docSprawozdanie analityczne - Departament Europejskiego Funduszu
download 
Reklamacja Transkrypt
Sprawozdanie analityczne - Departament Europejskiego Funduszu
Sprawozdanie analityczne z II spotkania PST ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw Ekspansja międzynarodowa pomorskich przedsiębiorstw - kanały, kierunki i strategie Stanisław Szultka Spis treści Streszczenie .................................................................................................................................... 2 Wnioski analityczne ........................................................................................................................ 3 Notka metodyczna........................................................................................................................ 11 Załączniki....................................................................................................................................... 12 Gdańsk 2013 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Streszczenie Najnowsze badania pokazują (m.in. Poland, Go Global!), że maleje liczba polskich firm, które chcą podjąć działania poza granicami kraju. Na poziomie regionalnym potwierdzeniem tej tendencji są wyniki prowadzonych cyklicznie badań Pomorskiego Obserwatorium Gospodarczego, które pokazują, że część pomorskich małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) w ogóle nie jest zainteresowana wejściem na rynki zagraniczne. Wśród przyczyn z powodu, których pomorskie firmy nie eksportują zdecydowana większość wskazuje na specyfikę produktu oraz wystarczający popyt na rynku krajowym. Bariery we wchodzeniu na rynki zagraniczne lub rozszerzeniu pozycji eksportowej są bardzo różnorodne i wymagają systematycznego, a także zindywidualizowanego podejścia. Dotyczą one zarówno wiedzy nt. rynku docelowego, znajomości kwestii formalno-prawnych, jak i niezwiązanych z bezpośrednią działalnością przedsiębiorstwa, ale mające głębsze uwarunkowania np. braki w zrozumieniu/dostrzeganiu różnic kulturowych i nieumiejętność komunikacji międzykulturowej. Z punktu widzenia rozwoju przedsiębiorstwa i realizowania strategii rozwoju w oparciu o sprzedaż na rynki zagraniczne, kluczowe wydają się następujące elementy: 1. Świadomość i chęć wejścia na rynki zagraniczne ze swoimi produktami; 2. Produkt – konkurencyjny na rynkach międzynarodowych: konkurencyjny cenowo, zaawansowany technologicznie, ekologiczny, oferujący wysoką jakość serwisu i gwarancji; 3. Wiedza na temat rynków zagranicznych i umiejętność „poruszania się po nich” – potencjał rynkowy, regulacje prawne, czynniki kulturowe, język, znajomość tzw. specyfiki rynku; 4. Relacje, kontakty z partnerami zagranicznymi np. dostęp do kanałów dystrybucji; 5. Marka, rozpoznawalność i wiarygodność na rynkach zagranicznych; 6. Środki finansowe – niezbędne dla rozpoczęcia ekspansji międzynarodowej. Wsparcie publiczne powinno, z jednej strony uwzględniać kompleksowość procesu ekspansji zagranicznej przedsiębiorstwa, a z drugiej odpowiadać na istniejące braki/słabości danej grupy przedsiębiorstw. Instrumenty wsparcia powinny być więc dobrane do poszczególnych grup przedsiębiorców, którzy mają odmienne potrzeby i wynikające z nich oczekiwania. W przypadku przedsiębiorstw, które nie widzą potrzeby wchodzenia na rynki międzynarodowe powinny np. oddziaływać na świadomość, pokazywać dobre przykłady i możliwości. Wspierać promocję, budowę marki czy wiarygodność podmiotów, które chcą eksportować, w szczególności na kluczowych dla regionu rynkach geograficznych czy branżowych. Dedykowane pod kątem wsparcia ekspansji międzynarodowej wsparcie publiczne powinno koncentrować się na następujących obszarach: 1) Rozwoju wiedzy i umiejętności niezbędnych dla ekspansji na rynki zagraniczne; 