Pdf version

ARTYKUŁY ORYGINALNE
Ocena czynności lewej komory u chorych
na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc
Evaluation of left ventricular function in patients with chronic obstructive pulmonary disease
Elżbieta Suchoń1, Wiesława Tracz1, Piotr Podolec1, Monika Pieculewicz1, Wojciech Płazak1, Anna Prokop3,
Piotr Nalepa2
1
Odział Kliniczny Chorób Serca i Naczyń, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego i Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków
2
I Oddział Chorób Płuc, Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków
3
II Oddział Chorób Płuc, Krakowski Szpital Specjalistyczny im. Jana Pawła II, Kraków
Streszczenie: Wprowadzenie. Przeciążenie ciśnieniowe prawej komory może wpływać za pośrednictwem przegrody
międzykomorowej na profil napełnienia lewej komory poprzez zmniejszenie jej podatności. Cele. Celem pracy była
analiza czynności skurczowej i rozkurczowej lewej komory u chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc
(POChP). Pacjenci i metody. Do badania włączono 35 chorych na POChP w średnim wieku (62,1 ±7,7 roku). Grupę
kontrolną stanowiło 25 zdrowych osób w wieku 61,6 ±10,1 roku. U wszystkich wykonano pomiar ciśnienia tętniczego
oraz badanie EKG, echokardiograficzne i spirometrię. Wyniki. Wyniki spirometrii wskazywały na ciężką postać
obturacji oskrzeli u chorych na POChP (pierwszosekundowa natężona objętość oddechowa FEV1 40 ±8,9%, FEV1/VC
[pojemność życiowa] 54,9 ±5,1%) i brak zaburzeń sprawności wentylacyjnej w grupie kontrolnej. Nie stwierdzono
istotnych statystycznie różnic w zakresie wymiaru późnorozkurczowego i późno­skurczowego lewej komory oraz
grubości przegrody międzykomorowej między grupą chorych na POChP a grupą kontrolną. Istotne statystycznie
różnice dotyczyły natomiast wymiaru późnorozkurczowego prawej komory, grubości jej wolnej ściany oraz
wysokości skurczowego ciśnienia w prawej komorze (RVSP) – 38 ±11,2 vs 20 ±2,5 mm Hg; p<0,01. W grupie
chorych na POChP stwierdzono istotnie mniejszy stosunek prędkości fal napływu przez zastawkę mitralną (E/A),
stosunek prędkości ruchu pierścienia zastawki mitralnej w fazie wczesnego i późnego rozkurczu (Em/Am) oraz
istotnie dłuższy czas rozkurczu izowolumetrycznego (IVRT) w porównaniu z grupą kontrolną. W grupie chorych na
POChP wykazano ponadto istotne korelacje pomiędzy powyższymi parametrami a RVSP. Najsilniejszą ujemną
korelację stwierdzono między RVSP a stosunkiem prędkości ruchu pierścienia zastawki mitralnej Em/Am (r = -0,75;
p <0,001). Analiza parametrów oceniających czynność skurczową lewej komory nie wykazała istotnych różnic między
badanymi grupami. Wnioski. Czynność rozkurczowa lewej komory u chorych na POChP jest w istotny sposób
upośledzona. Stopień dysfunkcji rozkurczowej jest proporcjonalny do wysokości ciśnienia w prawej komorze. Nie
stwierdzono zaburzeń czynności skurczowej lewej komory u chorych na POChP.
Słowa kluczowe: czynność rozkurczowa lewej komory, czynność skurczowa lewej komory, przewlekła
obturacyjna choroba płuc, spirometria
Abstract: Introduction. Patients with right ventricle (RV) pressure overload often have impaired left ventricular (LV)
diastolic function. Objectives. The aim of study was to evaluate LV function in patients with chronic obstructive
pulmonary disease (COPD). Patients and methods. Thirty-five patients (mean age: 62.1 ±7.7 y) with COPD without
additional cardiac diseases and 25 age – and sex-matched healthy subjects were enrolled into the study. All patients
underwent resting ECG tracing, blood pressure, spirometry, standard and tissue Doppler echocardio­graphy. Results.
