityka Ekologiczna Państwa. Skuteczna realizacja celów polityki ekologicznej
państwa wymaga udziału w tym procesie wszystkich zainteresowanych podmiotów
wywierających bezpośredni lub pośredni wpływ na sposób i intensywność korzystania ze
środowiska, w tym również udziału obywateli. Podstawowe znaczenie dla szerokiego,
społecznego udziału w urzeczywistnianiu celów ekologicznych ma:
• odpowiednia edukacja ekologiczna;
• zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku oraz stworzenie
instytucjonalnego zabezpieczenia dla wyrażania przez społeczeństwo swoich opinii
i wpływania na podejmowane, istotne dla środowiska decyzje.
Województwo Wielkopolskie. Zakłada się konieczność poszerzania sposobów
aktywizacji społeczeństwa oraz szkolenia coraz to innych grup zawodowych społecznych, a
w szczególności: pracowników administracji, samorządów mieszkańców, nauczycieli szkół
wszystkich szczebli, członków organizacji pozarządowych, dziennikarzy, dyrekcji i kadry
zakładów produkcyjnych. Podstawą skuteczności działań edukacyjnych jest rzetelne
informowanie społeczeństwa nt. stanu środowiska np. poprzez wydawanie ogólnodostępnych
raportów o stanie środowiska. Istotne jest także komunikowanie się ze społeczeństwem przy
podejmowaniu decyzji o działaniach inwestycyjnych.
Powiat Rawicz. Uznając, że podstawowe znaczenie dla szerokiego, społecznego
udziału w realizacji celów ekologicznych ma odpowiednia edukacja ekologiczna oraz
zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku, a także stworzenie
instytucjonalnego zabezpieczenia dla wyrażania przez społeczeństwo swoich opinii
46
i wpływania na podejmowane, istotne dla środowiska decyzje, za główny cel uznano
podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa.
Główny cel
przyjęty przez gminę Jutrosin to zwiększenie świadomości
ekologicznej mieszkańców gminy.
Problematykę ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju należy uwzględniać
w programach kształcenia ogólnego dla wszystkich typów szkół, w programach kursów.
Również środki masowego przekazu są obowiązane kształtować pozytywny stosunek
społeczeństwa do ochrony środowiska oraz popularyzować zasady tej ochrony w publikacjach
i audycjach. Zgodnie z Polityką Ekologiczną Państwa skuteczna realizacja jej celów wymaga
udziału w tym procesie społeczeństwa. Podstawowe znaczenie dla szerokiego udziału
społeczeństwa
ma
odpowiednia
edukacja
ekologiczna
oraz
dostęp
do
informacji
o środowisku. Zadaniem samorządu gminnego jest wspieranie oraz inicjowanie działań
edukacyjnych. Główne kierunki działań przyjęte przez gminę to:
• tworzenie warunków dla wychowania ekologicznego społeczeństwa (obejmowanie
ochroną prawną cenych fragmentów przyrody, ścieżki dydaktyczne, popularyzacja
walorów krajobrazowych gminy: foldery, broszury informacyjne, łączenie
organizowanych imprez z promowaniem wiedzy ekologicznej np. konkursy,
promowanie ekologicznych metod gospodarowania);
• powszechny dostęp do informacji o środowisku ze szczególnym wskazywaniem
pozytywnych zmian.
Głównymi aktami prawnymi regulującymi zagadnienia edukacji ekologicznej są:
• ustawa Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 627 z zm.),
• ustawa o ochronie przyrody (Dz.U. z 2004 r. Nr 92, poz 880).
9. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA
9.1. Zasady i organizacja zarządzania
Zarządzanie
Programem
powinno
odbywać
się
z
uwzględnieniem
zasad
zrównoważonego rozwoju, w oparciu o instrumenty zarządzania, zgodne z kompetencjami
i obowiązkami podmiotów zarządzających. W gminie zarządzanie środowiskiem prowadzone
jest przez samorząd gminy oraz przez instytucje im podporządkowane. Cele ochrony przyrody
są realizowane przez uwzględnianie wymagań ochrony w programach ochrony środowiska
47
przyjmowanych
przez
organy
jednostek
samorządu
terytorialnego,
planach
zagospodarowania przestrzennego, studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gmin.
Z ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wynikają kompetencje gminy
w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej na swoim terenie.
Z ustawy Prawo ochrony środowiska wynikają kompetencje burmistrza, dotyczące zadań
związanych ze zwykłym korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne. Zgodnie z ustawą
właściwość burmistrza sprowadza się do spraw:
• przyjmowanie wyników pomiarów wielkości emisji z instalacji;
• wydawania decyzji, nakładającej na prowadzącego instalację lub użytkownika
urządzenia obowiązek prowadzenia w określonym czasie pomiarów wielkości emisji;
• przyjmowania zgłoszeń instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, mogącej
negatywnie oddziaływać na środowisko;
• wydawania decyzji określającej wymagania w zakresie ochrony środowiska
dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia;
• nakładanie obowiązku wykonania przez osobę fizyczną czynności zmierzających do
ograniczenia negatywnego oddziaływania instalacji lub urządzenia na środowisko;
• wstrzymywanie eksploatacji instalacji;
• przyjmowanie informacji o wystąpieniu poważnej awarii;
• współdziałanie przy tworzeniu planu operacyjno – ratowniczego;
• wydawanie zezwoleń na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę
i odprowadzanie ścieków.
Z ustawy o ochronie przyrody wynikają następujące kompetencje organów gminy:
• powoływanie w drodze uchwały obszarów chronionego krajobrazu, pomników
przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, zespołów przyrodniczo - krajobrazowych
oraz użytków ekologicznych;
• rada gminy może uznać za park gminny teren położony poza obrębem miast i wsi o
zwartej zabudowie, pokryty drzewostanem i nieobjęty ochroną na podstawie ustawy z
dnia z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2003 r.