2) Stymulowaniu kontaktów i współpracy; 3) Promocji i budowaniu pozytywnego wizerunku regionalnych przedsiębiorstw (w szczególności na kluczowych rynkach); 2 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wnioski analityczne Ostatnie badania pokazują, że maleje liczba polskich firm, które chcą wejść na zagraniczne rynki. Raport think tanku Poland, Go Global1 wskazuje, że najwięcej takich przedsiębiorstw było przed 2000 rokiem. W 2011 roku mniej niż 1 proc. przedsiębiorców zdecydowało się zaoferować swoje usługi i produkty za granicą. Jest to najniższy wynik od 22 lat. Może to wskazywać, że decyzja jest powiązana z sytuacją gospodarczą, a okres kryzysu zniechęcił polskich przedsiębiorców do podejmowania międzynarodowej ekspansji. Taki wynik może też uwidaczniać nasilające się bariery wejścia na rynki zagraniczne i brak wsparcia dla polskich firm. Pozycja województwa pomorskiego w rankingu województw pod względem eksportu wydaje się stosunkowo stabilna. W 2012 r. wartość sprzedaży zagranicznej województwa wyniosła 9,59 mld euro (40,27 mld zł), czyli o 80 proc. więcej od wartości eksportu notowanej w 2004 r. Udział pomorskiego w sprzedaży zagranicznej Polski sięgnął 6,8 proc., plasując region na 5. pozycji w rankingu województw. Liderem okazało się województwo śląskie ze sprzedażą zagraniczną ponad dwukrotnie wyższą niż na Pomorzu. Eksport sytuującego się na 4. pozycji w klasyfikacji regionalnej Wielkopolskiego jest wyższy o ponad 50 proc. Za Pomorskiem uplasowało się natomiast województwo małopolskie ze sprzedażą zagraniczną niższą o około 30 proc. Wykres 1. Eksport województwa pomorskiego (euro) oraz udział eksportu województwa pomorskiego w eksporcie ogółem (proc.) w latach 2004-2012 Źródło: Susmarski P., Eksport województwa pomorskiego – ujęcie statystyczne, materiał niepublikowany, Gdańsk 2013, s. 4. Województwo pomorskie charakteryzuje niski poziom koncentracji geograficznej oraz wysoki poziom koncentracji produktowej eksportu. W 2012 r. ponad połowa sprzedaży zagranicznej województwa (56,42 proc.) przypadała na trzy najważniejsze grupy towarowe: statki, łodzie i konstrukcje pływające; paliwa mineralne, oleje i produkty ich destylacji, substancje bitumiczne, woski mineralne; kotły, maszyny i urządzenia mechaniczne, ich części. 1 Polskie firmy na globalnej scenie: czas na mocniejsze wejście, Poland, Go Global, 2013 3 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Wysoki poziom koncentracji jest częściowo wynikiem struktury przemysłu regionu, z istotnym udziałem przemysłu petrochemicznego (Grupa Lotos) oraz stoczniowego. W ciągu ostatnich sześciu lat struktura pomorskiego eksportu uległa przemodelowaniu. Zdecydowanie zmniejszył się udział towarów cechujących się wysokim poziomem zaawansowania technologicznego. Pomorskie specjalizowało się jeszcze do niedawna w eksporcie towarów z grupy: maszyny i urządzenia mechaniczne, sprzęt elektryczny, urządzenia do rejestracji i odtwarzania dźwięku, urządzenia telewizyjne do rejestracji i odtwarzania obrazu i dźwięku oraz części i wyposażenie dodatkowe do tych urządzeń. Zmiana ta jest efektem zarówno spadku wartości pomorskiego eksportu (w tej grupie towarowej), jak i wzrostu wartości eksportu w innych województwach. Istotny udział w wartości pomorskiego eksportu posiadają również podmioty z udziałem kapitału zagranicznego. Dla Pomorskiego omawiana wartość w 2011 r. sięgnęła 39,8 proc., co na tle pozostałych województw jest relatywnie niskim wynikiem. Przeciętnie w Polsce odsetek ten w analogicznym okresie kształtował się na poziomie przekraczającym 60 proc. W sensie geograficznym w przypadku Pomorza możemy mówić o trzech głównych rynkach eksportowych: niemieckim, norweskim oraz holenderskim. W ostatnim jednak czasie widać spadek znaczenia rynków krajów UE