dr Izabela Książkiewicz ANALIZA PROBLEMÓW OSÓB

Projekt „Polityka społeczna wobec zagrożonych wykluczeniem społecznym w Powiecie
Pułtuskim”, nr POKL.05013/09/7.2.1, współfinansowany przez Unię Europejską w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
dr Izabela Książkiewicz
ANALIZA PROBLEMÓW OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
NA TERENIE POWIATU PUŁTUSKIEGO
W ostatnich latach nastąpiły korzystne zmiany w sposobie postrzegania niepełnosprawności,
która nie jest już rozumiana tylko jako dysfunkcja czy wynik choroby, ale raczej jako rezultat barier
społecznych, fizycznych czy też ekonomicznych, jakie niepełnosprawny napotyka w środowisku.
z praw
Aby osoby niepełnosprawne w takim samym stopniu mogły korzystać
przysługujących wszystkim i w takim samym zakresie mogły wywiązywać się ze swych
obywatelskich obowiązków, potrzebują więcej wsparcia ze strony społeczeństwa. Wsparcie nie
może być traktowane jako przywilej, lecz jako przysługujące każdemu człowiekowi prawo.
z
Samorządy terytorialne na swoim poziomie wykonują samodzielnie i zgodnie
lokalnymi potrzebami zadania z zakresu polityki społecznej, w tym rehabilitacji społecznej i
zawodowej osób niepełnosprawnych. Realizacja tych zadań jest procesem ciągłym, kompleksowym
i spójnym dla całego regionu. W wykonywaniu ich obowiązują ustalone zasady współpracy
między samorządami wszystkich szczebli. Współpraca nie wkracza w kompetencje poszczególnych
samorządów, lecz ustala jej obszary, najkorzystniejsze kierunki i efektywne formy postępowania.
Jednym z zadań samorządu województwa realizowanych w ramach ustawy z dnia 27
sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
jest opracowywanie i realizacja wojewódzkich programów dotyczących wyrównywania szans osób
niepełnosprawnych i przeciwdziałania ich wykluczeniu społecznemu.
Samorząd powiatu opracowuje i realizuje powiatowe programy działań na rzecz osób
niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji społecznej, zawodowej, zatrudnienia i przestrzegania
praw osób niepełnosprawnych.
Wsparciem dla budowania spójnych działań na rzecz środowiska osób niepełnosprawnych są
wszystkie analizy i badania rozpoznające potrzeby niepełnosprawnych mieszkańców danego
powiatu – co ułatwia danym samorządom rozpoznać i zidentyfikować zakres problemów nie
„jakiejś” zbiorowości statystycznej, ale konkretnie „naszych obywateli”.
Ogólne informacje
W badaniu przeprowadzonym na terenie powiatu pułtuskiego w okresie od XII 2010 – do
II 2011, wzięło udział 348 osób wśród których jedna nie miała orzeczonego stopnia
niepełnosprawności.
1
Płeć
N
C%
Kobiety
Mężczyźni
125
36%
223
64%
Wśród respondentów przeważały osoby w przedziale wieku 41 – 50 lat, łącznie w badaniu wzięły
udział 233 osoby powyżej 41 lat, co stanowi 67% wszystkich badanych.
19- 30 lat
31-40 lat
41-50 lat
51-60 lat
60 i więcej
N
34 76
C%
9,7 21,8
95
78
27,2
22,4
60
17,2
Na terenie powiatu pułtuskiego wg danych z ostatniego Spisu Powszechnego z 20021 roku mieszkała około 5 615 niepełnosprawnych (w badaniu wzięło udział około 6.2 % z populacji osób
niepełnosprawnych - mieszkańców powiatu). 2
W porównaniu z ogólnopolską statystyką niepełnosprawności w badaniu w powiecie pułtuskim
większość stanowili mężczyźni (64%) w danych Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku
wśród osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej nieznacznie przeważają kobiety (stanowią
ok. 52 % populacji), relacja taka utrzymuje się zarówno w mieście jak i na wsi. Ponad 58% ogółu
niepełnosprawnych w Polsce, to mieszkańcy miast, również w tej zbiorowości przeważają kobiety
(ponad 59 % niepełnosprawnych kobiet mieszka w mieście)3, natomiast, co piąta osoba
niepełnosprawna zamieszkuje w miastach o liczbie mieszkańców poniżej 20 tys. Proporcje są tu
zbliżone zarówno dla mężczyzn jak i kobiet.
Naturalną cechą niepełnosprawności jest fakt, iż jest ona konsekwencją wieku
-
odzwierciedlenie tej tendencji jest potwierdzone w niniejszym badaniu. Niestety podobnie jak w
całej
populacji
osób
niepełnosprawnych
w
Polsce
zdecydowana
większość
osób
niepełnosprawnych, zarówno mężczyzn, jak i kobiet jest w wieku produkcyjnym (72% mężczyzn i
50% kobiet).
Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002
wykazały, iż osoby
niepełnosprawne stanowiły 14,3% ogółu ludności kraju, co oznacza, że co siódmy mieszkaniec
Polski był osobą niepełnosprawną w powiecie pułtuskim problem niepełnej sprawności dotyczy
1
- są to dane dostępne w bazie GUS-u, dotyczące liczebności osób niepełnosprawnych w powiecie, publikacja GUS pt.
”Osoby niepełnosprawne oraz ich gospodarstwa domowe 2002”
2
wg. Danych Głównego Urzędu Statystycznego populacja osób niepełnosprawnych na terenie województwa
mazowieckiego w 2002 roku - dane Narodowego Spisu Powszechnego oraz Powszechnego Spisu Rolnego – mieszkało
580.700 osób niepełnosprawnych, co stanowiło 11,3% ogółu ludności Mazowsza.
3
W zbiorowości niepełnosprawnych mieszkańców miast, blisko 47 % to mieszkańcy dużych aglomeracji miejskich o liczbie ponad
100 tys. mieszkańców – dane GUS.
2
11% procent obywateli. Zdecydowana większość (84%) niepełnosprawnych mieszkańców powiatu
pułtuskiego utrzymuje się głównie ze świadczeń społecznych; rent, emerytur i zasiłków. 8 %
populacji utrzymuje się z dochodów uzyskiwanych z pracy, pozostałe osoby niepełnosprawne (8%)
pozostają na utrzymaniu innych osób tj. nie deklarują żadnych środków własnych.
W grupie
niepełnosprawnych respondentów przeważały osoby, które
doświadczają
niepełnosprawności od dzieciństwa i co najmniej dziesięciu lat.
Od jak dawna jest Pan(i) osobą niepełnosprawną?
N
Kobieta
C%
Mężczyzna
N
C%
brak danych
4
3,20%
11
2 lata lub krócej
2
1,60%
11
4,90%
pow. 2 do 5 lat
8
6,40%
33
14,80%
pow. 5 do 10 lat
22
17,60%
45
20,20%
pow. 10 do 15 lat
17
13,60%
47
21,10%
pow. 15 do 20 lat
18
14,40%
11
4,90%
pow. 20 lat
17
13,60%
24
10,80%
37
29,60%
100,00
%
41
18,40%
100,00
%
Jestem niepełnosprawny od dzieciństwa
Total
125
223
4,90%
Zarówno wiek i płeć, determinują indywidualną podatność na różnorodne choroby, a w
konsekwencji mają wpływ na intensywność następstw przebytych chorób i urazów, czyli
przejściową lub trwałą niepełnosprawność.
W 2000 r. główną grupę przyczyn niepełnosprawności w Polsce stanowiły choroby (w ok. 77 % przypadków),
następnie wypadki, urazy i zatrucia (13 %) i wady wrodzone (7 %), które można włączyć do grupy czynników
chorobotwórczych.4
Struktura osób niepełnosprawnych według przyczyn niesprawności, płci i miejsca zamieszkania w 2000 r.
Ogółem
Miasta
Przyczyna
niesprawności
OGÓŁEM
Wada wrodzona
Choroba
Wypadek, uraz,
zatrucie
Inna przyczyna
Wieś
ogółem
mężczyźni kobiety
Razem
mężczyźni kobiety
razem
mężczyźni kobiety
100,0
6,6
76,7
12,7
100,0
6,5
70,6
18,7
100,0
6,7
82,4
7,1
100,0
6,7
75,2
13,1
100,0
6,1
70,3
18,5
100,0
7,3
79,6
8,1
100,0
6,4
78,7
12,3
100,0
7,0
71,1
19,0
100,0
5,9
86,2
5,6
4,0
4,2
3,8
5,0
5,1
5,0
2,6
2,9
2,3
Źródło GUS S. Kostrubiec “Osoby niepełnosprawne na rynku pracy w Polsce” Warszawa 2001
S. Kostrubiec “Osoby niepełnosprawne na rynku pracy w Polsce” raport GUS-u Warszawa 2001
3
W porównaniu z danymi ogólnopolskimi wśród niepełnosprawnych mieszkańców powiatu
pułtuskiego rozkład przyczyn niepełnosprawności przedstawia się niestandardowo – ale może być
to konsekwencją doboru próby.
Z jakiego powodu jest Pan(i) osobą niepełnosprawną
Płeć
Kobieta
N
C%
N
Mężczyzna
C%
Wady wrodzone
16
12,80%
19
8,50%
Przewlekła choroba od dzieciństwa
23
18,40%
22
9,90%
5
4
4,00%
3,20%
4
8
1,80%
3,60%
Na skutek urazu/wypadku w dzieciństwie
Na skutek urazu/wypadku we wczesnej młodości
Na skutek urazu/wypadku w życiu dorosłym
15
12,00%
38
17,00%
Wypadek komunikacyjny
3
2,40%
16
7,20%
Wypadek przy pracy
2
1,60%
19
8,50%
Nabyta choroba przewlekła
Total
57
45,60%
97
43,50%
125
100,00%
223
100,00%
Najczęstszą przyczyną niepełnosprawności jest orzeczenie o stopniu niepełnosprawności ze
względu na uszkodzenie narządów ruchu i z powodu chorób psychicznych.
Jaki jest powód orzeczenia o niepełnosprawności
Jaki ma Pan(i) orzeczony
stopień niepełnosprawności
Umiarkowany
Lekki
Znaczny
Z jakiego powodu jest
orzeczona niepełnosprawność
Uszkodzenie narządu ruchu
42,60 %
29,20%
49,30%
9,5%
24,50%
13,70%
40,20%
25,50%
38,40%
Uszkodzenie narządu wzroku
3,0%
6,6%
5,5%
Choroba narządów
wewnętrznych
7,1%
20,80%
1,40%
Zaburzenie głosu, mowy,
słuchu
Choroba psychiczna
(depresje, nerwice,
schizofrenia)
Prawie połowa respondentów, tak w grupie kobiet jak i mężczyzn, ma orzeczenie o umiarkowanym
stopniu niepełnosprawności – nie mamy informacji dotyczących ewolucji procesu tj. w jakim
okresie czasu nastąpiło przejście
z orzeczenia o lekkim stopniu niepełnosprawności do
umiarkowanego i znacznego. Pozwoliłoby to na wstępną ocenę stanu zdrowia i jakości życia tej
grupy - mieszkańców powiatu pułtuskiego.
