The World`s Dental Newspaper · Polish Edition

DENTAL TRIBUNE
The World’s Dental Newspaper · Polish Edition
ISSN 1730-315X
MARZEC 2007
VOL. 5, NR 3
CENA: 9,50 zł.
PRAKTYKA
BADANIA
PERSPEKTYWY
Najważniejszy element:
ogniwo zwycięskiego zespołu
Powodzenie - dla jednych to posiadanie pieniędzy, dla innych czas
spędzony z rodziną. Powodzenie
może być jednoznaczne z sukcesem, jeśli dotyczy satysfakcjonującego wykonania trudnego zadania
albo zaspokojenia potrzeb wymagającego pacjenta z wdziękiem i finezją.
Strona 6
Medycyna oparta na dowodach
dla praktykującego dentysty
W aspekcie pracy opartej na dowodach z pacjentami z otępieniem w
przebiegu choroby Alzheimera, porównujemy EBDP ze stomatologią
tradycyjną. Ta druga oparta jest na
spełnianiu przez dentystę potrzeb i
oczekiwań pacjentów wynikających z wywiadu oraz na odnoszącej
się do tematu dostępnej literaturze.
Strona 9
Chirurgiczne
leczenie periodontologiczne
Podstawowym uzasadnieniem wykonywania zabiegów chirurgicznych na przyzębiu jest uzyskanie
dostępu umożliwiającego eliminację z powierzchni korzeni czynników zakaźnych i złogów nagromadzonych w kieszonkach oraz
przywrócenie właściwej funkcji.
www.amadar.pl
Aktualności
Powrócą
egzaminy językowe?
Generalne Kolegium Medyczne
w Londynie zapowiada powrót
do zlikwidowanych w 1981 roku
egzaminów językowych dla zagranicznych lekarzy z krajów europejskich. Ci, którzy słabo znają język angielski mają mieć zakaz wykonywania zawodu na terenie Wielkiej Brytanii.
Specjaliści Kolegium tłumaczą
swoją decyzję troską o pacjentów, których zdrowie i życie jest
zagrożone z uwagi na fakt, że lekarze nie potrafią się porozumieć
zarówno z samymi pacjentami,
jak i innymi lekarzami i ratownikami medycznymi.
W 2006 roku zanotowano w
Wielkiej Brytanii co najmniej jeden przypadek śmierci pacjenta z
powodu niedostatecznej znajomości języka angielskiego przez
lekarza.
www.dental-tribune.pl
Strona 12
Wydarzenia
Udział w targach, sympozjach i
szkoleniach, pozwala na bieżąco
śledzić postęp w nauce i rozwój nowych technologii, umożliwia też
wymianę doświadczeń z innymi
praktykami. Chcąc ułatwić Państwu dostęp do informacji o wydarzeniach, publikujemy relacje i zapowiedzi imprez stomatologicznych w Polsce i na świecie.
Strona 24
Wpływ leków na stan zdrowia jamy ustnej
Sebastian G. Ciancio, USA
Populacja światowa starzeje się, a
pacjenci przyjmują coraz więcej
leków, zarówno tych wydawanych
na receptę, jak i dostępnych bez recepty. Przyjmowane leki mogą
mieć znaczący wpływ na rozpoznanie i planowanie leczenia w
związku z objawami, jakie wywołują w jamie ustnej. W związku z
tym dentyści muszą być świadomi
tych objawów ubocznych, powinni także przeprowadzać szczegółowe badanie podmiotowe, które
umożliwi im określenie, jakie leki
przyjmuje pacjent. W niniejszym
artykule omówiono różne aspekty
wpływu leków na stan zdrowia jamy ustnej.
W miarę starzenia się populacji
należy spodziewać się, że pacjenci
będą wymagali stosowania rosnącej liczby leków - szacuje się, że ok.
80% osób w wieku podeszłym cierpi z powodu co najmniej jednej choroby przewlekłej, a u 50%
stwierdza się co najmniej 2 choroby
przewlekłe. Badanie dotyczące stosowania leków w USA wykazało,
że ponad 80% dorosłych mieszkańców tego kraju przyjmuje przynajmniej jeden lek, zaś 25% zażywa co
najmniej 5 leków. Ponadto w każdym tygodniu 50% dorosłych
mieszkańców USA przyjmuje co
najmniej jeden lek sprzedawany na
receptę. Wśród osób w wieku powyżej 65 lat wskaźniki te są jeszcze
wyższe.
Wielu pacjentów regularnie
przyjmuje leki sprzedawane na receptę i dostępne bez recepty, dlatego lekarze dentyści powinni zawsze zbierać dokładny wywiad
medyczny i mieć świadomość
możliwych problemów związanych z przyjmowaniem leków i ich
potencjalnym wpływem na rozpoznanie i planowanie leczenia.