Nr 162, poz. 1568), jeżeli stanowi własność gminy, a jeżeli stanowi własność innego
podmiotu - za zgodą właściciela,
• burmistrz na wniosek posiadacza nieruchomości (poza nieruchomościami wpisanymi
do rejestru zabytków wydaje zezwolenie na usunięcie drzew lub krzewów.
48
Zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące utrzymania czystości
i porządku określa ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Utrzymanie
czystości i porządku w gminach należy do zadań własnych gminy. Do zadań gminy należy
m.in. zapewnienie czystości i porządku na swoim terenie oraz tworzenie warunków
niezbędnych do ich utrzymania. Zadania te gmina powinna realizować na podstawie planu
gospodarki odpadami.
Głównym wykonawcą programu jest burmistrz. Współdziała on z organami
administracji samorządowej i rządowej oraz podległymi im służbami. Samorząd gminny
dysponuje następującymi instrumentami prawnymi:
• uchwala plan zagospodarowania przestrzennego jako prawo miejscowe;
• realizuje gospodarkę wodno - ściekową i gospodarkę i odpadami;
• prowadzi gospodarkę zielenią.
Źródła finansowania zadań programu to dochody budżetowe gminy, obligacje
komunalne, pożyczki i kredyty oraz inne fundusze.
Instrumenty kontroli i monitoringu znajdują się w dyspozycji administracji specjalnych,
które kontrolują respektowanie prawa, prowadzą monitoring sanitarny stanu środowiska
(Państwowa Inspekcja Sanitarna, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska), monitoring
wód (za wyjątkiem oceny jakości wód) - Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej, administrują
sektorami gospodarczymi ochrony środowiska (Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych).
Bezpośrednim odbiorcą programu będzie społeczność lokalna gminy Jutrosin.
9.2. Kontrola realizacji programu
W procesie wdrażania Programu ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz
ocena stopnia realizacji zadań w nim wyznaczonych z punktu widzenia osiągnięcia
założonych celów. Z tego względu ważne jest wyznaczenie systemu monitorowania, na
podstawie którego będzie możliwe dokonanie oceny procesu wdrażania, jak i również będą
mogły być dokonane ewentualne modyfikacje Programu. Monitoring powinien być
sprawowany w następujących zakresach: monitoring środowiska, monitoring programu.
Monitoring środowiska to źródło informacji o efektach wszystkich działań na rzecz
ochrony środowiska, czyli podstawa do oceny całej polityki ochrony środowiska.
Monitoring programu to ocena zaplanowanych zamierzeń. Burmistrz co dwa lata
sporządza raport z wykonania programu i przedstawia go radzie gminy. Podstawą oceny
realizacji programu będą zauważalne efekty odniesione do założonych celów. Zamieszczona
tabela
zawiera
usystematyzowany
wykaz
celów
ekologicznych,
kierunków
działań
warunkujących osiągnięcie założonych celów oraz planowane efekty ekologiczne.
49
Tabela 9. Kierunki działań oraz oczekiwane efekty ekologiczne
Cel główny:
•
kierunki działań
Efekty ekologiczne
Zabezpieczenie zasobów wód powierzchniowych
i podziemnych w odpowiedniej ilości i dobrej
jakości:
•
efekty rzeczowe wybudowanych
urządzeń (oczyszczalnia, sieć
kanalizacyjna - % mieszkańców
korzystających z kanalizacji, płyty
gnojowe),
•
poprawa stanu czystości wód
powierzchniowych i podziemnych,
•
budowa systemów kanalizacyjnych,
•
ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych
(strefy buforowe na granicy wód i gruntów
ornych),
•
poprawa warunków retencyjnych, racjonalne
gospodarowanie zasobami wodnymi, ochrona
przeciwpowodziowa (ochrona drobnych
zbiorników wodnych oraz ich podbudowa
biologiczna, ochrona istniejącej oraz
wprowadzanie nowej zieleni),
•
ograniczenie zużycia wody przede
wszystkim w przemyśle i rolnictwie oraz
ograniczenie strat związanych z jej
rozprowadzaniem,
•
lepsze warunki rozwoju fauny i flory
zwłaszcza wodnej,
modernizacja urządzeń zbiorowego
zaopatrzenia w wodę.
•
zwiększenie atrakcyjności gminy.
Zminimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów
oraz wdrożenie nowoczesnych systemów ich
zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania:
• zorganizowany sposób gromadzenia i wywozu
odpadów,
•
zmniejszenie ilości wytwarzanych
odpadów,
•
zmniejszenie ilości odpadów trafiających
na składowiska (selekcja)
•
•
poprawa estetyki gminy.
•
zwiększenie liczby mieszkańców
korzystających z gazu sieciowego,
•
zwiększenie liczby mieszkańców
korzystających z odnawialnych źródeł
energii,
•
zwiększenie długości dróg o
utwardzonej nawierzchni (skrócenie
czasu przejazdu- zmniejszenie emisji
spalin),
•
utrzymanie stanu czystości powietrza
atmosferycznego na dotychczasowym
poziomie lub poniżej dopuszczalnych
norm.
•
utrzymanie poziomu hałasu na
dotychczasowym poziomie lub poniżej
poziomu dopuszczalnego,
•
brak obiektów będących źródłem
nadmiernego hałasu w sąsiedztwie
zabudowy mieszkaniowej oraz innych
obiektów związanych z pobytem ludzi.
•
brak źródeł promieniowania
elektromagnetycznego o lokalizacji
niezgodnej z wymogami ochrony
środowiska.
•
rekultywacja gminnego składowiska odpadów.
