Pobierz

Transkrypt

Pobierz

Materiały wykładowe
(fragmenty)
1
Robert Susmaga
Instytut Informatyki
ul. Piotrowo 2
Poznań
kontakt mail’owy
[email protected]
kontakt osobisty
Centrum Wykładowe, „blok informatyki”, pok. 7
2
Wyłączenie odpowiedzialności
Prezentowane materiały, będące dodatkiem
pomocniczym do wykładów, z konieczności
fragmentarycznym i niedopracowanym, naleŜy
wykorzystywać z pełną świadomością faktu,
Ŝe mogą nie być pozbawione przypadkowych
błędów, braków, wypaczeń i przeinaczeń :-)
Autor
3
Aspekty psychologiczne
4
• Zachowanie się jako proces regulacji
– zachowania reaktywne
• najbardziej elementarna forma zachowania natury fizjologicznej
• wyznaczony przez bodźce
– stąd oznaczenie: S–R: stymulant – reakcja
• zastosowanie: sytuacje stereotypowe, ustabilizowane, powtarzalne
• charakterystyczne dla organizmów niŜszych
– zachowania celowe
• wyŜsza forma zachowania
• wyznaczony przez zadania
– stąd oznaczenie: Z–W: zadanie – wynik
• zastosowanie: sytuacje niestereotypowe, zmienne, jednorazowe
• charakterystyczne dla człowieka
5
• Czynniki regulujące czynności wyŜsze
– emocje i motywacja
– frustracja i stres psychologiczny
– czynność podejmowania decyzji
6
• Czynność podejmowania decyzji
– wybór określonego działania ze zbioru działań moŜliwych, np.:
• wybór zawodu
• wybór metody przejścia przez jezdnię
• wybór wariantu prowadzenia walki
– od wielu lat postrzegana jako bardzo waŜny przedmiot badań
w takich dziedzinach jak
•
•
•
•
statystyka
ekonomia
prakseologia
psychologia
– psychologia klasyczna interesowała się głównie fazą namysłu
poprzedzającą powzięcie postanowienia („aktem woli”)
– psychologia współczesna bada związki podejmowania decyzji
z poznawaniem i motywacją
7
• Podejmowanie decyzji moŜe występować w róŜnych
sytuacjach decyzyjnych, które moŜna podzielić
– z jednej strony na:
• pewne
• ryzykowne/niepewne
– z drugiej strony na:
• konfliktowe
• niekonfliktowe
• Cechy sytuacji decyzyjnych determinują
jednoznaczność/niejednoznaczność osiągnięcia
zamierzonego celu
8
• Przyjmuje się, Ŝe na podejmowanie decyzji w warunkach
ryzykownych największy wpływ mają dwie zmienne:
– uŜyteczność wyników
• uŜyteczność: subiektywna wartość
– prawdopodobieństwo subiektywne otrzymania wyników
• prawdopodobieństwo subiektywne: stopień przekonania
9
• Pojęcia uŜyteczności wyników i prawdopodobieństwo
subiektywnego otrzymania wyników wiąŜą się z
pojęciem poziomu ryzyka
– w trakcie czynności decyzyjnej człowiek stara się minimalizować
poziom ryzyka
– metody określania poziomu ryzyka są bardzo zróŜnicowane
• „maksymalne straty”: ryzyko tym większe, im większe są
maksymalne straty
• „oczekiwane straty”: ryzyko tym większe, im większe są oczekiwane
straty
• „rozpiętość wyników”: ryzyko tym większe, im większa jest róŜnica
pomiędzy maksymalnym zyskiem a maksymalną stratą
• „wariancja wyników”: ryzyko tym większe, im większa jest wariancja
wartości uzyskiwanych wyników
10
• Chęć uczestniczenia w sytuacjach ryzykownych
– ryzyko moŜe w ogólności charakteryzować się uŜytecznością
pozytywną
• cecha systemów oŜywionych („kto nie ryzykuje, ten nie je”)
– w rezultacie moŜna stwierdzić róŜne podejścia do uczestniczenia
w dobrowolnych sytuacjach wymagających podejmowania
decyzji ryzykownych
• skłonność/chęć do ryzyka (hazardziści)
• awersja/niechęć do ryzyka (asekuranci)
• neutralność w stosunku do ryzyka
11
• Czynność podejmowania decyzji składa się z trzech
głównych etapów
– czynność określania uŜyteczności wyników
– czynność określania subiektywnego prawdopodobieństwa
wyników
– czynność wyboru najkorzystniejszego działania
12
• Określanie uŜyteczności wyników
– przyjmuje się, Ŝe człowiek mierzy uŜyteczność w skali
przedziałowej
– za jednostkę uŜyteczności przyjmuje się tzw. „utyle”
• Badania nad określaniem uŜyteczności wyników