The mean value of forced expiratory volume in one second (FEV1) in the COPD group was 40 ±8.9% of the
predicted value. We found no significant differences in LV end-diastolic and systolic diameter and interventri­cular
septum as well between COPD patients and controls. RV end-diastolic diameter and RV wall thickness were
significantly larger and right ventricle systolic pressure – RVSP (38 ±11.2 vs. 20 ±2.5 mm Hg) significantly higher
in the COPD group. Both peak early to peak atrial filling velocities ratio – E/A and peak annular velocity during early
diastole to peak annular velocity during atrial contraction – Em/Am were significantly lower in COPD comparied to
controls. Moreover, there was a strong inverse correlation between Em/Am and RVSP (r = -0.75; p <0.001) and
between E/A (r = -0.6; p <0.001) as well. We found no significant differences in parameters assessing the LV
systolic function between both groups. Conclusions. In COPD patients LV diastolic function is significantly impaired
and its magnitude is related with increase in pulmonary artery pressure, while systolic LV function is well preserved.
Key words: chronic obstructive pulmonary disease, left ventricle diastolic function, left ventricle systolic function,
spirometry
86
POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2007; 117 (3)
ARTYKUŁY ORYGINALNE
WPROWADZENIE
Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) jest najczęściej występującą w Polsce przewlekłą chorobą płuc – dotyczy około 10% populacji po 40. roku życia. Powszechnie uważa
się, że duszność oraz ograniczenie tolerancji wysiłku u chorych
na POChP pojawiają się w zaawansowanym okresie choroby
w wyniku progresji upośledzenia drożności oskrzeli i rozwoju nadciśnienia płucnego [1]. O ile w piśmiennictwie szeroko
podkreśla się znaczenie wydolności prawej komory jako jednego z czynników determinujących obraz kliniczny i rokowanie
w POChP (niezależnego od stopnia zaawansowania obturacji
oskrzeli), to na ogół pomija się potencjalną rolę lewej komory
[2]. Na podstawie licznych badań eksperymentalnych oraz klinicznych ustalono jednak, że przeciążenie ciśnieniowe prawej
komory, będące konsekwencją zwiększenia oporu naczyniowego płuc, może wpływać za pośrednictwem „wspólnej” przegrody międzykomorowej na profil napełnienia lewej komory
poprzez zmniejszenie jej podatności [2-5].
Celem pracy była analiza czynności skurczowej i rozkurczowej lewej komory u chorych na stabilną postać POChP.
PACJENCI I METODY
Do badania zakwalifikowano 35 chorych w średnim wieku:
61,1 ±7,7 roku, w tym 25 (71%) mężczyzn, 10 (29%) kobiet
chorych na POChP w stabilnej fazie, u których na podstawie
wywiadu oraz badań klinicznych (EKG, pomiar ciśnienia tętniczego oraz badanie echokardiograficzne) wykluczono nadciśnienie tętnicze, chorobę niedokrwienną serca i organiczną
wadę serca. Z badania wykluczono chorych z rozpoznaną cukrzycą oraz pacjentów, u których nie uzyskano dobrej jakości
obrazu w badaniu echokardiograficznym. Grupę kontrolną
stanowiło 25 zdrowych osób w wieku 61,6 ±10,1 roku, w tym
18 (72%) mężczyzn i 7 (28%) kobiet z prawidłowym wynikiem spirometrii.
W grupie chorych na POChP stosowano typowe leczenie
farmakologiczne: b2-mimetyki, leki przeciwcholinergiczne
i metyloksantyny. U 10 (29%) chorych stosowano ponadto
wziewny kortykosteroid. Osoby z grupy kontrolnej nie były
leczone farmakologicznie.