Eliminowanie czynników mogących wpływać na
pogorszenie stanu czystości powietrza
atmosferycznego oraz zmniejszenie strat energii
cieplnej:
•
ograniczenie emisji zanieczyszczeń
powstających ze spalania paliw stałych,
modernizacja kotłowni opalanych węglem,
•
ograniczenie wpływu emisji zanieczyszczeń
powodowanej przez komunikację na warunki
życia ludzi.
Zapewnienie jak najlepszego stanu
akustycznego środowiska:
•
ochrona mieszkańców gminy przed
uciążliwością spowodowana nadmiernym
hałasem.
Ochrona przed oddziaływaniem pól
elektromagnetycznych na środowisko i zdrowie
ludzi:
•
dążenie do niekonfliktowych lokalizacji źródeł
promieniowania elektromagnetycznego.
50
Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed
degradacją:
•
zachowanie dotychczasowej
powierzchni gruntów rolnych wysokich
klas bonitacyjnych,
•
racjonalne gospodarowanie gruntami oraz
ochrona przed degradacją,
•
utrzymanie plonów na dotychczasowym
poziomie lub ich zwiększenie,
•
ochrona złóż kopalin oraz rekultywacja terenów
zdegradowanych.
•
nowe nasadzenia śródpolne,
•
zwiększenie lesistości,
•
likwidacja wyrobisk poeksploatacyjnych.
•
zachowanie istniejących oraz objęcie
ochroną prawną nowych
najcenniejszych elementów
przyrodniczych,
•
zwiększenie lesistości gminy,
•
utrzymanie lokalnych korytarzy
ekologicznych,
•
nowe ciągi zadrzewień.
•
wzrost zainteresowania społeczeństwa
edukacja ekologiczną,
•
poprawa stanu środowiska w zakresie
wszystkich ww zagadnień.
Ochrona i wzbogacanie systemu przyrodniczego
gminy:
•
ochrona przyrody i krajobrazu,
•
utworzenie lokalnego systemu powiązań
przyrodniczych i usankcjonowanie prawne
poprzez zapis w miejscowym planie
zagospodarowania przestrzennego.
Zwiększenie świadomości ekologicznej
mieszkańców gminy:
•
•
tworzenie warunków dla wychowania
ekologicznego społeczeństwa (obejmowanie
ochroną prawną cenych fragmentów przyrody,
ścieżki dydaktyczne, popularyzacja walorów
krajobrazowych gminy: foldery, broszury
informacyjne, łączenie organizowanych imprez z
promowaniem wiedzy ekologicznej promowanie
ekologicznych metod gospodarowania,
powszechny dostęp do informacji o środowisku
ze szczególnym wskazywaniem pozytywnych
zmian.
51
10. ZADANIA INWESTYCYJNE NA LATA 2004 – 2007
Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2015
Wykaz i harmonogram realizacji przedsięwzięć dla gminy Jutrosin sporządzono dla
zadań własnych gminy oraz dla zadań koordynowanych z uwzględnieniem kondycji
finansowej gminy. Spis zadań został podporządkowany głównym celom ekologicznym i
przypisanym im kierunkom działań. Uwzględniono również wszystkie zadania dotyczące
ochrony środowiska zawarte w Planie Rozwoju Lokalnego Gminy Jutrosin oraz w Wieloletnim
Programie Inwestycyjnym.
Plan Rozwoju Lokalnego w zakresie przedmiotowym obejmuje zadania finansowane w
całości lub części z budżetu gminy oraz zadania innych jednostek samorządu terytorialnego
realizowane na terenie gminy. Natomiast jego zakres czasowy dotyczy zadań inwestycyjnych
planowanych do realizacji na lata 2004-2006 oraz tych, których rozpoczęcie lub zakończenie
planowane jest na lata 2007-2013.
Plan porządkuje procesy inwestycyjne w Jutrosin, optymalizuje zakres rzeczowy potrzeb
inwestycyjnych w stosunku do możliwości finansowych, wskazuje planowane źródła
finansowania inwestycji oraz ułatwia komunikację społeczną władz gminy ze społecznością
lokalną uczestniczącą w planowaniu rozwoju gminy.
Wśród zadań inwestycyjnych prowadzących do poprawy sytuacji w gminie wymienia się
zadania wpływające na poprawę stanu środowiska naturalnego. Zadania te zostały
uwzględnione w niniejszym Programie.
Gmina
Jutrosin
dysponuje
Wieloletnim
Programem
inwestycyjnym.
Zadania
inwestycyjne ujęte w WPI i dotyczące ochrony środowiska zostały uwzględnione w niniejszym
opracowaniu.