4
Jaki ma Pan(i) orzeczony stopień niepełnosprawności
Płeć
Kobieta
N
Mężczyzna
C%
N
C%
Lekki
45
36,00%
61
27,40%
Umiarkowany
60
48,00%
109
48,90%
Znaczny
20
16,00%
53
23,80%
125 100,00%
223
100,00%
Total
Prawie 90% respondentów pobiera świadczenie pieniężne z tytułu swojej niepełnosprawności
Czy pobiera Pan(i) z tytułu niepełnosprawności jakieś świadczenie
Płeć
Kobieta
N
Tak
109
Nie
16
Total
C%
Mężczyzna
N
87,20% 203
12,80%
C%
91,00%
20
9,00%
125 100,00% 223
100,00%
- i dla większości jest, to świadczenie rentowe. Niestety około 15 % respondentów utrzymuje się z
dodatku opiekuńczego, który na pewno jest niewystarczający do pokrycia podstawowych/
egzystencjalnych potrzeb życiowych. Część respondentów odmówiła odpowiedzi na pytanie o typ
świadczenia z tytułu niepełnosprawności do jakiego ma prawo.
Jakiego typu jest to świadczenie
Mężczyzna
N
Świadczenie rehabilitacyjne
Dodatek opiekuńczy
Stała renta z tytułu niepełnosprawności
Czasowa renta z tytułu niepełnosprawności od ...
Total
C%
5
Kobieta
N
C%
2,50%
3
2,80%
6
3,00%
13
11,90%
188
92,60%
96
88,10%
109
102,80%
7
3,40%
203
101,50%
Średni deklarowany miesięczny dochód respondentów mieści się w granicach od 400 zł do 1200 zł,
dla połowy respondentów jest
to dochód podstawowy, stanowiący dla nich jedyne źródło
utrzymania.
5
Średni miesięczny dochód
Kobieta
N
brak danych, odmowa
Brak dochodu
Mężczyzna
C%
2
N
1,60%
C%
3
1,30%
6
4,80%
6
2,70%
Do 400 zł
13
10,40%
29
13,00%
401- 800 zł
40
32,00%
99
44,40%
801-1200 zł
43
34,40%
52
23,30%
1201-1600 zł
16
12,80%
19
8,50%
1601-2000 zł
4
3,20%
11
4,90%
Powyżej 2000 zł
Total
1
0,80%
4
1,80%
125
100,00%
223
100,00%
Niski poziom dochodu, może być przyczyną zagrożenia wykluczeniem ekonomicznym oraz trwałą
biedą – szczególnie, że 50% respondentów deklaruje, że samodzielnie/ jednoosobowo prowadzi
swoje gospodarstwa domowe. W takich sytuacjach zagrożenie wykluczeniem
społeczno-
ekonomicznych jest większe niż dla osób mieszkających wspólnie z innym członkiem rodziny. W
gospodarstwach dwuosobowych mieszka 17 % kobiet i 14 % mężczyzn, jedynie 13 %
respondentów ma więcej niż 4 członków rodziny.
Konieczność zaspokojenia potrzeb egzystencjalnych w pierwszej kolejności, może powodować
ograniczanie wydatków na leczenie i rehabilitację, szczególnie w jednoosobowych gospodarstwach
domowych – co w konsekwencji pogłębia niepełnosprawność.
W 2006 roku ośrodki pomoy społecznej w powiecie pułtuskim wypłaciły zasiłk stały 251 osobom 5
- jest to tylko ta liczba osób niepełnosprawnych, która spełniła formalne wymogi określone przez
ustawę, większość nie została objęta pomocą finansową ze względu na przekroczenie kryterium
dochodowego. Probem doświadczenia biedy jest więc poważnym zagrożeniem dla osób
niepełnosprawnych - mieszakńców powiatu pułtuskiego. Rada Powiatu w dniu 30 październiaka
2007 roku przyjęła dokument pt. Powiatowy Program Działąń na Rzecz Osób Niepełnosprawnych
na lata 2007-2014 – ale co rzeczywiście wynika z niego dla środowiska osób niepełnosapwrnych,
na ile rozpoznane są problemy i potrzeby tej populacji - trudno ocenić. Repondenci biorący udział
w badaniu – stanem wiedzy i świadomości przysługujących im praw, deklarowanym zakresem
otrzymanej pomocy od instytucji samorządowych, wydają się być grupą funkcjonującą poza
obszarem działań i zainteresowania tych instytucji, których zadania i misja zostały powierdzone w
dokumencie Powiatowy Program Działąń na Rzecz Osób Niepełnosprawnych na lata 2007-2014.
6
Instytucjonalne wsparcie
W grupie respondentów, przeważają osoby, których niepełnosprawność jest wynikiem
uszkodzenia lub chorób narządów ruchu – ten typ niepełnosprawności wymaga stałej rehabilitacji,
tak by móc utrzymać sprawność na poziomie umożliwiającym samodzielność. Niestety większość
respondentów korzysta z zabiegów rehabilitacyjnych rzadziej niż raz w roku – co może być
konsekwencją zakresu świadczenia
tych usług
w najbliższym miejscu zamieszkania oraz
możliwości skorzystania z dostępnej oferty komercyjnej lub po porostu niskiej świadomości
samych respondentów, co do konieczności i wagi rehabilitacji w procesie utrzymania sprawności
fizycznej i dobrego poziomu samodzielności.
Jak często korzysta Pan (i) z rehabilitacji
Lekki
Rzadziej niż raz w roku
Umiarkowany
Znaczny
77,40%
67,50%
61,60%
Raz w roku
7,50%
11,20%
8,20%
Raz na pół roku
4,70%
3,00%
6,80%
10,40%
18,30%
23,30%
Częściej niż raz na pół roku
Infrastruktura zabiegowa, organizacja rehabilitacji oraz dostępność lekarzy specjalistów jest jednym
z istotnych czynników determinujących stopień i zakres niepełnosprawności w danej społeczności.
Na terenie powiatu pułtuskiego możliwości skorzystania z nowoczesnych metod leczenia i
rehabilitacji są ograniczone - przede wszystkim ze względu na brak odpowiednich placówek w
najbliższym miejscu zamieszkania.
Niedostarczenie
przez
system
odpowiednich
usług
oraz
niezaspokajanie
potrzeb
osób
niepełnosprawnych w zakresie m.in. potrzeb rehabilitacyjnych „tworzą” niepełnosprawność.
Poziom świadczeń medycznych i rehabilitacyjnych dostępnych w miejscu zamieszkania, jest
oceniany przez większość respondentów dobrze i bardzo dobrze.
Jak ocenia Pan(i) zorganizowanie świadczeń medycznych i rehabilitacyjnych w swoim miejscu zamieszkania
Lekki
Umiarkowany
Znaczny
Bardzo dobrze
19,80%
28,40%
46,60%
Dobrze
40,60%
55,60%
46,60%
Niezadowalająco
17,00%
11,20%
6,80%
0,90%
1,20%
21,70%
3,60%
Fatalnie
Trudno
powiedzieć
5
„aktulane” dane za storony Starostwa Powiatowego w Pułtusku.
7
Powszechność zjawiska niepełnosprawności w Polsce stawia przed państwem i jego lokalnymi agendami
samorządowymi, zadanie przeciwdziałania mu oraz zmniejszania jego skutków. Jednym z celów polityki społecznej
naszego państwa jest dążenie do zmniejszenia liczby osób niepełnosprawnych, oraz ograniczenie przyczyn
prowadzących do niepełnej sprawności. W tym celu podejmowane są dwa typy działań. Pierwszy z nich, promocja
zdrowia i profilaktyka urazów, zatruć i chorób, podejmowany jest przez placówki opieki społecznej, zakłady opieki
zdrowotnej oraz organizacje zajmujące się osobami niepełnosprawnymi. Drugi typ działalności, czyli rehabilitacja,
polega na ograniczaniu skutków niepełnej sprawności poprzez np. wzmacnianie sprawności fizycznej i psychicznej,
zmniejszanie stopnia jej uszkodzenia, zwiększanie sprawności funkcjonalnej i aktywności życiowej osób
niepełnosprawnych. Zadania przed poszczególnymi jednostkami administracji samorządowej są w tym zakresie
określone ustawowo i mają swoje źródło w dwóch podstawowych aktach prawnych;
- system organizacji pomocy i form wsparcia osób niepełnosprawnych w ich miejscu zamieszkania określają
ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. Nr 91, poz. 576 z późn, zm.) i
samorządzie powiatowym (DZ.U. Nr 91, poz. 578 z późn. zm.)
- system rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych oparty jest na ustawie z 27 sierpnia 1997 r. o
rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (DzU z 1997 r., nr 123 z późn.
zm.).
Model pomocy społecznej w Polsce w zakresie problemów osób niepełnosprawnych zakłada
aktywizację tych osób oraz włączenie ich w sferę publiczną. Cechą charakterystyczną tego modelu jest
podejście podmiotowe. To sprawia, że działania mają charakter globalny i oparte są na potencjale
środowiska społecznego/lokalnego, instytucjach i wolontariacie6. Współczesny model opieki społecznej
zakłada współpracę czterech systemów funkcjonujących w ramach opieki społecznej:
1. formalnego systemu opieki społecznej medycznej, edukacyjnej i ekonomicznej;
2. pośrednich systemów pomocy (inicjatywy pozarządowe);
3. rodziny;
4. grup samopomocy i ochotników.
Trudno w pełni określić poziom zaspokojenia potrzeb oraz form świadczonej opieki na
rzecz niepełnosprawnych respondentów przez rodzinę – większość z nich jest bowiem stanu
wolnego, najprawdopodobniej mieszkają z innymi członkami rodziny, ale nie mamy podstaw do
określenia stopnia zależności relacji z uwzględnieniem ich stopnia niepełnosprawności.
