Przepisy, rozporz¹dzenia i zalecenia polskie

Farm Standards
KWESTIE TECHNICZNE
Komponent nr : 1
Działanie nr: 3
Data: 2.12.2002
Autor / osoba odpowiedzialna: Grzegorz Fiedorowicz i Jacek Łojek - IBMER
Tytuł: Porównanie polskich i unijnych przepisów – analiza prawna w celu wypracowania
standardów w zakresie hodowli koni
Instytucje realizujące: Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa
– Polska i Duńskie Centrum Doradztwa Rolniczego – Dania
Spis treści
1.
Wprowadzenie
2.
Stan pogłowia, sposoby i kierunki chowu koni
3.
Podstawowe unormowania formalno-prawne unijne w porównaniu
z polskimi
4.
Propozycje zmian i uzupełnień polskich uwarunkowań formalnoprawnych w celu dostosowania ich do wymagań UE
Publikacja sfinansowana ze środków pomocowych Unii
Europejskiej. Publikacja ta odzwierciedla poglądy instytucji
realizujących projekt i nie musi być tożsama z oficjalnym
stanowiskiem UE.
Strona 1 z 9
1. WPROWADZENIE
W Polsce w ostatnich latach wprowadzono nowe regulacje prawne w zakresie chowu
i hodowli zwierząt gospodarskich uwzględniając dyrektywy Unii Europejskiej. W przeciwieństwie do innych gatunków zwierząt gospodarskich, zarówno w ustawodawstwie europejskim,
jak i polskim, nie istnieją żadne szczegółowe rozporządzenia w sprawie warunków utrzymania uwzględniających dobrostan i behawior koni. Jednakże główne dyrektywy unijne
dotyczące dobrostanu zwierząt muszą być przestrzegane przez rolników trzymających konie.
Oznacza
to,
ze
opracowanie
osobnych
standardów
dla
tego
gatunku
zwierząt
w gospodarstwach rolnych opierać się będzie na szczegółowych zaleceniach podawanych
w poradnikach i podręcznikach oraz doświadczeniach terenowych stadnin koni. Polskie
ustawodawstwo i uregulowania resortowe zakresie chowu i hodowli zwierząt gospodarskich
dotyczą – w ogólnym zakresie - również koni.
2. STAN POGŁOWIA, SPOSOBY I KIERUNKI CHOWU KONI
Aktualnie w Polsce, wg stanu z r. 2001, stan pogłowia koni wynosi 550 tys. szt., z tego
541 tys. szt. w sektorze gospodarstw prywatnych (98%) i 9 tys. szt. w państwowych stadninach. Prognoza na 2010 rok przewiduje spadek do ok. 350 tys. szt. koni i stan taki powinien
być utrzymywany w perspektywie. Spadek pogłowia koni następuje głównie ze względu na
duże możliwości eksportu żywca końskiego z Polski.
Główne kierunki użytkowania koni:
-
sportowo-turystyczne i agroturystyka1,
-
mięsne: dotuczanie koni starszych i eksport młodych koni mięsnych,
-
robocze – realizowane w niewielkim zakresie w małych i średnich gospodarstwach rolnych oraz leśnictwie.
Struktura rasowa krajowego pogłowia koni:
-
konie zimnokrwiste – ok. 60% pogłowia,
1 Decyzja rady 78/923/EEC oraz dyrektywa rady 98/58/EC dotyczy tylko zwierząt trzymanych w celach
gospodarskich. Przepisy nie obejmują zwierząt trzymanych w celach sportowych i turystycznych. Istnieją
przepisy unijne dla stacji unasieniania.
Strona 2 z 9
-
konie gorącokrwiste – ok. 38% pogłowia (głównie konie sportowe),
-
konie małe i prymitywne – 2% (koniki polskie i hucuły).
W chowie masowym zwierzęta utrzymywane są w pomieszczeniach o obsadzie mie-
szanej, przeważnie przy oborach dla krów, rzadko przy chlewniach lub owczarniach, często
w systemie stanowiskowym uwięziowym.
W gospodarstwach hodowlanych konie utrzymywane są w specjalnie budowanych stajniach. W większości z nich konie utrzymywane są w systemie boksowym. Biegalnie stosuje
się w największych stadninach państwowych i prywatnych.