W związku z obserwowanym na
całym świecie starzeniem się popu-
Leki modyfikujące
zachowanie:
• leki przeciwdepresyjne,
• alprazolam (Xanax),
• fluoksetyna (Prozac),
• enalapril (Vasotec),
• kaptopril (Captin).
Tabela 1
lacji dentyści muszą wiedzieć, w jaki sposób leki mogą wpływać na
skład płytki nazębnej, dziąsła, kość
wyrostka, płyn szczeliny dziąsłowej, przepływ śliny oraz zabiegi higienizacyjne prowadzone przez
pacjentów w jamie ustnej.
Leki modyfikujące zachowanie
Pewną grupę preparatów można nazwać lekami modyfikującymi
zachowanie (Tabela 1). Preparaty o
działaniu przeciwdepresyjnym, np.
alprazolam (Xanax) lub fluoksetyna (Prozac) mogą poprawiać psy-
chiczne samopoczucie pacjentów,
ale sprawiają także, że mniej zależy
im na zdrowiu tkanek przyzębia czy
higienie jamy ustnej. Leki obniżające ciśnienie, np. enalapril (Vasotec), kaptopril (Capoten) również
mogą wpływać na postawę pacjenta oraz jego model higieny jamy
ustnej. Leki te mogą sprawiać, że
pacjent mniej troszczy się o zachowanie właściwej higieny.
Leki modyfikujące zachowanie
upośledzają sposób i częstość stosowania szczoteczki do zębów,
pasty, płynów do płukania jamy
ustnej i innych produktów higienicznych. Sprawiają także, że trudniej jest zmotywować pacjentów,
gdyż przywiązują oni mniejszą wagę do codziennych obowiązków, w
tym także dbania o właściwą higienę. Z tego powodu pacjenci ci mogą wymagać częstszych wizyt kontrolnych i bardziej wnikliwej moty-
➟
AD
2
DENTAL TRIBUNE
Opinie
➟
wacji w zakresie kontroli biofilmu
w jamie ustnej. Mogą także wymagać stosowania dodatkowych produktów, takich jak szczoteczki
elektryczne, urządzenia do oczyszczania przestrzeni międzyzębowych czy irygatory, które sprawiają, że zabiegi higienizacyjne stają
się prostsze i bardziej skuteczne.
Ryc. 1: Grzybica podniebienia związana ze
stosowaniem kortykosteroidów wziewnych.
Ryc. 2: Przerost dziąseł i tkanek pokrywających wał podniebienny u pacjenta przyjmującego blokery kanałów wapniowych.
Leki a ekspozycja na sacharozę
Niektórzy pacjenci codziennie
stosują leki na receptę, leki sprzedawane bez recepty oraz preparaty
w postaci płynu. Wiele preparatów
w postaci płynów albo tabletek i
pastylek do ssania zawiera cukier,
który znacząco zmienia pH płytki, a
u starszych pacjentów (szczególnie
cierpiących z powodu kserostomii)
wywołuje próchnicę korzeni oraz
może wpływać na metabolizm bakterii patogennych dla przyzębia.
Chociaż wapń zawarty w lekach zobojętniających może sprzyjać profilaktyce osteoporozy, jednak pod
względem zawartości drugim podstawowym składnikiem tych preparatów jest cukier. Leki te zatem
zapobiegają jednej chorobie (osteoporozie), sprzyjając jednocześnie
rozwojowi innej (próchnicy).
Przykładem zagrożenia, jakie
może stanowić cukier zawarty
w preparatach zobojętniających
może być jedna z moich pacjentek,
u której podczas każdej wizyty kontrolnej odbywającej się co 3 miesiące stwierdzałem nowy ubytek lub
próchnicę wtórną. Przez ponad rok
stosowaliśmy różne programy profilaktyczne, próbując zaradzić
problemowi próchnicy u pacjentki.
Wreszcie podczas kolejnej wizyty
jedna z naszych pracownic odkryła,
że pacjentka codziennie przyjmuje
ok. 3 dawek tabletek zobojętniających z powodu częstych problemów z żołądkiem. Przyczyną tak
nasilonej próchnicy był cukier zawarty w tych preparatach. Odkąd
zmieniła leki na takie, które nie zawierały cukru, skończyły się jej
problemy z próchnicą.
Oprócz zagrożeń związanych z
zawartością cukru, leki zobojętniające mogą wywierać działanie antagonistyczne w stosunku do innych związków. Preparaty zobojętniające mogą tworzyć kompleksy z
innymi lekami i zmniejszać ich
wchłanianie z przewodu pokarmowego (Tabela 2). Mogą też zwiększać uwalnianie leków dojelitowych, zmniejszać wchłanianie leków, które wymagają niskiego pH
oraz wiązać się z tetracyklinami i
innymi podobnymi lekami. Niektóre tabletki zobojętniające są reklamowane jako środki stanowiące
również źródło wapnia dla pacjentów zagrożonych osteoporozą.