– dokonywane przez człowieka określanie uŜyteczności jest
procesem trudnym do badania/śledzenia ze względu na wysoki
poziom zindywidualizowania, dlatego udało się je przeprowadzić
jedynie dla rzeczy najprostszych (pieniądze, przedmioty
codziennego uŜytku)
– największą popularnością cieszą się badania określania
uŜyteczności pieniędzy
13
• Wyniki badań nad uŜytecznością pieniędzy
– uŜyteczność zysków pienięŜnych
• jednakowym przyrostom zysku odpowiadają coraz to mniejsze
przyrosty uŜyteczności
• ocena liberalna/konserwatywna
• przyjmowany często model: u(x) = xa, gdzie a<1 (często a=0.5)
– uŜyteczność strat pienięŜnych
• jednakowym przyrostom straty odpowiadają coraz to większe
przyrosty uŜyteczności
• ocena radykalna
• przyjmowany często model: u(x) = xa, gdzie a>1 (często a=1.2)
14
y = x0.5 dla x∈[0,1]
15
y = –x1.5 dla x∈[0,1]
16
17
y = x1.5 dla x∈[–1,0]
18
19
• Określanie prawdopodobieństwa subiektywnego
– przyjmuje się, Ŝe człowiek mierzy prawdopodobieństwo
subiektywne w skali ilorazowej
– jednostki:
• skala niemianowana
– od 0 (niemoŜliwość) do 1 (pewność)
– od 0% (niemoŜliwość) do 100% (pewność)
• tzw. terminy szansy, np. M:N
• Badania nad określaniem prawdopodobieństwa
subiektywnego
– odkrywa się umiejętność ustalania prawdopodobieństwa
w procesach z dopływem nowych informacji
– porównania rozwiązań z rozwiązaniami optymalnymi
20
• Wyniki badań nad prawdopodobieństwem subiektywnym
w procesach z dopływem informacji
– człowiek nieprawidłowo określa prawdopodobieństwa zdarzeń
– w szczególności człowiek nieprawidłowo określa (zaniŜa)
prawdopodobieństwa zdarzeń warunkowych o duŜym
prawdopodobieństwie
– wniosek:
• człowiek postępuje nieoptymalnie w porównaniu z modelem
optymalnym Bayes’a (konserwatyzm poznawczy)
• wyjaśnienie: hipoteza transformacyjna – brak odpowiednich
umiejętności (do przetworzenia /czyli transformacji/ posiadanych
danych)
21
• Wybór najkorzystniejszego działania
– optymalna strategia działania: maksymalizacja subiektywnie
oczekiwanej uŜyteczności (ang. SEU, „subjectively expected
utility”)
• jeŜeli d jest działaniem prowadzącym do wygenerowania
wyników w1, ..., wn, to SEU działania d wynosi
SEU(d) = u(w1)ψ(w1) + ... + u(wn)ψ(wn).
gdzie u(wi) jest uŜytecznością wyniku wi a ψ(wi)
prawdopodobieństwem subiektywnym tego wyniku
22
• Przykład: problem ubezpieczenia (wypadkowego)
samochodu (na rozwaŜany okres ubezpieczeniowy)
– moŜliwe decyzje:
• d1: ubezpieczyć
• d2: nie ubezpieczać
– moŜliwe konsekwencje:
• w1: wydarzył się wypadek w okresie ubezpieczeniowym
– ψ(w1): (przewidywane) prawdopodobieństwo subiektywne tej sytuacji
• w2: nie wydarzył się wypadek w okresie ubezpieczeniowym
– ψ(w2): (przewidywane) prawdopodobieństwo subiektywne tej sytuacji
– (przewidywane) uŜyteczności róŜnych sytuacji
•
•
•
•
u(w1|d1): samochód ubezpieczony, wypadek wydarzył się
u(w2|d1): samochód ubezpieczony, wypadek nie wydarzył się
u(w1|d2): samochód nieubezpieczony, wypadek wydarzył się
u(w2|d2): samochód nieubezpieczony, wypadek nie wydarzył się
23
• Przykład: c.d.
SEU(d1) = u(w1|d1)ψ(w1) + u(w2|d1)ψ(w2)
SEU(d2) = u(w1|d2)ψ(w1) + u(w2|d2)ψ(w2)
– optymalna strategia: strategia maksymalizująca SEU
24
• Badania nad wyborem najkorzystniejszego działania
– wiele wyników potwierdza stosowanie maksymalizacji
subiektywnie oczekiwanej uŜyteczności (60%–70%),
co świadczy o duŜej skuteczności działania człowieka
– skuteczność ta obniŜa się wraz z poziomem trudności
problemu decyzyjnego
25
...
26

Pobierz

Transkrypt

Podobne dokumenty

badań przeprowadzanych przez doradcę zawodowego – psychologa

PORADNICTWO PSYCHOLOGICZNE I COACHING W pracy

CENNIK BADAŃ PSYCHOLOGICZNYCH 04.03.2016 l.p. Usługa

Psychologia

Bezpłatne porady prawne i psychologiczne dla osób

Bezpłatne porady prawne i psychologiczne

przepis na sukces