Słownik fizjoterapeuty 1
Transkrypt
Słownik fizjoterapeuty 1
P O R A D Y, P R A W O , Z A R Z Ą D Z A N I E r e h a b i l i t a c j a // OPRACOWANIE: JAN SZCZEGIELNIAK, JACEK ŁUNIEWSKI, ALEKSANDRA SKOMUDEK, KATARZYNA BOGACZ, ILONA KULIK-PAROBCZY, WITOLD PAWEŁCZYK Słownik fizjoterapeuty O bserwowany w ostatnim czasie dynamiczny rozwój dziedziny fizjoterapii prowadzi nie tylko do wprowadzenia nowoczesnych środków i metod usprawniania, ale także do powstania nowych form przekazu, w tym niestosowanego dotychczas słownictwa. Prezentowany poniżej słownik przybliża Czytelnikowi słownictwo używane najczęściej w metodach fizjoterapeutycznych, nie wskazując jednak na zasadność i trafność jego stosowania. Dywergencja – jest przeciwieństwem konwergencji i oznacza oddalanie sąsiadujących powierzchni stawowych. Podczas ruchu zgięcia bocznego w stawach międzywyrostkowych kręgosłupa po jednej stronie dochodzi do konwergencji, a po przeciwnej – do dywergencji. Facilitacja (F) – torowanie, przywracanie utraconej pamięci ruchowej. Wywodzi się od łacińskiego słowa facilitas i oznacza ulgę. Hipermobilność (ang. joint hypermobility syndrome – JHS) – nadmierna ruchomość stawów, jest uogólnioną, wrodzoną i samoistną niewydolnością dotyczącą tkanki łącznej całego organizmu. Hipermobilność objawia się przede wszystkim: •wiotkością torebek stawowych i więzadeł odpowiedzialnych za stabilizację stawów, •zwiększoną w odniesieniu do normy ruchomością stawów, •łatwością zwichnięć i skręceń stawów, •wykonywaniem ruchów czynnych w stawach w stopniu przekraczającym fizjologiczny zakres ruchomości, przez osoby nietrenujące, •koślawością stawów łokciowych, nieosiowością stawu śródręczno-paliczkowego kciuka i śródstopno-paliczkowego palucha stopy, płaskostopiem, wadami stawów kolanowych w posta- 86 ci tyłowygięcia, koślawości lub szpota wości, •zmianami w ruchomości stawów żuchwowo-skroniowych. W wielu przypadkach hipermobilność powoduje negatywne konsekwencje. Odnosi się to przede wszystkim do układu mięśniowego, który jest mniej wydolny i z biegiem lat zmniejsza się kontrola mięśniowa ruchu w stawach. Powstaje trwałe przeciążenie stawów, co rodzi odruchy obronne, mające na celu ograniczenie nadmiernej ruchomości, tzw. zablokowanie czynnościowe, które jest często przyczyną intensywnych bólów kręgosłupa i stawów krzyżowo-biodrowych. Irradiacja (z ang. napromieniowanie, naświetlenie) – w języku polskim mianem tym określa się jedno ze złudzeń optycznych, a także przenoszenie bólu poza granice tkanki. W fizjoterapii termin ten stosowany jest w koncepcji PNF. Oznacza promieniowanie, rozlewanie się pobudzenia, reakcji i przepływu impulsów na skutek stymulacji. Irradiacja oparta jest na synergizmie mięśniowym między silniejszymi a słabszymi mięśniami. Mechanizm ten, nazywany pracą pośrednią, wykorzystuje: łańcuchy biokinematyczne, kombinację wzorców, mechanizmy dźwigni, przeciwwagę oraz ruch przeniesiony. Już prawie 60 lat temu Kontt i Voss zauważyli, że maksymalny opór wywołuje irradiację bądź przepływ od głównych komponentów mięśniowych lub ich grup na zasadzie timingu. Mianem irradiacji określane jest również przekazywanie odczuwanego bólu, tzn. promieniowanie bólu do sąsiadujących gałęzi nerwów. Konwergencja (łac. convergere – zbierać się) – oznacza zbliżanie, zbieżność. Termin stosowany w terapii manualnej, oznacza zbliżanie sąsiadujących powierzchni stawowych. Przeciwieństwem jest dywergencja. Nerwowo-mięśniowe (N) – oznacza współpracę mięśni z całym systemem nerwowym. Do przeprowadzenia jednego ruchu potrzebnych jest wiele struktur systemu nerwowego oraz dokładna regulacja. System nerwowy nie posiada żadnej statycznej struktury, ciągle się dopasowuje do wymogów otoczenia. Pewien stopień plastyczności jest obecny przez całe życie i zależy od aktywności, informacji i doświadczenia. Priopriocepcja (P) – poprzez specyficzne receptory w ciele odczuwane są ruchy i pozycje naszego ciała. Prioprioreceptory są receptorami w mięśniach, ścięgnach, torebkach stawowych, więzadłach, które w ścisłej symbiozie wchłaniają prioprioceptyczny wpływ informacyjny z peryferii. Dodatkowo do tych prioprioreceptywnych informacji przyswajane są bodźce z receptorów tak zwanych eksteroreceptorów – skóry, aparatu równowagi, jak również oczu i aparatu słuchowego. Z centralnego poziomu wszystkie dane są analizowane i z zakodowanymi i/lub odziedziczonymi sygnałami przetworzone i skoordynowane. Technika NAG (akronim z ang. Natural Apophyseal Glides – naturalne ślizgi w stawach międzywyrostkowych) – polega na wykonaniu oscylacji ślizgowej w stawach międzywyrostkowych od ½ do końca fizjologicznego zakresu ruchu w stawach. Technika SNAG (akronim z ang. Sustained Natural Apophyseal Glides – przedłużone naturalne ślizgi w stawach międzywyrostkowych) – technika mobilizacji w terapii manualnej kręgosłupa według koncepcji Briana Mulligana polegająca na połączeniu i zsynchronizowaniu biernego ślizgu w stawach międzywyrostkowych (uzyskanego ręką terapeuty) i czynnego ruchu (wykonanego przez pacjenta). q