Stan cywilny
Płeć
Kobieta
N
Mężczyzna
N
C%
Kawaler/panna
59
47,20%
108
48,40%
Żonaty/mężatka/w związku partnerskim
34
27,20%
74
33,20%
Rozwiedziony/rozwiedziona
19
15,20%
32
14,30%
Wdowiec/wdowa
13
10,40%
9
4,00%
125 100,00%
223
100,00%
Total
6
C%
Kawczyńska-Butrym Z., (1998), Niepełnosprawność – specyfika pomocy społecznej, Biblioteka Pracownika Socjalnego, Biblioteka Pracownika
Socjalnego, Katowice
8
Zastanawiająca jest deklarowana bezradność respondentów w sytuacji pogorszenia się ich
aktualnej sytuacji życiowej
przez ankietera, czy
- trudno określić, czy jest to „zaskoczenie” pytaniem postawionym
wskaźnikiem izolacji i automarginalizacji oraz odsuwania się od
rzeczywistości i niechęci do projekcji siebie w przyszłości.
Czy gdyby znalazł(a) się w Pan(i) trudnej sytuacji, to czy wiedział(a)by Pan(i) gdzie i jak szukać pomocy
Płeć
Kobieta
N
w Ośrodku Pomocy Społecznej (OPS, MOPS, GOPS, DPS)
u kogoś z bliskich, z rodziny, żony, brata, córki itp.
w Centrum Pomocy Rodzinie (CPR, PCPR, MCPR)
Mężczyzna
C%
N
C%
13
46,40%
14
33,30%
9
32,10%
14
33,30%
4
14,30%
11
26,20%
u opiekunów
4
14,30%
4
9,50%
w gminie, w Urzędzie Gminy, Miasta
2
7,10%
3
7,10%
w organizacjach pozarządowych, fundacjach
1
3,60%
4
9,50%
w internecie
1
3,60%
4
9,50%
nie wiem, nie pamiętam
1
3,60%
3
7,10%
w Urzędzie Pracy (PUP, WUP)
3
10,70%
1
2,40%
3
7,10%
1
2,40%
u przyjaciół, znajomych
w starostwie , w jednostkach samorządowych
1
3,60%
u sąsiadów
2
7,10%
u dyrektora
1
3,60%
1
2,40%
u lekarza
1
3,60%
1
2,40%
u pielęgniarki
1
3,60%
1
2,40%
w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych
1
3,60%
w PCK
1
3,60%
w parafii, w kościele
1
3,60%
1
2,40%
w szpitalu
Total - sporód osób, które wiedziały, do kogo/gdzie zwróciłyby się
o pomoc
28
42
Przeważająca część respondentów nie była w stanie odpowiedzieć, gdzie mogłaby szukać
pomocy i wsparcia w trudnej sytuacji lub stanie zagrożenia swojego bytu i bezpieczeństwa jest to na pewno wskazaniem, dla wzmocnienia roli informacyjnej samorządowych instytucji
oraz innych organizacji (w tym włączenie w taką akcję informacyjną parafii i lokalnego
kościoła) świadczących pomoc osobom niepełnosprawnym w środowisku lokalnym.
Na jeszcze niższym poziomie jest wiedza dotycząca instytucji świadczących pomoc osobom
niepełnosprawnym - jedynie 25 osób potrafiło wskazać te organizacje i określić ich zadania.
9
Czy na terenie Pana(i) gminy jest/są jakaś/jakieś organizacja(e) pomagająca(e) osobom niepełnosprawnym?
Kobieta
N
Dom/Ośrodek Pomocy/Opieki Społecznej (DPS, OPS)
C%
N
Mężczyzna
C%
4
50,00%
9
52,90%
1
12,50%
6
4
35,30%
23,50%
1
12,50%
1
5,90%
2
11,80%
1
5,90%
1
5,90%
dofinansowują leczenie, dają środki na leczenie
1
5,90%
dofinansowują sprzęt, dają środki na zakup sprzętu
1
5,90%
dają, pomagają znaleźć mieszkanie, dostałem mieszkanie
1
5,90%
17
158,80%
Centrum Pomocy Rodzinie (CPR, PCPR)
wspierają, pomagają niepełnosprawnym
Otwarte serca-Stowarzyszenie na rzecz osób niep.
dają pomoc medyczną, pomoc w dostępie do specjalistów
Stowarzyszenie (na rzecz) Osób Niepełnosprawnych
Pod jednym dachem-Stowarzyszenie na rzecz osób niep.
Związek Emerytów Rencistów i Inwalidów
Związek Niewidomych
Total
1
12,50%
1
12,50%
8
112,50%
Jest w zebranym materiale pewna nieścisłość – respondenci, nie są w stanie w większość wskazać
instytucji pomocowych działających w ich najbliższym miejscu zamieszkania, jednak na pytanie,
czy korzystał Pan/ Pani z jakiś form pomocy - 81 (24%) z nich odpowiada twierdząco.
Czy korzysta Pan(i) z jakiś form pomocy dla osób niepełnosprawnych świadczonych w gminie lub przez instytucje
powiatowe?
Płeć
N
Tak
Nie
Total
Kobieta
C%
N
Mężczyzna
C%
33
26,40%
48
21,50%
92
73,60%
175
78,50%
125 100,00%
223
100,00%
Do realizacji zadań z zakresu rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych,
zostały powołane odpowiednie instytucje działające na rzecz niepełnosprawnych.
Należą do nich jednostki organizacyjne pomocy społecznej, ośrodki rehabilitacyjne oraz
wojewódzki i powiatowe urzędy pracy. Statutową działalność na rzecz osób niepełnosprawnych na
terenie powiatu pułtuskiego prowadzą;
- Powiatowy Urząd Pracy w Pułtusku
- Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Pułtusku
- Dom Pomocy Społecznej dla osób chorych psychicznie w Obrytem
- Dom Pomocy Społecznej dla niepełnosprawnych intelektualnie w Ołdakach
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Pułtusku
10
- Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Pułtusku
Na terenie powiatu pułtuskiego jednostkami obok powyższych instytucji w których osoby
niepełnosprawne mogą uzyskać pomoc i wsparcie działa 7 ośrodków pomocy społecznej (w tym
oddział Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej Dział Wsparcia Środowiskowego
ul. Zaułek 1, Pułtusk), które w ramach ustawowych obowiązków podejmują działania na rzecz osób
niepełnosprawnych w zakresie;
- organizacji usług opiekuńczych
- pokrywania wydatków na świadczenia zdrowotne
- prowadzenia dziennych ośrodków wsparcia
- pracy socjalnej
- wypłacania zasiłku stałego lub celowego.
Zgodnie z ustawa o pomocy społecznej zasiłek przysługuje:
• pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z
powodu wieku lub niepełnosprawności, jeśli nie przekracza ona kryterium
dochodowego osoby samotnie gospodarującej,
• osobie pełnoletniej pozostającej w rodzinie, całkowicie niezdolnej do pracy z
powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód, jak również dochód na
osobę w rodzinie nie przekracza kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.
Do podstawowych form aktywności wspomagającej proces rehabilitacji społecznej osób
niepełnosprawnych zalicza się uczestnictwo tych osób w:
• warsztatach terapii zajęciowej,
•
turnusach rehabilitacyjnych.
Zadania
na rzecz pomocy osobom niepełnosprawnym realizują także
organizacje
pozarządowe i podmioty niepubliczne. Są bardzo ważnym ogniwem całego modelu opieki
społecznej. Od początku lat dziewięćdziesiątych obserwujemy w Polsce wzrost liczby organizacji
pozarządowych zajmujących się problematyką niepełnosprawności. Wraz ze zmianami politycznogospodarczymi w naszym kraju następował, choć nie bez przeszkód, rozwój społeczeństwa
obywatelskiego. Wiele osób i środowisk dostrzegło brak efektywnych działań rządu skierowanych
na rozwiązywanie problemów osób niepełnosprawnych.
Oferowane prze organizacje pozarządowe usługi uzupełniają ofertę formalnego systemu
pomocy, albo też wypełniają istniejącą w danym zakresie lukę. Działalność organizacji pozarządowych
na rzecz niepełnosprawnych obejmuje:
1. świadczenie usług poradniczo-informacyjnych (załatwianie formalności, uzyskanie sprzętu
rehabilitacyjnego, organizowanie wypoczynku);
2. świadczenie usług edukacyjnych (kursy, szkolenia);
3. udzielanie pomocy w znajdowaniu pracy (pośrednictwo pracy);
4. udzielanie pomocy psychologicznej (telefon zaufania) oraz
5. pomocy stacjonarnej (schroniska, noclegownie)7.
7 Hebda-Czaplicka I., (2002), Możliwość społecznej integracji osób niepełnosprawnych, [w:] Balcerzak-Paradowska B., red.,
Sytuacja osób niepełnosprawnych w Polsce
11
Na terenie powiatu pułtuskiego na rzecz środowiska osób niepełnosprawnych działa m.in.
Caritas – który organizuje działania w formie zinstytucjonalizowanej oraz indywidualnej/
domowej pomocy osobie i rodzinie z problemem niepełnosprawności.
Inne organizacje działające na rzecz osób niepełnosprawnych na terenie powiatu
pułtuskiego to;
Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Niepełnosprawnościami i Ich Rodzin "Skarb Nadziei" przy
Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym im. Anny Karłowicz w Pułtusku
forma prawna: stowarzyszenie
Al. Tysiąclecia 12, 06-100 Pułtusk
gm. Pułtusk, pow. pułtuski
woj. mazowieckie, Polska
Rok powstania: 2011
Krajowy Rejestr Sądowy - nr KRS: 0000381241
Obszar działalności:
Przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, działalność wspierająca
Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych
Nauka, kultura, ekologia
Nauka, szkolnictwo wyższe, edukacja, oświata i wychowanie
Stowarzyszenie "Civium Omnium Civitas"
forma prawna: stowarzyszenie
E-mail: [email protected]
Rok powstania: 2010
Krajowy Rejestr Sądowy - nr KRS: 0000353602
Obszar działalności:
walka z wykluczeniem społecznym
Stowarzyszenie Polskich Niewidomych - Oddział w Pułtusku
forma prawna: stowarzyszenie
Daszyńskiego 19, 06-100 Pułtusk
gm. Pułtusk, pow. pułtuski
woj. mazowieckie, Polska
Krajowy Rejestr Sądowy - nr KRS: 0000177384
Obszar działalności:
Przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, działalność wspierająca
Pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz
wyrównywanie ich szans
Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych
Caritas Diecezji Płockiej - Zespół Długoterminowej Opieki Domowej, Gabinet Rehabilitacyjny
P. Skargi 4a, 06-100 Pułtusk
gm. Pułtusk, pow. pułtuski
Tel.: (23) 692 55 51
Faks: (23) 692 55 51
Obszar działalności:
Przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, działalność wspierająca
Działalność charytatywna
Pomoc społeczna, w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz
wyrównywanie ich szans
12
Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych
Ochrona zdrowia
Ochrona i promocja zdrowia
Stowarzyszenie Na Rzecz Osób Niepełnosprawnych "Otwarte Serca"
Ołdaki 7, 06-126 Ołdaki poczta Gzy
gm. Gzy, pow. pułtuski
Tel.: (23) 691 30 17, 691 30 18
Cele stowarzyszenia to; wszelka działalność na rzecz osób niepełnosprawnych, ze szczególnym
uwzględnieniem mieszkańców Domu Opieki Społecznej w Ołdakach. Nasze działania służą
poprawie warunków bytowych jego mieszkańców, uatrakcyjnieniu ich pobytu, promocji Domu i
szeroko pojętej integracji. W tym celu prowadzimy działalność kulturalną, sportową i turystyczną.
Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych "Pod Jednym Dachem"
Obryte 188, 07-215 Obryte
gm. Obryte, pow. pułtuski
Tel.: (29) 741 10 80
Faks: (29) 741 10 80
Rok powstania: 2009
Krajowy Rejestr Sądowy - nr KRS: 0000326733
Obszar działalności:
Przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, działalność wspierająca
Działalność na rzecz osób niepełnosprawnych
Niestety wiedza na temat funkcjonowania i działań tych instytucji na terenie powiatu - jest
mało rozpoznana przez respondentów badania.
Dostęp do informacji i media w procesie integracji niepełnosprawnych
Respondenci mają również małą wiedzę na temat praw osób niepełnosprawnych w tym
dokumentu który porządkuje i jasno określa prawa osób niepełnosprawnych.
Prawa osób niepełnosprawnych są chronione przez zapisy zawarte w Konstytucji RP oraz ustawach
zwykłych: o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych; o pomocy społecznej;
o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu; o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym; o systemie ubezpieczeń
społecznych; o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Karta Praw Osób Niepełnosprawnych, przyjęta w 1997 roku uchwałą Sejmu, określa prawa
osób niepełnosprawnych do: [1] dostępu do dóbr i usług umożliwiających pełne uczestnictwo w
życiu społecznym; [2] dostępu do leczenia i opieki medycznej, wczesnej diagnostyki, rehabilitacji i
edukacji leczniczej, a także do świadczeń zdrowotnych uwzględniających rodzaj i stopień
niepełnosprawności, w tym, do zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze, sprzęt
rehabilitacyjny; [3] dostępu do wszechstronnej rehabilitacji społecznej; [4] nauki w szkołach
wspólnie ze swymi pełnosprawnymi rówieśnikami, jak również do korzystania ze szkolnictwa
specjalnego lub edukacji indywidualnej; [5] pomocy psychologicznej, pedagogicznej i innej
pomocy specjalistycznej umożliwiającej rozwój, zdobycie lub podniesienie kwalifikacji ogólnych i
13
zawodowych; [6] zatrudnienia na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem
i możliwościami oraz do korzystania z doradztwa zawodowego i pośrednictwa, a gdy
niepełnosprawność i stan zdrowia tego wymaga - do pracy w warunkach dostosowanych do potrzeb
osób niepełnosprawnych; [7] zabezpieczenia społecznego uwzględniającego konieczność
ponoszenia zwiększonych kosztów wynikających z niepełnosprawności, jak również uwzględniania
tych kosztów w systemie podatkowym; [8] życia w środowisku wolnym od barier funkcjonalnych,
w tym: dostępu do urzędów, punktów wyborczych i obiektów użyteczności publicznej, swobodnego
przemieszczania się i powszechnego korzystania ze środków transportu, dostępu do informacji,
możliwości komunikacji międzyludzkiej; [9] posiadania samorządnej reprezentacji swojego środowiska
oraz konsultowania z nim wszelkich projektów aktów prawnych dotyczących osób niepełnosprawnych;
[10] pełnego uczestnictwa w życiu publicznym, społecznym, kulturalnym, artystycznym, sportowym
oraz rekreacji i turystyce odpowiednio do zainteresowań i potrzeb.
Czy słyszał(a) Pan(i) o Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych
Kobieta
N
Mężczyzna
C%
N
C%
Brak danych
4
3,20%
8
Tak, słyszałe(a)m i znam jej treść.
5
4,00%
16
7,20%
41
32,80%
57
25,60%
Tak, słyszałe(a)m, ale nie znam jej treści
3,60%
Nie
75
60,00%
142
63,70%
Total
125
100,00%
223
100,00%
Dla respondentów, którzy słyszeli o Karcie Praw Osób Niepełnosprawnych źródłem informacji
najczęściej była rodzina lub znajomi, kolejnym Internet.
Proszę wskazać źródło informacji dotyczącej Karty Praw Osób Niepełnosprawnych
Mężczyzna
N
C%
Kobieta
N
C%
Rodzina
23
31,90%
19
42,20%
Sąsiedzi / znajomi
14
19,40%
5
11,10%
Ulotki dostępne w PCPR
11
15,30%
6
13,30%
1
1,40%
2
4,40%
Telewizja
24
33,30%
14
31,10%
Internet
12
16,70%
8
17,80%
72
118,10%
Radio
Total
45 120,00%
Wydaje się, że PCPR powinien aktywniej włączyć się w proces informowania niepełnosprawnych
mieszkańców powiatu o zakresie ich praw
instytucjonalnej.
14
oraz możliwości korzystania z pomocy
W badanej grupie niski jest również poziom czytelnictwa prasy skierowanej do osób
niepełnosprawnych – łącznie odpowiedź „tak” zadeklarowały 3 osoby.
Czy czyta Pan(i) jakąś prasę skierowaną do osób niepełnosprawnych
N
Kobieta
C%
Mężczyzna
N
C%
Tak
2
1,60%
1
0,40%
Nie
123
98,40%
222
99,60%
125 100,00%
223
100,00%
Total
Dostępne czasopisma w Polsce skierowane do osób niepełnosprawnych wydają się zaspokajać
ewentualne potrzeby dużej części tego środowiska. Najczęściej prasa ta jest dostarczana do domu
dzięki prenumeracie pocztowej – zaspokaja więc potrzebę informacji środowiska osób
niepełnosprawnych z małych ośrodków. Niski poziom wiedzy na temat konkretnych tytułów jest
więc niestandardowy w porównaniu z informacją podawaną przez wydawców o liczbie
prenumeratorów.
(wybrane) Czasopisma adresowane do osób niepełnosprawnych
Tytuł
Asocjacje
Bardziej Kochani
Biuletyn Informacyjny BIFRON
Biuletyn Informacyjny Ośrodka Informacji i Promocji Postępu NaukowoTechnicznego Polskiego Związku Niewidomych
Co w trawie piszczy
Droga nadziei
INTEGRACJA
Jesteśmy
Kompendium ekonomiczno-prawne zakładów pracy chronionej
Mandragora
Marzenia i Fakty
Nasze sprawy
Nowy Świat Ciszy
POPON Express
Postępy rehabilitacji
Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zdrowotnej
Rehabilitacja medyczna
Wydawca
Forum Inicjatyw Pozarządowych
Stowarzyszenie Rodzin i Opiekunów Osób z Zespołem
Downa „Bardziej Kochani”
Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych
Polski Związek Niewidomych
Młodzież Niepełnosprawna ALFA
Duszpasterstwo Niepełnosprawnych Ruchowo
Stowarzyszenie Przyjaciół INTEGRACJI, Fundacja
„Bez barier”
WTZ z Jarocina
Polska Organizacja Pracodawców Osób
Niepełnosprawnych
Towarzystwo Społeczno-Kulturalne „Carpe Diem”
Łódzki Sejmik Osób Niepełnosprawnych
Zarząd Główny Polskiego Związku Głuchych
Polska Organizacja Pracodawców Osób
Niepełnosprawnych
PWN
CEBRON
Wydział Ochrony Zdrowia Collegium Medicum
Uniwersytety Jagiellońskiego, Akademia Wychowania
Fizycznego w Krakowie
15
Serce i Troska
Słowem i Kształtem
Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem
Fundację Sztuki Osób Niepełnosprawnych
Chrześcijańskie Stowarzyszenie Osób
Niepełnosprawnych, ich Rodzin i Przyjaciół „Ognisko”
CKIRI w Konstancinie
Światło i cienie
Validus
Świadomość społeczną w dużym stopniu kształtują media - w Polsce istnieje kilkanaście
czasopism poruszających problematykę niepełnosprawności. Znakomita większość z nich
wydawana jest przez organizacje pozarządowe, stowarzyszenia i fundacje, które chcą w ten sposób
zwiększyć zasięg swojego oddziaływania. W tabelach zamieszczonych poniżej prezentuje
informacje
dotyczące:
programów
radiowych,
programów
telewizyjnych
i
czasopism
5
adresowanych w głównej mierze do osób niepełnosprawnych .
Programy radiowe adresowane do osób niepełnosprawnych
Tytuł
Stacja
PR4 (Radio Bis)
PR3
Radio Plus
PR4 (Radio Bis)
Radio Plus
PR2
Impulsy
Forum Niepełnosprawnych
Przystanek Integracja
Sygnały świata
Wrażliwość na niepełnosprawność
Żyją wśród nas
Respondenci badania – nie wskazali radia jako źródła informacji i programów skierowanych do
osób niepełnosprawnych – może to być związane ze stylami spędzania wolnego czasu oraz
nastawieniem na programy telewizyjne, jest to najprawdopodobniej związane ze strukturą wieku i
płci badanej grupy.
Programy telewizyjne adresowane do osób niepełnosprawnych
Tytuł
Stacja
TVP1
Telegazeta TVP2
TVP1
TVP2
TV Niepokalanów
TVP2
Integracja
Osoby niepełnosprawne
Przyjaciele
Tacy sami
U Pana Boga za piecem
W świecie ciszy
Utrudniony dostęp do działań społeczności lokalnych, bariery transportowe oraz architektoniczne
sprawiają, że coraz większa liczba osób niepełnosprawnych korzysta w Polsce z Internetu. Badania
przeprowadzone
niepełnosprawnym
pod
kierunkiem
głównie
do
dr
Wiesławy
inicjowania
i
Białek
wykazały,
podtrzymywania
iż
kontaktów
Internet
służy
towarzyskich
(podkreślana integracja pomiędzy niepełnosprawnymi z różnych części kraju oraz świata), do
samorealizacji oraz do uzyskiwania informacji o tematyce zdrowotnej (turnusy rehabilitacyjne)8
8
„Rola Internetu w integracji społecznej ludzi niepełnosprawnych”, praca magisterska pisana pod kierunkiem dr Wiesławy Białek w Zakładzie
Fizjologii i Biochemii w Instytucie Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej
16
Internet może odegrać ważną rolę także w procesie kształcenia oraz pracy zawodowej. Tutaj
znowu mamy przykład inicjatywy pozarządowej. W 1996 roku uczestnicy II Forum
Teleinformatyki zaproponowali powołanie projektu Internet dla Niepełnosprawnych (IdN).