Spis zadań na lata 2004 – 2007 zawiera tabela 10, spis zadań na lata 2008 – 2025
tabela nr 11, a harmonogram realizacji z podziałem na ww. okresy - tabela 12
52
Tabela 10. Spis zadań inwestycyjnych na lata 2004 – 2007
Kierunki działań
Zadanie
Jednostka
koordynująca
Źródła finansowania
Koszty
PLN
Ogółem
Budżet
gminy
5 104 065
1 276 016
3 250 000
812 500
ZABEZPIECZENIE ZASOBÓW WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH W ODPOWIEDNIEJ ILOŚCI I DOBREJ JAKOŚCI
Budowa systemów kanalizacji
i oczyszczania ścieków
komunalnych
Budowa sieci kanalizacji
deszczowej
Budowa i modernizacja
systemów wodociągowych
Poprawa warunków
retencyjnych, ochrona
przeciwpowodziowa
Ograniczenie odpływu azotu
ze źródeł rolniczych
budowa kanalizacji sanitarnej dla miasta
Jutrosin
budowa kanalizacji sanitarnej Szymonki,
Dubin
budowa kanalizacji sanitarnej Nowy Sielec,
Stary Sielec, Śląskowo, Domaradzice projekt
budowa sieci kanalizacji deszczowej w
Jutrosinie (ul. Klonowa, Lipowa, Bukowa,
Kasztanowa, Polna, Sienkiewicza,
Mickiewicza, Wrocławska) - projekt
budowa kanalizacji deszczowej w Zmysłowie
modernizacja stacji uzdatniania wody
w Rogożewie i Szymonkach - projekt
wymiana sieci wodociągowej w Rogożewie projekt
odmulenie zbiorników retencyjnych:
Szkaradowo, Jeziora, Ostoje, Janowo
(Ostoje, Janowo – wykonane)
wdrożenie Programu działań mających na
celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł
rolniczych dla obszaru szczególnie
narażonego (zadanie koordynowane)
Gmina Jutrosin
Gmina Jutrosin
budżet gminy, budżet
państwa, środki UE
Gmina Jutrosin
budżet gminy
100 000
100 000
Gmina Jutrosin
budżet gminy
30 000
30 000
Gmina Jutrosin
budżet gminy
57 000
14 250
Gmina Jutrosin
budżet gminy
100 000
100 000
Gmina Jutrosin
budżet gminy
50 000
50 000
WZMiUW Poznań
budżet gminy, Urząd
Marszałkowski
100 000
50 000
750 000
-
Gmina Jutrosin
KCDRRiOW O/P-ń,
RCDRRiOW W-w,
WODR P-ń, OSCH-R
P-ń, WIOŚ P-ń, WSSE
P-ń, PSSE Gostyń,
organy samorządowe
woj. i pow., organizacje
rolnicze,rolnicy i inne
Razem
budżet państwa,
budżety samorządów
różnych szczebli
rolnicy i podmioty
gospodarcze zajmujące
się rolnictwem
9 541 065
2 432 766
53
cd. Tab. 10
ZMINIMALIZOWANIE ILOŚCI WYTWARZANYCH ODPADÓW ORAZ WDROŻENIE NOWOCZESNYCH SYSTEMÓW ICH ZBIÓRKI, ODZYSKU
I UNIESZKODLIWIANIA
Zorganizowany system
gromadzenia i wywozu odpadów
Likwidacja odpadów
zawierających azbest
objęcie wszystkich mieszkańców
Gmina Jutrosin
zorganizowanym systemem zbiórki odpadów
budżet gminy
116 000
40 000
realizacja decyzji nr OS.7643/01/93
Starosty Rawickiego
Gmina Jutrosin
budżet gminy
100 000
100 000
identyfikacja źródeł odpadów zawierających
azbest i opracowanie planu usuwania
azbestu
Starostwo Powiatowe
budżet gminy,
PFOŚiGW, GFOŚiGW
7 000
2 000
223 000
142 000
Razem
ELIMINOWANIE CZYNNIKÓW MOGĄCYCH WPŁYWAĆ NA POGORSZENIE STANU CZYSTOŚCI POWIETRZA ORAZ ZMNIEJSZENIE STRAT ENERGII,
ZAPEWNIENIE JAK NAJLEPSZEGO STANU AKUSTYCZNEGO ŚRODOWISKA
wymiana systemu ogrzewania z węglowego
na gazowe w Domu Kultury, Zespole Szkół
Ogólnokształcących i Zawodowych w
Jutrosinie oraz w Urzędzie Miasta i Gminy
w Jutrosinie
Gmina Jutrosin
budowa drogi w Grąbkowie (zrealizowano)
Gmina Jutrosin
Ograniczenie wpływu emisji
zanieczyszczeń powodowanej
przez komunikację na warunki
życia ludzi.
budowa drogi w Zaborowie oraz
Dubin-Zaborowo
Gmina Jutrosin
budowa drogi do oczyszczalni ścieków
w Nowym Sielcu
Gmina Jutrosin
Ochrona przed hałasem
komunikacyjnym
budowa drogi Nadstawem – Bielawy projekt
Gmina Jutrosin
budowa drogi osiedlowej w Jutrosinie
Gmina Jutrosin
Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń powstających
ze spalania paliw stałych
budżet gminy,
WFOŚiGW
67 500
33 750
737 023
368 512
1 800 000
270 000
726 000
181 500
budżet gminy
30 000
30 000
30 000
30 000
3 390 523
913 762
20 000
5 000
20 000
5 000
Razem
OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI I GLEB PRZED DEGRADACJĄ
racjonalne gospodarowanie
gruntami oraz ochrona przed
degradacją
wdrażanie zasad dobrej praktyki rolniczej
oraz promowanie rolnictwa ekologicznego
(szkolenia, publikacje)
Gmina Jutrosin
Razem
budżet gminy,
inne środki
54
cd. Tab. 10
OCHRONA I WZBOGACANIE SYSTEMU PRZYRODNICZEGO GMINY
Ochrona przyrody i krajobrazu
opracowanie waloryzacji przyrodniczej
gminy
Gmina Jutrosin
budżet gminy,
WFOŚiGW, inne środki
20 000
5 000
20 000
5 000
Gmina Jutrosin
budżet gminy,
fundusze ochrony
środowiska i gospodarki
wodnej, inne środki
20 000
6 000