U wszystkich chorych przeprowadzono spoczynkowe badanie EKG, pomiar ciśnienia skurczowego i rozkurczowego, badanie echokardiograficzne oraz spirometrię spoczynkową. Ponadto
u chorych na POChP oceniono gazometrię krwi tętniczej.
Badanie echokardiograficzne wykonywano u wszystkich
chorych według tego samego protokołu za pomocą aparatu GE
Adres do korespondencji:
dr med. Elżbieta Suchoń, Odział Kliniczny Chorób Serca i Naczyń, Collegium Medium
Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Prądnicka 80, 31-202 Kraków, tel.: 012-614-22-87,
fax: 012-423-43-76, e-mail: [email protected]
Praca wpłynęła: 29.03.2007. Przyjęta do druku: 19.05.2007.
Nie zgłoszono sprzeczności interesów.
Pol Arch Med Wewn. 2007; 117 (3): 86-90
Copyright by Medycyna Praktyczna, Kraków 2007
Medical System Vivid 7 wyposażonego w sektorową głowicę
1,5–4 MHz. W pierwszej kolejności wykonywano rutynowe
badanie echokardiograficzne w standardowych projekcjach,
a następnie rejestrowano doplerowskie zapisy przepływu na
poziomie zastawki mitralnej oraz zastawki trójdzielnej. Następnie rejestrowano obrazy otrzymane za pomocą tkankowej
echokardiografii doplerowskiej (TDE).
Analizie poddano następujące parametry zmierzone w projekcji przymostkowej w osi długiej w projekcji M-mode: wymiar
końcoworozkurczowy prawej komory (RVD), grubość wolnej
ściany prawej komory (RVWT), wymiar końcoworozkurczowy (LVD) i końcowoskurczowy (LVS) lewej komory serca oraz
grubość przegrody międzykomorowej (IVS).
W celu oceny funkcji rozkurczowej lewej komory zmierzono czas rozkurczu izowolumetrycznego (IVRT) oraz następujące parametry napływu przez zastawkę mitralną (rejestracja
doplerem fali pulsacyjnej z bramką na szczycie otwartych płatków zastawki mitralnej): maksymalną prędkość napływu przez
zastawkę mitralną w okresie wczesnego rozkurczu (E), maksymalną prędkość napływu przez zastawkę mitralną w okresie
skurczu przedsionka (A) oraz stosunek tych prędkości (E/A).
Za pomocą pulsacyjnego doplera tkankowego zmierzono następnie prędkość ruchu pierścienia zastawki mitralnej przy
bocznej ścianie lewej komory w okresie wczesnego rozkurczu
(Em) i w okresie skurczu przedsionka (Am) oraz analogicznie
stosunek tych prędkości (Em/Am).
Ocena funkcji skurczowej lewej komory obejmowała frakcję skracania (FS%), frakcję wyrzutową lewej komory (EF%)
obliczoną metodą Simpsona oraz maksymalną skurczową
prędkość ruchu pierścienia zastawki mitralnej przy bocznej
ścianie lewej komory (Sm).
Ciśnienie skurczowe w prawej komorze (RVSP) wyznaczano
z prędkości fali zwrotnej przez zastawkę trójdzielną. Do wyliczonego zgodnie z uproszczoną regułą Bernoulliego gradientu
ciśnień pomiędzy prawą komorą i prawym przedsionkiem dodawano 10 mm Hg jako przypuszczalne ciśnienie fali v w prawym
przedsionku [6]. Ponieważ u wszystkich chorych wykluczono
stenozę płucną, przyjęto, że wyliczona wartość RVSP odpowiada
ciśnieniu w tętnicy płucnej.
Spirometrię spoczynkową wykonywano u wszystkich
badanych za pomocą pletyzmografu kabinowego. Analizie
poddano pierwszosekundową natężoną objętość wydechową
(FEV1), wyrażoną jako % przewidywanej normy oraz jako odsetek pojemności życiowej (VC; FEV1/VC).