w eksporcie, rośnie natomiast udział rynków wschodnich – zarówno do krajów byłego ZSRR, jak i Dalekiego Wschodu. Zdywersyfikowana geograficznie struktura eksportu w lepszym stopniu chroni gospodarkę przed gwałtownym spadkiem popytu, w wyniku dekoniunktury na którymś z rynków. Ponadto duża liczba krajów, do których kierowane są znaczące strumienie eksportu świadczy dobrze o znajomości specyfiki rynków zagranicznych2. Wykres 2. Kierunki geograficzne eksportu województwa pomorskiego w 2012 roku 2 Susmarski P., Eksport województwa pomorskiego – ujęcie statystyczne, materiał niepublikowany, Gdańsk 2013. 4 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Źródło: Susmarski P., Eksport województwa pomorskiego – ujęcie statystyczne, materiał niepublikowany, Gdańsk 2013, s. 9. Jaki jest eksport pomorskich przedsiębiorstw i od czego zależy? Pomorskie przedsiębiorstwa są bardzo zróżnicowane zarówno w odniesieniu do potencjału eksportowego (zasobów, umiejętności i chęci/potrzeby wchodzenia na nowe rynki), jak również pod względem zapotrzebowania na ewentualne wsparcie publiczne w obszarze eksportu. Regionalne badania przeprowadzone przez Pomorskie Obserwatorium Gospodarcze3 wskazują, że ok. 25 proc. pomorskich małych i średnich przedsiębiorstw sprzedaje swoje produkty za granicę. Dla większości (blisko 60 proc.) eksport jest uzupełnieniem działalności na rynku krajowym, a jedynie dla niecałych 30 proc. jest podstawą funkcjonowania i rozwoju firmy. Jednocześnie w ostatnich dwóch latach nastąpił wzrost eksportu w przypadku blisko 40 proc. eksportujących firm, a spadek jedynie w przypadku 21 proc. Badania pokazały również, że część przedsiębiorstw w ogóle nie jest zainteresowana wejściem na rynki zagraniczne. Wśród przyczyn z powodu, których pomorskie firmy nie eksportują zdecydowana większość wskazuje na specyfikę produktu (53 proc.) oraz wystarczający popyt na rynku krajowym (19 proc.). Z perspektywy stosunku do ekspansji zagranicznej można wyodrębnić następujące typy przedsiębiorców: • przedsiębiorstwa funkcjonujące w międzynarodowych łańcuchach logistycznych jako spółki zależne zagranicznych grup kapitałowych, • przedsiębiorstwa funkcjonujące w międzynarodowych łańcuchach logistycznych jako podmioty z polskim kapitałem pracujące dla polskich oddziałów międzynarodowych korporacji, • przedsiębiorstwa, które sprzedają głównie na rynek krajowy, • polscy dostawcy do międzynarodowych i polskich korporacji, • osoby fizyczne – eksport usług. Ponadto można wyróżnić dwa typy eksporterów – tych, którzy konkurują ceną (z utrzymaniem podobnej jakości co konkurencja) i tych, którzy konkurują jakością (innowacyjnością)4. Z punktu widzenia rozwoju przedsiębiorstwa i realizowania strategii rozwoju w oparciu o sprzedaż na rynki zagraniczne, kluczowe wydają się następujące elementy: 1. Świadomość i chęć wejścia na rynki zagraniczne ze swoimi produktami; 2. Produkt – konkurencyjny na rynkach międzynarodowych: konkurencyjny cenowo, zaawansowany technologicznie, ekologiczny, oferujący wysoką jakość serwisu i gwarancji; 3. Wiedza na temat rynków zagranicznych i umiejętność „poruszania się po nich” – potencjał rynkowy, regulacje prawne, czynniki kulturowe, język, znajomość tzw. specyfiki rynku; 4. Relacje, kontakty z partnerami zagranicznymi np. dostęp do kanałów dystrybucji; 3 Pomorskie Obserwatorium Gospodarcze, ARP S.A. Gdańsk 2013. Jamroż J., Ekspansja międzynarodowa polskich przedsiębiorstw - praktyki pomorskiego biznesu, materiał niepublikowany, Gdańsk 2013, s. 3, 4. 