Pobierz PDF

Ściąga eksperta
Wiersze Daniela Naborowskiego i Jana Andrzeja Morsztyna
poezja polskiego baroku zaczerpnęła wiele z obcych poetyk; inspiracją dla polskich twórców był zwłaszcza marinizm i
konceptyzm; marinizm - to termin wywodzący się od nazwiska włoskiego poety żyjącego na przełomie XVI i XVII wieku – Gimbattisty
Marino – określanego jako król poetów XVII wieku; twórca ten tak kształtował swoje utwory, aby zaskakiwały i zadziwiały
czytelnika niezwykle kunsztownym stylem i ciekawymi metaforami; kunsztowność ta przejawiała się zazwyczaj w bardzo obfitym
używaniu środków stylistycznych; Marino żądał od poety przede wszystkim pomysłowości i mistrzowskiego panowania nad
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 1/11
Ściąga eksperta
językiem: Celem poety jest cudowność. Kto nie potrafi zdumiewać niech idzie do stajni!
sława Marina dotarła do Polski bardzo wcześnie; już w latach 20. XVII wieku powstają pierwsze przekłady wierszy włoskiego
mistrza, podjęta zostaje również próba przekładu jego najsłynniejszego eposu pt. Adon – historia miłosnych perypetii bogini Wenus i
pięknego pasterza Adonisa; konceptyzm również wywodzi się z siedemnastowiecznej literatury włoskiej; styl ten popularny był również w
Hiszpanii, a w Polsce za autorów lubujących się poetyce konceptyzmu podajemy Daniela Naborowskiego i Jana Andrzeja Morsztyna
konceptyzm - styl ten opiera się na koncepcie, a zatem ciekawym i zaskakującym pomyśle; koncept dotyczyć mógł zarówno tematyki,
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 2/11
Ściąga eksperta
jak i budowy utworu – realizował się zarówno na płaszczyźnie treści (np. zaskakujące i nielogiczne porównanie) jak i formy (np.
oparcie utworu na tylko jednym środku stylistycznym); styl ten często wykorzystywał niespodziewane puenty oraz środki stylistyczne
opierające się na zestawianiu przeciwieństw, czyli oksymorony – tzw. epitety sprzeczne, antytezy oraz paradoks
kochankowie określani byli czasem jak ramiona cyrkla, które nigdy w gruncie rzeczy się nie rozłączą (to koncept Johna Donne’a); miłość cielesna, odkrywanie ciała ukochanej – to zdobywanie Ameryki przez Kolumba; życie określane było nieraz jako golenie
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 3/11
Ściąga eksperta
się; życie to wydanie książki – zmartwychwstanie to jej nowa, ocenzurowana przez boga wersja; barok to również moda na
długie i mocno konceptualne tytuły: Duchowa lewatywa dla zatwardziałych w pobożności dusz; Duchowa szlafmyca wyszywana
pocieszającymi maksymami; poeci barokowi prześcigali się w wymyślnym komponowaniu swoich utworów; powstawały wiersze,
które nie należało czytać w zwykły sposób, ale np. od końca do początku; modne były AKROSTYCHY – W PIERWSZYCH
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 4/11
Ściąga eksperta
LITERACH WERSÓW lub w pierwszych literach po średniówce ukrywające jakieś dodatkowe przesłanie utworu – np. imię
adresatki; wiersze przybierały KSZTAŁT rzeczy, o której mówiły – wiersze koła, wiersze kielichy, róże, ołtarze; np. Skrzydeła
wielkanocne George’a Herberta (w tłumaczeniu Stanisława Barańczaka)
poezja barokowa nie jest tylko zabawą, przerostem formy nad treścią; stosowane w poezji tego okresu środki stylistyczne służyły
do kreowania wizerunku ówczesnego świata i człowieka; poetyka paradoksu podkreślała nielogiczność świata oraz
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 5/11
Ściąga eksperta
przypadkowość ludzkiego życia; oksymorony oraz antytezy, czyli zestawianie słów oraz wyrażeń o znaczeniu przeciwstawnym,
