sport i sponsoring sportu
Transkrypt
sport i sponsoring sportu
Warszawa, 10 stycznia 2006 r. SPORT I SPONSORING SPORTU Na podstawie badania „Sponsoring Monitor 2005/2006” przeprowadzonego przez Instytut Badawczy ARC Rynek i Opinia. Polak - kibic? Zainteresowanie Polaków sportem utrzymuje się na stabilnym poziomie. Duże zainteresowanie deklaruje prawie 10% badanych (jest to wzrost o 1,9 punktu procentowego w stosunku do roku poprzedniego) - wynika z badania „Sponsoring Monitor 2005/2006” przeprowadzonego przez Instytut Badawczy ARC Rynek i Opinia. W 2005 r. zwiększyła się grupa osób w ogóle nie interesujących się sportem. Być może wynika to z braku spektakularnych sukcesów polskich sportowców w ostatnim czasie (wzbudziłyby one większe zaciekawienie Polaków interesujących się sportem okazjonalnie) oraz to, że w ostatnim roku nie odbywały się żadne wielkie międzynarodowe imprezy sportowe tj. Olimpiada, Mundial, które klasycznie zbierają przed telewizorami rzesze widzów, nawet tych na co dzień nie emocjonujących się wydarzeniami sportowymi. Zainteresowanie sportem deklaruje ponad 57% mężczyzn i około 26% kobiet. Wciąż sportem bardziej interesują się ludzie młodzi. Wykres 1. Polak – kibic ? (N=1200) Bardzo się interesuję 9,1% XI 2005 XI 2004 7,2% 0% Trochę się interesuję 32,5% 22,5% 34,8% 20% Raczej się nie interesuję W ogóle się nie interesuję 35,8% 32,3% 40% 60% 25,8% 80% 100% SPORT I SPONSORING SPORTU POLACY - „KIBICE W KAPCIACH” Zainteresowanie sportem najczęściej przejawia się u badanych biernym uczestniczeniem w rozgrywkach sportowych za pośrednictwem telewizji. Wśród kibiców sportowych w naszym kraju wciąż większość stanowią „kibice w kapciach” a nie ci, którzy aktywnie uczestniczą w widowisku sportowym (tylko 28% zadeklarowało uczestnictwo w imprezie sportowej w roku 2005). Rzadkością jest oglądanie rozgrywek czy zawodów sportowych na żywo. Kibice oczekują większej ilości relacji z najpopularniejszych dyscyplin i są to przede wszystkim gry zespołowe – np.: piłka siatkowa albo lekkoatletyka, a także boks i pływanie (dynamika wzrostu - 85%). Generalnie można powiedzieć, że polscy kibice wciąż odczuwają głód sportowego sukcesu i pragną oglądać te dyscypliny, w których polscy sportowcy mogą wygrywać z najlepszymi na świecie. Większość zainteresowanych śledzi zmagania sportowców ze względu na szansę obejrzenia sukcesu sportowego polskiego zawodnika, a duża część ulega wpływom środowiska (bliskich czy znajomych). Dodatkowo determinuje to wizerunek sportowca. Kiedy jest to osoba zarówno o przyjemnej osobowości oraz odnosząca sukcesy to bardzo szybko staje się idolem, a społeczeństwo skrupulatnie śledzi jej / jego osiągnięcia. Są to determinanty silniejsze nawet niż ciekawość wygranej, która jest kwintesencją rozgrywek sportowych. Bardzo często zdarza się również, że ludzie właśnie dzięki sukcesom sportowców zaczynają się interesować sportem, bez względu na swoje wcześniejsze preferencje. Mimo, że prasa i radio zyskują w tegorocznym badaniu jako źródła informacji na temat sportu, to telewizja wciąż ma blisko 95% wskazań. Nie ma się co temu dziwić dobrej jakości transmisje telewizyjne najlepiej przenoszą emocje sportowe. Co ciekawe, obok telewizji, ważnym źródłem informacji o sporcie jest też Internet. oraz radio (wzrost o 27,9%) - zauważalny jest ich systematyczny wzrost jako źródła informacji o sporcie. Wykres 2. Kibice przed telewizorem N=500 XI 2005 0% 20% XI 2004 40% 60% 80% 100% 95,3% Telewizja 95,6% 92,2% 43,6% Prasa ogólna 41,2% 35,8% Radio 39,4% 30,8% 27,6% 23,3% Znajomi 20,7% 14,7% 21,4% Prasa sportowa Internet X 2003 16,5% 18,1% 10,8% 7,8% 7,2% 2 SPORT I SPONSORING SPORTU Wykres 3. „Kibice w kapciach” N=500,respondenci, którzy deklarowali zainteresowanie sportem. 