Wyrwa w pamięci - Muzeum Pamięci Sybiru

Wyrwa w pamięci
Tytuł: „Wyrwa w pamięci”
Miejsce i czas realizacji:
Białystok, 6 czerwca – 13 grudnia 2013 roku
Koordynatorzy projektu:
Marcin Koziński, Anna Danilewicz
Opis :
„Wyrwa w pamięci” to akcja społeczno-kulturalna, której kontekst historyczny określały cztery wielkie deportacje na
Syberię i do Kazachstanu z lat 1940-41. Dotknęły one setek tysięcy mieszkańców II RP; sam Białystok stracił aż 20 tys.
obywateli. Na poczuciu straty koncentrowała się główna idea projektu: Spróbujcie to sobie wyobrazić: z każdej grupy,
której jesteście częścią (rodzina, klasa, blok, ulica…) znika co piąta osoba. Współczesny kontekst projektu wyznaczała
idea powstania w Białymstoku Muzeum Pamięci Sybiru/MPS, którego organizatorem jest MWB.
Przedsięwzięcie było adresowane do młodych ludzi, uczniów i studentów. Składało się z czterech bloków działań
opartych o estetykę i środki wyrazu bliskie młodemu pokoleniu:
1) instalacja artystyczna – wielkoformatowe „wlepki” (street art), przygotowane z oryginalnych fotografii białostoczan,
wywiezionych przez Sowietów;
2) mural – artystyczna interpretacja tematu deportacji; projekt i twórca pracy zostali wyłonieni w ogólnopolskim konkursie;
3) video-mapping – wielkoformatowa projekcja, łącząca rozmach projekcji 3D z animacją, stworzoną w całości przez
studentów PB na podstawie relacji Sybiraków;
4) wystawa Mój adres: Białystok – kolaże fotograficzne, pokazujące dawnych mieszkańców Białegostoku – zesłańców na
dzisiejszych ulicach; dzięki zastosowanym fotomontażom w symboliczny sposób powrócili do Białegostoku, pokazaliśmy
jak ich los zdeterminował obecny charakter miasta.
Uzupełnieniem wymienionych działań były także m.in. warsztaty historyczne Backpack History i artystyczne Kreatywna
praca nad pamięcią historyczną. Projekt udokumentowany został w formie katalogów i filmów, dostępnych na licencjach
CC.
Miejsca realizacji poszczególnych wydarzeń były nieprzypadkowe: ogólnodostępne, w centrum Białegostoku, odwiedzane
przez młodych ludzi. Ich wybór nawiązywał do idei połączenia wydarzeń z lat 1940-41 z nowoczesnym, intensywnie
rozwijającym się miastem. Wlepki i mural zostały wykonane na ścianach dawnego magazynu wojskowego przy ul.
Węglowej, gdzie w latach 40. XX wieku znajdowała się stacja kolejowa, skąd odchodziły transporty na Wschód. Obecnie
to popularna Węglówka, miejsce licznych działań artystyczno-kulturalnych organizowanych przez NGO-sy. W 2016 roku
tu też ma zostać otwarte MPS. W ten sposób projekt – poza oczywistym znaczeniem artystycznym i społecznym – stał
się czytelnym znakiem, wskazującym miejsce powstania przyszłego Muzeum, jego znaczenie i rolę w budowaniu
tożsamości miasta.
Mapping i wystawa odbyły się na terenie kampusu Politechniki Białostockiej. Za ekran multimedialnego widowiska
posłużyła ściana budynku Centrum Nowoczesnego Kształcenia. Z kolei wystawa była eksponowana przy wejściu do
biblioteki PB oraz na ulicach miasta: naturalnej wielkości postaci wycięte z przedwojennych zdjęć pojawiły się na ulicach,
przystankach, ścianach bloków.
We wszystkich działaniach pomocy udzielili nam partnerzy - organizacje pozarządowe i studenckie. Dzięki temu część
wydarzeń włączono do programu dużych festiwali, gromadzących tysiące młodych ludzi: Original Source Up To Date
Festival, Wschód Kultury/ Inny Wymiar, Jesień Studencka. Ponadto współtwórcami wszystkich działań byli białostoccy
uczniowie i studenci. Projekt miał charakter partycypacyjny – tworzyliśmy jedynie ramy organizacyjne i merytoryczne dla
twórców, a ostateczny kształt działań zależał tylko od nich.
„Wyrwa w pamięci” była unikatowym przedsięwzięciem, włączającym edukację historyczną w przestrzeń działań
artystycznych i społecznych. Upamiętniała wydarzenia z przeszłości, a także angażowała młodych ludzi w proces ich
rozumienia i opisywania. To również swoiste laboratorium – nowych metod budowania narracji historycznej. Wszystkie
działania były interdyscyplinarne, wykraczały poza tradycyjne muzealnictwo. A jednocześnie silnie odwoływały się do
historycznego konkretu – źródeł, eksponatów, relacji. Tym samym udało nam się wypracować nowoczesną i otwartą
formułę, tworzącą przestrzeń do własnych działań uczestników i wzbogacającą ofertę muzeum. Wszystkie działania na
stałe wejdą do programu MPS, a zainicjowane partnerstwa przekształciły się już teraz w długoterminową współpracę.
Projekt „Wyrwa w pamięci” nagrodzony został m.in. nagrodą Sybilli w XXXIV Konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku
2013 (kategoria: przedsięwzięcia o tematyce martyrologicznej) oraz nagrodą na Najciekawsze Wydarzenie Muzealnicze
Roku 2013, przyznawaną przez Oddział Podlaski Stowarzyszenia Muzealników Polskich (kategoria: wydarzenia poza
wystawiennicze).
autor: Muzeum Pamięci Sybiru