Głównym inicjatorem był Prezes Polskiej Społeczności Internetu oraz Prezes Polski OnLine. W
projekcie wzięły udział następujące firmy i instytucje: Telekomunikacja Polska S.A., IBM Polska,
Microsoft w Polsce Sp. Zoo., Polska OnLine, Zakład Internet dla Szkół Fundacji Rozwoju
Demokracji Lokalnej oraz Fundacja Pomocy Matematykom i Informatykom Niesprawnym
Ruchowo. Głównym celem projektu jest realizacja takich idei jak teleedukacja i telepraca. Pierwszy
stworzony w ten sposób węzeł miał 788 osób9.
Respondenci badania w powiecie przasnyskim - zadeklarowali, że korzystają z Internetu w
celu uzyskania informacji, nawiązania znajomości – nikt nie wskazał, że wykorzystuje Internet i
komputer do pracy czy podniesienia swoich kompetencji edukacyjnych. Częściej z Internetu
korzystali mężczyźni i respondenci poniżej 40 lat. Może to być związane z dostępnością sieci w
wymiarze fizycznym jak i ekonomicznym.
Strony internetowe poruszające problematykę osób niepełnosprawnych
Organizacja
Stowarzyszenie na Rzecz Niepełnosprawnych SPES
Stowarzyszenie Młodzieży Niepełnosprawnej ALFA
Centrum Polskiej Rehabilitacji
Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym PATRON
GRUPA N Biuletyn Informacyjny Niepełnosprawnych
Śląski Klub Sportowców Niepełnosprawnych
Bez Barier
Internet dla Niepełnosprawnych
MedykON, Polski Serwis Medyczny Osób
Niepełnosprawnych ich Rodzin, Bliskich, Przyjaciół i
Opiekunów
Strona dzieci sprawnych inaczej
Organizacja Niesłyszących-Słabosłyszących Internatutów
Portal osób z uszkodzonym słuchem
Stowarzyszenie niesprawnych Wzrokowo SZANSA
Biblioteka Centralna Polskiego Związku Niewidomych
Centrum Integracji Niepełnosprawnych
Sami Sobie Stowarzyszenie Internetowej Społeczności Osób
Niepełnosprawnych
Adres strony internetowej
http://www.spes.org.pl/
http://www.alfabytom.com/MY/historia01.htm
http://www.rehabilitacja.pl/
http://strony.wp.pl/wp/a.meger/
http://www.grupan.softland.com.pl/
http://sksn.home.pl/
http://republika.pl/bezbarier/
http://www.idn.org.pl/
http://medykon.prv.pl
http://dzieci.ariadna.pl/
http://www.onsi.pl/
http://www.glusi.pl/
http://free.polbox.pl/s/snws/
http://www.biblioteka-pzn.org.pl/
http://www.cin.org.pl/
http://samisobie
Niski poziom wiedzy w zakresie informacji dotyczących problemów niepełnosprawności w
tym możliwości i sposobów pozyskiwania informacji
może wynikać z
pewnego stopnia
pogodzenia się ze swoją sytuacją oraz niskim poziomem wykształcenia w badanej grupie.
9
http://www.idn.org.pl/
17
Wykształcenie
Kobieta
N
Mężczyzna
C%
N
C%
Podstawowe
52
41,60%
78
35,00%
Zasadnicze zawodowe
36
28,80%
89
39,90%
Średnie
30
24,00%
41
18,40%
Wyższe
7
5,60%
15
6,70%
125 100,00%
19-30 lat
223
31-40 lat
Total
N
Podstawowe
C%
N
C%
100,00%
41-50 lat
N
C%
51-60 lat
N
C%
pow. 60 lat
N
C%
21
61,80%
28
36,80%
26
27,40%
22
28,20%
31
51,70%
Zasadnicze zawodowe
8
23,50%
26
34,20%
44
46,30%
33
42,30%
14
23,30%
Średnie
4
11,80%
15
19,70%
21
22,10%
17
21,80%
12
20,00%
Wyższe
1
2,90%
7
9,20%
4
4,20%
6
7,70%
3
5,00%
Total
34 100,00%
76 100,00%
95 100,00%
78 100,00%
60 100,00%
Poziom wykształcenia warunkuje również szanse zatrudnienia na otwartym rynku pracy
oraz możliwości podjęcia np. samo zatrudnienia. Jest to związane m.in. z umiejętnością dotarcia
do potrzebnych informacji, kontaktów z poszczególnymi instytucjami jak samodzielnego
poszukiwania pracy poprzez znajomych, osobisty kontakt z potencjalnym pracodawcą.
Aktywność zawodowa
Praca stanowi istotny element życia człowieka. Dla wielu jest nie tylko źródłem dochodu, a
co za tym idzie utrzymania siebie i członków własnej rodziny, ale też możliwością realizowania
potrzeb związanych z nawiązywaniem i utrzymywaniem kontaktów społecznych czy potrzeb
samorealizacji rozwoju osobistego.
Rehabilitacja i zatrudnienie osób niepełnosprawnych w otwartych zakładach pracy wymaga
od pracodawców uwzględnienia nie tylko ekonomicznych aspektów tego zatrudnienia ale także
przystosowania się samych pracodawców do współpracy z osobami niepełnosprawnymi. Ważne tu
jest odpowiednie przystosowanie stanowisk wraz z zapleczem socjalnym do potrzeb tych osób oraz
tworzenie przyjaznego klimatu w miejscu pracy. W zakresie tym występują znaczne ograniczenia
i zaniedbania w sakli całego kraju.
Obecny system organizacji pomocy społecznej nie sprzyja włączeniu do modelu rehabilitacji
kompleksowej pracowników socjalnych. Z tego powodu reedukacja osób niepełnosprawnych stanowi
niewielki odsetek działań składających się na rehabilitację społeczną. Mało jest też specjalistów
doradztwa zawodowego, znających problematykę szkolenia i zatrudniania osób niepełnosprawnych.
Poza zakładami pracy chronionej oraz ośrodkami szkolenia i rehabilitacji zawodowej osób
niepełnosprawnych funkcjonują także organizacje samorządowe, których zadaniem jest aktywizowanie
18
osób niepełnosprawnych. Do takich organizacji należą terenowe oddziały Polskiego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz Sejmików Osób Niepełnosprawnych. W Polsce istnieje
około 4000 zakładów pracy chronionej korzystających z licznych ulg podatkowych z tytułu
zatrudniania osób niepełnosprawnych.
Realizowany obecnie w Polsce system rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych oparty jest
na ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 roku z kolejnymi nowelizacjami.
W opinii specjalistów zajmujących się problematyką polityki społecznej(opinie z Krajowej Izby
Gospodarczo-Rehabilitacyjnej)
ustawa z 1997 roku otworzyła nowe możliwości w zakresie
rehabilitacji zawodowej i społecznej, finansowania ze środków Państwowego Funduszu
Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, oraz zatrudniania osób niepełnosprawnych. Ww. ustawa z
1997 roku rozszerzała preferencje zatrudniania osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy,
które to znalazły się w ustawie z 1991 roku, następnie określała zasady funkcjonowania zakładów
pracy chronionej, regulowała umocowani prawne warsztatów terapii zajęciowej, a następnie
stwarzała możliwości tworzenia zakładów aktywności zawodowej – nowej, bardziej aktywizującej i
nastawionej na rozwój formy rehabilitacji zawodowej i społecznej osób o znacznym stopniu
niepełnosprawności. Niestety w porównaniu z innymi krajami UE w Polsce jest najniższy wskaźnik
zatrudnienia osób niepełnosprawnych.
W Urzędzie Pracy w Pułtusku zarejestrowanych jest 67 osób - co stanowi 1,7% wszystkich
bezrobotnych na terenie powiatu. Nie były w ostatnim kwartale stosowane specjalne instrumenty
wsparcia zawodowego kierowanego bezpośrednio do tej grupy osób. Na terenie powiatu
pułtuskiego nie działa żaden zakład pracy chronionej – co może wpływać na niską aktywność
zawodową nie tylko badanej grupy, ale i całej populacji osób niepełnosprawnych na tym obszarze.
Większość osób niepełnosprawnych na terenie powiatu pułtuskiego jest nieaktywna zawodowo a podstawowym źródłem utrzymania jest świadczenie rentowe lub zasiłek okresowy lub celowy
wypłacany przez dany Ośrodek Pomocy Społecznej.
Nie ma informacji, czy osoby niepełnosprawne z powiatu pułtuskiego zostały objęte działaniami
EFS ze środków PO KL na realizację programów systemowych w zakresie aktywizacji społecznozawodowej osób zagrożonych wykluczeniem.
Przeważająca większość respondentów nie pracuje i nie jest zainteresowana poszukiwaniem
pracy, może być to związane z trudną sytuacją na lokalnym rynku pracy i ograniczonymi
możliwościami przy ewentualnych dojazdach do pracy.
Najistotniejszą barierą integracji osób niepełnosprawnych tak w sferze aktywności
publicznej jak i na rynku pracy jest brak społecznego przyzwolenia na zatrudnianie na otwartym
19
rynku pracy osób niepełnosprawnych. W sytuacji doświadczania przez społeczeństwo bezrobocia,
osoby niepełnosprawne, które mogą mieć zabezpieczenie finansowe w postaci renty inwalidzkiej,
są postrzegane jako “samolubne” w swym dążeniu do możliwości wykonywania pracy, są
dodatkową konkurencją, która w opinii zagrożonych bezrobociem, powinna ustąpić miejsca tym,
którzy nie mają szans na “zdobycie renty”. Niestety zebrany materiał empiryczny nie pozwala na
ocenę przyczyn bardzo wysokiego poziomu pozostawania poza rynkiem pracy niepełnosprawnych
mieszkańców powiatu pułtuskiego. Dane z 2002 roku z Narodowego Spisu Powszechnego
wskazują na bardzo niską aktywność zawodową osób niepełnosprawnych, spośród 6647 w tamtym
okresie pracowało około 130 osób. Prawdopodobnie ze względu na pogłębiające się trudności
lokalnego rynku pracy poziom aktywności zawodowej jest na podobnie niskim poziomie.
W badanej grupie jedynie 41 (11%) osób zadeklarowało, że pracuje.
