Świadomość ekologiczna rolników na temat biogazowni rolniczych

HORTPRESS SP. Z O.O.
Świadomość ekologiczna
rolników na temat
biogazowni rolniczych –
analiza wyników ankiet
Raport
Agnieszka Czarnocka
2015
Niniejszy materiał został przygotowany w ramach1 projektu „Biogazownia rolnicza krok po kroku –
ogólnopolskie działania informacyjno-edukacyjne” współfinansowanego ze środków finansowych
Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
ŚWIADOMOŚĆ EKOLOGICZNA ROLNIKÓW NA TEMAT BIOGAZOWNI
ROLNICZYCH – ANALIZA WYNIKÓW ANKIET
WSTĘP
Opracowanie poświęcone świadomości ekologicznej rolników na temat biogazowni
rolniczych powstało na podstawie analizy ankiet, przeprowadzonych wśród rolników podczas
targów rolniczych i ogrodniczych. Tematy, wokół, których skoncentrowana jest analiza
dotyczą odnawialnych źródeł energii, głównie biogazowni rolniczych. Na podstawie
przeprowadzonych badań chcieliśmy zbadać świadomość mieszkańców obszarów wiejskich
na temat biogazowni rolniczych, substratów do biogazowni, korzyści i zagrożeń
wynikających z funkcjonowania tych budowli itp.
Opracowanie to zostało przeprowadzone w ramach projektu „Biogazownia rolnicza krok po
kroku”, którego celem było podnoszenie świadomości i wiedzy mieszkańców gmin – głównie
rolników i ich rodzin oraz doradców rolnych w zakresie szeroko rozumianego tematu
biogazowni rolniczych oraz przełamanie funkcjonujących w społeczeństwie stereotypów
związanych z tym zagadnieniem. Podczas działań edukacyjno-informacyjnych, takich jak:
promocja projektu na targach, prezentacja makiety biogazowni, obecność eksperta na stoisku
podczas targów, produkcja filmu w biogazowni w Grzmiącej, przygotowanie broszur
edukacyjnych oraz materiałów promujących projekt, przedstawialiśmy etapy produkcji, które
prowadzą do powstania biogazu, ze szczególnym zwróceniem uwagi na to, jak dużą rolę w
tym procesie odgrywa działalność rolnicza. Staraliśmy się edukować rolników w zakresie
korzyści, które stwarza budowa biogazowni w okolicy ich zamieszkania, zwracaliśmy uwagę
na możliwości rynku zbytu produktów wytworzonych w gospodarstwie oraz możliwości
uprawy roślin przeznaczonych, jako substraty (np. kukurydza, rośliny energetyczne) lub
zagospodarowania odpadów z gospodarstwa (odpady z hodowli zwierzęcej, roślinnej czy
przemysłu spożywczego). Jednocześnie podkreślaliśmy, że powstanie biogazowni w okolicy
miejsca zamieszkania ankietowanych stwarza szansę na tworzenie nowych miejsc pracy.
Przeprowadzony projekt polegał na aktywnej edukacji oraz działaniach informacyjnych
skierowanych do mieszkańców gmin – rolników i ich rodzin oraz doradców rolnych, poprzez
czynne uczestnictwo w targach i innych imprezach branżowych oraz seminariach. W ramach
imprez prezentowaliśmy stoisko imitujące biogazownię, które było wyposażone w makietę
przedstawiającą biogazownię krok po kroku – od uprawy po wyprodukowanie biogazu, aż do
uzyskania energii, np. prądu. Podczas targów prezentowana była również edukacyjna
wystawa stworzona z roll-upów. Stoisko targowe było obsługiwane przez 3–4 osoby, które
rozdawały broszury, materiały promujące projekt oraz rozdawały i wypełniały ankiety. Na
podstawie ankiet został przygotowany niniejszy raport.