4 5 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 5. Marka, rozpoznawalność i wiarygodność na rynkach zagranicznych; 6. Środki finansowe – niezbędne dla rozpoczęcia ekspansji międzynarodowej. Dla różnych rynków (zarówno geograficznych, jak i branżowych) konfiguracja powyższych elementów może być różna, tj. w niektórych większe znaczenie ma niższa cena, a w innych jakość produktu i serwisu czy jego walory ekologiczne. Również słabość w niektórych obszarach, np. brak rozpoznawalności marki, może być niwelowana innymi np. dobrym partnerem lokalnym zajmującym się dystrybucją. Nie zmienia to jednak faktu, iż jedynie odpowiednie połączenie powyższych elementów daje szansę (ale nie gwarancję) na sukces na rynkach międzynarodowych. Z punktu widzenia wsparcia publicznego istotne jest również zidentyfikowanie obecnej strategii przedsiębiorstwa, w szczególności wyróżniając: 1. Przedsiębiorstwa obecnie nieeksportujące; 2. Przedsiębiorstwa eksportujące, dla których eksport jest jedynie uzupełnieniem działalności na rynku krajowym; 3. Przedsiębiorstwa eksportujące, dla których eksport jest podstawą funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstwa; Wsparcie publiczne powinno, z jednej strony uwzględniać kompleksowość procesu ekspansji zagranicznej przedsiębiorstwa, a z drugiej odpowiadać na istniejące braki/słabości danej grupy przedsiębiorstw. Instrumenty wsparcia powinny być więc dobrane do poszczególnych grup przedsiębiorców, którzy mają odmienne potrzeby i wynikające z nich oczekiwania. W przypadku przedsiębiorstw, które nie widzą potrzeby wchodzenia na rynki międzynarodowe powinny np. oddziaływać na świadomość, pokazywać dobre przykłady i możliwości. Wspierać promocję, budowę marki czy wiarygodność podmiotów, które chcą eksportować, w szczególności na kluczowych dla regionu rynkach geograficznych czy branżowych. Niewątpliwie większym wyzwaniem jest aktywizowanie do eksportu tych firm, które tego nie robią, ponieważ nie wiadomo jak dużym potencjałem do eksportu się cechują. W przypadku tej grupy ważniejsze jest wsparcie w „miękkich” obszarach, zachęcające do podjęcia ekspansji. Z kolei przedsiębiorstwa, które mają za sobą pewne doświadczenie w eksporcie oraz know-how, potrzebują profesjonalnej pomocy w zdobywaniu nowych rynków. Mimo że nie należy wprowadzać specjalnych preferencji we wsparciu dla firm, to głównie MSP potrzebują pomocy w rozwoju na skalę międzynarodową. Z drugiej strony duże przedsiębiorstwa także należy wspomagać, jeżeli są ważne z punktu widzenia rozwoju całego regionu czy łańcucha wartości, ponieważ są źródłem wiedzy, posiadają doświadczenie i kontakty, a tym samym mogą przyczynić się do rozwoju małych firm. Biorąc powyższe czynniki pod uwagę, wsparcie publiczne powinno koncentrować się na następujących obszarach: 1) Rozwoju wiedzy i umiejętności niezbędnych dla ekspansji na rynki zagraniczne; 2) Stymulowaniu kontaktów i współpracy; 3) Promocji i budowaniu pozytywnego wizerunku regionalnych przedsiębiorstw (w szczególności na kluczowych rynkach); 6 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Obszary wsparcia i poszczególne instrumenty powinny być odpowiednio dobrane pod kątem grupy docelowej, do której mają trafić, uwzględniającej z jednej strony obecny potencjał przedsiębiorstwa w zakresie eksportu, jak również wielkość / potencjał ekonomiczny danego podmiotu. Wiedza i umiejętności Wsparcie publiczne w tym obszarze powinno zostać ukierunkowane przede wszystkim na elementy „miękkie” tj. budowanie know-how eksportowego, wzmacnianie kompetencji oraz świadomości różnic kulturowych. Pomorskie przedsiębiorstwa, wśród których dominują MŚP, mają bogate doświadczenie i kontakty zarówno z wcześniejszego importu, jak i historii eksportowej (np. przemysł stoczniowy, offshorowy czy farmacja), którymi mogą dzielić się z przedsiębiorstwami, które nie eksportują. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że w województwie pomorskim mamy do czynienia z niskim poziomem wiedzy w gronie części przedsiębiorców, co generuje szereg barier ograniczających zaangażowanie pomorskich przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych. Wśród nich można wskazać na czynniki nie związane z bieżącym funkcjonowaniem konkretnych przedsiębiorstw, ale mające swe głębsze, często historyczne uwarunkowania. W szczególności są to: braki w zrozumieniu/dostrzeganiu różnic kulturowych i nieumiejętność komunikacji międzykulturowej, w tym m.in. pewna wyższość (w szczególności do rynków wschodnich), przekładająca się na problemy z budowaniem niezbędnych relacji czy kształtowaniem odpowiedniego wizerunku. Istotną barierą w międzynarodowym rozwoju jest również mentalność – brak wiary we własne możliwości, brak odwagi, niechęć do ponoszenia ryzyka (szczególnie wśród tych przedsiębiorców, którzy osiągnęli zadowalający poziom rozwoju). Inspiracje, pomysły: • Mentoring i coaching dla przedsiębiorstw, które nie eksportują lub stawiają „pierwsze kroki”, ze strony doświadczonych eksporterów. Mogliby oni odgrywać istotną rolę w edukacji np. poprzez udział w spotkaniach, seminariach. • Kwestia edukacji przedsiębiorców powinna być ujmowana w Regionalnych Programach Strategicznych z innych obszarów np. edukacji w postaci bonów szkoleniowych czy bonów na doradztwo. • Istotne jest w szczególności kształcenie w zakresie różnic kulturowych i prawnych pomiędzy Polską a rynkami eksportowymi zarówno wśród obecnych przedsiębiorców, jak i potencjalnych (np. uczniów, studentów). • Pomorski Związek Pracodawców "Lewiatan" realizuje projekt pn. „Katalog wizyt studyjnych polskich przedsiębiorców MSP do firm bawarskich w branżach: energetyka, przemysł spożywczy, budownictwo i logistyka” dla 250 osób. Jego praktycznym wymiarem jest obowiązek każdego uczestnika wizyty do opracowania refleksji w jaki sposób wiedzę zdobytą w firmach bawarskich będzie wykorzystywał w swojej działalności. 7 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Kontakty i współpraca Praktyka pokazuje, że często podstawowymi czynnikami inicjującymi i jednocześnie sprzyjającymi aktywności eksportowej jest doświadczenie w imporcie oraz budowane przez wiele lat relacje osobiste. Istotniejsze znaczenie ma więc zdobyty know-how niż doskonale rozwinięty produkt5. W tym kontekście polityka regionalna powinna zostać ukierunkowania na sieciowanie, rozwój kontaktów oraz stymulowanie współpracy. Dobrą praktyką w tym obszarze są odpowiednio zorganizowane zagraniczne misje gospodarcze. Umożliwiają nie tylko promocję firmy, ale również nawiązanie nieformalnych kontaktów zarówno z potencjalnymi partnerami / klientami, jak i z regionalnymi decydentami. Przykładem są pomorskie firmy z sektora ICT, które skorzystały ze wsparcia zaproponowanego przez Gdańską Agencję Rozwoju Gospodarczego. Firmy te wyjechały razem z decydentami, na czele z Marszałkiem, na misję do Stanów Zjednoczonych. Z jednej strony była to ogromna korzyść dla pomorskich firm, gdyż miały możliwość nawiązania kontaktów i umów z amerykańskimi partnerami. Z drugiej strony – dla urzędników, ponieważ dzięki temu wyjazdowi obie strony mogły ze sobą porozmawiać w sposób nieformalny. Istotny potencjał w kontekście współdziałania – w dużej mierze dziś niewykorzystywany – stanowią silne regionalne grupy z kapitałem krajowym, mające zdolność do rozwoju i mogące tworzyć łańcuchy wartości, a także rozwijać współpracę z małymi i średnimi przedsiębiorstwami. W szczególności, można wskazać na cztery takie grupy: • Polpharma • Energa • Lotos • Stocznia Przedsiębiorcy wskazują jednak, że obecnie firmy te działają oddzielnie i nie współpracują z mniejszymi firmami. Mogą stanowić szansę w przyszłości, ale teraz ich potencjał w kontekście rozwoju MSP i bycia w łańcuchu, nie jest wykorzystywany. Przyczyną takiej sytuacji może być specyfika modelu biznesowego – duże firmy realizują