0% Osobiste uczestnictwo w imprezie sportowej Uprawianie sportu w ciągu ostatnich 12 miesięcy 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 27,9% 39,4% Piłka nożna i skoki narciarski – „narodowymi” sportami Polaków Nadal najpopularniejsza jest piłka nożna i skoki narciarskie. Ciekawe, że mimo gorszego ubiegłego sezonu Adama Małysza Polacy wciąż darzą uprawianą przez niego dyscyplinę ogromnym zainteresowaniem. Wzrosło zainteresowanie siatkówką i boksem. Głownie dzięki siatkarskim sukcesom polskiej reprezentacji (szczególnie kobiet) oraz imprezom o randze międzynarodowej, z których część odbywała się w Polsce (np.: eliminacje do Mistrzostw Europy w Siatkówce Mężczyzn). W porównaniu z ubiegłymi latami znacznie zyskał również boks – głównie dzięki walkom Tomasza Adamka oraz Diablo Włodarczyka (Mistrzostwo Świata w wadze półciężkiej Tomasza Adamka oraz spora liczba transmisji z interesujących gali bokserskich w TVN). Dodatkowo walki bokserskie jako eventy o charakterze promocyjnym są szeroko rozreklamowane. Dużo gorszy wynik, niż spodziewany uzyskało pływanie (prawdopodobnie dlatego, że w tym roku największe sukcesy w tej dyscyplinie przypadły na pierwszą połowę roku i respondenci być może już o nich tak nie pamiętali, jak w przypadku ogromnego sukcesu olimpijskiego Otylii Jędrzejczak - sierpień 2004). Na podstawie badania jakościowego można stwierdzić, że badani najczęściej interesują się tymi dyscyplinami sportu, które mieli okazję poznać uprawiając w szkole, na podwórku itp. I to zarówno wśród starszej jak i młodszej grupy respondentów. Polacy – niezależnie od płci i wieku - bardziej interesują się tymi dyscyplinami sportowymi, w których polscy sportowcy odnoszą sukcesy. Nie bez znaczenia jest tu także „instytucja” idola sportowego, który pobudza zainteresowanie daną dziedziną sportu wśród szerszej publiczności. Takie zainteresowanie sportem wśród szerszej grupy osób jest na ogół jedynie sezonowe, ściśle związane z sukcesami Polaków i po jakimś czasie ucicha. 3 SPORT I SPONSORING SPORTU Wykres 4. Piłka nożna i skoki narciarskie „narodowymi” sportami Polaków N=1200 1 - w ogóle się nie interesuję 0% 10% 2 20% 3 30% 4 40% 5 - bardzo się interesuję (jestem fanem) 50% 60% 70% 80% 90% 100% piłka nożna 60,8% 6,7% 6,8% 14,4% 11,3% skoki narciarskie 61,5% 5,6% 6,3% 15,0% 11,5% siatkówka 66,7% lekkoatletyka 67,5% boks 68,8% 11,6% 7,4% 8,7% 3,4% pływanie 68,4% 12,6% 7,5% 9,2% 2,3% koszykówka 7,2% 2,9% 7,8% 12,0% 70,1% 10,3% 3,8% 7,7% 10,8% 6,2% 12,1% 6,5% 8,6% rajdy samochodowe 74,0% 11,9% 5,6% 6,6%1,9% kolarstwo 73,1% 13,7% 6,7% 4,9%1,6% jazda figurowa na lodzie 77,1% 10,2% 5,3% 4,7%2,8% żużel 76,7% 11,9% 3,8% 5,4%2,3% Wykres 5. Popularność polskich sportowców 0% 20% 40% 60% 80% 75,2% Adam Małysz 81,9% 34,4% Andrzej Gołota 84,7% 28,4% Maciej Żurawski 67,4% 