2
LISTA TARGÓW I WYSTAW
Od stycznia do grudnia 2014 roku Wydawnictwo Hortpress prowadziło działania
edukacyjno-informacyjne na następujących targach rolniczych i ogrodniczych:
 Targi Mechanizacji Rolnictwa POLAGRA-PREMIERY w Poznaniu (30.01– 02.02) –
ok. 42 000 odwiedzających,
 Targi Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu Gardenia w Poznaniu (27.02–01.03) –
ok. 22 500 odwiedzających,
 XX edycja Międzynarodowych Targów Techniki Rolniczej AGROTECH w Kielcach
(07–09.03) – ok. 58 500 odwiedzających,
 XXII Targi Rolne Agrotechnika 2014 w Bratoszewicach (12–13.04) – ok. 12000
odwiedzających,
 Zielona Gala i Podlaskie Targi Budownictwa Wiejskiego w Szepietowie (24–25.05) –
ok. 15 000 odwiedzających,
 Zielone Agro Show – Polskie Zboża w Sielinku (07–08.06) – ok. 34 000
odwiedzających,
 Opolagra w Kamieniu Śląskim (13–15.06) – ok. 49 000 odwiedzających,
 XXI Regionalna Wystawa Zwierząt Hodowlanych i Dni z Doradztwem Rolniczym w
Szepietowie (28–29.06) – ponad 100 000 odwiedzających,
 AGRO-TECH XXXVII Międzynarodowe Targi Rolno-Przemysłowe w Minikowie
(05–06.07) – ok. 34 000 odwiedzających,
 XXVII edycja Targów Rolnych – Agro Pomerania 2014 w Barzkowicach (12–14.09)
– ok. 130 000 odwiedzających,
 AGRO SHOW w Bednarach(19–21.09) – ok. 150 000 odwiedzających,
 Jesienne Targi Rolno-Ogrodnicze AGROMARSZ „Przyjazna Energia w domu i
zagrodzie” w Marszewie (12.10. 2014) – ok. 20 000 zwiedzających.
Wyżej wymienione targi odwiedziło ponad 667 000 rolników i ich rodzin. Podczas
wszystkich imprez na stoisku zorganizowanym w ramach projektu „Biogazownia rolnicza
krok po kroku” rozdano rolnikom około 20 000 ankiet. Rolnicy niezbyt chętnie wypełniali
ankiety, dlatego do raportu wykorzystano dane z około 3 000 ankiet, co stanowi 15%.
3
OGÓLNE WYNIKI ANKIET
1. Ogólna liczba wypełnionych ankiet – 2968.
Liczba ankiet ogółem
2968
2. Podział gospodarstw według wielkości
Na podstawie danych z ankiet została opracowana struktura gospodarstw według
wielkości, wyrażona w hektarach. Spośród wszystkich ankietowanych aż 740 osób (24,93%
badanych) miało gospodarstwo wielkości od 10,1 do 30 ha. Nieco mniej osób – 510 miało
gospodarstwo mniejsze, którego powierzchnia wnosi 1–10 ha.
Wykres 1. Schemat podziału gospodarstw według wielkości
1,08%
17,18%
< 1 ha
1-10 ha
39,42%
10,1-30 ha
30,1-50 ha
24,93%
50,1-100 ha
>100 ha
Brak odpowiedzi
3,77%
5,49%
8,12%
3. Podział gospodarstw według województw
Projekt swoim zasięgiem obejmował działania na obszarze całego kraju. Targi, podczas,
których były zbierana ankiety odbyły się na terenie kilku województw (wielkopolskiego,
zachodniopomorskiego, kujawsko-pomorskiego, podlaskiego, łódzkiego, świętokrzyskiego).
4
Podział gospodarstw wg województw
800
668
Liczba gospodarstw
700
600
500
400
300
200
211
106
177
105
100
43
227
155
79
113
88
161
177
36
97
16
0
Najwięcej ankietowanych, którzy brali udział w badaniu ankietowym pochodziło z
województwa wielkopolskiego – było ich aż 668 osób, co stanowi 22,51% wszystkich
ankietowanych. Kolejnymi województwami, z których liczba badanych nieznacznie
przekroczyła 200 osób były województwa podlaskie i kujawsko-pomorskie. Najmniej osób
objętych badaniem było z województwa warmińsko-mazurskiego – tylko 16 osób, co stanowi
0,54%.
4. Podział gospodarstw według wykształcenia
Najwięcej ankietowanych stanowiły osoby z wykształceniem średnim. Takich osób było
1341, co stanowi ponad 45%. Dość duży odsetek badanych miało wykształcenie wyższe.
Najmniej ankietowanych było z wykształceniem podstawowym.
Wykształcenie
Liczba ankietowanych (procent
ankietowanych)
wyższe
656 (22,1%)
średnie
1341 (45,18%)
zawodowe
518 (17,45%)
podstawowe
130 (4,38%)
brak odpowiedzi
323 (10,88%)
5
5. Podział gospodarstw według wieku
Spośród wszystkich ankietowanych największy odsetek 32,78% stanowiły osoby w wieku
od 41 do 65 lat. Dość dużo ankietowanych (27,12%) mieściło się w przedziale wiekowym
18–26 lat.
