Pobierz PDF

Ściąga eksperta
Poezja Stanisława Barańczaka - "Nowa Fala"
Stanisław Barańczak (ur. 1946) jest jednym z najważniejszych polskich poetów współczesnych. Oprócz poezji zajmował się także
działalnością przekładową, przekładał na język polski dramaty Szekspira i wiersze poetów angielskich. Za oficjalną krytykę władz Polski
Ludowej został ukarany zakazem publikacji swoich wierszy w Polsce. W 1981 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych i objął
profesurę na Uniwersytecie Harvarda. Jest również autorem esejów i książek krytycznych na temat twórczości Mirona Białoszewskiego i
Zbigniewa Herberta.
„Nowa fala”. Określenie „Nowa fala” odnosi się do poetów, którzy pisali swoje wiersze w rzeczywistości PRL –u lat siedemdziesiątych.
(Barańczak, Zagajewski, Krynicki). Język tej poezji wykorzystywał oficjalną nowomowę, czyli język propagandy i prasowego frazesu,
ujawniając jego nieautentyczność i sztuczność. W wierszach S. Barańczaka odnajdziesz tego typu zabiegi językowe oraz ciekawe
pomysły dotyczące konstrukcji wiersza.
„Garden party”. Wiersz pt. „Garden party” powstał podczas amerykańskiej emigracji poety. Zwróć uwagę na bardzo ciekawą konstrukcję
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 1/10
Ściąga eksperta
tekstu – stanowi go seria krótkich dialogów emigranta z Europy wschodniej z rodzimymi mieszkańcami Ameryki. Tytułowe „Garden party”
to przyjęcie w ogrodzie, z nieodłącznym grillem, ale także okazja do wymiany myśli i spostrzeżeń. Zderzają się tutaj bowiem
doświadczenia mieszkańca wschodniej Europy z potocznymi wyobrażeniami na temat Polski i polskości mieszkańców Ameryki. Stany
Zjednoczone były bowiem uważane przez większość Polaków jako raj gospodarczy i finansowy (garden to ogród – domyślasz się
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 2/10
Ściąga eksperta
zapewne dalszych, metaforycznych skojarzeń z tym rzeczownikiem). S. Barańczak pokazuje w tych krótkich dialogach budujących wiersz
stereotypowość wyobrażeń na temat Polski – demonstracje robotnicze (okres formowania się Solidarności), postać L. Wałęsy (tego z
wąsami) i papieża (strasznego konserwatysty). Ta stereotypowość sądów ujawnia jednak w wierszu kwestię o wiele poważniejszą, która
stanowi centralny problem twórczości Barańczaka. Jest to pytanie dotyczące komunikacyjnych możliwości języka. W prezentowanych,
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 3/10
Ściąga eksperta
często urywanych dialogach, język ulega schematyzacji i banalizacji, nie można, posługując się utartymi schematami, wniknąć w istotę
rzeczy i omawianych problemów. Dlatego dialog często okazuje się pozorny i powierzchowny, zatrzymujący się na poziomie utartych
klisz językowych. Wypływa z tego wniosek, że bardzo trudno porozumieć się mieszkańcowi Europy wschodniej z Amerykaninem.
Decydują o tym oczywiście wspomniane różnice językowe, ale również brak wspólnoty pewnych historycznych doświadczeń (rządy
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 4/10
Ściąga eksperta
komunistyczne, system totalitarny, cenzura), dlatego rozmowa zatrzymuje się na powierzchni banału. Świat ogrodowego przyjęcia jest
zatem nieautentyczny, przypomina reklamowy folder, ofertę biura turystycznego. Tytułowy „Raj” jest dla przybysza z zewnątrz
niedostępny, pozostaje tylko tęsknota za miejscem utraconym i bunt wobec banalizacji życia na obczyźnie.