W grupie chorych na POChP oceniono ponadto ciśnienie
parcjalne tlenu (PaO2), ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla
(PaCO2) oraz pH krwi pobranej z tętnicy promieniowej.
Wyniki przedstawiono jako wartości średnie ± odchylenie standardowe. Parametry uzyskane w grupie chorych na
POChP i w grupie kontrolnej porównano za pomocą testu
t Studenta. Ocenę zależności pomiędzy danymi przeprowadzono, wykreślając proste regresji z 95% przedziałami ufności
oraz obliczając współczynnik regresji. Obliczeń statystycznych
dokonano z użyciem programu „Statistica”, przyjmując za
istotne p <0,05.
Ocena czynności lewej komory u chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc
87
ARTYKUŁY ORYGINALNE
go (LVD), późnoskurczowego (LVS) oraz grubości przegrody
międzykomorowej (IVS) pomiędzy grupą chorych na POChP
a grupą kontrolną. Istotne statystycznie różnice dotyczyły natomiast wymiaru późnorozkurczowego prawej komory (RVD),
grubości jej wolnej ściany (RVWT) oraz wysokości ciśnienia
w prawej komorze (RVSP). Oszacowana na podstawie prędkości fali zwrotnej przez zastawkę trójdzielną wysokość ciśnienia
w prawej komorze (RVSP) wynosiła 22–64 mm Hg, średnio
38 ±11,2 mm Hg. W grupie kontrolnej średnia wysokość
RVSP wynosiła 20 ±2,5 mm Hg; nie stwierdzono też pośrednich
cech nadciśnienia płucnego w badaniu echokardiograficznym.
Parametry charakteryzujące czynność rozkurczową lewej komory w badanych grupach przedstawiono w tabeli 3.
W grupie chorych na POChP stwierdzono istotnie mniejszy stosunek prędkości fal napływu przez zastawkę mitralną
(E/A), stosunek prędkości ruchu pierścienia zastawki mitralnej
w fazie wczesnego i późnego rozkurczu (Em/Am) oraz istotnie
dłuższy czas rozkurczu izowolumetrycznego (IVRT) w porów-
WYNIKI
Charakterystykę kliniczną oraz wyniki spirometrii i gazo­
metrii krwi tętniczej przedstawiono w tabeli 1. Nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic w odniesieniu do wieku, płci,
średnich wartości ciśnienia skurczowego oraz rozkurczowego
w grupie chorych na POChP i w grupie kontrolnej. U wszystkich badanych w EKG spoczynkowym stwierdzono rytm zatokowy. Częstotliwość rytmu serca (HR) w grupie chorych na
POChP nie różniła się istotnie w porównaniu z grupą kontrolną. Wyniki spirometrii wskazywały na ciężką postać obturacji oskrzeli u chorych na POChP (FEV1 40 ±8,9%, FEV1/VC
54,9 ±5,1%) i brak zaburzeń sprawności wentylacyjnej w grupie kontrolnej.