Czy obecnie pracuje Pan(i) zarobkowo
Kobieta
N
C%
Mężczyzna
N
C%
Tak
19
15,20%
22
9,90%
Nie
106
84,80%
201
90,10%
125 100,00%
223
100,00%
Total
W badaniach ogólnopolskich większy stopień aktywności zawodowej wykazują niepełnosprawni
mężczyźni – niestandardowy wynik w tym badaniu może być konsekwencją doboru próby, albo
specyfiki rynku pracy w powiecie przasnyskim.
Osoby, które zadeklarowały, że pracują – były zatrudnione legalnie zgodnie z umową o pracę lub
inną wybraną formą umowy zlecenie lub o dzieło.
W jakiej formie jest Pan(i) zatrudniony(a)
Kobieta
N
Pracuje na pełen etat na umowę o pracę
Pracuje na część etatu na umowę o pracę
C%
Mężczyzna
N
C%
11
57,90%
6
27,30%
2
10,50%
3
13,60%
Pracuje na umowę zlecenie
4
21,10%
5
22,70%
Pracuje na umowę o dzieło
1
5,30%
1
4,50%
1
5,30%
7
31,80%
19 100,00%
22
100,00%
Nieformalnie ( szara strefa)
Total
20
Tylko trzy osoby zadeklarowały , że pracują
zakładzie pracy chronionej (kobieta z
wykształceniem zasadniczym zawodowym w przedzie wieku 31-40 lat oraz dwóch mężczyzn
wykształcenie zasadnicze zawodowe w przedziel wieku 31-40 oraz powyżej 60 lat)
Pozostali pracujący respondenci są zatrudniani na otwartym rynku pracy.
Przeważająca część badanych nie szuka pracy;
Czy obecnie szuka Pan(i) pracy
Kobieta
N
C%
Mężczyzna
N
C%
Nie
106
84,80%
185
83,00%
Tak
19
15,20%
38
17,00%
125 100,00%
223
100,00%
Total
- większość z nich nie szuka pracy, bo „ nie pozwala im na to obecny stan zdrowia” – odpowiedź
taką zadeklarowało 85% badanych kobiet i 80% mężczyzn. Pozostali nie szukają pracy ponieważ
„niw ma odpowiednio interesujących ich ofert pracy” - 10% respondentów a pozostali mają inne
obowiązki domowe, które i tak nie pozwoliłby im na podjęcie pracy.
Generalnie respondenci lokalny rynek pracy postrzegają jako trudny, najbliższa praca jest wg nich
w Warszawie – tylko 3 osoby uważały, że praca jest wszędzie, a jej znalezienie, to tylko kwestia
chęci i zdeterminowania w znalezieniu jej (respondenci pracujący z wykształceniem średnim w
przedziale wieku 31-40 lat).
Gdyby była taka możliwość, to respondenci najchętniej podjęli by pracę w sektorze publicznym 30% mężczyzn i 15% kobiet ze względu na stabilność zatrudnienia i dobre umowy o pracę.
Drugim wskazaniem był handel i usługi – na które wskazało 30 % kobiet i 15 % mężczyzn – ten
wybór może być związany z postrzeganiem pracy w sklepie, jako takiej, która jest blisko, nie
wymaga szczególnych kwalifikacji i jest zajęciem odpowiednim dla kobiety.
Niska aktywność zawodowa respondentów, oraz ich zadeklarowana bierność „bo pracy nie
szukają ze względu na stan zdrowia” może warunkować ich przyzwolenie na fakt, iż osoby
niepełnosprawne mogą nie pracować, a odpowiedzialność ze nich powinno przejąć państwo. Fakt,
że badana grupa respondentów w większości była powyżej 40 roku życia - ma wpływ na rozkład
odpowiedzi. Niestety w Polsce przeważa przekonanie, że szczególnie w małych miejscowościach
osoba niepełnosprawna powinna mieć zapewnione świadczenie rentowe i to zwalnia już
niepełnosprawnego z konieczności poszukiwania pracy. Ten społeczny minimalizm oczekiwań w
stosunku do osób niepełnosprawnych jest niebezpieczną tendencją, która ma wpływ na
21
kształtowanie się poziomu i jakości
życia osób niepełnosprawnych oraz stopień ich
samodzielności.
Ważną instytucją, która może wpłynąć na stopień aktywizacji społeczno-zawodowej osób
niepełnosprawnych na terenie danego powiatu - jest Powiatowe Centrum Pomocy Rodziny, które
poprzez bezpośrednie dotarcie z informacją do społeczności niepełnosprawnych i dzięki temu
możliwości zaopatrzenia ich potrzebny sprzęt, umożliwienia skorzystania z programów
edukacyjnych i szkoleniowych dostosowanych do ich potrzeb oraz poszerzenia wiedzy z zakresu
podstawowych ich praw i wskazania możliwości pomocy w sytuacji w której doświadczają
dyskryminacji czy innych form przemocy wobec siebie.
W badaniu zadano pytanie respondentom „czego najbardziej obawiają się w życiu,
najwięcej wskazań było na trzy odpowiedzi;
- pogorszenia się stanu zdrowia – 70 % wszystkich respondentów;
- samotności – 50%
- utraty świadczenia rentowego – 20 %
Poczucie bezpieczeństwa w badanej grupie jest więc silenie związany z poziomem ich
izolacji i samodzielności w codziennych czynnościach i obowiązkach. Pogorszenie stanu zdrowia
w sytuacji ograniczonych możliwości dotarcia do lekarza specjalisty, podjęcia leczenia czy
rehabilitacji - jest postrzegane z perspektywy mieszkańca powiatu pułtuskiego jako zagrożenia
dla ich jakości życia.
Utrata świadczenia rentowego wiąże się z obawą o doświadczenie biedy i konieczności „pójścia
do domu opieki społecznej” oraz pogorszenia się ogólnej sytuacji ekonomicznej rodziny.
Niestety często ze względu na wysokość świadczenia rentowego - osoby niepełnosprawne nie
mogą skorzystać z innych celowych świadczeń pieniężnych wypłacanych przez gminne czy
miejskie ośrodki pomocy społecznej – ale ważnym jest by objęte były innymi formami pracy
środowiskowej, które mają na celu przeciwdziałanie poczuciu wykluczania i automarginalizacji.
Ważnym aspektem integracji jest zakres dostępności infrastruktury przestrzennej w której
funkcjonują osoby niepełnosprawne.
22
Ocena infrastruktury
Jedną z istotnych barier uczestnictwa osób niepełnosprawnych w przestrzeni publicznej jest infrastruktura przestrzeni w której te osoby funkcjonują i jest to istotne tak w przypadku
przestrzeni prywatnej (dom) jak i publicznej (szkoła, urzędy, infrastruktura przestrzenna tj.
chodniki, podjazdy, dostępność wejścia do sklepu, restauracji itp.)
Naczelną zasadą przyświecającą idei dostosowania jest w maksymalnym stopniu
umożliwienie jak największej liczbie osób niepełnosprawnych samodzielne poruszanie się. Przy
minimalnym albo żadnym wsparciu czy pomocy innych osób. To pozwala unikać ponoszenia
dodatkowych
kosztów
opiekuna
czy
zaangażowania
emocjonalnego
samych
osób
niepełnosprawnych, które poruszają się w przestrzeni publicznej.
Respondenci badania - ocenili infrastrukturę jako dobrą, choć widać zróżnicowanie oceny
ze względu na stopień niepełnosprawności, spośród respondentów ze znacznym stopniem
niepełnosprawności jedynie 22 % dobrze wypowiedziało się o przygotowaniu infrastruktury pod
względem ich potrzeb.
Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych?
Lekki
Umiarkowany
Znaczny
Brak danych
1,90%
5,30%
6,80%
Bardzo dobrze
6,60%
7,10%
13,70%
Dobrze
53,80%
37,90%
21,90%
Niezadowalająco
29,20%
24,90%
24,70%
8,50%
24,90%
32,90%
Fatalnie
Stopień niepełnosprawności i wynikające z niego trudności w codziennym funkcjonowaniu
sprawiają, że osoby te dostrzegają rzeczy, które dla innych wydają się być nieistotne –
to
prawdopodobnie ma wpływ na wystawienie oceny bardzo dobrej (13%) przez największą liczbę
respondentów z niepełnosprawnych w stopniu znacznym jak i na wskazanie, że jest ona fatalna
przez 33% respondentów z tej grupy.
Respondenci, którzy ocenili infrastrukturę na poziomie bardzo dobrym i dobrym – wskazywali, że
spełnia ona w ich odczuciu warunki do uczestnictwa osób niepełnosprawnych w przestrzeni
publicznej.
23
Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych?
(uzasadnienie oceny bardzo dobrej)
Lekki
jest wszystko, co potrzeba
niepełnosprawnym
Umiarkowany
Znaczny
85,70%
50,00%
70,00%
14,30%
16,70%
20,00%
wszystko jest blisko, łatwo się dostać
w ośrodku (DPS) jest wszystko co
potrzeba
25,00%
nie wiem, nie interesuję się, nie
korzystam
8,30%
Dobra ocena infrastruktury, wynika ze stopnia samodzielności i ewentualnych problemach z
samodzielnym poruszaniem się danej osoby. Istotne jest, że w opinii badanych wiele się zmienia w
przestrzeni publicznej, co wpływa na samodzielność poszczególnych osób.
Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych?
(uzasadnienie oceny dobrej)
Lekki
Umiarkowany
Znaczny
jest wszystko, co
potrzeba
niepełnosprawnym
61,40%
64,10%
56,30%
jeszcze nie jest dobrze
ale stale poprawia się
17,50%
4,70%
18,80%
nie wiem, nie
interesuję się, nie
korzystam
1,80%
4,70%
6,30%
wszystko jest blisko,
łatwo się dostać
3,50%
1,60%
6,30%
3,50%
1,60%
mało podjazdów dla
niepełnosprawnych,
brak, same schody
w ośrodku (DPS) jest
wszystko co potrzeba
bariery
architektoniczne
trudności z dostępem
do lekarzy
specjalistów
3,10%
1,80%
1,60%
Oceny negatywne - podkreślały fizyczne bariery dla osób, które poruszają się na wózkach czy o
kulach - jako barierę wymieniono tu również, coś co wykracza poza ograniczenia infrastrukturalne,
a mianowicie dostępność lekarzy specjalistów w najbliższym miejscu zamieszkania respondenta,
ograniczone możliwości rehabilitacji oraz brak życzliwości przez urzędników.
24
Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych?