W chowie koni w Polsce rozróżnia się trzy typy stajen:
-
stanowiskowe,
-
boksowe,
-
bieganie.
Stanowiska umożliwiają oszczędność miejsca, lecz nie zapewniają koniowi swobody
ruchu, gdyż stoją one przywiązane do żłobów. W stanowiskach utrzymywane są konie robocze i rzeźne. Wymiary stanowisk (wraz ze żłobem 3,00 – 3,10 x 1,60 – 1,80 m. Przegrody
stanowiskowe wykonywane są w postaci ścianek działowych o wysokości 1,50 m, a od
strony żłobu - podwyższona kratownicą do wysokości 2,00 – 2, 50 m.
Boksy są znacznie bardziej wygodne niż stanowiska, gdyż zapewniają większą swobodę
ruchu stojącym w nich koniom. W boksach utrzymywane są konie sportowe i hodowlane klacze
źrebne, klacze ze źrebiętami ssącymi, ogiery czołowe oraz młodzież (przeważnie po dwie
sztuki).
Boksy dla ogierów maja ściany o wysokości 2,00 – 2,50 m, przeważnie częściowo
w górnej części ażurowane (powyżej 1,60 m wysokości). W boksach dla klaczy i młodzieży
ściana od korytarza jest najczęściej pełna o wysokości 1, 20 – 1, 50 m, a ściany boczne,
częściowo u góry ażurowane – 2, 00 m wysokości.
Boks dla ogiera powinien mieć powierzchnię 12 – 15 m² , klacze hodowlane – również
taką powierzchnię o wymiarach 4, 00 x 3, 50 m. Drzwi do boksów muszą się otwierać na korytarz, a ich szerokość wynosić 1,20 – 1,40 m.
Strona 3 z 9
Biegalnie są to duże powierzchnie o konstrukcji bezsłupowej, w której konie poruszają
się swobodnie . Żłoby w biegalniach są umieszczone wzdłuż ścian, a konie wiązane są tylko
na czas karmienia. W biegalniach utrzymywana jest przede wszystkim młodzież, klacze jałowe lub klacze ze źrebiętami. Na jednego konia, w zależności od wieku i kalibru powinno
przypadać 5 – 7 m², a dla klaczy ze źrebiętami – 8 m².
W stajniach stanowiskowych i boksowych do pojenia koni są instalowane poidła samoczynne.
3. PODSTAWOWE UNORMOWANIA FORMALNO-PRAWNE
UNIJNE W PORÓWNANIU Z POLSKIMI
Dyrektywa Unii Europejskiej 78/923/EEC, Dyrektywa Rady z dnia 19 czerwca 1978 r.
dotycząca zawarcia Europejskiej Konwencji o ochronie zwierząt trzymanych dla celów gospodarskich oraz Dyrektywa Rady 98/58/EC z dnia 20 lipca 1998 r. dotycząca ochrony zwierząt trzymanych do celów gospodarczych.
Ww. dyrektywy UE regulują zalecenia postępowania ze zwierzętami. Podstawowe
aspekty tych dyrektyw z punktu widzenia utrzymania koni:
-
ochrona zwierząt trzymanych dla celów gospodarskich, zwłaszcza w nowoczesnych
systemach intensywnej produkcji;
-
podane są minimalne standardy ochrony zwierząt gospodarskich;
-
aneks do dyrektywy zawiera działy: pracownicy (zwierzętami zajmować się powinna wystarczająca liczba pracowników posiadających odpowiednie umiejętności, wiedzę i kwalifikacje zawodowe), kontrola stanu zwierząt, prowadzenie rejestrów, swoboda poruszania
się, budynki i pomieszczenia, zwierzęta trzymane na wolnym powietrzu, sprzęt zautomatyzowany lub zmechanizowany, pożywienie i inne substancje odżywcze, okaleczenia
zwierząt i inne zabiegi hodowlane;
-
urządzenia do karmienia i pojenia zwierząt muszą być zaprojektowane, skonstruowane
i umieszczone tak, by zminimalizować ryzyko zanieczyszczenia pokarmu lub wody;
Strona 4 z 9
-
zwierzęta trzymane na wolnym powietrzu należy, w miarę potrzeby, chronić przed niekorzystnymi warunkami pogodowymi, drapieżnikami, oraz innymi zagrożeniami dla
zdrowia.