Liczba osób (procent osób)
Wiek
18–26
805 (27,12%)
27–40
41–65
773 (26,04%)
973 (32,78%)
powyżej 65
brak odpowiedzi
95 (3,2%)
322 (10,85%)
6. Charakter prowadzonej działalności
Z przeprowadzonej ankiety wynika, iż spośród osób biorących udział w badaniu ponad
63% to osoby prowadzące produkcję rolniczą. Warto podkreślić, iż z grupy 3000 osób
niemal połowa, bo 1432 zajmowała się produkcją roślinną. Natomiast produkcją
zwierzęcą 1388 osób. Były też takie osoby, które zajmowały się zarówno produkcją
roślinną jak i zwierzęcą. 14% ankietowanych zajmowało się produkcją ogrodniczą.
Badaniem zostały też objęte osoby, które zajmują się działalnością pozarolniczą, np.
handlem, doradztwem, przetwórstwem.
Charakter prowadzonej działalności
Liczba ankietowanych
(procent ankietowanych)
produkcja ogrodnicza
411 (13,85%)
produkcja rolnicza
1879 (63,31%)
roślinna
1432 (48,25%)
zwierzęca
1388 (46,77%)
przetwórstwo rolno-spożywcze
65 (2,19%)
doradztwo
118 (3,98%)
działalność naukowo-dydaktyczna
113 (3,81%)
handel
268 (9,03%)
inne
399 (13,44%)
brak odpowiedzi
151 (5,09%)
6
SZCZEGÓŁOWE WYNIKI ANKIET
W celu określenia świadomości osób, które wzięły udział w badaniu ankietowym
zostało zadanych szereg pytań, m.in.: czy wiedzą, co to jest biogazownia, czy brali udział w
szkoleniach, czy chcą zbudować biogazownię itd. Poniżej prezentujemy odpowiedzi na
poszczególne pytania.
PYTANIE
TAK
NIE
Czy wie Pan/Pani co to jest biogazownia?
2548
(85,85%)
2395
(80,69%)
383
(12,90%)
140
(4,72%)
NIE WIEM i
BRAK ODP.
37
(1,25%)
433
(14,59%)
Czy biogaz jest odnawialnym źródłem energii?
2420
(81,54%)
154
(5,19%)
394
(13,28%)
Czy w okolicy miejsca Pana/Pani zamieszkania
znajduje się biogazownia?
543
(18,30%)
1990
(67,05%)
435
(14,66%)
Czy jej funkcjonowanie jest dla Pana/Pani
uciążliwe?
202
(6,81%)
1573
(53%)
1193
(40,19%)
Czy w okolicy miejsca Pana/Pani zamieszkania
planowana jest budowa biogazowni?
500
(16,85%)
1295
(43,63%)
1173
(39,52%)
Czy w miejscu Pana/Pani zamieszkania dostępne są
informacje lub prowadzona jest akcja
informacyjno--edukacyjna o odnawialnych
źródłach energii?
925
(31,17%)
1279
(43,09%)
764
(25,74%)
Czy korzystał Pan/Pani kiedyś ze szkoleń na temat
odnawialnych źródeł energii?
965
(32,51%)
1766
(59,50%)
237
(7,99%)
Czy widzi Pan/Pani korzyści dla swojego
gospodarstwa wynikające z funkcjonowania
biogazowni?
1316
(44,34%)
664
(22,37%)
988
(33,29%)
Czy widzi Pan/Pani zagrożenia dla swojego
gospodarstwa wynikające z funkcjonowania
biogazowni?
Czy posiada Pan/Pani w swoim gospodarstwie
surowce, które mogą być wykorzystane w
biogazowni?
246
(8,29%)
1992
(67,12%)
730
(24,59%)
1375
(46,33%)
1085
(36,56%)
508
(17,12%)
1697
(57,18%)
476
(16,04%)
795
(26,78%)
Czy biogaz jest wykorzystywany, jako, źródło
energii, np. do produkcji energii elektrycznej?
Czy biogazownia może być dla Pana/Pani, rodziny,
znajomych lub dla dzieci potencjalnym miejscem
pracy?
7
Czy jest Pan/Pani zainteresowany budową
biogazowni?
1075
(36,22%)
899
(30,29%)
994
(33,49%)
Spośród wszystkich ankietowanych ponad 85% osób wie, czym jest biogazownia.