Cukier zawarty jest nie tylko w
preparatach zobojętniających, ale
także w wielu lekach w postaci
drażetek do żucia, w tym w preparatach witaminowych. Zmniejsze-
Polish Edition
Leki zobojętniające, które mogą wpływać na wchłanianie innych leków:
Nazwa generyczna
Nazwa handlowa
Interakcje z innymi lekami
®
Sole glinu
AlternaGEL Liquid,
Alu-Cap™, Aluminum Hydroxide Gel,
Alu-Tab™, Amphojel®
Zmniejszone wchłanianie tetracyklin,
digoksyny, indometacyny, soli żelaza
i benzodiazepin
Sole wapnia
Tums®, Mylanta® Soothing Lozenges,
Mylanta®, Mylanta®DS
Zmniejszone wchłanianie tetracyklin
Sole magnezu i glinu
Maalox® TC, Delcid, Gelusil®II,
MaaloxV, Mylanta®, Riopan®, Gelusil®,
Mylanta® DS, Aludrox®,
Phillips’® Milk of Magnesia
Zmniejszone wchłanianie tetracyklin
i digoksyny
Łuski nasion babki płesznik
Metamucil
Zmniejszona absorpcja większości leków
Tabela 2
Kserostomię
wywołują najczęściej:
Wybrane interakcje preparatów ziołowych:
Preparat
Działanie
Interakcje
• leki obniżające ciśnienie,
• leki przeciwbólowe,
• leki uspokajające,
• leki nasenne,
• leki przeciwhistaminowe,
• leki stosowane w chorobie
Parkinsona.
Miłorząb, czosnek,
danshan, dong quai
Podwyższony poziom
leków przeciwzakrzepowych
we krwi
Bardziej nasilone
krwawienie
Dziurawiec
Obniżony poziom leków
przeciwzakrzepowych
Nasilone
krzepnięcie krwi
Przęśl (efedra)
Zwiększona reakcja
na epinefrynę
Zaburzenia
rytmu serca
Lukrecja
Nasila działanie
kortykosteroidów
Nasila objawy
uboczne kortykosteroidów
Kava
Nasila efekt uspokojenia
Nasilone działanie leków uspokajających
Korzeń waleriany
Nasila efekt uspokojenia
Nasilone działanie leków uspokajających
Tabela 3
nie absorpcji innych leków obserwuje się także u pacjentów przyjmujących preparaty na bazie włókien, takie jak Metamucil. Generalna zasada mówi, że należy zażywać
je na 1,5-2 godzin przed przyjęciem
innych leków.
Tabela 4
Leki wpływające
na wydzielanie śliny
Kserostomia to objaw uboczny
ponad 500 różnych leków. Należą
do nich leki obniżające ciśnienie
(najczęściej),
przeciwbólowe,
uspokajające, nasenne, przeciwhistaminowe oraz leki stosowane w
chorobie Parkinsona. Ponadto do
kserostomii może także dochodzić
na skutek przedawkowania witaminy D. Wszystkie wymienione leki mogą wywoływać suchość w jamie ustnej (Tabela 3). Pacjent z kserostomią jest zagrożony występowaniem infekcji grzybiczych oraz
próchnicy (szczególnie próchnicy
Skutki uboczne preparatów ziołowych:
Ziele
Skutki uboczne
Miłorząb dwuklapowy Immunosupresja, upośledzone gojenie ran,
(Ginkgo biloba)
toksyczne działanie na wątrobę
Dziurawiec
Nasilony metabolizm innych leków, wrażliwość
na światło
Czosnek
Bardziej nasilone krwawienie
Żeń-szeń
Nasilone krwawienie, podwyższone ciśnienie krwi
Przęśl (efedra)
Nadciśnienie, przyspieszenie akcji serca, lęk,
psychozy, kołatanie serca, udar
Tabela 5
O wydawcy
Wydawca polskiego wydania:
Dental Tribune Polska Sp. z o.o.
Al. Jerozolimskie 44,
00-024 Warszawa
Tel.: (22) 433 63 63
Fax: (22) 433 63 64
[email protected]
www.dental-tribune.com
Zespół redakcyjny:
Konsultacja naukowa:
Prof. zw. dr hab. med.
