mykoplazmowe zapalenie pluc

PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Mykoplazmowe zapalenie płuc
W niektórych fermach, zwłaszcza towarowych, zauważono,
że natężenie mykoplazmowego zapalenia płuc przesunęło się
w czasie, obejmując głównie zwierzęta w końcowej fazie tuczu. Poubojowo zaś stwierdza się bardzo
mocno zaawansowane zmiany chorobowe w płucach, wskazujące niejednokrotnie na ostry przebieg
choroby.
Mycoplasma hyopneumoniae (Mhp) jest czynnikiem etiologicznym enzootycznego zapalenia płuc
(mykoplazmowego zapalenia płuc), obserwowanego szczególnie u prosiąt w końcowej fazie odchowu, z
charakterystycznym suchym kaszlem, ciężkim oddechem oraz z typowymi zmianami patologicznymi w płucach.
Rozprzestrzenianie się zakażenia Mhp w fermie odbywa się najczęściej na drodze locha - prosię, które następnie
staje się źródłem zakażenia dla innych świń w grupie, zwłaszcza w momencie odsadzania. Na poziom infekcji
oraz dynamikę choroby w stadzie ma wpływ szereg różnych czynników, w tym: system chowu, technologia
produkcji, sposób zarządzania fermą, warunki środowiskowe, zagęszczenie.
Problem nie zniknął
W chlewniach, gdzie zwierzęta są odsadzane według zasady "wszystko pełne - wszystko puste"
uzyskano wyraźną poprawę, a niekiedy całkowitą eliminację, klinicznej formy mykoplazmowego zapalenia płuc w
populacji świń. Jednak w niektórych fermach, zwłaszcza towarowych, zauważono, że problem nie zniknął, a
jedynie jego natężenie przesunęło się w czasie, obejmując głównie zwierzęta w końcowej fazie tuczu. Poubojowo
zaś stwierdza się bardzo mocno zaawansowane zmiany chorobowe w płucach, wskazujące niejednokrotnie na
ostry przebieg choroby. Tę formę choroby określa się nazwą - zespół oddechowy u świń (ang. Porcine
Respiratory Disease Complex - PRDC), wskazując tym samym na współudział wielu różnych infekcji
bakteryjnych i wirusowych w wywoływaniu wspomnianego zespołu chorobowego, jednak bez wątpienia Mhp
odgrywa najważniejszą rolę w etiopatogenezie PRDC. Tak więc cała uwaga lekarzy weterynarii oraz hodowców
powinna koncentrować się na profilaktyce i zwalczaniu zakażeń Mhp.
Straty ekonomiczne związane z występowaniem Mhp dotyczą obniżonych przyrostów, zwiększonego zużycia
paszy, zwiększonej zachorowalności i śmiertelności, co wpływa na zwiększenie kosztów leczenia świń. Ocenia
się, że wskutek zakażenia Mhp przyrost dzienny może ulec obniżeniu od 2, 8 proc. do nawet 44 proc.
Uważa się, że szczepienia są ekonomicznie uzasadnione w fermach, gdzie okres tuczu do ok. 120 kg wydłuża się
powyżej 180 dni. Należy jednak podkreślić, że szczepionki przeciw Mhp nie chronią przed zakażeniem,
zmniejszają jedynie nasilenie objawów klinicznych oraz występowanie zmian patologicznych w płucach, co
bardzo korzystnie uwidacznia się we wskaźnikach produkcyjnych stada (przyrosty, zużycie paszy).
W jaki sposób obniżyć poziom zakażeń Mhp u prosiąt w okresie odsadzania?
Niewątpliwie jedną z najbardziej efektywnych metod profilaktyki zakażeń Mhp jest stosowanie
szczepionek, najczęściej przygotowanych na bazie całych komórek tego zarazka lub tylko ich pewnych
fragmentów (błony komórkowe). Bardzo ważną rolę w poprawie immunogenności odgrywają zawarte w
biopreparatach adiuwanty. Należy jednoznacznie podkreślić, że szczepionki przeciw Mhp nie chronią przed
zakażeniem, zmniejszają jedynie nasilenie objawów klinicznych oraz występowanie zmian patologicznych w
płucach, co bardzo korzystnie uwidacznia się we wskaźnikach produkcyjnych stada (przyrosty, zużycie paszy).