Wymiary jam serca, przegrody międzykomorowej, wolnej ściany prawej komory oraz wysokość RVSP w badanych
grupach przedstawiono w tabeli 2. Nie stwierdzono istotnych
statystycznie różnic w zakresie wymiaru późnorozkurczowe-
Tabela 1. C
harakterystyka kliniczna, wyniki spirometrii oraz gazometrii krwi tętniczej w grupie chorych na POChP i w grupie kontrolnej
Grupa POChP n = 35
Grupa kontrolna n = 25
p
wiek (lata)
62,1 ±7,7
61,6 ±10,1
NS
mężczyźni
25 (71%)
18 (72%)
NS
kobiety
10 (29%)
7 (28%)
NS
ciśnienie skurczowe (mm Hg)
125 ±10,8
127 ±10,4
NS
ciśnienie rozkurczowe (mm Hg)
76 ±7,7
77 ±8,1
NS
HR (1/min)
79 ±9,8
74 ±10,2
NS
FEV1(%)
40 ±8,9
98 ±4,9
<0,001
FEV1/VC(%)
54,9 ±5,1
84 ±2,8
<0,001
pH
7,35 ±0,02
–
PaO2 (mm Hg)
71 ±10,3
–
PaCO2 (mm Hg)
49 ±7,1
–
Dane przedstawiono jako średnie ± odchylenie standardowe. Skróty: FEV1% – pierwszosekundowa natężona objętość wydechowa,
FEV1/VC% – stosunek pierwszo­sekundowej natężonej objętości wydechowej do pojemności życiowej, HR (1/min) – czynność serca na minutę,
NS – nieznamienna statystycznie, PaCO2 (mm Hg) – ciśnienie parcjalne dwutlenku węgla w gazometrii krwi tętniczej, POChP – przewlekła
obturacyjna choroba płuc, PaO2 (mm Hg) – ciśnienie parcjalne tlenu w gazometrii krwi tętniczej
Tabela 2. P
arametry echokardiograficzne oceniające wielkość lewej i prawej komory, grubość przegrody międzykomorowej, wolnej
ściany prawej komory oraz wysokość ciśnienia skurczowego w prawej komorze
Grupa POChP n = 35
Grupa kontrolna n = 25
p
LVD (mm)
49,1 ±7,6
50,2 ±5,4
NS
LVS (mm)
32,3 ±5,6
32,7 ±6,1
NS
IVS (mm)
10,2 ±0,6
9,8 ±0,8
NS
RVD (mm)
27,2 ±2,6
20 ±2,9
<0,001
RVWT (mm)
7,1 ±1,8
3,6 ±1,5
<0,001
RVSP (mm Hg)
38 ±11,2
20 ±2,5
<0,001
IVS – grubość przegrody międzykomorowej, LVD – wymiar końcoworozkurczowy lewej komory, LVS – wymiar końcowoskurczowy lewej
komory, RVD – wymiar końcoworozkurczowy prawej komory, RVSP – ciśnienie skurczowe w prawej komorze, RVWT – grubość wolnej ściany
prawej komory, inne – patrz tabela 1
88
POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2007; 117 (3)
ARTYKUŁY ORYGINALNE
Tabela 3. P
arametry echokardiograficzne oceniające czynność
rozkurczową lewej komory w grupie chorych
na POChP i w grupie kontrolnej
E/A
Grupa POChP
n = 35
Grupa kontrolna
n = 25
p
Tabela 4. Parametry echokardiograficzne oceniające czynność
skurczową lewej komory w grupie chorych na POChP
i w grupie kontrolnej
Grupa POChP
n = 35
Grupa kontrolna
n = 25
p
0,69 ±0,12
1,1 ±0,1
<0,001
EF (%)
65,2 ±8,7
66 ±5,4
NS
Em/Am
0,7 ±0,14
1,1 ±0,1
<0,001
FS (%)
36 ±6,7
37 ±7,2
NS
IVRT (ms)
112 ±6,7
79 ±9,8
<0,001
Sm (cm/s)
10,3 ±1,2
11 ±1,2
NS
E/A – stosunek maksymalnej prędkości napływu przez zastawkę
mitralną w okresie wczesnego rozkurczu (E) do maksymalnej
prędkości napływu przez zastawkę mitralną w okresie skurczu
przedsionka (A), Em/Am – stosunek maksymalnej prędkości
ruchu pierścienia zastawki mitralnej przy bocznej ścianie lewej
komory w okresie wczesnego rozkurczu (Em) do maksymalnej
prędkości ruchu pierścienia zastawki mitralnej w okresie skurczu
przedsionka (Am), IVRT– czas rozkurczu izowolumetrycznego,
inne – patrz tabela 1
naniu z grupą kontrolną. Wykazano ponadto istotną korelację
pomiędzy powyższymi parametrami a wysokością ciśnienia
w prawej komorze w grupie chorych na POChP. Najsilniejszą
ujemną korelację obserwowano pomiędzy RVSP a stosunkiem
prędkości ruchu pierścienia zastawki mitralnej Em/Am; r =
– 0,75; p <0,001 (ryc. 1). Nieco słabiej wysokość RVSP korelowała ze stosunkiem prędkości fal napływu przez zastawkę
mitralną (E/A); r = – 0,61; p <0,001 (ryc. 2). Najsłabszą, ale
nadal istotną, korelację stwierdzono pomiędzy RVSP a czasem
rozkurczu izowolumetrycznego (IVRT; r = 0,39; p <0,05).