Leszek Kryst
Redaktor naczelna:
Magdalena Wojtkiewicz-Stępień
[email protected]
Tłumacze:
Ewa Aleksińska
Marcin Aleksiński
Ewa Ganowicz
Redakcja i korekta tekstów:
Marzena Bojarczuk
Marketing i reklama:
Grzegorz Rosiak, [email protected]
Tel.: (22) 433 63 62
Informacje w sprawie prenumeraty:
Dental Tribune Polska Sp. z o.o.,
[email protected]
Tel.: (22) 433 63 62
Nakład:
10.000 egz.
Wydawca i redakcja nie ponoszą odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń.
Publikacja ta jest przeznaczona dla osób
uprawnionych do wystawiania recept oraz
osób prowadzących obrót produktami
leczniczymi w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. Nr 126, poz. 1381, z
późn. zmianami i rozporządzeniami).
Redakcja Dental Tribune dokłada wszelkich starań, aby publikować artykuły kliniczne oraz informacje od producentów
jak najrzetelniej. Nie możemy odpowiadać za informacje, podawane przez producentów. Wydawca nie odpowiada również
za nazwy produktów oraz informacje o
nich, podawane przez ogłoszeniodawców.
Opinie przedstawiane przez autorów nie
są stanowiskiem redakcji Dental Tribune.
DENTAL TRIBUNE
The World’s Dental Newspaper
Dental Tribune makes every effort to report clinical information and manufacturer’s product news accurately, but cannot
assume responsibility for the validity of
product claims, or for typographical errors. The publishers also do not assume
responsibility for product names or claims, or statements made by advertisers.
Opinions expressed by authors are their
own and may not reflect those of Dental
Tribune International.
DENTAL TRIBUNE
Ad Production Manager
Marius Mezger
[email protected]
Regional Offices
Senior Editor
Dr. Marius Steigmann
[email protected]
Europe
Daniela Zierke
Holbeinstr. 29
President
04229, Leipzig
Torsten R. Oemus
Germany
[email protected]
Tel.: +49-341-4 84 74-302
Executive President Marketing & Sales Fax: +49-341-4 84 74-173
[email protected]
Peter Witteczek
www.dti-publishing.com
[email protected]
Managing Editor
Robin Goodman
[email protected]
Executive Vice President Finance
Dan Wunderlich
[email protected]
Managing Editor
Daniel Zimmermann
[email protected]
License Inquiries
Jörg Warschat
[email protected]
Asia Pacific
Tony Lo
Room 1602, 108 Java Road,
North Point, Hong Kong
Tel.: +852-3118-7508
Fax: 852-3118-7509
Associate Editor
Jeannette Enders
[email protected]
Accounting
Manuela Hunger
[email protected]
Product Manager
Bernhard Moldenhauer
[email protected]
Marketing & Sales Services
Daniela Zierke
[email protected]
Production & Distribution Manager
Gernot Meyer
[email protected]
Design Manager
Matthias Abicht
[email protected]
Published by
Publisher
Torsten Oemus
The Americas
Anna Wlodarczyk
LLC, 251 West 89th Street # 12F
New York, NY 10024
Tel.: +1-212-501-7530
Fax: +1-212-501-7533
© 2006, Dental Tribune International
GmbH. All rights reserved.
DENTAL TRIBUNE
nawracającej i próchnicy korzeni).
W takiej sytuacji dochodzi także do
bardziej nasilonego odkładania
płytki nazębnej, co może prowadzić
do zapalenia dziąseł i przyzębia.
Astma a infekcje grzybicze
Stosowane obecnie powszechnie preparaty w postaci inhalatorów zawierają kortykosteroidy,
które mogą wywoływać infekcję
grzybiczą jamy ustnej określaną
również jako zapalenie drożdżakowe (Ryc. 1). Może to prowadzić do
nietypowego wyglądu tkanek jamy
ustnej. Ze względu na rosnące wykorzystanie takich leków obserwujemy częstsze występowanie grzybicy jamy ustnej. W drożdżakowym zapaleniu jamy ustnej stosuje
się preparaty przeciwgrzybicze w
postaci płynnej, takie jak nystatyna
albo tabletki do ssania zawierające
klotrimazol. Jeśli pacjent użytkuje
uzupełnienie protetyczne, należy je
także poddawać działaniu roztworu o działaniu przeciwgrzybiczym,
gdyż drożdżaki mogą rozwijać się
w porach akrylu.
Leki a przerost dziąseł
Do przerostu dziąseł może dochodzić na skutek różnego rodzaju
leków podawanych systemowo.
Zazwyczaj objawy kliniczne pojawiają się w ciągu pierwszych 3 miesięcy terapii. Pierwszym objawem
przerostu jest uogólniony obrzęk
brodawek międzyzębowych, które
następnie zlewają się, zyskując
guzkowaty wygląd.