(uzasadnienie oceny niezadowalającej)
Lekki
Umiarkowany
Znaczny
mało instalacji dla niepełnosprawnych
35,50%
33,30%
50,00%
mało podjazdów dla niepełnosprawnych, brak, same
schody
38,70%
47,60%
11,10%
9,70%
11,90%
16,70%
4,80%
5,60%
brak specjalnych wind, barierek, trudno wejść na schody
nie wiem, nie interesuję się, nie korzystam
jeszcze nie jest dobrze ale stale poprawia się
6,50%
2,40%
bariery architektoniczne
3,20%
2,40%
brak sprzętu
3,20%
trudności z dostępem do lekarzy specjalistów
6,50%
w ośrodku (DPS) jest wszystko co potrzeba
2,40%
2,40%
brak miejsc do parkowania dla niepełnosprawnych
5,60%
11,10%
5,60%
4,80%
nieprzystosowana komunikacja miejska
6,50%
nieprzystosowane stanowiska pracy
4,80%
brak fachowców, nikt nie wie jak to zrobić
3,20%
brak drzwi automatycznie otwierających się
2,40%
brak sygnalizacji dźwiękowej
2,40%
trudności z dostępem do rehabilitacji
2,40%
urzędnicy nie wychodzą naprzeciw a jeszcze utrudniają
5,60%
brak lokali przystosowanych dla niepełnosprawnych
2,40%
Cześć respondentów wskazała na ograniczenia w możliwościach poruszania się w przestrzeni osoby
niepełnosprawnej, która natrafia na bariery architektoniczne czy tez niewystarczające rozwiązania
w zakresie infrastruktury miejskiej.
Jak ocenia Pan(i) przygotowanie infrastruktury miejskiej pod względem specjalnych instalacji dla osób niepełnosprawnych?
(uzasadnienie oceny fatalnej)
Lekki
mało instalacji dla
niepełnosprawnych
nie wiem, nie interesuję
się, nie korzystam
mało podjazdów dla
niepełnosprawnych, brak,
same schody
brak specjalnych wind,
barierek, trudno wejść na
schody
w ośrodku (DPS) jest
wszystko co potrzeba
brak sygnalizacji
dźwiękowej
bariery architektoniczne
brak miejsc do
parkowania dla
niepełnosprawnych
nieprzystosowana
komunikacja miejska
Umiarkowany
Znaczny
44,40%
42,90%
58,30%
55,60%
31,00%
16,70%
28,60%
4,20%
2,40%
8,30%
4,80%
2,40%
4,20%
4,20%
4,20%
4,20%
Zasady ułatwienia poruszania się osób niepełnosprawnych, omawia szereg aktów prawnych.
Wśród nich najważniejszy, to Ustawa-Prawo Budowlane, gdzie ogólnie stwierdza się, że: „Obiekt
budowlany należy projektować, budować, użytkować i utrzymywać zgodnie z przepisami, w tym
25
techniczno-budowlanymi, obowiązującymi Polskimi Normami oraz zasadami wiedzy technicznej w
sposób zapewniający niezbędne warunki do korzystania z obiektów użyteczności publicznej i
mieszkaniowego budownictwa wielorodzinnego przez osoby niepełnosprawne, w szczególności
poruszające się na wózkach inwalidzkich... „10
Ten fundamentalny akt prawny w połączeniu z szeregiem rozporządzeń ministrów
poszczególnych resortów stworzył narzędzie do działania. Liczne poradniki z kolei uszczegółowiły
ewentualną prawidłową interpretację poszczególnych zapisów mających wpływ na zagadnienie
dostępności. Podobnie liczne publikacje, referaty oraz artykuły w prasie fachowej Opisujące
przykłady rozwiązań zarówno krajowych jak i zagranicznych. Wśród nich także te dotyczące
infrastruktury komunikacyjnej.
Inną ważną rzeczą, która ma wpływ na funkcjonowanie osoby niepełnosprawnej - są
warunki mieszkaniowe
i możliwości dostosowania przestrzeni prywatnej do specyficznych
potrzeb osoby niepełnosprawnej.
Ocena dostępności metrów kwadratowych na osobę nie przesądza jeszcze o dobrych czy
złych warunkach mieszkaniowych, składają się bowiem na to również inne bardzo ważne czynniki
jak; dostęp do bieżącej wody, system kanalizacyjny w domu (lub jego brak), energochłonność
domu oraz rozwiązania zastosowane przy jego ogrzewaniu, dostęp do kuchni, łazienki oraz
własnej prywatnej przestrzeni. Niestety nie mamy bardziej szczegółowych danych poza
przypadającymi metrami kwadratowymi na osobę w gospodarstwie domowym.
Ile metrów powierzchni mieszkalnej (w m2) przypada na jedną osobę w gospodarstwie domowym, w którym Pan(i) mieszka?
Płeć
Kobieta
N
C%
Mężczyzna
N
C%
Do 5 m2
11
8,80%
28
12,60%
Powyżej 5 m2 ale nie więcej niż 10 m2
36
28,80%
97
43,50%
Powyżej 10 m2 ale nie więcej niż 15 m2
29
23,20%
50
22,40%
Powyżej 15 m2 ale nie więcej niż 20 m2
28
22,40%
28
12,60%
Powyżej 20 m2
21
16,80%
20
9,00%
125
100,00%
223
100,00%
Total
Większość respondentów ma skromne warunki mieszkaniowe, najprawdopodobniej większość
mieszka w domach jednorodzinnych - co dla osób niepełnosprawnych, szczególnie samotnych,
wiąże się z dodatkowym obciążeniem wynikającym z konieczności choćby ogrzania domu.
Ile metrów powierzchni mieszkalnej (w m2) przypada na jedną osobę w gospodarstwie domowym, w którym Pan(i) mieszka?
10
Ustawa z dnia 7 VII 1994 r. - Prawo Budowlane
26
Lekki
Umiarkowany
Znaczny
Do 5 m2
Powyżej 5 m2 ale
nie więcej niż 10 m2
3,80%
17,20%
8,20%
25,50%
38,50%
56,20%
Powyżej 10 m2 ale
nie więcej niż 15 m2
17,90%
26,00%
21,90%
30,20%
10,10%
9,60%
22,60%
8,30%
4,10%
Powyżej 15 m2 ale
nie więcej niż 20 m2
Powyżej 20 m2
Nie mamy niestety informacji na temat subiektywnej oceny swojej sytuacji mieszkaniowej –
na ile respondenci są zadowoleni i usatysfakcjonowani swoją sytuacją.
Dostępne środki celowe PFRON na adaptację mieszkania/ domu dla osoby niepełnosprawnej są
przyznawane przez Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie, które ustawowo koordynują pomoc w
powiecie na rzecz osób niepełnosprawnych. Respondenci badania w większości zadeklarowali, że
nie potrzebują takiej formy pomocy. Jest to
zaskakujący wynik, szczególnie w grupie
niepełnosprawnych ze względu na narządy ruchu, dla których adaptacja choćby łazienki jest
jednym z czynników ułatwiających im samodzielne funkcjonowanie.
Czy ze względu na niepełnosprawność trzeba było dokonać modernizacji w Pana(i) mieszkaniu/domu
Lekki
Umiarkowany
Znaczny
Tak
1,90%
7,70%
8,20%
Nie
98,10%
92,30%
91,80%
Przeważająca większość badanych nie wskazuje również ograniczeń finansowych jako bariery
ewentualnej modernizacji – to może wskazywać, że respondenci słabo orientują się w
możliwościach programu na likwidację barier w miejscu zamieszkania lub na tyle akceptują swoją
niepełnosprawność, że nie biorą nawet pod uwagę możliwości poprawy istniejącego stanu rzeczy
(który - jak można przypuszczać z deklaracji przestrzeni mieszkaniowej na członka rodziny – jest
skromny).
Czy taka modernizacja byłaby konieczna, ale nie stać Pana(nią) na jej sfinansowanie?
Lekki
Umiarkowany
Tak
0,90%
5,90%
Nie
99,10%
94,10%
Znaczny
100,00%
Czy taka modernizacja byłaby konieczna, ale nie stać Pana(nią) na jej sfinansowanie
brak
801-1200 1201-1600 1601-2000
do 400 zł 401-800 zł
dochodu
zł
zł
zł
Tak
8,30%
1,40%
5,30%
5,70%
6,70%
Nie
91,70%
100,00%
98,60%
94,70%
94,30%
93,30%
powyżej
2000 zł
100,00%
Możliwe rozwiązania podnoszące jakość życia danej osoby niepełnosprawnej w miejscu
zamieszkania wydają się być dla tej grupy badanych mało przydatne – choć wydaje się to mało
27
prawdopodobne w grupie niepełnosprawnych ze względu na narządy ruchu. Być może dobór
próby zaważył na tak niestandardowym „zakresie potrzeb” w tej kwestii. Ciekawą kwestią będzie
zestawienie tego niskiego stopnia zapotrzebowania z wydatkami PCPR w skali roku w ramach
likwidacji barier architektonicznych w miejscu zamieszkania.
Edukacja osób niepełnosprawnych na terenie powiatu pułtuskiego
System szkolnictwa na terenie powiatu pułtuskiego skierowany bezpośrednio do dzieci i
młodzieży niepełnosprawnej opiera się przede wszystkim na:
• Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Pułtusku
• Zespól Szkół Nr 2 z Oddziałami Integracyjnymi w Pułtusku
Na terenie powiatu pułtuskiego brakuje przedszkola integracyjnego.
Dzieci i młodzież niepełnosprawna objęta jest pomocą i wsparciem Poradni PsychologicznoPedagogicznej w Pułtusku. Pomoc oferowana przez specjalistów zatrudnionych w poradni opiera
się na:
•
•
•
•
•
•
•
•
diagnozie psychologicznej, pedagogicznej i logopedycznej
opiniowaniu i orzekaniu
terapii psychologicznej, pedagogicznej i logopedycznej
terapii rodzinnej
profilaktycznych badaniach logopedycznych i pedagogicznych
konsultacjach i poradach dla rodziców i nauczycieli
warsztatach, prelekcjach, pogadankach dla rodziców
warsztatach szkoleniowych dla nauczycieli
Zestawienie organizacji procesu edukacji dla dzieci i młodzieży na terenie powiatu pułtuskiego –
dane kuratorium oświaty za 2010 rok.
SZKOLNICTWO PODSTAWOWE
szkoły podstawowe specjalne dla dzieci i młodzieży
ogółem
ogółem
ob.
1
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
ob.
1
ogółem
pom.
8
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
pom.