25,9% Krzysztof Hołowczyc Przemysław Saleta 89,5% 35,7% Robert Korzeniowski Tomasz Gollob 87,9% 52,9% Jerzy Dudek Dariusz Michalczewski 96,0% 56,2% Otylia Jędrzejczak Mariusz Pudzianowski 100% 77,7% 21,5% 64,1% 20,3% 65,5% 18,8% 58,7% 17,5% Emanuel Olisadebe 16,2% Mariusz Czerkawski 16,1% Agata Wróbel 15,6% Jacek Krzynówek 15,1% 67,3% 63,8% 59,0% 51,6% 49,7% 4 znajomość spontaniczna znajomość wspomagana SPORT I SPONSORING SPORTU Wykres 6. „Kobiecość” versus „Męskość” dyscyplin sportowych Kobieta aerobik jazda figurowa na lodzie jeździectwo badminton golf tenis ziemny siatkówka plażowa pływanie wyprawy skoki narciarskie lekkoatletyka siatkówka tenis stołowy snooker/bilard koszykówka narciarstwo zjazdowe sporty ekstremalne, szachy piłka nożna plażowa snowboard piłka ręczna narciarstwo biegowe szermierka piłka nożna kolarstwo windsurfing sztuki walki typu K1, MMA zapasy biathlon rugby hokej na lodzie kulturystyka żeglarstwo podnoszenie ciężarów sztuki walki typu taekwondo, karate, kick-boxing squash wioślarstwo kajakarstwo rajdy samochodowe boks formuła 1 judo brydż Mężczyzna 20,0% 80,0% 39,5% 60,5% 54,2% 45,8% 52,7% 47,3% 65,1% 34,9% 34,6% 65,4% 34,0% 66,0% 68,9% 31,1% 30,6% 69,4% 29,7% 70,3% 29,6% 70,4% 29,5% 70,5% 29,5% 70,5% 29,4% 70,6% 73,5% 26,5% 26,2% 73,8% 25,2% 74,8% 25,1% 74,9% 24,8% 75,2% 24,2% 75,8% 22,5% 77,5% 22,2% 77,8% 21,9% 78,1% 21,4% 78,6% 21,3% 78,7% 20,5% 79,5% 19,9% 80,1% 18,1% 81,9% 18,0% 82,0% 17,8% 82,2% 17,3% 82,7% 16,9% 83,1% 16,0% 84,0% 15,9% 84,1% 15,3% 84,7% 14,5% 85,5% 14,4% 85,6% 13,9% 86,1% 13,2% 86,8% 12,5% 87,5% 12,5% 87,5% 12,3% 87,7% 10,3% 89,7% 0% 5 20% 40% 60% 80% 100% SPORT I SPONSORING SPORTU Coraz bardziej zmienia się układ sportów postrzeganych jako typowo „męskie” czy „żeńskie”. O ile jeszcze do niedawna jedyną typowo kobiecą dyscypliną była jazda figurowa na lodzie, o tyle obecnie także aerobik, badminton i jeździectwo mają więcej zwolenników wśród pań, aniżeli wśród panów. Sportami najbardziej męskimi pozostają formuła 1, boks, czy rajdy samochodowe, jednak struktura płci kibiców tych dyscyplin wyrównuje się coraz bardziej (obecnie więcej kobiet zainteresowanych tymi sportami). SPONSORING SPORTU Wykres 7. Na ile cenimy sponsorów sportu ? 0% XI 2005 XI 2004 X 2003 XI 2002 10% Oceniam zdecydowanie pozytywnie Oceniam raczej pozytywnie Oceniam raczej negatywnie Oceniam zdecydowanie negatywnie 20% 30% 40% 50% 60% 43,2% 28,4% 36,7% 35,4% 38,5% 70% 80% 5,5% 2,0% 2,8% 3,5% 36,1% 39,9% 90% 3,2% 1,2% 31,3% 6,2% 3,4% Dyscypliny, które według wskazań respondentów powinny być mocniej wspierane przez sponsorów, to generalnie te, które cieszą się w naszym kraju największym zainteresowaniem i niekoniecznie wymagają aż takich inwestycji, bo posiadają już zamożnych sponsorów (Plus GSM i siatkówka, Telekomunikacja Polska i piłka nożna, Dominet Bank oraz Era i koszykówka). Wykres 8. Jakie dyscypliny powinny być intensywniej wspierane przez sponsorów ? 0% 10% 20% 30% piłka nożna 60% 27,8% lekkoatletyka 23,1% koszykówka 19,5% skoki narciarskie 18,6% pływanie jazda figurowa na lodzie 50% 48,1% siatkówka boks 40% 16,7% 14,7% 10,7% 6 XI 2005 100% SPORT I SPONSORING SPORTU Wykres 9. Najpopularniejsze dyscypliny i ich sponsorzy Obejrzał lub uczestniczył osobiście 0% 20% 40% 60% piłka nożna 52,0% skoki narciarskie boks Zauważył sponsora 45,1% 92,6% N=241 85,0% N=192 N=60 36,2% pływanie Lech–34,5%, Tyskie–18,2%, Orange/Idea–16,3%, Adidas– 14,4%, Carlsberg–13,4%, Canal+-11,7%, MasterCard– 9,9%, TP S.A.