Po szczepieniu powstaje, potwierdzana metodami laboratoryjnymi, odpowiedź immunologiczna (przeciwciała),
jednak tylko w niewielkim stopniu ograniczająca kolonizację zarazka na błonach śluzowych układu
oddechowego. W badaniach nad różnymi szczepionkami przeciw Mhp wykazano, że zakres odpowiedzi
poszczepiennej wynosił od 30 do 100 proc. immunizowanych świń. "Prawdziwa" odporność poszczepienna
polega na stymulacji limfocytów w drogach oddechowych, w odpowiedzi na zakażenie, do produkcji
specyficznych przeciwciał typu IgG oraz IgA. Tak więc nawet w przypadku iniekcyjnego stosowania szczepionek
może rozwinąć się, chociaż na niskim poziomie, odporność śluzowa (miejscowa w drogach oddechowych) w
odpowiedzi na zakażenie naturalne. Wykazano też, że szczepionki mogą indukować także odporność typu
komórkowego, co wpływa na poprawę ich skuteczności w profilaktyce Mhp. W innych badaniach wykazano, że
szczepienia przeciw Mhp obniżały znacznie efekt ujemnego wpływu zakażenia wirusem PRRS na układ
oddechowy u świń. Tłumaczy się to zdolnością szczepionek przeciw Mhp do obniżenia, aktywujących proces
zapalny cytokin, które w dużych ilościach powstają w procesie zakażenia PRRS.
Strona 1 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
Przyczyny niepowodzenia szczepień przeciwko Mycoplasma hyopneumoniae
Znanych jest kilka powodów, dla których w warunkach terenowych obserwuje się ograniczoną
skuteczność lub całkowity brak ochrony poszczepiennej u świń immunizowanych przeciw Mhp. Pierwszym z nich
jest obecność przeciwciał matczynych u prosiąt szczepionych we wczesnym okresie życia. Co więcej wykazano,
że w stadach, w których prowadzi się szczepienia loch, skuteczna immunizacja prosiąt powinna mieć miejsce nie
wcześniej niż w 6 tygodniu życia. Tak więc wykonanie profilu serologicznego jest w tym przypadku bardzo
wskazane i pomocne w ustaleniu optymalnego wieku prosiąt (niski poziom przeciwciał biernych), kiedy
skuteczność szczepienia przeciw Mhp powinna być najwyższa.
Prowadzenie szczepień przeciw PRRS w trakcie lub wkrótce po immunizacji świń przeciw Mhp może obniżyć
skuteczność tej ostatniej. Mechanizm tego zjawiska nie jest znany. Efektu tego jednak nie uzyskiwano, gdy
najpierw wykonywano immunizację u prosiąt przeciw PRRS, a w następnej kolejności przeciw Mhp. Reasumując
można stwierdzić, że czas wystąpienia zakażenia wirusem PRRS lub przeprowadzenie immunizacji sztucznej
przeciw tej chorobie wpływa w istotny sposób na skuteczność szczepień przeciw Mhp.
Możliwości profilaktyki swoistej Mhp w różnych systemach utrzymania świń
Zastosowanie profili serologicznych oraz programów profilaktyki swoistej wraz z nowymi technologiami
produkcji jest niezbędne w skutecznym zwalczaniu Mycoplasma hyopneumoniae w fermach świń. Obecnie na
rynku polskim dostępnych jest kilka szczepionek przeciw Mhp. W niezależnych badaniach wykazano, że
stosowanie szczepień pozwoliło na zmniejszenie zakresu zmian w płucach z 12 do 3 proc., przy równoczesnym
ograniczeniu rozwoju innych, wtórnych zakażeń bakteryjnych.
