Opis projektu: Nauki pomocnicze historii Ponad pół wieku temu w

Opis projektu: Nauki pomocnicze historii
Ponad pół wieku temu w Instytucie Historii PAN zrodził się pomysł napisania przez najwybitniejszych
historyków polskich opracowań syntetycznych poszczególnych dyscyplin nauk pomocniczych historii
właśnie w takiej serii. Niestety, ta tak niezwykle cenna, potrzebna i udana inicjatywa zakończyła się na
wydaniu przez PWN, współorganizatora projektu, jedynie sześciu pozycji: Chronologii polskiej, 1957
(red. B. Włodarski), Genealogii, 1959 (W. Dworzaczek), Sfragistyki, 1960 (M. Gumowski, M. Haisig
i S. Mikucki), Wstępu do numizmatyki polskiej wieków średnich, 1964 (R. Kiersnowski), Dyplomatyki
polskiej wieków średnich, 1971 (K. Maleczyński, M. Bielińska, A. Gąsiorowski) i Zarysu dziejów pisma
łacińskiego, 1973 (A. Gieysztor). Nikt jednak nie może zaprzeczyć, że książki te nie przydały się
w pracach badaczy, miłośników i nawet studentów historii, a wręcz stanowiły i wciąż stanowią
niezastąpioną pomoc. Niestety, choć wciąż wykorzystywane, w gruncie rzeczy są już „zaczytane”, trudno
dostępne na rynku i w pewnym też stopniu (w zależności od pozycji) bardziej lub mniej niespełniające już
swej podstawowej misji – są nieaktualne w stosunku do dzisiejszych wymagań i stanu wiedzy.
Dlatego też w maju 2005 r. w IH PAN na spotkaniu ze współwłaścicielem Wydawnictwa DiG
dr. Sławomirem Górzyńskim narodził się pomysł reaktywowania serii w oparciu o najlepszych
specjalistów z poszczególnych dyscyplin i najnowszą wiedzę w danym zakresie. Pomysł ten spotkał się
z nadzwyczaj przychylnym przyjęciem władz PAN, środowiska historycznego i potencjalnych autorów,
którym to zaprezentowaliśmy. Kierownikami całości projektu zostali prof. Stefan K. Kuczyński i prof.
Andrzej Rachuba. Na dzień dzisiejszy mamy potwierdzenie chęci udziału w projekcie syntez nauk
pomocniczych ze szczegółowymi opisami i kosztorysami ze strony kilkudziesięciu autorów z niemal
wszystkich dyscyplin (bibliologia, chronologia, genealogia, geografia historyczna i historia kartografii,
demografia, dyplomatyka, edytorstwo, epigrafika, falerystyka, heraldyka, ikonografia, kostiumologia,
nauka o znakach władzy, paleografia, sfragistyka, weksylologia oraz jako oddzielną pozycję – kultura
żydowska w Polsce i Rzeczypospolitej)! W dniach 19–20 VI 2006 r. uczestnicy projektu spotkali się na
sesji naukowej organizowanej przez nasz Instytut i Wydawnictwo DiG, pt. „Wokół nowej edycji
podręczników nauk pomocniczych historii”.
Początkowy projekt ogromnego grantu dla wszystkich ww. dyscyplin mógłby spowodować perturbacje
w finansowaniu innych wniosków z dziedziny historii, dlatego postanowiono podzielić całość zamierzenia
na kilka mniejszych projektów grantowych, z założeniem, że w kolejnych turach składania wniosków
będziemy startować z następnymi pakietami zamierzeń. Chcemy bowiem wykorzystać nadzwyczajny
zapał potencjalnych autorów, dobrą atmosferę dla zamierzenia i dokonać rzeczy w naszej ocenie bardzo
ważnej, oczekiwanej i potrzebnej. Jeśli udałoby się bowiem w ciągu kilku lat wydać kilkanaście tomów
syntez z niemal wszystkich dziedzin nauk pomocniczych historii, byłoby to wydarzenie bezprecedensowe
i niebywale korzystne dla dalszego rozwoju badań historycznych w Polsce. Wszystkie powstałe książki
zamierzamy wydać w jednej serii Nauki pomocnicze historii, firmowanej przez IH PAN i Wydawnictwo
DiG; być może w perspektywie uda się także udostępnić je w formie elektronicznej.
Od lutego 2007 r. rozpoczęliśmy składanie wniosków grantowych. W 32. konkursie rekomendację Komisji
Badań na Rzecz Rozwoju Nauki w sprawie finansowania projektów badawczych uzyskały dyscypliny:
1) chronologia (autor – prof. Henryk Wąsowicz), 2) demografia historyczna (autor – prof. Cezary Kuklo),
3) bibliologia (autorzy – prof. Maria Juda i prof. Edward Potkowski) i 4) nauka o znakach władzy (autor –
prof. Zenon Piech). Kierownikiem grantu został prof. Andrzej Rachuba.
W 33. konkursie rekomendację uzyskały: 1) weksylologia (autor – prof. Jan Ptak), 2) falerystyka (autor –
prof. Krzysztof Filipow), 3) kostiumologia (autorka – prof. Anna Sieradzka), 4) geografia historyczna
i historia kartografii (autorzy – prof. Jan Tyszkiewicz i prof. Stanisław Alexandrowicz), 5) dyplomatyka
(zespół pod kierunkiem prof. Tomasza Jurka i prof. Krzysztofa Skupieńskiego). Grantem kieruje prof.
Henryk Wisner.
Trzeci z cyklu wniosek o grant dotyczy trzech dziedzin nauk pomocniczych historii: 1) paleografii (autorzy
– prof. Kazimierz Bobowski, prof. Krzysztof Pietkiewicz), 2) epigrafiki (autorka – prof. Barbara Trelińska),
3) edytorstwa (autor – prof. Janusz Tandecki). Kierownikiem grantu jest prof. Tadeusz Trajdos.
Czwarty wniosek, jeszcze nierozpatrzony, dotyczy genealogii średniowiecza polskiego. Grantem kieruje
prof. Jan Wroniszewski, biorą w nim udział także prof. Janusz Bieniak i prof. Jan Tęgowski.
Wszyscy wymienieni autorzy zaliczają się do najwybitniejszych znawców w danej dyscyplinie, co
gwarantuje bardzo wysoką jakość wykonanych prac.
Żadna z ww. dyscyplin nie ma w Polsce dobrego opracowania syntetycznego, odpowiedniego na początek
XXI w., więc każdy z proponowanych autorów stawia sobie za cel sprostanie takiemu wymaganiu i to
w kontekście wyników badawczych uzyskanych w innych krajach (zatem na tle porównawczym). Każda
pozycja będzie miała piętno indywidualne autora, ale będziemy się starali, by były one spójną całością,
opracowane zostały wg wspólnych zasad wydawniczych, o podobnej szacie graficznej.
Kontakt
Kierownik projektu: prof. Andrzej Rachuba: [email protected]
Sekretarz projektu: dr Iwona Dacka-Górzyńska: [email protected]