–9,4% Red Bull–70,8%, Milka–31,7%, Poczta Polska–13,2%, Harnaś– 12,5%, TVP S.A.–5,6% 72,7% N=56 15,3% 67,3% N=47 14,1% Atlas-26,7%,TVN-15,4%, Canal+14,5%, Lotto-7,9% 75,7% N=137 lekkoatletyka 100% 77,0% 15,5% siatkówka 80% Plus GSM–56,9%,Era GSM–8,9%, Adidas/Winiary–6,0%, Deichmann–4,9% Nike-19,3%,Adidas-14,4%, Puma-12,2%,Lotto-11,9%, Żywiec10,4% Orange/Idea-57,1%, Adidas13,8% Zaskakujące, że prawie 35% respondentów za największego sponsora piłki nożnej uważa markę Lech, która w zasadzie wycofuje się z angażowania w tę dyscyplinę. Obecnie w Kompanii Piwowarskiej marka Tyskie jest tą, która poprzez sponsoring Piłkarskiej Reprezentacji Polski oraz sponsoring Wisły Kraków - najbardziej znanej polskiej klubowej drużyny piłkarskiej, buduje swe związki z piłką nożną. Dziwne także, że tylko 9,4% respondentów wskazuje Telekomunikację Polską - Głównego Sponsora Reprezentacji Piłkarskiej, jako firmę inwestującą w tę dyscyplinę (marcowa reklamowa kampania wizerunkowa wykorzystująca Reprezentantów Polski telewizja, outdoor, print, a także Jerzy Dudek reklamujący produkty TP - Neostradę, Pocztę Głosową). Zaskakuje nieco także dopiero trzecie miejsce Idea/Orange (16,3% wskazań), która w bardzo przemyślany i kompleksowy sposób sponsoruje piłkarską ekstraklasę (została uhonorowana tytułem Sponsora Sportu 2005 na Konferencji DMS w Poznaniu za projekt Orange Ekstraklasy). Ze skokami narciarskimi kojarzony jest przede wszystkim Red Bull, który de facto jest sponsorem Małysza. W przypadku tej dyscypliny zastanawia zupełny brak wskazań 7 SPORT I SPONSORING SPORTU na Fakt (sponsor Adama Małysza) oraz Indesit (Generalny Sponsor Reprezentacji Skoczków Narciarskich), a wskazywanie jako sponsora Poczty Polskiej, która już dość dawno odeszła od wspierania tej dyscypliny. Znakomity odsetek wskazań otrzymała marka Plus GSM, jako sponsor siatkówki. Na tak dobre wyniki w przypadku Plusa wpływ miały liczne transmisje telewizyjne w otwartych stacjach w weekendowym prime-time oraz znakomity branding podczas spotkań siatkarskich, zarówno ligowych, jak i reprezentacyjnych (mężczyźni i kobiety). Dużo osób właściwie potrafiło skojarzyć Otylię Jędrzejczak i pływanie z marką Idea/ Orange oraz rajdy samochodowe z marką Castrol. W lekkoatletyce respondenci wskazują głównie firmy kojarzące się z odzieżą sportową zamiast Elite Cafe, która związała się z tą dyscypliną. Ikony marketingu sportowego Sportowcy wskazywani przez respondentów za ikony marketingu sportowego, to te osoby, które dzięki zaangażowaniu dużych środków finansowych przez sponsorów miały możliwość reklamowego zaistnienia w mediach - Adam Małysz (Fakt), Otylia Jędrzejczak (szeroka kampania reklamowa marki Idea), czy Jerzy Dudek (Telekomunikacja Polska). Wykres 10. Małysz, Jędrzejczak i Dudek – najczęściej kojarzeni z akcjami promocyjnymi i reklamą N=1200. 