ekspansję zagraniczną nie poprzez eksport, lecz przejmowanie zagranicznych przedsiębiorstw. Przykładem jest Polpharma, która kupiła zakład produkcyjny w Kazachstanie, który będzie eksportował do Rosji. Inną przyczyną może być przyjęcie określonej misji - firmy te skupiają się na sponsoringu lub marketingu i dlatego nie nawiązują relacji biznesowych. Istotne znaczenie – pośrednie w kontekście ekspansji międzynarodowej - ma relacja pomiędzy nauką a biznesem, która przekłada się na mniej innowacyjną ofertę pomorskich przedsiębiorstw. Przedsiębiorcy wskazują na trudności we współpracy z uczelniami oraz brak efektów pracy instytutów naukowo-badawczych, które zajmują się podstawowymi badaniami bez przełożenia na sukces 5 Jamroż J., Ekspansja międzynarodowa polskich przedsiębiorstw - praktyki pomorskiego biznesu, materiał niepublikowany, Gdańsk 2013. 8 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego gospodarczy. Sytuacja, w której uczelnie izolują się od biznesu wynika m.in. z istniejących barier prawnych, które powodują, że ciężko ustalić np. warunki umowy. Inspiracje, pomysły: • Współpraca ośrodków udzielających wsparcia z podmiotami, które mają bezpośredni kontakt z przedsiębiorcami tj. izby gospodarcze, inicjatywy klastrowe, stowarzyszenia przedsiębiorców, które korzystając ze wsparcia publicznego świadczą określone usługi na rzecz swoich członków. • Budowanie więzi kooperacyjnych i sieciowanie przedsiębiorców – integracja zakupowa w celu wygenerowania większego zamówienia. Należy tworzyć grupy producentów – eksporterów. Istotne jest łączenie zasobów, bo dzięki temu przedsiębiorcy mogą być konkurencyjni na rynkach zagranicznych. • Wchodzenie w międzynarodowe łańcuchy logistyczne jako podmioty pracujące dla polskich oddziałów międzynarodowych korporacji lub jako spółki zależne zagranicznych grup kapitałowych. • Stymulowania powstawania i rozwoju instytutów badawczo-rozwojowych przy dużych przedsiębiorstwach lub grupie przedsiębiorstw, które mogłyby być źródłem nowych technologii czy produktów. Mogłyby być one substytutem dla produktów, które dzisiaj musimy importować, a w przyszłości mogłyby zostać również produktem eksportowym. • Zakładanie przedsiębiorstw i lokowanie produkcji za granicą może być szansą na ekspansję międzynarodową dla pomorskich firm. Promocja i wizerunek Jednym z zobowiązań Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 jest stworzenie regionalnego systemu promocji gospodarczej, który realizowany będzie poprzez zakres interwencji wskazany w działaniu „Stworzenie systemu promocji gospodarczej”, obejmujący wszystkie typy przedsięwzięć6. Niemniej jednak Pomorze nie ma wykreowanego wizerunku, który można byłoby promować. Widoczny jest brak spójności komunikatów i współpracy zarówno pomiędzy kluczowymi instytucjami np. Invest in Pomerania a GARG, jak również miastami – Gdańskiem, Sopotem i Gdynią. W związku z tym województwo pomorskie wymaga spójnej, przemyślanej strategii promocji gospodarczej i systemowego podejścia do zarządzania promocją. W kontekście rynków zagranicznych istotnym problemem jest również wizerunek Polski jako kraju, który nie jest kojarzony z wysoką jakością czy zaawansowanymi technologicznie produktami. Bariera ta jest dodatkowo wzmacniana poprzez słaby marketing samych przedsiębiorstw, co przekłada się na brak rozpoznawalności naszych marek na rynkach międzynarodowych. Pomorskie przedsiębiorstwa nie posiadają silnych i rozpoznawalnych marek na rynkach zagranicznych, co istotnie ogranicza możliwość wejścia na niektóre, bardziej wymagające rynki, nawet w sytuacji posiadania konkurencyjnego pod względem jakości i zaawansowania technologicznego produktu. 