Analiza parametrów oceniających czynność skurczową
(FS%, EF%) oraz prędkość ruchu pierścienia zastawki mitralnej (Sm) lewej komory nie wykazała istotnych różnic między
badanymi grupami (tab. 4).
EF – frakcja wyrzutowa lewej komory, FS – frakcja skracania lewej
komory, Sm – maksymalna skurczowa prędkość ruchu pierścienia
zastawki mitralnej przy bocznej ścianie lewej komory, inne – patrz
tabela 1
Nie stwierdzono korelacji pomiędzy parametrami oceniającymi czynność rozkurczową lewej komory a wynikami spirometrii i gazometrią krwi tętniczej.
OMÓWIENIE
Wpływ przeciążenia objętościowego lub ciśnieniowego
prawej komory na czynność komory lewej określa się mianem
odwrotnego zjawiska Bernheima i tłumaczy istnieniem wspólnej ściany, jaką stanowi przegroda międzykomorowa, oraz
wspólnego worka osierdziowego obejmującego jamy serca [3].
W przypadku przewlekłego przeciążenia ciśnieniowego prawej komory w zjawisku tym dominującą rolę odgrywa przemieszczenie przegrody międzykomorowej w kierunku światła
lewej komory, co może skutkować zmniejszeniem światła lewej
komory, a także jej kurczliwości i podatności, a w konsekwencji podwyższeniem ciśnienia rozkurczowego w lewej komorze
[3-5]. Zjawisko to opisano dokładnie w odniesieniu do chorych
na ciężkie pierwotne nadciśnienie płucne [5].
r = - 0,75; p< 0,001
0,9
0,8
Em/Am
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
20
25
30
35
40
45 50
RVSP
55
60 65 70
95% p. ufności
Ryc. 1. Korelacja między wysokością ciśnienia w prawej komorze
(RVSP) w grupie chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc
a stosunkiem maksymalnej prędkości ruchu pierścienia zastawki
mitralnej przy bocznej ścianie lewej komory w okresie wczesnego
rozkurczu (Em) do prędkości ruchu pierścienia zastawki mitralnej
w okresie skurczu przedsionka (Am) – Em/Am
Ryc. 2. Korelacja między wysokością ciśnienia w prawej komorze
(RVSP) w grupie chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc
a stosunkiem maksymalnej prędkości napływu przez zastawkę
mitralną w okresie wczesnego rozkurczu (E) do prędkości napływu
przez zastawkę mitralną w okresie skurczu przedsionka (A) – E/A
Ocena czynności lewej komory u chorych na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc
89
ARTYKUŁY ORYGINALNE
Wyniki przedstawione w pracy jednoznacznie wskazują
na cechy zaburzonej funkcji rozkurczowej w badanej grupie
chorych. Co więcej, stopień upośledzenia funkcji rozkurczowej
istotnie korelował z wysokością ciśnienia w tętnicy płucnej, co
jest zgodne z obserwacjami innych badaczy [4,7-9]. Tutar i wsp.