45% 41,9% 38,9% 40% 37,0% 35% 30% 25% 20% 14,4% 15% 13,1% 9,5% 10% 5,4% 5% 0% Małysz Adam Jęrzejczak Otylia Dudek Jerzy Robert Korzeniowski 8 Krzysztof Hołowczyc Mariusz Pudzianowski Dariusz Michalczewski SPORT I SPONSORING SPORTU Respondenci z reguły prawidłowo wskazują marki, jakie reklamowali znani sportowcy, co jest potwierdzeniem tego, że wykorzystanie w reklamach takich postaci pomaga w identyfikacji marki i znakomicie ułatwia ich zapamiętywanie. Niektóre odpowiedzi potwierdzają również to, że zbudowanie marki w oparciu o postać sportowca buduje znajomość marki na lata. Często w momencie zaprzestania wszelkich działań reklamowych związanych z daną postacią, respondenci wciąż pamiętają związek pomiędzy firmą a sportowcem (Małysz i Goplana, Hołowczyc i chipsy Lays). Wciąż jednak nawet mocne skojarzenie określonego sportowca nie przekłada się na decyzje zakupowe klientów. Nie bez znaczenia wydaje się także rodzaj produktu promowanego przez znanych sportowców. Najwięcej ludzi skłonił do zakupu Hołowczyc i można przypuszczać, że dużym stopniu jest to spowodowane relatywnie niedrogim, łatwo dostępnym produktem jakim są chipsy. Należy jednak pamiętać także o tym, że ludzie nie lubią się przyznawać, że reklama na nich wpływa, informacje tego typu należy więc zestawiać z danymi sprzedażowymi. Wykres 11. Jak Polacy reagują na działania promocyjne z udziałem znanych sportowców ? Na pytanie odpowiadali respondenci, którzy kojarzą danego sportowca z jakimś produktem, marką. Skłonił mnie do zakupu Skłonił mnie do poszukania dodatkowych informacji o produkci Obejrzał(e)am produkt w sklepie Zacząłem/am pozytywniej myśleć o produkcie Nie wpłynął 0% Hołowczyc Krzysztof (N=157) 10% 20% 40% 50% 60% 7,6% 11,3% 7,3% 73,2% 4,6% 3,3% 5,4% Małysz Adam (N=502) 30% 5,6% 79,7% 1,9% 3,1% Pudzianowski Mariusz 5,2% (N=115) 2,9% Jęrzejczak Otylia (N=467) 81,7% 7,1% 5,2% 6,9% 3,1% 3,8% 81,1% Korzeniowski Robert 5,7% 4,2%7,8% (N=173) 3,4% Dudek Jerzy (N=444) 78,9% 1,6% 4,1% 5,2% 1,6% 87,4% 5,8% Michalczewski Dariusz 8,5% 2,6% (N=64) 1,6% 81,5% 9 70% 80% 90% 100% SPORT I SPONSORING SPORTU Wykres 12. Sponsorzy Małysza, Jędrzejczak i Dudka – najlepiej rozpoznawani SPONSORZY N=153 30,5% Adam Małysz Otylia Jędrzejczak N=99 19,7% N=82 16,4% Jerzy Dudek Mariusz Pudzianowski N=61 12,3% Krzysztof Hołowczyc N=35 6,9% N=28 Robert Korzeniowski 5,6% 0% 10% 20% 30% 40% Red Bull – 81,0%, Milka – 15,5%, Poczta Polska – 13,9%, Harnaś – 7,1%, Goplana – 2,9% Idea/Orange – 92,9%, Era – 5,0% TP S.A./Neostrada – 83,5%, Adidas – 5,6%, Carlsberg – 4,6% Warka – 61,4%, Atlas – 20,1%, Cekol – 6,5%, TVN – 7,4% Castrol – 23,2%, Dębica – 19,0%, Orlen – 16,3%, Mobil – 11,7%, Stomil – 10,2%, Lotos – 13,9% AIG – 31,3%, Commercial Union– 12,8%, ING – 10,7% 50% Aż jedna trzecia kibiców Adama Małysza twierdzi, że zna jego sponsorów. Podobnie znajomość sponsorów swoich idoli deklaruje co piąty kibic Otylii Jędrzejczak i co szósty Jerzego Dudka. Duża liczba firm, które reklamowo i sponsorsko zaistniały w przypadku Adama Małysza spowodowała, że ludzie coraz rzadziej są w stanie wymienić tych właściwych. W zasadzie jedynie Red Bull ciągle kojarzy się z Małyszem (ekspozycja logotypu na kasku i siła skojarzeń dyscypliny z reklamą), natomiast pozostałe wskazywane marki nie mają obecnie z samą postacią już nic wspólnego. Respondenci nie wymieniali takich marek jak Fakt, Generali czy Max Data – realnych sponsorów. Reklamowe wykorzystanie wizerunku Jerzego Dudka, jakie ma miejsce w przypadku Telekomunikacji Polskiej czy Warki nie