świadomość ekologiczna w życiu dzieci i młodzieży

Świadomość ekologiczna dzieci i młodzieŜy
„Przyroda nie zna
nagrody ni kary
zna tylko konsekwencje”
(R. Ingesoll)
W ostatnich latach znacznie wzrosło zainteresowanie ekologią i ochroną
środowiska – zajęli się tym zarówno naukowcy, starający się znaleźć sposoby na
ograniczenie emisji opadów cieplarnianych czy teŜ szukając materiałów
mogących zastąpić szkodliwy dla środowiska plastik, jak i zwykli ludzie,
przeraŜeni wizją globalnego ocieplenia. Coraz częściej zdajemy sobie sprawę z
konsekwencji, jakie niesie olbrzymia degradacja środowiska naturalnego.
Rozwój cywilizacji – postęp techniczny w wielu dziedzinach Ŝycia to coraz
większy komfort Ŝycia, a jednocześnie duŜe zagroŜenie dla środowiska,
przyrody. MoŜna mówić o dwu rodzajach zagroŜeń środowiska:
a) naturalne, które od wieków je niszczą środowisko (susze, powodzie, poŜary,
tornada, trzęsienie ziemi itp.)
b) spowodowane niszczącą działalnością człowieka
Te drugie są o wiele bardziej niebezpieczne niŜ katastrofy naturalne.
Pogarszający się stan środowiska przyrodniczego przejawia się w
postępującym kryzysie ekologicznym, stwarza poczucie zagroŜenia.
Rozbudowana eksploatacja zasobów naturalnych doprowadziła i nadal
doprowadza do coraz większych zanieczyszczeń, co wpływa niekorzystnie na
zdrowie i Ŝycie człowieka.
Dlatego rzeczywistość dnia codziennego zmusza nas do zwracania uwagi
na przyrodę, rozumienie jej praw i potrzeb, poniewaŜ człowiek jest nieodłączną
jej częścią, a niszcząc ją i lekcewaŜąc jej prawa szkodzi samemu sobie.
Ekologia to stosunkowo młoda nauka, której zadaniem jest podnoszenie
świadomości społecznej w zakresie stanu naszej planety oraz tego, co dzieje się
z nią pod wpływem działania człowieka. WaŜna staje się więc świadomość
ekologiczna. Na potrzebę powszechnej edukacji ekologicznej zaczęto
wskazywać od roku 1969, po opublikowaniu raportu o stanie środowiska na
naszym globie. Międzynarodowe organizacje, skupiające autorytety naukowe i
polityczne podjęły działanie mające na celu rozwój świadomości ekologicznej
na wszystkich poziomach oświaty. Powinna ona mieć charakter całościowy, tzn.
dotyczyć całego Ŝycia człowieka, mieć charakter interdyscyplinarny i
przyczyniać się do kształtowania poczucia ciągłości.
Edukacja ekologiczna, czyli inaczej środowiskowa jest koncepcją
kształcenia i wychowania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska
przyrodniczego zgodnie z hasłem „myśl globalnie – działaj lokalnie”.
Do głównych celów edukacyjnych naleŜy:
- formowanie i wzmacnianie pozytywnych postaw wobec zjawisk, obiektów
przyrodniczych
- przyjmowanie postawy odpowiedzialnej za stan obecny i przyszły stan
środowiska
- kształtowanie emocjonalnego stosunku do przyrody
- uświadomienie sposobów negatywnego i pozytywnego oddziaływania ludzi
na środowisko, kształtowanie umiejętności praktycznego ich poznania
Powinno się to przejawiać w podejmowaniu róŜnorodnych działań na
terenie szkoły, placówek oświatowych, w środowisku lokalnym, a takŜe poza
nim. Dotyczyć musi wszystkich grup wiekowych i społecznych. Kształtowanie
świadomości ekologicznej i czynnej postawy wobec przyrody powinno odbywać
się od najwcześniejszych lat Ŝycia, poniewaŜ jest to działanie stopniowe i
systematyczne. Obecny system oświaty kładzie duŜy nacisk na edukację
ekologiczną, czego przejawem są działania podejmowane przez szkoły na rzecz
ochrony przyrody (programy ekologiczne, współpraca z instytucjami
zajmującymi się ochroną środowiska). Edukacja ekologiczna nie moŜe odbywać
się bez ich udziału w procesie wychowania.
Budzenie świadomości w szkole ma na celu rozwój kontaktu dzieci i
młodzieŜy ze środowiskiem naturalnym. Wiedza, zdobyte umiejętności i
pozytywny stosunek do przyrody pozwalają dostrzec młodym ludziom
przyczyny i skutki występowania obciąŜeń dla środowiska, zmiany w nim
zachodzące. Młody człowiek wie choć nie zawsze to sobie uświadamia, Ŝe jego
Ŝycie jest nierozerwalnie związane ze środowiskiem, wzrasta jego świadomość
na temat zagroŜeń. Szkoła zatem dostarcza nie tylko informacji o problemach,
ale kształtuje pozytywny stosunek do ich rozwiązywania. Wpojenie zasad
moralnych i nawyków proekologicznych to waŜne elementy wychowania
ekologicznego. Nauka i wychowanie kształtują postawę ekologiczną, poczucie
moralnej odpowiedzialności za zdrowie ludzi i jakość środowiska. Aspekty te
przekładają się na działania praktyczne – aktywne uczestnictwo na rzecz
ochrony przyrody. KaŜdy człowiek powinien rozumieć, respektować prawa
natury i skutecznie przeciwdziałać degradacji środowiska. Droga do tego jest
długa i trudna, ale środowisko niszczone było setki lat, dlatego nie zmieni się
świata i świadomości ekologicznej szybko i łatwo.
NajwaŜniejsze jest, aby wpoić młodemu pokoleniu i dorosłym, Ŝe
pozytywne zmiany na rzecz środowiska są koniecznością, naleŜy je
praktykować juŜ dziś. JeŜeli chcemy Ŝyć w czystym środowisku, musimy
nauczyć się szacunku do niego.
Bibliografia:
1. Frątczak J., Świadomość ekologiczna dzieci, młodzieŜy i dorosłych w aspekcie edukacji
szkolnej i nieszkolnej, WSP, Bydgoszcz 1995.
2. Knaflewska J., Zielona planeta, wyd. Publikat 2006.
3. Dymowa B., Michałowski S., Wolman – Mazurkiewicz L., Dziecko w świecie przyrody,
Kraków 1995.
4. Korbiel A., Edukacja ekologiczna, Bielsko – Biała 1991.