Powszechny dostęp do informacji
o środowisku ze szczególnym
wskazywaniem pozytywnych
zmian
rozpowszechnianie danych o środowisku w
gminie poprzez publikacje w prasie lokalnej,
Gmina Jutrosin
współpracę ze szkołami oraz różnymi
organizacjami działającymi na terenie gminy
budżet gminy,
fundusze ochrony
środowiska i gospodarki
wodnej, inne środki
15 000
5 000
Zarządzanie programem
kontrola i ocena wdrażania POS i PGO
budżet gminy
8 000
8 000
43 000
19 000
13 237 588
3 517 528
Razem
ZWIĘKSZENIE ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ MIESZKAŃCÓW GMINY
promocja POS i PGO - łączenie
Tworzenie warunków dla edukacji organizowanych imprez z promowaniem
ekologicznej mieszkańców gminy wiedzy ekologicznej (konkursy o tematyce
ekologicznej)
Gmina Jutrosin
Razem
OGÓŁEM
55
Tabela 11. Spis zadań inwestycyjnych na lata 2008 – 2015
Kierunki działań
Zadanie
Jednostka
koordynująca
Źródła finansowania
Koszty
PLN
Ogółem
Budżet
gminy
ZABEZPIECZENIE ZASOBÓW WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH W ODPOWIEDNIEJ ILOŚCI I DOBREJ JAKOŚCI
budowa kanalizacji sanitarnej Nowy Sielec,
Stary Sielec, Śląskowo, Domaradzice
budowa sieci kanalizacji sanitarnej Ostoje,
Budowa systemów
Szkaradowo, Bartoszewice, Rogożewo,
kanalizacyjnych i oczyszczania
Grąbkowo, Płaczkowo
ścieków komunalnych
budowa oczyszczalni przyzagrodowych w
miejscowosciach:, Janowo, Bielawy,
Pawłowo, Pawłowo – Piskornia, Jeziora
Zmysłowo, Zaborowo, Nadstawem,
budowa sieci kanalizacji deszczowej w
Budowa sieci kanalizacji
Jutrosinie (ul. Klonowa, Lipowa, Bukowa,
deszczowej
Kasztanowa, Polna, Sienkiewicza,
Mickiewicza, Wrocławska)
modernizacja stacji uzdatniania wody w
Budowa i modernizacja systemów Rogożewie i Szymonkach
wodociągowych
wymiana sieci wodociągowej w Rogożewie
Poprawa warunków
retencyjnych, ochrona
przeciwpowodziowa
Ograniczenie odpływu azotu
ze źródeł rolniczych
Gmina Jutrosin
5 270 500
1 242 625
Gmina Jutrosin
14 137 500
3 534 375
Gmina Jutrosin
588 000
147 000
Gmina Jutrosin
104 890
24 973
450 000
112 500
1 085 000
271 250
60 000
30 000
18 000 000
560 000
1 500 000
-
41 195 890
5 922 723
Gmina Jutrosin
Gmina Jutrosin
odmulenie zbiorników retencyjnych:
Szkaradowo, Jeziora,
WZMiUW Poznań
budowa zbiornika retencyjnego Pawłowo
WZMiUW Poznań
wdrażanie Programu działań mających na
celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł
rolniczych, dla obszaru szczególnie
narażonego – kontynuacja (zadanie
koordynowane)
Gmina Jutrosin
KCDRRiOW O/P-ń,
RCDRRiOW W-w,
WODR P-ń, OSCH-R
P-ń, WIOŚ P-ń, WSSE
P-ń, PSSE Gostyń,
organy samorządowe
woj. i pow., organizacje
rolnicze, rolnicy i inne
Razem
budżet gminy, Urząd
Marszałkowski
budżet państwa, budżet
województwa, budżet
powiatu, budżet gminy
budżet państwa,
budżety samorządów
różnych szczebli
rolnicy i podmioty
gospodarcze zajmujące
się rolnictwem
56
ZMINIMALIZOWANIE ILOŚCI WYTWARZANYCH ODPADÓW ORAZ WDROŻENIE NOWOCZESNYCH SYSTEMÓW ICH ZBIÓRKI, ODZYSKU
I UNIESZKODLIWIANIA
Zorganizowany system
gromadzenia i wywozu odpadów
przystąpienie do regionalnego systemu
gospodarki odpadami opartego na Zakładzie
Zagospodarowania Odpadów w Trzebani
Gmina Jutrosin
(udział gminy w kosztach inwestycyjnych
ZZO Trzebania)
budżet gminy
175 000
175 000
objęcie wszystkich mieszkańców
zorganizowanym systemem zbiórki odpadów
Gmina Jutrosin
(pojemniki do zbiórki odpadów zmieszanych
i zbiórki odpadów selektywnych
budżet gminy, operator
systemu gosp. odpadami
157 000
130 000
rekultywacja składowiska odpadów
w m. Nadstawem
budżety gminy Jutrosin,
WFOŚiGW
460 000
190 000
792 000
495 000
Gmina Jutrosin
Razem
ELIMINOWANIE CZYNNIKÓW MOGĄCYCH WPŁYWAĆ NA POGORSZENIE STANU CZYSTOŚCI POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO ORAZ ZMNIEJSZENIE
STRAT ENERGII, ZAPEWNIENIE JAK NAJLEPSZEGO STANU AKUSTYCZNEGO ŚRODOWISKA
Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń powstających
ze spalania paliw stałych
Ograniczenie wpływu emisji
zanieczyszczeń na warunki życia
ludzi powodowanej przez
komunikację
wymiana systemu ogrzewania z węglowego
na gazowe w Domu Kultury, Zespole Szkół
Ogólnokształcących i Zawodowych w
Jutrosinie oraz w Urzędzie Miasta i Gminy
w Jutrosinie
Gmina Jutrosin
budowa drogi Pawłowo – Rogożewo
Gmina Jutrosin
budowa drogi Nadstawem - Bielawy
Gmina Jutrosin
modernizacja drogi w Dubinie
Gmina Jutrosin
przebudowa mostu w Pawłowie
Gmina Jutrosin
Gmina Jutrosin
budowa obejścia komunikacyjnego w
Jutrosinie (oczekiwany termin rozpoczęcia
2015 r.)
