Etyka i filozofia współczesna

Etyka i filozofia współczesna
Filozofia analityczna
•
szkoła analityczna a neopozytywizm
•
odmiany f. analitycznej:
― filozofia języka idealnego
― filozofia języka potocznego
wykład 6
Etyka i filozofia współczesna
George E. Moore (1873―1958)
→ analiza pojęciowa a filozoficzna synteza
wykład 6
Etyka i filozofia współczesna
George E. Moore (1873―1958)
→ analiza pojęciowa a filozoficzna synteza
→ filozofia a zdrowy rozsądek
wykład 6
Etyka i filozofia współczesna
George E. Moore (1873―1958)
→ analiza pojęciowa a filozoficzna synteza
→ filozofia a zdrowy rozsądek
→ dobro jako „prosta jakość”
wykład 6
Etyka i filozofia współczesna
Bertrand Russell (1972―1970)
→ teoria deskrypcji jako wzór
analizy formalno-logicznej
wykład 6
Etyka i filozofia współczesna
Bertrand Russell (1972―1970)
→ teoria deskrypcji jako wzór
analizy formalno-logicznej
→ On Denoting, 1905
wykład 6
Etyka i filozofia współczesna
Bertrand Russell (1972―1970)
→ teoria deskrypcji jako wzór
analizy formalno-logicznej
Obecny król Francji jest łysy.
wykład 6
Etyka i filozofia współczesna
Bertrand Russell (1972―1970)
→ teoria deskrypcji jako wzór
analizy formalno-logicznej
Obecny król Francji jest łysy.
gramatyczna struktura zdania
versus logiczna struktura myśli
wykład 6
Etyka i filozofia współczesna
Ludwig Wittgenstein (1889―1951)
→ idea gier językowych
wykład 6
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
„43. Wielką klasę przypadków, w których stosuje się słowo «znaczenie» –
choć nie wszystkie jego zastosowania – można objaśnić tak: znaczeniem
słowa jest sposób użycia go w języku.”
(Ludwig Wittgenstein, Dociekania filozoficzne, Warszawa 2000, s. 34)
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
„43. Wielką klasę przypadków, w których stosuje się słowo «znaczenie» –
choć nie wszystkie jego zastosowania – można objaśnić tak: znaczeniem
słowa jest sposób użycia go w języku.”
(Ludwig Wittgenstein, Dociekania filozoficzne, Warszawa 2000, s. 34)
„7. (...) «Grą językową» nazywać też będę całość złożoną z języka i
czynności, w które jest on wpleciony.”
(Ludwig Wittgenstein, Dociekania filozoficzne, Warszawa 2000, s. 12)
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
„11.
Pomyśl o narzędziach w skrzynce z narzędziami: jest tam młotek, są
obcęgi, piła, śrubokręt, calówka, garnek do kleju, klej, gwoździe i śruby. –
Jak różne są funkcje tych przedmiotów, tak różne są też funkcje wyrazów.
(A podobieństwa znajdują się tu i tam.)
Tym, co nas myli, jest jednakowy wygląd wyrazów występujących w
mowie, piśmie lub druku. Ich użycie nie stoi nam wtedy tak wyraźnie przed
oczami. Zwłaszcza, gdy filozofujemy!
12. Podobnie bywa, gdy zajrzymy do stanowiska maszynisty w parowozie:
widzimy tam uchwyty, i wszystkie one wyglądają mniej więcej jednakowo.
(Nic w tym dziwnego, skoro wszystkie mają być ujmowane ręką.) (...)
13. Mówiąc: «każdy wyraz języka coś oznacza», nic się jeszcze nie
powiedziało (...).”
(Ludwig Wittgenstein, Dociekania filozoficzne, Warszawa 2000, s. 13n)
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
Ludwig Wittgenstein (1889―1951)
→ idea gier językowych
wniosek:
•
przedmiotem badania jest działanie językowe
Etyka i filozofia współczesna
John L. Austin (1911―1960)
→ teoria czynności mowy
wykład 6
Etyka i filozofia współczesna
John L. Austin (1911―1960)
→ teoria czynności mowy
dygresja:
•
Austin a neopozytywizm
wykład 6
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
„(...) wiele szczególnie kłopotliwych słów, wtopionych w jawnie opisowe
twierdzenia, nie służy wskazywaniu jakichś szczególnie dziwnych,
dodatkowych cech rzeczywistości, którą się opisuje, lecz wskazywaniu
(nie: opisywaniu) okoliczności, w jakich dane twierdzenie zostało
wygłoszone, zastrzeżeń, którym jest poddane, lub sposobu, w jaki ma się
je traktować, i podobnym celom. Przeoczanie tych możliwości, ongiś tak
powszechne, nosi nazwę błędu «opisowości». (...) wiele tradycyjnych
kłopotów filozofii powstało z pewnego błędu – z błędu uznawania za
zwykłe twierdzenia o faktach wypowiedzi, które są bądź (w interesujący
niegramatyczny sposób) bezsensowne, bądź też pomyślane jako coś
zupełnie innego niż twierdzenia o faktach.”