Nieco mniej, bo niespełna 81% badanych wskazuje, iż biogaz wykorzystywany jest, jako
źródło energii. Tylko15% ankietowanych nie wie czy biogaz służy do pozyskiwania energii, a
ponad 81% uważa, że biogaz jest odnawialnym źródłem energii. Po przeanalizowaniu ankiet
okazuje się, że w pobliżu miejsca zamieszkania ponad 18% ankietowanych znajduje się
biogazowna. Zaledwie 7% respondentów uważa, iż funkcjonowanie takiej budowli jest
uciążliwe. Prawie 17% ankietowanych wskazuje, że w przyszłości w ich okolicy planowana
jest budowa biogazowni, zaś prawie 40% badanych takiej wiedzy nie posiada. Niezwykle
ważnymi aspektami są: dostęp do informacji, a także przeprowadzanie akcji informacyjnoedukacyjnych na temat odnawialnych źródeł energii. Ponad 31% badanych zaznacza, iż w ich
miejscu zamieszkania takie działania są prowadzone, zaś 43% ankietowanych takich szkoleń
brakuje. Ponad 60% nigdy nie uczestniczyło w szkoleniach na temat odnawialnych źródeł
energii.
Należy podkreślić, że ponad 44% badanych widzi korzyści dla swojego gospodarstwa,
jakie mogą wynikać z funkcjonowania biogazowni. 33% ankietowanych nie wie czy
biogazownia może przynieść korzyści dla ich gospodarstwa. Być może wynika to z braku
szkoleń w miejscu zamieszkania ankietowanych. 67% badanych nie dostrzega jakichkolwiek
zagrożeń dla swojego gospodarstwa z racji funkcjonowania w pobliżu biogazowni. Tylko 8%
badanych wskazuje, iż występują jakieś zagrożenia.
46% respondentów twierdzi, że w swoim gospodarstwie posiada surowce, które mogą
być wykorzystane w biogazowni. 37% badanych wyklucza dostępność do takich surowców w
obrębie gospodarstwa. Ponad 57% wskazuje, że biogazownia może być potencjalnym
miejscem pracy dla mieszkańców regionu, zaś 16% nie widzi takiej możliwości. Tylko 36%
badanych jest zainteresowanych budową biogazowni, z kolei brak zainteresowania wyraża
57% ankietowanych. Warto podkreślić, że nie wynika to z nieświadomości ankietowanych,
ale z braku ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz możliwości dofinansowania budowy
biogazowni.
Jakie zna Pan/Pani odnawialne źródła energii?
Ponad 42% badanych zna odnawialne źródła energii, natomiast 58% nie posiada takiej
wiedzy. Najbardziej znanym odnawialnym źródłem energii wg badanych jest energia
wiatrowa, której znajomość wskazuje prawie 32% ankietowanych. Dość znaną jest także
8
energia słoneczna, którą wymienia, co 5 badany. Popularna jest też energia wodna – wśród
15% badanych. Najrzadziej wymienianym źródłem energii jest energia geotermalna, której
znajomość wskazuje tylko 7 osób z prawie 3 tys. ankietowanych.
Odnawialne źródła energii
energia słoneczna
Liczba ankietowanych
(procent ankietowanych)
574 (19,34%)
energia wiatrowa
936 (31,54%)
energia wodna
447 (15,06%)
biogaz
173 (5,83%)
energia geotermalna
nie zna odnawialnych źródeł energii
7 (0,24%)
1711 (57,65%)
Jakie widzi Pan/Pani korzyści dla swojego gospodarstwa wynikające z funkcjonowania
biogazowni?
Respondenci często zwracają uwagę na widoczne korzyści dla gospodarstwa
wynikające z działania biogazowni. Według ankiety niemal połowa osób zauważa plusy tego
typu inwestycji. Największą zaletą wg badanych jest oszczędność. Ankietowani wskazują
także na możliwość wykorzystania produktów rolnych, ochronę środowiska, a także
alternatywne źródło energii.
Korzyści dla gospodarstwa
Liczba ankietowanych
(procent ankietowanych)
źródło energii
83 (2,8%)
oszczędność
249 (8,39%)
ochrona środowiska
86 (2,9%)
sprzedaż/wykorzystanie produktów rolnych
90 (3,03%)
inne
21 (0,71%)
nie określił, jakie korzyści widzi dla swojego gospodarstwa
824 (27,76%)
nie widzi/nie zna korzyści dla swojego gospodarstwa
1652 (55,66%)
9
Jakie widzi Pan/Pani zagrożenia dla swojego gospodarstwa wynikające z
funkcjonowania biogazowni?