Starostwo Powiatowe
budowa ścieżki rowerowej Jutrosin - Dubin
Gmina Jutrosin
Razem
budżet gminy,
WFOŚiGW
Starostwo Powiatowe,
ZPORR, Gmina
Pakosław
budżet gminy, inne środki
202 500
101 250
2 163 299
540 825
1 400 000
210 000
464 640
116 160
500 000
125 000
1 500 000
352 500
1 000 000
200 000
700 000
350 000
7 930 439
1 995 735
57
CHRONA POWIERZCHNI ZIEMI I GLEB PRZED DEGRADACJĄ
Racjonalne gospodarowanie
gruntami oraz ochrona przed
degradacją
wdrażanie zasad dobrej praktyki rolniczej
(szkolenia, publikacje), promowanie
rolnictwa ekologicznego
Gmina Jutrosin
budżet gminy, środki UE
Razem
40 000
10 000
40 000
10 000
OCHRONA I WZBOGACANIE SYSTEMU PRZYRODNICZEGO GMINY
Ochrona przyrody i krajobrazu
Utworzenie lokalnego systemu
powiązań przyrodniczych
i usankcjonowanie prawne
poprzez zapis w miejscowych
planach z.p.
objęcie ochroną prawną najcenniejszych
elementów szaty roślinnej zgodnie
z waloryzacja przyrodniczą
Gmina Jutrosin
województwa
10 000
5 000
opracowanie projektu granicy rolno - leśnej
Gmina Jutrosin
budżet gminy,
WFOŚiGW, inne środki
35 000
7 500
zwiększanie lesistości zgodnie z projektem
granicy rolno - leśnej
Gmina Jutrosin
Starostwo Powiatowe
budżet gminy, starostwa,
inne środki
bd
bd
45 000
12 500
80 000
20 000
80 000
30 000
60 000
20 000
14 000
14 000
234 000
84 000
50 237 329
8 519 958
Razem
ZWIĘKSZENIE ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ MIESZKAŃCÓW GMINY
promocja POS i PGO - łączenie
organizowanych imprez z promowaniem
Gmina Jutrosin
wiedzy ekologicznej (konkursy o tematyce
Tworzenie warunków dla edukacji ekologicznej)
ekologicznej mieszkańców gminy popularyzacja walorów przyrodniczo –
krajobrazowych gminy (tworzenie ścieżek
Gmina Jutrosin
dydaktycznych, foldery, broszury
informacyjne)
Powszechny dostęp do informacji rozpowszechnianie danych o środowisku w
o środowisku ze szczególnym
gminie poprzez publikacje w prasie lokalnej,
Gmina Jutrosin
wskazywaniem pozytywnych
współpracę ze szkołami oraz różnymi
zmian
organizacjami działającymi na terenie gminy
budżet gminy, fundusze
ochrony środowiska
i gospodarki wodnej,
inne środki
Zarządzanie programem
budżet gminy
Gmina Jutrosin
Razem
OGÓŁEM
ochrony środowiska
inne środki
ochrony środowiska
inne środki
58
Tabela 12. Harmonogram realizacji zadań
KOSZTY ZADAŃ
w podziale na okresy realizacji
ZADANIA
ogółem
budowa kanalizacji sanitarnej dla miasta Jutrosin
budowa kanalizacji sanitarnej Szymonki, Dubin
budowa kanalizacji sanitarnej Nowy Sielec, Stary Sielec,
Śląskowo, Domaradzice
budowa sieci kanalizacji sanitarnej Ostoje, Szkaradowo,
Bartoszewice, Rogożewo, Grąbkowo, Płaczkowo
budowa oczyszczalni przyzagrodowych w miejscowościach:
Bielawy, Janowo, Zmysłowo, Zaborowo, Nadstawem,
Pawłowo, Pawłowo – Piskornia, Jeziora,
budowa sieci kanalizacji deszczowej w Jutrosinie
(ul. Klonowa, Lipowa, Bukowa, Kasztanowa, Polna,
Sienkiewicza, Mickiewicza, Wrocławska)
budowa kanalizacji deszczowej w Zmysłowie
modernizacja stacji uzdatniania wody w Rogożewie
i Szymonkach
wymiana sieci wodociągowej w Rogożewie
odmulenie zbiorników retencyjnych: Ostoje, Szkaradowo,
Jeziora, Janowo
budowa zbiornika retencyjnego Pawłowo
wdrażanie Programu działań mających na celu ograniczenie
odpływu azotu ze źródeł rolniczych
objęcie wszystkich mieszkańców zorganizowanym
systemem zbiórki odpadów
likwidacja odpadów zawierających azbest
realizacja decyzji nr OS.7643/01/93 Starosty Rawickiego
oraz rekultywacja składowiska w m. Nadstawem
przystąpienie do regionalnego systemu gospodarki
odpadami ZZO Trzebania
wymiana systemu ogrzewania z węglowego na gazowe
w Domu Kultury, Zespole Szkół Ogólnokształcących
i Zawodowych w Jutrosinie oraz w Urzędzie Miasta i Gminy
w Jutrosinie
budżet gminy
2004 - 2007
5 104 065
3 250 000
1 276 016
812 500
ogółem
5 104 065
3 250 000
5 370 500
1 342 625
100 000
14 137 500
2008 - 2015
budżet gminy
1 276 016
812 500
budżet gminy
5 270 500
1 242 625
3 534 375
14 137 500
3 534 375
588 000
147 000
588 000
147 000
134 890
54 973
30 000
30 000
104 890
24 973
57 000
14 250
57 000
14 250
550 000
212 500
100 000
100 000
450 000
112 500
1 385 000
571 250
50 000
50 000
1 085 000
271 250
160 000
80 000
100 000
50 000
60 000
30 000
18 000 000
560 000
18 000 000
560 000
2 250 000
100 000
ogółem
750 000
-
1 500 000
-
157 000
130 000
460 000
190 000
175 000
175 000
202 500
101 250
273 000
170 000
116 000
40 000
7 000
2 000
7 000
2 000
560 000
290 000
100 000
100 000
175 000
175 000
270 000
135 000
67 500
33 750
59
budowa drogi w Grąbkowie
budowa drogi w Zaborowie oraz Dubin-Zaborowo
budowa drogi do oczyszczalni ścieków w Nowym Sielcu
budowa drogi Pawłowo – Rogożewo
budowa drogi Nadstawem - Bielawy
modernizacja drogi w Dubinie
przebudowa mostu w Pawłowie
budowa obejścia komunikacyjnego w Jutrosinie
(oczekiwany termin rozpoczęcia 2015 r.)