„Widokówka z tego świata”. Wiersz S. Barańczaka pt. ”Widokówka z tego świata” jest szczególnie interesującym tekstem. W epoce
komunikacji internetowej i sms – ów tradycja wysyłania widokówek stopniowo zanika. Jednakże czasem wysyłamy widokówkę z wakacji,
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 5/10
Ściąga eksperta
interesującego wyjazdu do rodziny lub przyjaciół. Taka widokówka zawiera najczęściej krótkie pozdrowienia z informacją o miejscu
naszego pobytu. W utworze Barańczka widokówka ma szczególny charakter, jest specyficznym sposobem kontaktu człowieka z Bogiem
– to On jest przecież adresatem. Przypomnij sobie teksty literackie, w których człowiek rozmawiał ze Stwórcą („Dziady” A. Mickiewicza,
„Hymny” J. Kasprowicza). Przywołany wyżej wiersz ma charakter liryki zwrotu do adresata; podmiotem jest człowiek, który w ten specyficzny sposób pragnie
nawiązać kontakt z Absolutem (Bogiem). To bardzo ważny temat w twórczości S. Barańczka, dochodzą w nim bowiem do głosu
problemy metafizyczne (metafizyka – wszystko to, co nie stanowi naszego materialnego, postrzeganego zmysłami świata). W
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 6/10
Ściąga eksperta
tekście widokówki podmiot mówiący określa miejsce swego pobytu, czyni to jednak w sposób bardzo ogólnikowy: ciepły, łagodny
klimat, świeże powietrze, klucz żurawi, cienie palm i wieżowców. Ta ogólnikowość prowadzi do wniosku, że nie chodzi tutaj o jakieś
konkretne geograficznie miejsce. Tekst zyskuje dzięki temu zabiegowi charakter uniwersalny – może być wypowiedzią każdego z
nas. Ten krótki opis przechodzi następnie w refleksję dotyczącą sytuacji egzystencjalnej osoby mówiącej. Podmiot ma świadomość
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 7/10
Ściąga eksperta
własnej kruchości i znikomości, podlega bowiem biologicznym prawom rozkładu. Tak jak nie był w stanie określić momentu swojego
pojawienia się na tym świecie, tak nie będzie również świadom momentu własnego odejścia. Ta metafizyczna trwoga stała się
prawdopodobnie impulsem do napisania tej szczególnej widokówki. Dochodzą tutaj do głosu elementy filozofii egzystencjalnej, która
odcisnęła swoje piętno na literaturze i sztuce XX wieku. Życie to „powieść rzeka”, ale także „kryminał krwi i grozy”. Ta lektura, czyli
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 8/10
Ściąga eksperta
życie wciąga nas, jednak nigdy nie poznamy jej zakończenia, bowiem wtedy będziemy już pozbawieni świadomości. Przyznasz, że
to bardzo szczególny sposób poetyckiego mówienia o ludzkim życiu i jego finale. Zwróć uwagę na początek każdej ze strof: „Szkoda, że
Cię tu nie ma”. To tradycyjny zwrot używany w tego typu korespondencji; wyrażamy poprzez te słowa tęsknotę za najbliższymi, którym
wysyłamy widokówkę. W wierszu S. Barańczaka ten zwrot ma zupełnie inny wymiar – odnosi się przecież do Boga. Można go rozumieć
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 9/10
Ściąga eksperta
w ten sposób, że człowiek w świecie czuje się samotny i opuszczony, szuka znaków boskiej opatrzności. Można również ten fragment
odczytać jako wyraz zwątpienia w istnienie Stwórcy, który znajduje się daleko, w sferze niedostępnej ludzkiemu poznaniu. Ten motyw w
literaturze ma swoją długą tradycję (wiersze J. Kochanowskiego, utwory metaliczne poetów barokowych).
Czytając wiersze S. Barańczaka, zwracaj uwagę na ukryte w nich treści metafizyczne, wykorzystywanie języka potocznej, codziennej
komunikacji oraz refleksję nad językiem i jego zdolnościami komunikacyjnymi.
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 10/10