Tylko 8% badanych widzi zagrożenia, jakie mogą wynikać dla gospodarstwa z racji
działania w pobliżu biogazowni, ale ponad 86% z tych osób nie potrafi wymienić, jakie to
mogą być zagrożenia. Największym problemem dla ankietowanych, którzy wymieniali
istniejące zagrożenia może być nieprzyjemny zapach wydobywający się z biogazowni.
Wyszczególnienie
nieprzyjemny zapach
wybuch biogazowni
Liczba ankietowanych
(procent ankietowanych)
19 (0,64%)
3 (0,1%)
inne
14 0,47%)
nie określił, jakie zagrożenia widzi dla swojego gospodarstwa
nie widzi/nie zna zagrożenia dla swojego gospodarstwa
211 (7,11%)
2722 (91,71%)
Czy posiada Pan/Pani w swoim gospodarstwie surowce, które mogą być
wykorzystywane w biogazowni?
Jak już wcześniej było wspomniane ponad 46% badanych zaznacza, iż posiada
surowce, które mogą być wykorzystane w biogazowni. Większość z nich nie potrafi jednak
określić jakie to są surowce. Spośród tych, którzy taką wiedzę posiadają, najczęściej
wymieniana była kukurydza (16% osób posiadających surowce) i gnojowica (14%). Część
osób wskazuje na słomę, odpady poprodukcyjne i trawy.
Wyszczególnienie
Posiada surowce, które mogą być wykorzystywane w
biogazowni, w tym:
Liczba ankietowanych
(procent ankietowanych)
1375 (46,33%)
kukurydza/kiszonka
223 (7,51%)
słoma
134 (4,51%)
gnojowica/obornik
203 (6,84%)
trawy
29 (0,98%)
odpady poprodukcyjne
66 (2,22%)
inne
29 (0,98%)
10
nie określił surowca, jaki posiada
788 (26,55%)
Nie posiada/nie wie, jakie surowce mogą być
wykorzystywane w biogazowni
1593 (53,67%)
SZCZEGÓŁOWA ANALIZA ODPOWIEDZI NA PYTANIE, CO TO JEST
BIOGAZOWNIA
Z przeprowadzonej ankiety wynika, że ponad 85% badanych wie, czym jest
biogazownia. Na podstawie tej odpowiedzi przygotowaliśmy opracowanie dotyczące
znajomości tego zagadnienia według wielkości gospodarstwa, wykształcenia, województwa
i wieku respondentów.
1. Podział ankietowanych według wielkości gospodarstwa i znajomości
zagadnienia biogazowni
Najwięcej osób, które poprawnie odpowiedziały na to pytanie ma średniej wielkości
gospodarstwo. Zdecydowanie największą wiedzę na temat biogazowni wg badania
wykazują gospodarze mający areał od 10 do 30 ha. Stanowią oni prawie 23%
wszystkich ankietowanych. Duży odsetek osób orientujących się w tematyce biogazu
to rolnicy posiadający od 1 do 10 ha.
Wielkość gospodarstwa
< 1 ha
1–10 ha
10,1–30 ha
30,1–50 ha
50,1–100 ha
> 100 ha
brak odpowiedzi
Liczba osób, które wiedzą, co to jest
biogazownia (procent badanych)
24 (0,81%)
428 (14,42%)
675 (22,74%)
220 (7,41%)
149 (5,02%)
104 (3,5%)
948 (31,94%)
2. Podział ankietowanych według województw i znajomości zagadnienia
biogazowni
11
Największą znajomością zagadnienia biogazownia odznaczają się ankietowani z
województwa wielkopolskiego – 19%. Taką wiedze posiada również wiele osób z
województw: kujawsko-pomorskiego, podlaskiego i łódzkiego.