budowa ścieżki rowerowej Jutrosin - Dubin
wdrażanie zasad dobrej praktyki rolniczej (szkolenia,
publikacje), promowanie rolnictwa ekologicznego
opracowanie waloryzacji przyrodniczej gminy
objęcie ochroną prawną najcenniejszych elementów szaty
roślinnej zgodnie z waloryzacja przyrodniczą
opracowanie projektu granicy rolno - leśnej
zwiększanie lesistości zgodnie z projektem granicy
rolno - leśnej
promocja POS i PGO - łączenie organizowanych imprez z
promowaniem wiedzy ekologicznej (konkursy o tematyce
ekologicznej)
rozpowszechnianie danych o środowisku w gminie poprzez
publikacje w prasie lokalnej, współpracę ze szkołami oraz
różnymi organizacjami działającymi na terenie gminy
popularyzacja walorów przyrodniczo – krajobrazowych
gminy (tworzenie ścieżek dydaktycznych, foldery, broszury
informacyjne)
OGÓŁEM
737 023
1 800 000
726 000
2 163 299
1 700 000
464 640
500 000
1 530 000
368 512
270 000
181 500
540 825
570 000
116 160
125 000
382 500
1 000 000
737 023
1 800 000
726 000
368 512
270 000
181 500
30 000
30 000
30 000
30 000
2 163 299
1 400 000
464 640
500000
1 500 000
540 825
210 000
116 160
125000
352 500
200 000
1 000 000
200 000
700 000
350 000
700 000
350 000
60 000
15 000
20 000
5 000
40 000
10 000
20 000
5 000
20 000
5 000
10 000
5 000
10 000
5 000
35000
7500
35 000
7 500
bd
bd
100 000
26 000
20 000
6 000
80 000
20 000
75 000
25 000
15 000
5 000
60 000
20 000
80 000
30 000
80 000
30 000
22 000
63 474 917
22 000
12 037 486
14 000
50 237 329
14 000
8 519 958
8 000
13 237 588
8 000
3 517 528
60
STRESZCZENIE
Postanowienia art. 17 ustawy Prawo ochrony środowiska nałożyły na gminy obowiązek
sporządzenia programów ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej państwa,
określających cele i priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,
środki niezbędne do osiągnięcia celów, tj. mechanizmy prawno - ekonomiczne oraz środki
finansowe. Program ochrony środowiska, zgodnie z art. 18 cyt. ustawy podlega uchwaleniu
przez radę gminy po uprzednim zaopiniowaniu przez zarząd powiatu. Organ wykonawczy
gminy będzie sporządzać co dwa lata raporty z wykonania programu, które będą
przedstawiane radzie gminy.
Program ochrony środowiska dla Gminy Jutrosin został opracowany zgodnie z
„Wytycznymi sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym
i lokalnym” opracowanymi przez Ministerstwo Środowiska w 2002 roku.
W
pierwszej części
opracowania przedstawiono charakterystykę uwarunkowań
wpływających na kształt przyjętego programu ochrony środowiska, a mianowicie:
•
uwarunkowań zewnętrznych wynikających z aktualnego stanu prawa polskiego oraz
prawa wspólnotowego, polityki ekologicznej państwa, programów ochrony środowiska
województwa wielkopolskiego oraz powiatu rawickiego, a także innych programów
obejmujących swym zakresem obszar gminy Jutrosin,
•
uwarunkowań wewnętrznych wynikających z warunków społeczno – gospodarczych
i stanu środowiska przyrodniczego gminy
oraz dotychczasowych działań na rzecz
ochrony środowiska.
Druga część opracowania zawiera politykę ochrony środowiska ze wskazaniem
głównych celów ekologicznych planowanych do osiągnięcia w latach 2004-2007 i 2008-2015,
kierunków działań, zadań warunkujących osiągnięcie tych celów oraz potencjalnych źródeł
finansowania.
Polityka ochrony środowiska w gminie polegać będzie na zapewnieniu zrównoważonego
rozwoju poprzez ochronę i poprawę stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego oraz
racjonalne
gospodarowanie
zasobami
przyrody
sprzyjające
rozwojowi
społeczno
–
gospodarczemu.
Główne cele ekologiczne gminy, dla których określono kierunki działań warunkujących
ich realizację sprowadzają się do:
61
• zabezpieczenia zasobów wód powierzchniowych i podziemnych w odpowiedniej
ilości
i dobrej jakości;
• zminimalizowania ilości wytwarzanych odpadów oraz wdrożenie nowoczesnych
systemów ich zbiórki, odzysku i unieszkodliwiania;
• eliminowania czynników mogących wpływać na pogorszenie stanu czystości
powietrza atmosferycznego;
• zapewnienia jak najlepszego stanu akustycznego środowiska;
• ochrony przed oddziaływaniem pół elektromagnetycznych na środowisko i zdrowie
ludzi;
• ochrony powierzchni ziemi i gleb przed degradacją;
• ochrony i wzbogacania systemu przyrodniczego gminy;
• zwiększenia świadomości ekologicznej mieszkańców gminy.