[8] opisali upośledzenie czynności rozkurczowej lewej komory
u chorych na POChP oraz zbliżoną korelację pomiędzy ciśnieniem w prawej komorze a stosunkiem E/A i IVRT. Schena
i wsp. [4] wykazali ponadto, że ciśnienie w prawej komorze
koreluje ze wskaźnikami ekscentryczności lewej komory; z kolei zaburzona geometria komory wywołuje jej nieprawidłowe
napełnianie się. Zależność pomiędzy ciśnieniem w prawej komorze a dysfunkcją rozkurczową lewej komory w dużej grupie
chorych z sercem płucnym o różnej etiologii (w tym chorych na
POChP) potwierdzili również Mustapha i wsp. [10] Autorzy
podkreślają, że rozwój dysfunkcji rozkurczowej jest najbardziej
prawdopodobny u chorych na ciężkie nadciśnienie płucne.
Nadciśnienie w przebiegu POChP to z reguły nadciśnienie łagodne lub umiarkowane, co potwierdzają wyniki przedstawionej pracy [11,12]. W badanej grupie chorych ciśnienie
w prawej komorze mieściło się w zakresie 22–64 mm Hg;
średnio 38 ± 11,1 mm Hg. Wiadomo jednak, że w tej grupie
chorych może dochodzić do gwałtownego wzrostu ciśnienia
w tętnicy płucnej przy niewielkim obciążeniu wysiłkiem lub
w trakcie częstych w tej grupie chorych zaostrzeń infekcyjnych
[11-13]. Należy się spodziewać, że upośledzenie czynności rozkurczowej, które narasta proporcjonalnie do wzrostu ciśnienia
w prawej komorze, będzie istotnie się nasilało pod wpływem
wysiłku fizycznego. Prawdopodobne staje się zatem, że w obrazie klinicznym POChP poza wynikami testów oddechowych
i wydolnością prawej komory istotną rolę może odgrywać
czynność rozkurczowa lewej komory. Potencjalny wzrost ciśnienia napełniania lewej komory serca, biernie przenoszony na
układ płucnych naczyń włosowatych, może się nakładać na
i tak już podwyższone ciśnienie prekapilarne i przyczyniać się
do nasilenia duszności u tych chorych.
W przedstawionej pracy nie stwierdzono zaburzeń czynności skurczowej lewej komory w przebiegu POChP. Frakcja
wyrzutowa, frakcja skracania i maksymalna prędkość ruchu
bocznej części pierścienia zastawki mitralnej (Sm) u chorych
mieściła się w zakresie wartości prawidłowych i nie różniła się
istotnie od stwierdzonych grupie kontrolnej. Podobne wyniki
uzyskali inni badacze [4,16]. W piśmiennictwie podkreśla się,
że przy braku czynników pierwotnie prowadzących do upośledzenia czynności skurczowej lewej komory (choroba niedokrwienna serca, nadciśnienie tętnicze itp.), dysfunkcję skurczową w przebiegu POChP stwierdza się rzadko, najczęściej
u chorych na ciężkie nadciśnienie płucne z dysfunkcją prawej
komory [13-15]. Mimo stwierdzenia prawidłowej frakcji wyrzutowej i frakcji skracania lewej komory niektórzy badacze
sugerują jednak obecność subklinicznej dysfunkcji skurczowej
u chorych na POChP [17]. W opinii autorów świadczy o tym
istotnie zwiększony wskaźnik wydolności lewej komory (TEI
index), oceniający globalną skurczową i rozkurczową czynność
mięśnia sercowego [18].
90
Podsumowując: czynność rozkurczowa lewej komory
u chorych na zaawansowaną postać POChP jest upośledzona;
stopień dysfunkcji rozkurczowej jest proporcjonalny do wysokości ciśnienia w prawej komorze; u chorych na POChP nie
stwierdzono zaburzeń czynności skurczowej lewej komory.