Istnieje wiele teorii wyjaśniających mechanizm powstawania
Autor
przerostu. Najbardziej prawdopodobna z nich mówi, że lek lub jego
metabolity w sposób bezpośredni
wpływają na określone subpopulacje fibroblastów, które w efekcie
syntetyzują więcej białek i kolagenu. Badania histologiczne wykazały, że tkanki pobrane od pacjentów
leczonych za pomocą nifedypiny
przypominają tkanki z przerostem
zapalnym dziąsła, podobnie jak w
przypadku przerostu po fenytoinie,
w którym w miejscu kolagenu w
tkance łącznej stwierdza się liczne
komórki zapalne. Te badania potwierdzają hipotezę, że dla wywołania przerostu dziąseł istotne są
zmiany poziomu wapnia pozakomórkowego wywołane przez nifedypinę w połączeniu z odpowiednimi miejscowymi czynnikami zapalnymi.
W wielu badaniach wykazano
wyraźny związek między stanem
higieny jamy ustnej pacjenta i stopniem przerostu. Również oddychanie przez usta i inne czynniki miejscowe, np. stłoczenia zębów w znaczącym stopniu przyczyniają się do
obserwowanego przerostu dziąseł.
Możliwe, że objęcie pacjenta ścisłym programem higieny domowej
w ciągu 10 dni od chwili rozpoczęcia stosowania leków sprzyjających przerostowi dziąseł umożliwiłoby zminimalizowanie występowania tego rodzaju objawów
ubocznych.
Przerost dziąseł wiązano z licznymi lekami obniżającymi ciśnienie, zaliczanymi do blokerów kanałów wapniowych, takimi jak: nifedypina, werapamil, diltiazem,
amlodypina i w mniejszym stopniu
isradypina.
Obserwowano także przerost
dziąseł związany ze stosowaniem
cyklosporyny (Ryc. 3) występujący u około 25% pacjentów oraz fenytoiny (Dilantin), w przypadku
której przerost dotyczy średnio
50% pacjentów. W czasie stosowania fenytoiny (Dilantin), przerost
dziąseł jest zwykle bardziej nasilony, jeżeli pacjent zaczyna przyjmować ją przed ukończeniem 18. roku
życia.
Lek. stom. Sebastian G. Ciancio pełni funkcję kierownika i profesora w
Department of Periodontics and Endodontics oraz profesora kontraktowego farmakologii University at
Buffalo (UB, New York). Jest także
dyrektorem Center for Dental Studies tej uczelni, posiadaczem dyplomu American Board of Periodontology, byłym prezydentem American
Academy of Periodontology i autorem ponad 150 artykułów naukowych. Jest także członkiem US Pharmacopea Council of Dental Experts
oraz redaktorem American Dental
Association (ADA) Guide to Dental
Therapeutics. Otrzymał wiele krajowych wyróżnień, a ostatnio został
odznaczony nagrodą Distinguished
Scientist Award w dziedzinie farmakologii, przyznawaną przez International Association for Dental Research.
Kontakt:
Dr. Sebastian G. Ciancio
University at Buffalo,
State University of New York
Department of
Periodontics and Endodontics
250 Squire Hall, 3435 Main Street
Buffalo, NY 14214-3008, USA
E-mail: [email protected]
Opinie
Polish Edition
Analizując przypadki pacjentów z przerostem dziąseł po zastosowaniu wymienionych leków, autor stwierdził, że przerost był największy w miejscach retencji płytki nazębnej i w obrębie tkanek
otaczających kieszonki przyzębne.
Dlatego też u tych pacjentów kluczową sprawą jest eliminacja kieszonek przyzębnych i miejsc retencji płytki, a nie skupianie się na obrazie samych dziąseł.
W artykule, który ukazał się
ostatnio w czasopiśmie Pediatric
Dentistry, analizowano możliwość
nasilania ryzyka wystąpienia przerostu dziąseł przez amfetaminę. Populację badaną stanowiło 40 dzieci,
spośród których połowa otrzymywała amfetaminę ze względu na zaburzenia typu ADD (deficyt uwagi). Wyniki badania dowiodły istnienia zależności między stosowaniem amfetaminy i przerostem
dziąseł. Autorzy stwierdzili bezpośrednią zależność między obserwowanym przerostem dziąseł i ich
stanem zapalnym.
Preparaty ziołowe
Wykorzystanie preparatów ziołowych w ostatnich latach wzrasta
gwałtownie. Preparaty te mogą
wchodzić w interakcje z wieloma
lekami. Mechanizm wspomnianych interakcji nie został jeszcze w
pełni wyjaśniony. Niektóre z tych
związków, np. chaparral, podbiał,
żywokost i ożanka wywierają toksyczne działanie na wątrobę, która
jest podstawowym miejscem procesów metabolicznych organizmu,
w związku z tym może dojść do
zaburzeń w działaniu innych leków. Ponadto preparaty ziołowe
mogą wywierać liczne działania
niepożądane.