6 Regionalny Program Strategiczny w zakresie rozwoju gospodarczego - Pomorski Port Kreatywności, Gdańsk 2013 9 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Inspiracje, pomysły: • Atutem województwa pomorskiego jest wysoka jakość życia. Strategią pozyskania biznesu może być promowanie regionu jako przyjemnego miejsca do życia. Pomorze ma potencjał aby przyciągać ludzi, którzy eksportują usługi i mogą wykonywać pracę na odległość, a dzięki temu mieszkać w dowolnym miejscu. System wsparcia System wsparcia dla przedsiębiorców powinien być elastyczny i otwarty, nie powinien zamykać się na konkretne branże czy kierunki geograficzne. Powinien charakteryzować się maksymalnie elastycznymi regułami umożliwiającymi szybkie działanie i reagowanie na potrzeby przedsiębiorców np. w sytuacji kiedy zgłosi się zorganizowana grupa przedsiębiorców z konkretnym planem wyjazdu. Programy i wskaźniki powinny dopuszczać ryzyko niepowodzenia, a więc nie dotyczyć np. ilości podpisanych umów. Model wsparcia powinien być rozproszony np. realizowany poprzez sieć przedstawicielstw regionalnych, z wykorzystaniem już istniejących podmiotów typu izby gospodarcze czy inicjatywy klastrowe, a nie jeden podmiot świadczący samodzielnie usługi dla wszystkich przedsiębiorstw. Z drugiej strony, potrzebna jest jednak koordynacja całego procesu - integrator działań podejmowanych przez różne podmioty. Wsparcie publiczne powinno być ukierunkowane zarówno na bezpośrednią pomoc w postaci finansowania czy organizowania wyjazdów na targi, misje gospodarcze itp., jak również pośrednią – ułatwienie dostępu do kapitału przeznaczonego na ekspansję (np. na prace przygotowawcze). Powinno być nakierowane również na profesjonalną pomoc w poszukiwaniu rynków zbytu. W tym kontekście należałoby rozwinąć system wsparcia w otoczeniu biznesu, który można prowadzić za pośrednictwem wyspecjalizowanych przedsiębiorstw handlowych lub centrów informacyjnych. Takie jednostki mogłyby poszukiwać kontrahentów za granicą i funkcjonować np. przy izbach przemysłowohandlowych. Inspiracje, pomysły: • Wsparcie powinno obejmować dofinansowanie certyfikacji umożliwiającej wprowadzenie produktów na nowe rynki. Stanowiłoby to istotną pomoc dla przedsiębiorców, ponieważ obecnie większość państw wymaga certyfikatów eksportowych jako potwierdzenia spełniania międzynarodowych i krajowych norm bezpieczeństwa oraz przepisów. • Przeprowadzenie reprezentatywnego badania rozpoznającego bariery przed eksportowaniem na podstawie, którego można byłoby wyciągnąć wnioski w jaki sposób odpowiedzieć na potrzeby firm. • Rozwinięcie systemu wsparcia w otoczeniu biznesu – oferowanie pomocy w przełamywaniu barier formalno-prawnych (np. w Szwecji można wchodzić na rynek jedynie poprzez pośredników). 10 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Pomorski Broker Eksportowy Pomorski Broker Eksportowy to przedsięwzięcie strategiczne w ramach Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 i zobowiązania „Stworzenie regionalnego systemu wsparcia eksportu”. Jego celem jest wzmocnienie powiązań zewnętrznych gospodarki regionu. Zadaniem Brokera będzie zachęcanie i wspieranie przedsiębiorstw w podejmowaniu współpracy międzynarodowej. Broker będzie kierował szeroki katalog usług i narzędzi do przedsiębiorstw, które jeszcze nie eksportują. Będzie świadczył także – częściowo płatne – usługi dla firm, które mają doświadczenie eksportowe. Katalog instrumentów będzie elastyczny, ponieważ wciąż istnieje wiele luk w wiedzy o potrzebach pomorskich przedsiębiorstw zarówno obecnych, jak i potencjalnych eksporterów. Koncepcja Brokera wpisuje się w stworzenie i funkcjonowanie kompleksowego systemu wsparcia ekspansji międzynarodowej pomorskich przedsiębiorstw, wykorzystującego najbardziej efektywne narzędzia wsparcia eksporterów i przyczyniającego się np. do: – większego udziału pomorskich firm w krajowym