służyło ukazaniu człowieka rozdartego, a świata jako areny walki pomiędzy dwoma antagonistycznymi siłami; poezja barokowa bardzo
chętnie wykorzystywała również inwersję, czyli szyk przestawny, co z jednej strony w obrazowaniu powodowało chaos, a z drugiej –
zmuszało czytelnika do wytężenia uwagi
poezję polskiego baroku możemy podzielić na dwa nurty – metafizyczny oraz dworski; najwybitniejszym przedstawicielem
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 6/11
Ściąga eksperta
pierwszego jest Daniel Naborowski, a drugiego – Jan Andrzej Morsztyn; Daniel Naborowski – bodaj najbardziej wykształcony
spośród twórców swej epoki, uczeń Galileusza - jest autorem utworu Krótkość żywota, w którym zawarł metafizyczną refleksję o
ludzkim życiu; utwór ten nawiązuje do biblijnego motywu vanitas, a ten wywodzi się od słów z Księgi Koheleta: Vanitas vanitatum et
omnia vanitas, czyli Marność nad marnościami i wszystko marność; cały utwór Naborowskiego osadzony jest wokół tematu
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 7/11
Ściąga eksperta
przemijania; podmiot liryczny twierdzi, że ludzkie życie jest jak: Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt
wiek XVII jest okresem wielu niepokojów, wojen, rozterek związanych z religią i Bogiem, czego przyczyną była kontrreformacja; utwory Naborowskiego są niesłychanie logiczne i uporządkowane; odznaczają się wyszukanymi intelektualnymi konceptami,
dbałością o warstwę dźwiękową tekstu; wirtuozeria formalna i artystyczne bogactwo wierszy ukrywają jednak tragiczną
świadomość: poezja jest bezradna wobec niezrozumiałego świata – niech będzie więc zabawą; poeta chaosowi świat przeciwstawia
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 8/11
Ściąga eksperta
precyzyjny porządek wiersza
twórczość Jana Andrzeja Morsztyna, która uznawana jest za przykład wyszukanego dworskiego komplementu; wiersz pt. Niestatek
; zaskoczenie czytelnika Morsztyn uzyskał dzięki zbudowaniu utworu na zasadzie anafory, a następnie umieszczeniu
jednowersowej puenty; podmiot liryczny wylicza rzeczy i działania niemożliwe do wykonania, jak np. zamknięcie wiatru w worku; te niewykonalne czynności stanowią tło dla prawdziwego tematu wiersza, czyli niestałości kobiet; podmiot liryczny twierdzi, że
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 9/11
Ściąga eksperta
wszystkie przytoczone sytuacje są bardziej możliwe niż fakt, iż będzie stateczna która białogłowa; wiersz ma zatem charakter żartobliwy
poezja Jana Andrzeja Morsztyna czerpie z bardzo konwencjonalnych chwytów i jej celem nie jest opiewanie obiektu miłości, ale raczej
pobudzenie słuchaczy do uśmiechu lub zachwytu nad strukturą utworów; w twórczości Morsztyna dominowała tematyka miłosna i
towarzyska zasłynął głownie dwoma zbiorami wierszy: Lutnią i Kanikułą oraz przekładami z języka włoskiego i francuskiego
dworska kultura doby baroku charakteryzuje się libertynizmem; pojęcie to dotyczy zarówno stylu życia, który nawiązuje do
hedonizmu i opiera się na zabawie, jak i postawy intelektualnej; libertynem nazywano osoby, które odznaczały się swobodą
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 10/11
Ściąga eksperta
myśli, nie ulegały wpływom autorytetów, zwłaszcza kościelnych; libertynizm miał bardzo poważny wpływ na ówczesny kształt kultury,
bowiem podkreślił indywidualizm myślenia, zachwiał autorytetami i nakazywał korzystać z życia w taki sposób, by pobudzić wszystkie
zmysły; tak rozumiany libertynizm stanowi drogę ucieczki przez niepokojami i rozterkami siedemnastowiecznych ludzi
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 11/11