Bisfosfoniany
a martwica kości wyrostka
Podawanie bisfosfonianów pacjentom z osteoporozą prowadzi do
większego nasilenia procesów kalcyfikacji w obrębie kości, w tym
kości wyrostka zębodołowego. W
związku z tym preparaty te mogą
być w przyszłości przydatne w terapii zapalenia przyzębia. Ostatnio
ukazał się artykuł, w którym autorzy
donoszą, że leczenie za pomocą bisfosfonianów może zwiększać ryzyko martwicy kości wyrostka. Lekarze praktycy powinni być tego świadomi i starannie badać pacjentów,
którzy są przewlekle leczeni za pomocą bisfosfonianów w aspekcie
zmian związanych z martwicą kości. Nie został w pełni wyjaśniony
wpływ terapii z użyciem bisfosfonianów na osteointegrację implantów, obserwowano jednak zależność między leczeniem i utratą implantów stomatologicznych. Obecnie uważa się, że największe ryzyko
martwicy kości wyrostka zębodołowego lub utraty implantu dotyczy
osób, które otrzymują te leki w postaci dożylnej. Ryzyko wystąpienia
martwicy kości w związku z doustnym podawaniem bisfosfonianów
nie zostało jak dotąd jednoznacznie
określone.
3
Ryc. 3: Przerost dziąseł u pacjenta przyjmującego cyklosporynę.
Pigmentacja dziąseł
Minocyklina - lek z grupy tetracyklin stosowany często w leczeniu
trądziku może powodować miejscową czarną pigmentację dziąseł i
leżącej poniżej kości wyrostka zębodołowego. Minocyklina wykazuje powinowactwo do tkanki kostnej, w związku z tym kość wyrostka
zębodołowego pacjenta przyjmującego minocyklinę może przybrać
czarny albo szary kolor. Ponadto
minocyklina może prowadzić do
Ryc. 4: Przerost dziąseł u pacjenta przyjmującego amfetaminę.
➟
AD
5
DentalHolding
lat
Oferta specjalna
Wp∏acasz 30% wartoÊci
- reszta w 10 nieoprocentowanych ratach
Syncrus GL od 22 000 z∏ brutto
Syncrus GLX od 29 800 z∏ brutto
NOWOÂå!
Syncrus HLX od 24 000 z∏ brutto
Cena zunitu z zestawem koƒcówek.
+PLUS
ZALETY PRODUKTU
+ Bogate wyposa˝enie
+ Niskie koszty eksploatacji
lnie
pcjona
Teraz orosilnikiem
z mik zotkowym
bezszc
+ Prosta konstrukcja sterowanie pneumatyczne
w 100%
+ Wysoka jakoÊç
- 2 lata gwarancji
z mo˝liwoÊcià
przed∏u˝enia
o nast´pny rok
Premiera 2007
KRAKDENT
DentalHolding Sp. z o.o.
ul. Cha∏ubiƒskiego 8
00-613 Warszawa
e-mail:[email protected]
tel.: (22) 313 08 80, 313 08 81
313 08 85, 313 08 86
tel. kom.: 0-693 465 185
fax: (22) 313 08 90
www.dentalholding.com
www.dentalholding.pl
4
DENTAL TRIBUNE
Opinie
Stosowanie się do zaleceń
Carolyn Davy, Wielka Brytania
Jeśli masz dobre relacje ze swoimi
pacjentami, to spowodowanie, żeby postępowali oni według twoich
zaleceń nie jest trudne. Gorzej,
gdy relacje pozostawiają wiele do
życzenia. Artykuł ten zgłębia naturę stosowania się pacjentów do
zaleceń lekarskich i przedstawia
praktyczne rady, które warto zastosować w celu uniknięcia potencjalnych problemów.
gulowanie osobowości tak, żeby id
(dziecko lub natura odnosząca się
do instynktu) i ego (dorosły lub
zorientowany na rzeczywistość,
osobowość racjonalna) nie wymknęły się spod kontroli. Potrzebujemy superego, by było naszym sumieniem i dawało przekonania i
moralność, które spontanicznie i
niewinnie wykraczają poza racjonalne myślenie i zachowanie.