Podstawowym polskim aktem prawnym w zakresie chowu i hodowli dotyczącym ga-
tunku koni jest ustawa o ochronie zwierząt z dnia 21.08.1997 r. (Dz.U. nr 111 poz. 724, 1997 r.),
która reguluje postępowanie ze zwierzętami. Wybrane aspekty z punktu widzenia utrzymania
koni to:
-
zwierzę jako istota żyjąca, zdolna do odczucia cierpienia nie jest rzeczą; człowiek jest mu
winien poszanowanie, ochronę i opiekę, czyli humanitarne jego traktowanie;
-
zabrania się okrutnego traktowania zwierząt, a m.in. zadawania dotkliwego bólu, przymuszania do niektórych zachowań głodem, działaniem prądu elektrycznego, pojenia i karmienia przemocą, rażącego zaniedbania w warunkach utrzymania, pielęgnacji i odpowiedniego mikroklimatu, właściwych uwięzi;
-
zabezpieczenia dobrostanu zwierzętom;
-
stan zwierząt należy kontrolować w odstępach wystarczających do uniknięcia niepotrzebnego cierpienia, a w przypadku zwierząt trzymanych w nowoczesnych systemach chowu
intensywnego – co najmniej raz dziennie;
-
obieg powietrza, poziom zapylenia, względna wilgotność powietrza oraz stężenie gazów
należy utrzymywać na poziomie nieszkodliwym dla zwierząt;
-
zobowiązanie Ministerstwa Rolnictwa do wydania rozporządzenia dot. szczegółowych
warunków utrzymania poszczególnych gatunków zwierząt gospodarskich, w tym koni.
Szczegółowe polskie przepisy wykonawcze
do ustawy o ochronie zwierząt oraz
zmiana ustawy z r. 1997 (Dz. U. nr 135 poz.1141, 2002 r.) w porównaniu do przepisów
unijnych pozwalają na stwierdzenie, że w aspekcie chowu i hodowli koni nie ma przestrzeni
niezbędnych do uzupełnienia. Można wymienić Rozp. Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z
dnia 28.09.2001 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze zwierząt
Strona 5 z 9
gospodarskich (Dz. U. nr 118 poz. 1268, 2001 r.). Niektóre istotne szczegóły rozporządzenia
(pod kątem utrzymania koni):
W pomieszczeniach przeznaczonych do hodowli lub chowu zwierząt, pracodawca powinien zapewnić w szczególności:
-
utrzymywanie czystości i porządku, w tym regularne usuwanie odchodów;
-
zwalczanie gryzoni, owadów i szkodliwych mikroorganizmów;
-
niedopuszczania do zagrzybienia ścian i sufitów;
-
utrzymywanie właściwej wentylacji.
W pomieszczeniach inwentarskich niedopuszczalne jest:
-
używanie ognia otwartego oraz palenia tytoniu;
-
wykonywanie nagłych ruchów oraz wydawanie dźwięków mogących niepokoić zwierzęta;
-
podchodzenie w bezpośrednie sąsiedztwo zwierząt w sposób niezauważalny dla zwierzęcia.
W pomieszczeniu inwentarskim:
-
powierzchnia podłogi korytarza powinna być nienasiąkliwa i ograniczająca poślizg;
-
szerokość korytarza powinna umożliwiać stosowanie urządzeń technicznych i narzędzi
do dostarczania i dozowania pasz, zapewnić łatwy i bezpieczny dostęp do zwierząt oraz
bezpieczne wykonywanie czynności związanych z ich obsługą;
-
kanały odprowadzające ścieki i mocz powinny być odpowiednio zabezpieczone,
-
drzwi powinny być otwierane na zewnątrz,
-
powinny być zastosowane urządzenia techniczne i narzędzia ułatwiające pracę przy
dostarczaniu i dozowaniu pasz, usuwaniu odchodów zwierzęcych oraz pojenie zwierząt.