W wieloetapowym systemie produkcji, gdy prosięta odsadzane są poza fermą pochodzenia, optymalnym wydaje
się szczepienie loch na 6 i 2 tygodnie przed porodem. Uzasadnione jest to szczególnie wtedy, gdy problem
PRDC ujawnia się ze szczególną siłą w okresie przebywania zwierząt na tuczu. Immunizacja loch przed porodem
powoduje, że poziom przeciwciał w ich surowicy wzrasta nawet trzykrotnie i utrzymuje się do ok. 12 tygodnia
życia. Również w niektórych fermach prowadzących chów w systemie "wszystko pełne - wszystko puste" w
określonych sytuacjach immunizacja loch może być wskazana w celu ograniczenia występowania Mhp u świń w
fazie tuczu. W innych systemach utrzymania do szczepienia loch przeciw Mhp należy podchodzić z dużą
ostrożnością. Wykazano, że wysoki poziom przeciwciał matczynych uniemożliwiał uzyskanie odporności
poszczepiennej, chroniącej przed rozwojem zmian chorobowych w płucach, u prosiąt immunizowanych do 3
tygodnia życia.
W fermach o cyklu zamkniętym szczepienie przeciwko Mhp jest ze wszech miar uzasadnione. I tam, gdzie nie
Strona 2 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland
PIC Polska – rekomendacje weterynaryjne
prowadzi się immunizacji loch dopuszcza się szczepienie prosiąt już we wczesnej fazie ich życia. W celu
określenia optymalnego terminu szczepień u prosiąt starszych zaleca się przeprowadzenie badań serologicznych
u świń ok. 2 tygodnie po przerzucie na tucz, aby określić moment ich zakażenia. Podobnie w celu potwierdzenia
Mhp jako przyczyny kaszlu, badanie serologiczne należy wykonać ok. 2 tygodnie po jego wystąpieniu.
Po pierwsze ekonomia
Przed podjęciem decyzji o wprowadzeniu szczepień w fermie należy w pierwszym rzędzie ocenić
potencjalną efektywność tego programu pod względem ekonomicznym. Generalnie uważa się, że szczepienia są
ekonomicznie uzasadnione w fermach, gdzie okres tuczu do ok. 120 kg wydłuża się powyżej 180 dni. W innych
przypadkach koszt szczepień może się nie zwrócić, a jego wdrożenie do rutynowego stosowania może być
wątpliwe, szczególnie w fermach, gdzie koszty weterynaryjne są precyzyjnie analizowane.
Nie ma uniwersalnego programu szczepień
Aby program szczepień był skuteczny należy właściwie ustalić termin i wiek zwierząt, u których
immunizacja będzie wykonywana. Nie ma jednego uniwersalnego programu szczepień przeciwko Mhp do
stosowania w każdej populacji świń. Dynamika zakażeń jak również natężenie zachorowań świń przebiega
inaczej w zależności od systemu i technologii chowu świń.
W celu ustalenia optymalnego postępowania należy więc bardzo dokładnie przeanalizować sytuację zdrowotną
w stadzie, biorąc pod uwagę wszystkie grupy wiekowe świń. Dodatkowo bardzo cenną informację uzupełniającą
dostarczą wyniki badań serologicznych świń w odpowiednich grupach wiekowych, wskazujących na optymalny
moment rozpoczęcia szczepień.
Warto pamiętać, że równolegle z prowadzonym szczepieniem przeciw Mhp należy świniom zapewnić dobre
warunki chowu, w szerokim tego słowa znaczeniu, obniżając poziom stresu, co będzie skutkować lepszą
reaktywnością ich układu immunologicznego na podany antygen, a tym samym uzyska się wyższą skuteczność
immunizacji.
Chemioterapia
Niekiedy w stadach zakażonych Mycoplasma hyopneumoniae zaleca się stosowanie
chemioterapeutyków w sposób ciągły lub pulsacyjny, w zależności od potrzeby w okresie po odsadzeniu lub po
przerzucie świń na tucz. Do leków z wyboru zaliczyć należy tiamulinę i jej kombinację z tetracykliną, tylozynę,
tilmikozynę i linkomycynę. Chemioprofilaktyka jest wskazana szczególnie w okresach przejściowych jesień/zima i
zima/wiosna, gdy warunki środowiskowe, w tym duża amplituda temperatury, są niekorzystne.
Czytaj też: Możliwość eliminacji Mhp ze stada 08.06
Doc. Dr hab. Kazimierz Tarasiuk
Główny Lekarz Weterynarii PIC Polska i Europa Centralna
Strona 3 z 3
PIC Polska Sp. z o.o.; ul. Wazów 8A, 01-986 Warszawa; tel 022 569 5740; fax 022 569 5750;
[email protected] ; www.pic.com/poland