Żyjemy w świecie kontrolowanym. Zasady i przepisy coraz częściej wkraczają w nasze codzienne
życie, nie tylko zawodowe. Psycholodzy wykorzystują model psychoanalizy (id, ego, superego) i dostosowany do analizy transakcyjnej (dziecko, dorosły, rodzic), aby
zobrazować rolę zasad i przepisów
jako część psychologicznej struktury osobowej. Opierają się oni na
części osobowości superego (lub
rodzic). Zadaniem superego jest re-
Zasady i przepisy są nam wpajane przez autorytety już w dzieciństwie. Przy odrobinie szczęścia,
dzieje się to z miłością i w poczuciu
bezpieczeństwa - fizycznego albo
emocjonalnego. Zbyt srogi autorytet spowoduje, że człowiek będzie
bojaźliwy i niezdolny do spontanicznego wyrażania uczuć lub do
racjonalnego reagowania bez poczucia winy. Zaniedbujący swoje
obowiązki lub słaby autorytet
wpłynie na dziecko tak, że będzie
ono podchodzić lekceważąco do
innych.
W niniejszym artykule zawarto
wiele odniesień do przestrzegania
zaleceń przez pacjentów w gabinecie dentystycznym. Oznacza to postępowanie według wskazówek
dentysty/higienistki/pielęgniarki/recepcjonistki. Możemy mieć do
czynienia z osobą, która jest bardzo
uległa lub nie jest uległa wcale. Na
szczęście, osobowość większości
ludzi znajduje się pomiędzy tymi
skrajnościami i można rozmawiać z
nimi jak dorosły z dorosłym. Niektórzy jednak popadają w ton dziecka lub rodzica i to powoduje, że sensowna (dorosła) komunikacja może
okazać się trudna. Jeśli potrafisz
uniknąć roli rodzica lub dziecka,
sprzeciwiając się stanowisku pacjenta, wiele możesz osiągnąć
obstając przy rozsądnym, racjonalnym zachowaniu dorosłej osoby.
ªCZ%àSS%FOUBM1-
AD
Co zatem powoduje, że pacjenci stosują się do zaleceń? Niezależnie od tego, o jakie zalecenie chodzi
- lecznicze, higieniczne, dietetyczne, dotyczące stylu życia czy inne ważne jest, aby pacjent je zrozumiał, zapamiętał i był z nich zadowolony. Czynniki te są silnie związane ze współpracą ze strony pacjenta (Ley 1986a).
Dobra komunikacja opiera się
na rozumieniu, pamiętaniu i zadowoleniu z porady. Wszystkim nam
wydaje się, że potrafimy udzielać
wskazówek, jednak tę umiejętność
należy doskonalić. Oto korzyści z
lepszego porozumiewania się z
pacjentami:
• poszerzona wiedza pacjenta i lepsze zapamiętanie zaleceń,
• wyższy poziom zadowolenia pacjenta,
• świadoma zgoda na leczenie,
• ściślejsze stosowanie się pacjenta
do zaleceń,
• szybsze zdrowienie (Ley i Lewelyn, 1995).
Porozumienie z pacjentem
przybrać może formę ustną lub pisemną. Jeśli rozmowa z pacjentami
nie jest twoją mocną stroną, to
dobrze przygotowana, pisemna instrukcja jest ogromnie pomocna.
Nawet, jeśli dobrze się czujesz w
bezpośrednich kontaktach z pacjentem, ulotka popierająca twoje
słowa jest niezmiernie skuteczna.
W dziedzinie zdrowia publicznego
materiały informacyjne są stosowane dość efektywnie.
Jackson i Lindsay (1995) przeprowadzili badania na temat roli
ulotek informacyjnych w zmniejszaniu napięcia u nowych pacjentów stomatologicznych. Wykazały
one znaczne obniżenie lęku pacjentów przed wizytą u dentysty. Ocenili także, że broszury informacyjne
są skuteczniejsze niż broszury nie
informacyjne.
Warto zastosować się do następujących prostych wskazówek dotyczących prawidłowego pisania
ulotek:
• Napisz w sposób wyróżniający
się. Wykorzystaj słowne lub graficzne symbole (uważaj jednak,
bo takie symbole bardzo przykuwają wzrok odbiorcy!). Wykorzystaj kolory, ramki i odstępy, żeby podkreślić treść informacji.
➟
szaro-czarnych przebarwień wyrzynających się zębów stałych.