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków tech-
nicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. nr 75, poz. 690. 2002
r.). Niektóre ważne szczegóły z punktu widzenia utrzymania koni:
Strona 6 z 9
-
pomieszczenie przeznaczone dla inwentarza żywego powinno odpowiadać potrzebom
wynikającym z zasad racjonalnego utrzymywania zwierząt oraz odpowiednich warunków
pracy obsługi;
-
należy zapewnić oświetlenie światłem dziennym lub sztucznym, przystosowanym do gatunków i kategorii zwierząt,
-
utrzymanie właściwej temperatury;
-
zabezpieczenie przed wpływami atmosferycznymi oraz wilgocią z podłoża i zalegających
odchodów zwierzęcych;
-
odprowadzenia ścieków ze stanowisk dla zwierząt do zewnętrznych lub wewnętrznych
zbiorników szczelnych,
-
wyposażenie w instalację i urządzenia elektryczne, dostosowane do przeznaczenia pomieszczeń oraz odpowiednie warunki pracy obsługi.
Przepisy polskie w ww. zakresie są zgodne z przepisami i zaleceniami unijnymi.
Natomiast odczuwa się brak Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (któ-
rego projekt był opracowany w 1998 r.) w sprawie szczegółowych warunków utrzymania
zwierząt gospodarskich w tym koni. Wspomniany projekt określał standardy technologiczne
i wymagania mikroklimatyczne m.in. w stajniach.
W świetle przepisów UE należałoby ten przepis wprowadzić.
Zalecenia dotyczące mikroklimatu pomieszczeń w stajniach nie wynikają z ww. przepisów, a z poradników zarówno polskich, jak i unijnych. Przedstawia je poniższa tabela.
Strona 7 z 9
Tabela 1. Porównanie zaleceń unijnych i polskich względem mikroklimatu.
Wyszczególnienie
Porównanie zaleceń
UE
Polski
Maksymalne dopuszczenia stężenia szkodliwych
gazów:
- CO2
3000 ppm
2000 ppm
- NH3
20 ppm
20 ppm
- H2S
0,5 ppm
1,2 ppm
4 mg/1 m3 pow.
brak danych
10 - 15° C
10 - 15° C
4 razy/h
4 razy/h
5-7%
plus 2,5 – 3,0 W/m2
7 % (1:15)
50 – 70 % max.
80 % max.
65 dB max.
80 dB max.
Poziom zapylenia (maksimum)
Temperatura pomieszczenia stajennego (maks.)
Wymiana powietrza w stajni
Powierzchnia okien w stosunku do powierzchni
podłogi
Wilgotność względna powietrza
Poziom hałasu w stajni
Źródło:
1. Łojek J., Chrzanowski S. 1998. Stan i perspektywy rozwoju hodowli i produkcji koni.
Technical cooperation programme. FAO. Materiał do restrukturyzacji produkcji
zwierzęcej w Polsce. SGGW Warszawa s.237-288.
2. Pruski W., Grabowski J., Schuch S. 1963. Hodowla koni. Tom III. PWRiL Warszawa.
3. Rokicki E., Kolbuszewski T. 1999. Higiena zwierząt. Fundacja Rozwój SGGW.
4. Zwoliński J. 1980. Hodowla koni. Wyd. III. PWRiL Warszawa.
Różnice istotne dotyczą dopuszczalnego stężenia szkodliwych gazów: CO2 i H2S oraz
wilgotności względnej powietrza. W trakcie opracowywania standardów dla gospodarstw rolnych
kwestia ta zostanie rozstrzygnięta, z uwzględnieniem różnicy klimatyczno-fenologicznej.
Strona 8 z 9
4. PROPOZYCJE ZMIAN I UZUPEŁNIEŃ POLSKICH UWARUNKOWAŃ
FORMALNO-PRAWNYCH W CELU DOSTOSOWANIA ICH DO WYMAGAŃ UE
Dokonane porównanie polskich aktów prawnych z Unijnymi dotyczących chowu i hodowli koni wskazuje na zbieżność w zakresie ogólnym.
Brak jest unormowań prawnych w zakresie szczegółów w technologii chowu koni.
Zarówno w krajach unijnych jak i w Polsce należałoby opracować szczegółowe przepisy
w formie standardów technologicznych dotyczących chowu i hodowli koni.
Strona 9 z 9