Wyszczególnienie
Liczba osób, które wiedzą, co to
jest biogazownia (procent
badanych)
województwo dolnośląskie
88 (2,96%)
województwo kujawsko-pomorskie
województwo lubelskie
198 (6,67%)
92 (3,1%)
województwo lubuskie
38 (1,28%)
województwo łódzkie
158 (5,32%)
województwo małopolskie
63 (2,21%)
województwo mazowieckie
województwo opolskie
130 (4,38%)
104 (3,5%)
województwo podkarpackie
73 (2,46%)
województwo podlaskie
197 (6,64%)
województwo pomorskie
28 (0,94%)
województwo śląskie
województwo świętokrzyskie
84 (2,83%)
146 (4,92%)
województwo warmińsko-mazurskie
14 (0,47%)
województwo wielkopolskie
575 (19,37%)
województwo zachodniopomorskie
brak odpowiedzi
135 (4,55%)
425 (14,32%)
3. Podział ankietowanych według wykształcenia i znajomości zagadnienia
biogazowni
Aż 40% spośród wszystkich badanych stanowią osoby posiadające średnie
wykształcenie i odznaczające się wiedzą na temat biogazowni. Prawie 20% badanych,
którzy znają pojęcie biogazowni ma wykształcenie wyższe.
Wykształcenie
wyższe
12
Liczba osób, które wiedzą, co to
jest biogazownia (procent
badanych)
578
(19,47%)
średnie
1186 (39,96%)
zawodowe
434
(14,62%)
podstawowe
99
(3,34%)
brak odpowiedzi
251
(8,46%)
4. Podział ankietowanych według wieku i znajomości zagadnienia biogazowni
Z wykonanej ankiety należy wnioskować, iż prawie 30% wszystkich badanych,
posiadających przynajmniej podstawową wiedzę na temat biogazu jest w wieku 41–65
lat. Dużą grupę osób, które odpowiedziały twierdząco na pytanie odnośnie znajomości
pojęcia biogazowni stanowią osoby w wieku 18–26 lat (23% wszystkich badanych), a
także 27–40 lat (23% wszystkich badanych).
Wiek
Liczba osób, które wiedzą, co to
jest biogazownia (procent
badanych)
18–26
677 (22,81%)
27–40
41–65
671 (22,61%)
876 (29,51%)
powyżej 65
brak odpowiedzi
77 (2,59%)
247 (8,32%)
13
PODSUMOWANIE
Wyniki badania skłaniają do sformułowania kilku wniosków:
1. Polskie społeczeństwo można ogólnie opisać, jako przyjaźnie nastawione do
środowiska, a tym samym do energii odnawialnej, świadczy o tym zainteresowanie
ekspozycją stoiska na targach. Jednocześnie możemy stwierdzić, że jest to
społeczeństwo nieufne – brak zaangażowania w wypełnianie ankiet podczas targów.
2. Z przeprowadzonych badań ankietowych możemy stwierdzić, że rolnicy, doradcy
rolni i osoby związane z obszarami wiejskimi mają bardzo ogólną wiedzę na temat
biogazowni, co sugeruje, że działania edukacyjno-informacyjne na tych terenach są
potrzebne.
3. Z przeprowadzonych badań wynika, że niespełna połowa społeczeństwa wie, co to jest
energia odnawialna i potrafi wskazać, chociaż jedno jej źródło. Z tego wynika, że
bardzo potrzebne są działania edukacyjne na tych terenach.
4. Ankietowani postrzegają biogazownie pozytywnie, oczekując korzyści dla swojego
gospodarstwa – jednak jest to niespełna połowa ankietowanych.
5. Prawie wszyscy ankiety nie widzą zagrożenia ze strony biogazowni dla siebie i swoich
bliskich.
6. Największą znajomością zagadnienia biogazowni odznaczają się ankietowani z
województwa wielkopolskiego, kujawsko-pomorskiego, podlaskiego i łódzkiego, w
pozostałych województwach zaznajomienie z tą tematyką jest mniejsze.
7. Rolnicy szukają dodatkowych źródeł dochodu, pozarolniczych – może to być np.
produkcja surowca do biogazowni, praca w biogazowni.
14
8. Aż 36% badanych jest zainteresowanych budową biogazowni, szukają informacji na
temat możliwości dofinansowania takich budowli.
9. Polscy rolnicy, ich rodziny, doradcy są otwarci na zmiany i innowacje w swoich
gospodarstwach, szukają szkoleń i chętnie biorą w nich udział, interesuje ich energia
odnawialna i wszelkie nowinki z tym związane. Prowadzenie działań edukacyjnoinformacyjnych, połączonych z ekspozycją targową daje bardzo dobry efekt końcowy.
10. Takie przedsięwzięcia powinny być prowadzone na szerszą skalę, obejmując inne
zagadnienia związane z ochroną środowiska, energią odnawialną, zmianami klimatu i
ich wpływem na rolnictwo.
15