Obrzęk naczynioruchowy
+Vŗ KFTU o OBKMFQT[Z [BUFN NPNFOU OB NPEFSOJ[BDKņ 5XPKFHP HBCJOFUV [ OPXZN 7JTUB4DBO
1FSJP XQSPXBE[BKľDZN XJPEľDľ UFDIOPMPHJņ J TZTUFN XJFMPSB[PXZDI Q’ZU PCSB[PXZDI
8T[ZTULJFGPSNBUZXFXOľUS[VTUOF %JBHOPTUZD[OBKBLPŐĿPCSB[V[SP[E[JFMD[PŐDJľ
EPMQNNE[JņLJUFDIOPMPHJ1$4 ,SØULJD[BTTLPOPXBOJB[EKņĿPLTFLVOE
BVUPNBUZD[OF GPSNBUPXBOJF Q’ZU PCSB[PXZDI QP TLBOPXBOJV ;EFDZEVK TJņ OB
LPNQFUFODKņ X EJBHOPTUZDF EFOUZTUZD[OFK *OGPSNBDKF OB TUSPOJF XXXWJTUBTDBOQFSJPJOGP
#BSUPT[ 4ZXVMB VM .JņE[ZHXJF[EOB 1- (EBŌTL 5FM 'BY
JOGP!EVFSSQM
1045ď1;"$;:/"4*ď0%*%&*888%6&331-
Angioedema to obrzęk nie tworzący dołków przy ucisku, zwykle
ograniczony do skóry i błony śluzowej twarzy oraz górnych dróg oddechowych. Obrzęk naczynioruchowy może rozwinąć się na skutek
nadwrażliwości na leki. Może stanowić stan zagrożenia życia, jeżeli
obejmuje błonę śluzową i tkankę
podśluzową górnych dróg oddechowych. Czasami przed rozwinięciem się tego typu obrzęku pacjent
skarży się na obecność chrypki.
Występowanie obrzęku naczynioruchowego wiązano z inhibitorami enzymu konwertującego angiotensynę (ACE), antagonistami
receptorów dla angiotensyny i niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi. Prawdopodobnie wiąże się on
z rozszerzeniem naczyń pod wpły-
Polish Edition
• Napisz czytelnie. Wykorzystaj
odpowiednią wielkość czcionki,
czarne litery na białym tle, unikaj
tekstów pisanych samymi wielkimi literami.
• Napisz zrozumiale. Używaj zrozumiałego języka, składającego
się z krótkich zwrotów, wymień
wskazówki, wyjaśnij pojęcia
techniczne, używaj raczej strony
czynnej niż biernej, stosuj nagłówki.
• Napisz wiarygodnie. Cytuj wiarygodne, specjalistyczne i społecznie pożądane źródła, stosuj
styl pytania i odpowiedzi. Przykładem na nieefektywne przestrzeganie zaleceń są ostrzeżenia
na paczkach papierosów, które nie
są postrzegane jako wystarczająco wiarygodne.
• Napisz trafnie. Określ, do kogo
konkretnie skierowane są informacje, rozpraw się z przeciwnymi
poglądami.
• Napisz w sposób łatwy do zapamiętania. Wykorzystuj powtórzenia, określone zwroty, upewnij
się, że tekst czyta się łatwo (Ley i
Llewelyn, 1995).
Dobra komunikacja słowna
wymaga przejrzystości, prostoty,
powtórzeń i sprawdzania, czy pacjent dobrze zapamiętał oraz odpowiadania na pytania. Znaczącą
częścią komunikacji jest słuchanie.
Ważna jest również komunikacja
pozawerbalna. Np., podczas rozmowy używaj właściwej mimiki
twarzy i otwartej mowy ciała.
Umiejętność kontynuowania rozmowy w sytuacjach problematycznych też jest istotna. Bądź dostępny, np. telefonicznie lub poprzez email w celu wyjaśnienia czy powtórzenia informacji.
Jeśli masz dobre relacje ze swoimi pacjentami, współpraca z nim
nie będzie trudna. Musisz jednak
pamiętać o tym, że z niektórymi
pacjentami trudno nawiązać kontakt - są oni bardzo niespokojni,
nieufni, pełni obaw. W przypadku
tej grupy pacjentów wskazówki
opisane w niniejszym artykule powinny być pomocne. DT
Autor
Carolyn Davy jest psychologiem
praktykującym w Wielkiej Brytanii.
wem bradykininy, co prowadzi do
wzrostu ich przepuszczalności. Do
rozwoju obrzęku naczynioruchowego dochodzi zazwyczaj wkrótce
po rozpoczęciu terapii, chociaż
może on też wystąpić po przedłużającym się stosowaniu leku.
Angioedema może rozwinąć
się pod wpływem materiałów stomatologicznych. Lekarze mogą
błędnie uznać, że pacjent stosujący
te leki ma ropień wyrostka zębodołowego prowadzący do obrzmienia
twarzy. Jeśli jednak obrzęk nie wynika z sytuacji zębowej, zaprzestanie przyjmowania leku prowadzi
do ustąpienia obrzęku w ciągu kilku godzin. Przykładowe często stosowane inhibitory ACE to enalapril
(Vasotec), moeksipril (Univasc)
oraz kuinalapril (Accupril). Przykładem popularnych antagonistów
receptorów ACE są eprosartan (Tevetan) i losartan (Cozaar). DT
Piśmiennictwo dostępne u wydawcy.