PIŚMIENNICTWO
1. Kasibowska-Kuzniar K, Jankowska R, Kuzniar T. Chronic obstructive pulmonary disease exacerbation – effects on quality of life. Pol Arch Med Wewn. 2005; 114:
1010-1015.
2. Burgess M, Mogulkoc N, Wright-Thomas R, et al. Comparison of echocardiographic
markers of right ventricular function in determining prognosis in chronic pulmonary
disease. J Am Soc Echocardiogr. 2002; 15: 633-639.
3. Alpert SA. The effect of right ventricular dysfunction on left ventricular form and
function. Chest 2001; 119: 1632-1633.
4. Schena M, Clini E, Errera D, et al. Echo-Doppler evaluation of left ventricular impairment in chronic cor pulmonale. Chest 1996; 109: 1446-1451.
5. Louie EK, Rich S, Brundage BH. Doppler echocardiographic assessment of impaired
left ventricular filling in patients with right ventricular pressure overload due to primary pulmonary hypertension. J Am Coll Cardiol. 1986; 6: 1298-1306.
6. Rydlewska-Sadowska W. Echokardiograficzna metoda Dopplera. In: Rydlewska-Sadowska W, eds. Echokardiografia kliniczna. Biblioteka Instytutu Kardiologii,
Warszawa 1991.
7. Boussuges A, Pinet C, Molenat F, et al. Left atrial and ventricular filling in chronic
obstructive pulmonary disease. An echocardiographic and Doppler study. Am J
Respir Crit Care Med. 2000; 162: 670-675.
8. Tutar E, Kaya A, Gulec S, et al. Echocardiographic evaluation of left ventricular diastolic function in chronic cor pulmonale. Am J Cardiol. 1999; 83: 1414-1417.
9. Ozer N, Tokgozulu L, Coplu L, et al. Echocardiographic evaluation of left and right
ventricular diastolic function in patients with chronic obstructive pulmonary disease. J Am Soc Echocardiogr 2001; 14: 557-561.
10. Moustapha A, Kaushik V, Diaz S, et al. Echocardiographic evaluation of left-ventricular diastolic function in patients with chronic pulmonary hypertension.
Cardiology 2001; 95: 96-100.
11. Chaouat A, Bugnet AS, Kadaoui N. Severe pulmonary hypertension and chronic
obstructive pulmonary disease. Am J Respir Crit Care Med. 2005; 172: 189-194.
12. Weitzenblum E, Chaouat A. Right ventricular function in COPD. Can it be assessed
reliably by the measurements of right ventricular ejection fraction? Chest 1998;
113: 567-568.
13. Matthay R, Berger H, Davis R, et al. Right and left ventricular exercise performance
in chronic obstructive pulmonary disease: Radionuclide assessment. Ann Int Med.
1980; 93: 234-239.
14. Render ML, Einstein AS, Blaustein A. Left ventricular dysfunction in deteriorating
patients with chronic obstructive pulmonary disease. Chest 1995; 107: 162-168.
15. Yilmaz R, Gencer M, Ceylan E, et al. Impact of chronic obstructive pulmonary disease with pulmonary hypertension on both left ventricular systolic and diastolic
performance. J Am Soc Echocardiogr. 2005; 18: 873-881.
16. Vonk-Noordergraaf A, Marcus T, Holverda S, et al. Early changes of cardiac structure and function in COPD patients with mild hypoxemia. Chest 2005; 127: 18981902.
17. Vizza CD, Lynch JP, Ochoa LL, et al. Right and left ventricular impairment in patients
with severe pulmonary disease. Chest 1998; 113: 576-583.
18. Tei C, Nishimura RA, Seward JB, et al. Noninvasive Doppler derived myocardial
performance index: correlation with simultaneous measurements of cardiac catherisation measurements. J Am Soc Echocardiogr. 1997; 10: 169-178.
POLSKIE ARCHIWUM MEDYCYNY WEWNĘTRZNEJ 2007; 117 (3)