eksporcie; – większej ilości pomorskich przedsiębiorstw prowadzących działania eksportowe. Źródło: Regionalny Program Strategiczny w zakresie rozwoju gospodarczego - Pomorski Port Kreatywności, Gdańsk 2013, s. 48; komentarz Katarzyny Matuszak (ARP SA) podczas II spotkania PST ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw. Notka metodyczna Niniejsze sprawozdanie analityczne zawiera wnioski i rekomendacje dotyczące ekspansji międzynarodowej pomorskich przedsiębiorstw. Wnioski zostały wypracowane na podstawie: 1. Dyskusji na spotkaniu PST ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw, które odbyło się 26 września 2013 r. i w którym udział wzięły 32 osoby tj.: Bartoszewicz-Pietrzak Agnieszka , Gdańska Agencja Rozwoju Gospodarczego, Budkiewicz Henryka, Kancelaria Podatkowa, Gancarewicz Monika, Agencja Rozwoju Pomorza SA, Gawin Monika, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Grabowska Martyna, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Guder Tatiana, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Jacek Jamroż, Jagodzińska Ewa, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Kubiak Lucyna, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Halbryt Sławomir, Regionalna Izba Gospodarcza Pomorza, Kunc Lech, Pomorski Związek Pracodawców "Lewiatan", Lipińska Karolina, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Lucewicz Sławomir, Urząd Marszałkowski Województwa 11 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Pomorskiego, Matuszak Katarzyna, Agencja Rozwoju Pomorza SA, Miazga Leszek, Regionalna Izba Gospodarcza Pomorza, Michalska Emilia, Wyższa Szkoła Bankowa w Gdańsku, Mykowski Jarosław, Oficyna Pomorska Jarosław Mykowski, Oberbek Joanna, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Orłowski Cezary, Politechnika Gdańska, Protasiuk Adam, Regionalna Izba Gospodarcza Pomorza, Sarnowski Krzysztof, Akademia Morska w Gdyni, Stasiński Henryk, Stowarzyszenie Wolna Przedsiębiorczość, Susmarski Przemysław, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Szafran Wojciech, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Szultka Stanisław, Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Witkowska Joanna, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Wojciechowski Henryk, Urząd Miasta Starogard Gdański, Woźniak Tomasz, Interizon - Pomorski Klaster ICT, Wróblewska Krystyna, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego, Wysocki Janusz, Urząd Gminy w Mikołajkach Pomorskich, Zalewska Małgorzata, Gdańska Agencja Rozwoju Gospodarczego. 2. Ekspertyz przygotowanych przez Jacka Jamroża nt. praktyk pomorskich przedsiębiorstw w zakresie ekspansji na rynki międzynarodowe oraz Przemysława Susmarskiego nt. eksportu województwa pomorskiego. 3. Komentarzy zaproszonych dodatkowych osób: Katarzyny Matuszak, Krystyny Wróblewskiej, Sławomira Lucewicza. Źródła danych zewnętrznych: 1. Regionalny Program Strategiczny w zakresie rozwoju gospodarczego - Pomorski Port Kreatywności, Gdańsk 2013 2. Pomorskie Obserwatorium Gospodarcze, ARP S.A. Gdańsk 2013. 3. Polskie firmy na globalnej scenie: czas na mocniejsze wejście, Poland, Go Global, 2013 4. Instrumenty umiędzynarodowienia działalności przedsiębiorców, Ministerstwo Gospodarki Departament Instrumentów Wsparcia, Warszawa 2010 5. Rocznik statystyczny handlu zagranicznego, GUS, Warszawa 2013 Załączniki Załącznik nr 1 – Protokół z drugiego posiedzenia PST ds. wysokiej efektywności przedsiębiorstw Załącznik nr 2 – Ekspertyza Przemysława Susmarskiego, Eksport województwa pomorskiego – ujęcie statystyczne Załącznik nr 3 – Ekspertyza Jacka Jamroża, Ekspansja międzynarodowa polskich przedsiębiorstw praktyki pomorskiego biznesu 12 Usługa współfinansowana w 85% ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