8
pomieszczenia szkolne
oddziały w szkołach
ogółem
-
6,00
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
-
6,00
uczniowie
28
ogółem
osoba
46
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
osoba
46
absolwenci
ogółem
osoba
3
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
osoba
3
ogółem
osoba
46
mężczyźni
osoba
26
kobiety
osoba
20
osoba
3
Uczniowie i absolwenci wg płci
szkoły podstawowe specjalne dla dzieci i młodzieży
uczniowie
absolwenci
ogółem
mężczyźni
osoba
2
kobiety
osoba
1
EDUKACJA DZIECI I MŁODZIEŻY ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI
Szkoły podstawowe i gimnazja dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej (bez szkół specjalnych)
szkoły podstawowe bez specjalnych
uczniowie w oddziałach specjalnych, integracyjnych, ogólnodostępnych
osoba
103
uczniowie - dziewczęta w oddziałach specjalnych, integracyjnych, ogólnodostępnych
osoba
41
uczniowie niepełnosprawni indywidualnie nauczani
osoba
13
uczniowie niepełnosprawni indywidualnie nauczani - dziewczęta
osoba
5
osoba
76
gimnazja bez specjalnych
uczniowie w oddziałach specjalnych, integracyjnych, ogólnodostępnych
uczniowie - dziewczęta w oddziałach specjalnych, integracyjnych, ogólnodostępnych
osoba
38
uczniowie niepełnosprawni indywidualnie nauczani
osoba
12
uczniowie niepełnosprawni indywidualnie nauczani - dziewczęta
osoba
4
Oddziały specjalne przy szkołach podstawowych i gimnazjach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej
oddziały specjalne przy szkołach podstawowych
oddziały
-
1,00
uczniowie
osoba
8
uczniowie - dziewczęta
osoba
4
SZKOLNICTWO GIMNAZJALNE
Gimnazja dla dzieci, młodzieży i dorosłych
gimnazja dla dzieci i młodzieży specjalne
ogółem
ogółem
ob.
1
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
ob.
1
pomieszczenia szkolne
ogółem
pom.
4
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
pom.
4
oddziały w szkołach
ogółem
-
3,00
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
-
3,00
uczniowie
ogółem
osoba
32
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
osoba
32
absolwenci
29
ogółem
osoba
5
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
osoba
5
ogółem
osoba
32
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
osoba
32
ogółem
osoba
20
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
osoba
20
ogółem
osoba
12
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
osoba
12
ogółem
osoba
5
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
osoba
5
ogółem
osoba
3
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
osoba
3
ogółem
osoba
2
prowadzone przez samorząd powiatowy (powiaty ziemskie)
osoba
2
Uczniowie i absolwenci wg płci i gestora
gimnazja dla dzieci i młodzieży specjalne
uczniowie
ogółem
mężczyźni
kobiety
absolwenci
ogółem
mężczyźni
kobiety
SZKOLNICTWO ZASADNICZE ZAWODOWE
Uczniowie i absolwenci wg płci i gestora
ponadgimnazjalne szkoły przysposabiające do pracy zawodowej specjalne
uczniowie
ogółem
ogółem
osoba
39
prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego
osoba
39
ogółem
osoba
22
prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego
osoba
22
ogółem
osoba
17
prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego
osoba
17
ogółem
osoba
1
prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego
osoba
1
ogółem
osoba
1
prowadzone przez jednostki samorządu powiatowego
osoba
1
osoba
39
mężczyźni
kobiety
absolwenci
ogółem
mężczyźni
SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE
Uczniowie i absolwenci wg płci
szkoły specjalne dla młodzieży ogółem
uczniowie
ogółem
30
mężczyźni
osoba
22
kobiety
osoba
17
ogółem
osoba
1
mężczyźni
osoba
1
osoba
39
absolwenci
szkoły przysposabiające do pracy dla młodzieży specjalne
uczniowie
ogółem
mężczyźni
osoba
22
kobiety
osoba
17
ogółem
osoba
1
mężczyźni
osoba
1
absolwenci
Ideą organizacji systemu edukacji dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej jest objęcie jak największej części
ich populacji systemem opieki i edukacji dostosowanej do ich potrzeb i możliwości od
najwcześniejszego dzieciństwa do dorosłości. W zależności od rodzaju i stopnia niepełnosprawności
oraz potrzeb edukacyjnych organizowane są oddziały specjalne w ogólnodostępnych żłobkach,
przedszkolach publicznych, przedszkola specjalne, klasy specjalne w ogólnodostępnych szkołach
publicznych, szkoły podstawowe specjalne, szkoły przysposabiające do pracy zawodowej. Dla starszej
młodzieży tworzone są szkoły zasadnicze, szkoły średnie (licea zawodowe, licea ogólnokształcące,
technika), szkoły policealne. Dla osób, które ze względu na dysfunkcję narządu ruchu lub przewlekłą
chorobę nie mogą uczęszczać do szkoły lub przedszkola organizowane jest indywidualne nauczanie.
Negatywną stroną tego typu nauczania jest pozbawianie uczniów możliwości społecznego kontaktu z
osobami pełnosprawnymi i kolektywnej pracy. Wynikiem takiego stanu rzeczy jest brak wiary w to, iż
wystarczyłoby pokonać bariery architektoniczne i społeczne, aby ludzie niepełnosprawni mogli kształcić
się w placówkach ogólnodostępnych. Często bariery tkwią w samych osobach niepełnosprawnych, które
obawiają się konfrontacji ze sprawnymi członkami społeczeństwa. Aby sprostać zadaniu pełnej integracji
społeczeństwa tworzone są oddziały integracyjne w ogólnodostępnych żłobkach i przedszkolach lub
szkołach publicznych a nawet integracyjne przedszkola, żłobki i szkoły podstawowe. Te ostatnie
spełniają najpełniej postulat rehabilitacji społecznej niepełnosprawnych dzieci i młodzieży. Problem
polega jednak na niedostosowaniu placówek edukacyjnych do potrzeb osób niepełnosprawnych. Jeśli
weźmiemy pod uwagę szkolnictwo wyższe dostrzeżemy łatwo, że niewiele uczelni jest dostosowanych
architektonicznie, sprzętowo i metodologicznie w stopniu wystarczającym do przyjęcia
niepełnosprawnych studentów. W tym zakresie jest jeszcze w Polsce dużo do zrobienia.
Na terenie powiatu pułtuskiego rodzice dosyć krytycznie oceniali system organizacji
kształcenia dla ich niepełnosprawnych dzieci. W badaniu wzięło udział 100 osób – rodziców i
opiekunów dzieci niepełnosprawnych, 5 osób opiekowało się więcej niż jednym dzieckiem
niepełnosprawnym.
92 % respondentów jako podstawowe źródło pomocy wskazywało rodzinę, instytucje samorządowe
ograniczają się jedynie do świadczeń pieniężnych - nie są trwałym elementem wsparcia rodziny
borykającej się z niepełnosprawnością dziecka.
Podsumowanie
W strategii na rzecz rozwiązywania problemów niepełnosprawności powiatu pułtuskiego
powinny znaleźć się konkretne działania w zakresie podniesienia jakości życia w subregionie oraz
tworzenie warunków do integracji społecznej i ekonomicznej osób niepełnosprawnych.
31
Celem głównym powinno być tworzenie warunków do integracji społecznej
i ekonomicznej dla osób niepełnosprawnych.
W tworzeniu warunków
znaczenie ma
równej dostępności dla osób niepełnosprawnych ogromne
podniesienie poziomu świadomości społecznej w zakresie rozumienia potrzeb
niepełnosprawnych. Aby zapewnić równość szans osobom niepełnosprawnym, należy propagować
wiedzę w społeczeństwie na temat praw, potrzeb, możliwości i sytuacji osób niepełnosprawnych
oraz konsekwencji jakie niosą za sobą różne rodzaje niepełnosprawności. Wiedzę taką należy
propagować w szczególności wśród
służb publicznych, pracowników
świadczących usługi
z zakresu pomocy społecznej, edukacji, ochrony zdrowia, pracowników samorządowych,
dziennikarzy, ekspertów w dziedzinie budownictwa, transportu, komunikacji, usług,
wśród
wszystkich mających wpływ na tworzenie lokalnego środowiska.
Jednocześnie należy podejmować działania mające na celu zwiększenie poziomu
świadomości samych osób niepełnosprawnych w zakresie obowiązków i przysługujących im praw.
Podnoszenie poziomu świadomości jest niezbędnym elementem przygotowania lokalnych
środowisk do systemowego wsparcia osób niepełnosprawnych i stworzenia warunków
równoważnego uczestnictwa każdego mieszkańca regionu w życiu społecznym i zawodowym.
Wzrost poziomu świadomości społecznej z zakresu rzeczywistych ograniczeń wynikających
z niepełnosprawności przy podejmowaniu pracy zawodowej, mógłby przyczynić się do złamania
bariery w dostępie do pracy i lepszego zrozumienia potrzeb osób niepełnosprawnych w tym
względzie.
Niepełnosprawność rodzi rozległe i często dramatyczne skutki, zarówno dla osoby
niepełnosprawnej jak i dla jej rodziny. Skutki te mogą okazać się trwałe, jeśli osoba
niepełnosprawna zostanie zbyt późno zdiagnozowana i nie uzyska dostatecznie szybko
profesjonalnej pomocy. Pomoc ta powinna obejmować także członków rodziny, którzy mają
ogromną rolę do odegrania w procesie rehabilitacji.
W wyrównywaniu szans osób niepełnosprawnych w życiu społecznym niezwykle ważne
jest jak najwcześniejsze diagnozowanie oraz szybkie zastosowanie odpowiedniej terapii i
rehabilitacji w celu podniesienia poziomu i funkcjonowania niepełnosprawnych oraz udzielenia
wsparcia rodzinie.
Celem wczesnej diagnozy i interwencji jest zmniejszanie lub likwidacja dysfunkcji
utrudniających rozwój psychofizyczny i społeczny osoby niepełnosprawnej.
Informacja
oraz
rozpoznanie potrzeb środowiska osób niepełnosprawnych jest
podstawowym zadaniem władz samorządowych, które powinny budować szeroką koalicję na rzecz
rozwiązywania problemów tej grupy na terenie powiatu pułtuskiego.
32
Integracja przez otwarcie na społeczności lokalnej na tę grupę, a nie
stwarzanie
mechanizmów utrwalających izolację osób niepełnosprawnych i ich rodzin do własnego środowiska
– powinna być w centrum działań (a nie deklaracji) władz samorządowych. Na terenie powiatu
pułtuskiego brakuje harmonogramu konkretnych działań ze wskazaniem zadań poszczególnych
podmiotów w tym partnerstwa publiczno-prywatnego na rzecz rozwiązywania problemów osób
niepełnosprawnych.
33