(John L. Austin, „Jak działać słowami”,
w: tenże, Mówienie i poznawanie, Warszawa 1993, s. 552)
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
„23. Lecz ile jest rodzajów zdań? Stwierdzanie, pytanie i rozkaz? – Istnieje
niezliczona ich ilość: niezliczona ilość sposobów użycia tego wszystkiego,
co zwiemy «znakiem», «słowem», «zdaniem». I mnogość ta nie jest
czymś stałym, raz na zawsze danym; powstają bowiem, można rzec,
nowe typy języka, nowe gry językowe, a inne stają się przestarzałe i idą w
zapomnienie.”
(Ludwig Wittgenstein, Dociekania filozoficzne, Warszawa 2000, s. 20)
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
„Istniej z pewnością bardzo wiele sposobów użycia języka. (...)
potrzebujemy obszerniejszych ram, w których miałoby się rozważać te
użycia języka, a także, jak sądzę, nie powinniśmy rozpaczać zbyt łatwo i
mówić – do czego ludzie są skłonni – o nieskończenie wielu sposobach
użycia języka. Filozofowie czynią to wyliczywszy ledwie, powiedzmy,
siedemnaście sposobów; ale gdyby nawet było około dziesięciu tysięcy
sposobów użycia języka, z pewnością moglibyśmy je wszystkie wyliczyć.
Mimo wszystko, nie jest to liczba większa niż liczba gatunków owadów,
nad których wyliczeniem trudzili się entomologowie.”
(John L. Austin, „Wypowiedzi performatywne”,
w: tenże, Mówienie i poznawanie, Warszawa 1993, s. 552)
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
wypowiedzi performatywne:
wypowiedzi konstatywne:
— udane lub nieudane
— prawdziwe lub fałszywe
— czynności konwencjonalne
— wypowiedzi konwencjonalne
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
WARUNKI FORTUNNOŚCI WYPOWIEDZI PERFORMATYWNYCH:
(A.
1) Musi obowiązywać pewna konwencjonalna procedura, która posiada
konwencjonalny skutek, obejmująca wypowiedzenie określonych słów, przez powołane
do tego osoby, w odpowiednich okolicznościach.
(A. 2) Wchodzące w grę osoby i okoliczności muszą odpowiadać wymogom procedury,
którą aktualnie się realizuje.
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
WARUNKI FORTUNNOŚCI WYPOWIEDZI PERFORMATYWNYCH:
(A.
1) Musi obowiązywać pewna konwencjonalna procedura, która posiada
konwencjonalny skutek, obejmująca wypowiedzenie określonych słów, przez powołane
do tego osoby, w odpowiednich okolicznościach.
(A. 2) Wchodzące w grę osoby i okoliczności muszą odpowiadać wymogom procedury,
którą aktualnie się realizuje.
(B. 1) Wszyscy uczestnicy procedury muszą ją przeprowadzić poprawnie
(B 2) i w zupełności.
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
WARUNKI FORTUNNOŚCI WYPOWIEDZI PERFORMATYWNYCH:
(A.
1) Musi obowiązywać pewna konwencjonalna procedura, która posiada
konwencjonalny skutek, obejmująca wypowiedzenie określonych słów, przez powołane
do tego osoby, w odpowiednich okolicznościach.
(A. 2) Wchodzące w grę osoby i okoliczności muszą odpowiadać wymogom procedury,
którą aktualnie się realizuje.
(B. 1) Wszyscy uczestnicy procedury muszą ją przeprowadzić poprawnie
(B 2) i w zupełności.
(Γ. 1) Jeśli dana procedura wymaga, by jej uczestnicy posiadali pewne uczucia lub myśli,
oraz określa, że wykonanie tej procedury zobowiązuje jej uczestników do podjęcia
pewnych działań, to uczestnicy muszą posiadać owe uczucia lub myśli oraz mieć
intencję podjęcia określonych przez procedurę działań
(Γ. 2) i powinni też te działania faktycznie podjąć.
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
PROBLEM:
●
wiele wypowiedzi performatywnych można oceniać ze
względu na ich relację do faktów;
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
PROBLEM:
●
●
wiele wypowiedzi performatywnych można oceniać ze
względu na ich relację do faktów;
wykonanie wielu wypowiedzi konstatywnych można oceniać
jako udane lub nieudane czynności performatywne.
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
PROBLEM:
●
●
wiele wypowiedzi performatywnych można oceniać ze
względu na ich relację do faktów;
wykonanie wielu wypowiedzi konstatywnych można oceniać
jako udane lub nieudane czynności performatywne.
ROZWIĄZANIE:
●
●
wszystkie wypowiedzi — nawet te, w których stwierdza się
fakty — są czynnościami mowy;
samodzielną czynnością mowy jest czynność illokucyjna.
Etyka i filozofia współczesna
wykład 6
Czynność lokucyjna (act of saying something)
Czynność illokucyjna (act made in saying something)
Czynność perlokucyjna (act made by saying something)
skutek udanej illokucji
jest normatywny i konwencjonalny