powinno być utożsamiane ze sponsoringiem. Jednak blisko 87% respondentów prawidłowo kojarzy naszego bramkarza z 10 SPORT I SPONSORING SPORTU konkretnym produktem/ marką. Brakuje wskazań na markę Reebok, która w swej kampanii „I am what I am” także wykorzystała sylwetkę tego sportowca. Robert Korzeniowski prawidłowo kojarzony jest z AIG przez 35,5% respondentów, którzy całkowicie zapomnieli, że był on sponsorowany przez firmę Elite Cafe i był najbardziej rozpoznawaną twarzą tej grupy do momentu zakończenia kariery sportowej. Wykres 13. Sponsorzy sportu wcale nie mają lekko ... Chętniej kupował(a)bym jej produkty lub usługi Nie miałoby to wpływu Zniechęciłoby mnie to do kupowania jej produktów lub usług Trudno powiedzieć 59,8% 32,1% X 2003 0% 20% 2,6% 9,8% 59,8% 31,3% XII 2001 40% 11 60% 6,9% 1,4% 6,7% 58,0% 29,6% XI 2002 1,3% 61,9% 29,8% XI 2004 1,8% 9,1% 65,0% 24,1% XI 2005 1,0%7,9% 80% 100% SPORT I SPONSORING SPORTU Informacje o badaniu Raport „Sponsoring Monitor 2005/2006” jest siódmym własnym opracowaniem Instytutu Badawczego ARC Rynek i Opinia poświęconym sponsoringowi. Metodologia i próba badania Badanie „Sponsoring Monitor 2005/2006” zostało przeprowadzone przez ankieterów ARC Rynek i Opinia metodą bezpośrednich wywiadów kwestionariuszowych wspomaganych komputerowo (CAPI) na reprezentatywnej próbie N=1200 mieszkańców Polski w wieku 15-65 lat. W ramach badania jakościowego przeprowadzono dodatkowo zogniskowane wywiady grupowe (FGI) dotyczące tematyki sportu oraz kultury. Realizacja terenowa badania „Sponsoring Monitor 2005/2006” przeprowadzona w dniach: 24 października – 16 listopada 2005r . została Udział w przygotowaniu raportu „Sponsoring Monitor 2005/2006” mieli następujący konsultanci współpracujący z ARC Rynek i Opinia: Maria Ceran, Piotr Pietrzak (Mediathlon) Grzegorz A. Kita (Sport Management) Katarzyna Flera, Magdalena Kopczyńska Instytut im. Adama Mickiewicza ARC Rynek i Opinia jest instytutem, mającym stałe miejsce wśród najlepszych pracowni badawczych w Polsce. Firma już od 1992 roku przeprowadza badania marketingowe oraz sondaże opinii publicznej. ARC Rynek i Opinia prowadzi badania Mystery Shopping zgodnie ze standardami MSPI Europe, realizuje badania metodą CATI (wywiadów telefonicznych), komputerowo wspomagane badania CAPI (Computer Assisted Personal Interview) oraz internetowe badania CAWI realizowane za pomocą panelu badawczego www.epanel.pl. Instytut ARC Rynek i Opinia posiada certyfikat jakości pracy ankieterów PKJPA, a wszystkie badania są realizowane w zgodzie ze standardami ESOMAR-u. Instytut ARC Rynek i Opinia oraz jego pracownicy są członkami: Europejskiego Stowarzyszenia Badaczy Rynku i Opinii (ESOMAR), Organizacji Firm Badania Opinii i Rynku (OFBOR), Polskiego Towarzystwa Badania Rynku i Opinii (PTBRiO), Mystery Shopping Providers Association (MSPA). Poza tym Instytut ARC Rynek i Opinia jest członkiem IriS - największej międzynarodowej sieci zrzeszającej niezależne agencje badawcze, która umożliwia Instytutowi realizację projektów badawczych w większości państw europejskich (www.iris-net.org). 12 SPORT I SPONSORING SPORTU Więcej informacji: Anna Janowska Konsultant PR [email protected] tel. +48 (22) 584 85 00 Katarzyna Pucha Project Manager [email protected] tel. +48 (22) 584 85 00 13