Formułując
zadania
do
realizacji
w
najbliższych
latach
jak
i
w
okresie
perspektywicznym, adresowano je nie tylko do gminy i jej jednostek - zadania własne, ale
także do wielu podmiotów spoza gminy, bez których część zadań nie byłaby możliwa do
wykonania - zadania koordynowane.
W procesie wdrażania „Programu ...” ważna jest kontrola przebiegu tego procesu oraz
ocena stopnia realizacji zadań poprzez tzw. monitoring programu obejmujący ocenę
zaplanowanych zamierzeń oraz monitoring środowiska stanowiący źródło informacji o
efektach wszystkich działań na rzecz jego ochrony. Wyniki dokonywanych ocen posłużą do
ewentualnych korekt i modyfikacji programu.
62
SPIS TABEL
Tabela 1
Użytkowanie gruntów
17
Tabela 2
Klasyfikacja gleboznawcza użytków rolnych
18
Tabela 3
Kompleksy przydatności rolniczej gruntów
18
Tabela 4
Drzewa o charakterze pomnikowym
20
Tabela 5
Cenne fragmenty szaty roślinnej na terenach leśnych
20
Tabela 6
Stan czystości rzeki Orli w 2003 r.
22
Tabela 7
Systemy kanalizacyjne na terenie gminy Jutrosin
26
Tabela 8
Wykorzystanie gazu sieciowego przez gospodarstwa domowe
34
Tabela 9
Kierunki działań oraz oczekiwane efekty ekologiczne
50
Tabela 10
Spis zadań inwestycyjnych na lata 2004 – 2007
53
Tabela 11
Spis zadań na lata 2008 - 2015
56
Tabela 12
Harmonogram realizacji zadań
59
63
MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE
1. Aktualizacja inwentaryzacji w układzie administracyjnym złóż surowców mineralnych
z uwzględnieniem elementów ochrony środowiska dla 17 gmin Województwa
Leszczyńskiego. Gmina Jutrosin. ARCADIS EKOKONREM Sp. z o.o. Wrocław 1998.
2. Bilans zasobów wód podziemnych z ośrodków miejskich. Hydroconsult. Poznań 1999.
3. Diagnoza stanu i kierunki działań w ochronie środowiska do roku 2010
– woj. leszczyńskie. Urząd Wojewódzki w Lesznie. Leszno 1996.
4. Dokumentacje hydrogeologiczne ujęć wód podziemnych.
5. GUS – Bank Danych Regionalnych (2003).
6. II Polityka ekologiczna państwa. Warszawa 2000 r.
7. Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET – Polska. Fundacja IUCON Poland.
Warszawa 1995.
8. Mapa glebowo – rolnicza w skali 1 : 100000. JUNG Puławy 1982.
9. Mapa obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce
wymagających szczególnej ochrony. A.S. Kleczkowski. AGH Kraków 1990.
10. Mapa topograficzna w skali 1 : 10 000 (PPGK 1986-87).
11. Mapy hydrograficzne w skali 1:50000; - oprac. z 1990 r. (OPGK Poznań) i 2000 r.
(Główny Geodeta Kraju).
12. Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006.
13. Ocena warunków hydrogeologicznych woj. leszczyńskiego: cz. I - Warunki hydrologiczne
i cz. II - Warunki hydrogeologiczne.
Przedsiębiorstwo Geologiczne Proxima Wrocław 1994 r.
14. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla gminy Jutrosin.
15. Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Jutrosin. Jutrosin 2004.
16. Plan urządzenia lasu Nadleśnictwa Piaski na okres 1.01.99-31.12.2008 r. RDLP Poznań.
17. Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektyw na lata
2007-2010. Warszawa 2002 r.
18. Prognozowanie skutków przyrodniczych planów zagospodarowania przestrzennego –
poradnik metodyczny. IGPiK. Kraków 1998.
19. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Rawickiego. ABRYS Technika. Poznań 2003.
20. Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2002 - 2010, projekt.
21. Program promocji zarządzania środowiskowego w Polsce. Ministerstwo Środowiska.
Warszawa 2003 r.
22. Raporty o stanie środowiska w Wielkopolsce w latach 1998 - 2003. Biblioteka Monitoringu
Środowiska. Poznań.
23. Sołowiej Daniela. Podstawy metodyki oceny środowiska przyrodniczego człowieka.
Wydawnictwo Naukowe UAM. Poznań 1992.
24. Spis powszechny ludności i mieszkań (2002).
64
25. Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego. Sejmik Województwa Wielkopolskiego,
Poznań 2000 r.
26. Studium techniczno – ekologiczne. Program ochrony wód zlewni Baryczy.
Instytut Ochrony Środowiska. Oddział we Wrocławiu. Wrocław 2001 r.
27. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jutrosin.
WBPP Leszno 2001.
28. Warunki przyrodnicze produkcji rolnej. IUNiG Puławy.
29. Ważniejsze dane o powiatach i gminach województwa wielkopolskiego.
Urząd Statystyczny Poznań 2002.
30. Wdrażanie systemów zarządzania środowiskowego w ramach współpracy dwustronnej
z państwami UE. Departament Polityki Ekologicznej. Warszawa 2003. r.
31. Wieloletni Program Inwestycyjny dla Gminy Jutrosin.
32. Wytyczne sporządzania Programów Ochrony Środowiska na szczeblu regionalnym
i lokalnym. Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2002 r.
65

ii. polityka ochrony środowiska

Transkrypt

Podobne dokumenty

lista przedsięwzięć priorytetowych na 2016 rok

Zapraszamy na FOLKOWE FERIE Z GOK

świadomość ekologiczna w życiu dzieci i młodzieży

Ekologia w agroturystyce

Program

SPRAWOZDANIE Z WYCIECZKI DO GÓRZNIEŃSKO