Udział transgraniczny w strategicznej ocenie oddziaływania

Ministerium für Umwelt,
Gesundheit und
Verbraucherschutz
Ministerstwo Środowiska,
Zdrowia i Ochrony Konsumentów
Kraju Związkowego Brandenburgii
Ministerium für Umwelt, Gesundheit und Verbraucherschutz des Landes Brandenburg
Postfach 601150 | 14411 Potsdam
Pani
Podsekretarz Stanu Hanna Trojanowska
Pełnomocnik Rządu ds. Polskiej Energetyki Jądrowej
Ministerstwo Gospodarki Rzeczpospolitej Polskiej
Plac Trzech Krzyży 3/5
PL - 00-507 Warszawa
faks: 0048 22 693 40 46 - 48, e-mail [email protected]
Heinrich-Mann-Allee 103
14473 Potsdam
Bearb.:
Gesch.Z.:
Hausruf:
Fax:
Internet: www.mugv.brandenburg.de
[email protected]
R:\sander\Umweltprüfung, Polen, Kernkraft\2013-0121 kernenergieprogramm-polen-konsultationerwiderung5-ber.doc
Do wiadomości:
Pan
Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska Michał Kiełsznia
ul. Wawelska 52/54
PL - 00-922 Warszawa
faks: 0048 22 57 92 126, e-mail: [email protected]
Poczdam, dnia
Frau Sander/Herr Geisler
51 – 0421/16+9
+49 331 866-7395
+49 331 27548-7395
lutego 2013 r.
Udział transgraniczny w strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko
Polskiego Programu Energetyki Jądrowej
Tutaj: Konsultacje, krótkie stanowisko Ministerstwa Środowiska, Zdrowia i
Ochrony Konsumenta Kraju Związkowego Brandenburgii
1. Pismo Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska Pana Michała Kiełsznia do
Niemieckiego Federalnego Ministerstwa Środowiska z dnia 18 lipca 2011 r.
2. Stanowisko pani Minister Środowiska, Zdrowia i Ochrony Konsumentów
Brandenburgii z dnia 19.12.2011 r.
3. Elektroniczna wiadomość polskiej Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska
(pani Szumańska) do Federalnego Ministerstwa Środowiska Niemiec z dnia 11
stycznia 2012 r.
4. Stanowisko Ministerstwa Środowiska Brandenburgii z dnia. 13.02.2012 r.
5. Pisemna odpowiedź Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w sprawie
stanowisk (początek listopada 2012 r.)
6. Spotkanie konsultacyjne w Warszawie dnia 27.11.2012 r.
7. Przekazane w późniejszym terminie dokumenty Generalnej Dyrekcji Ochrony
Środowiska dla Federalnego Ministerstwa Środowiska Niemiec z dnia
03.01.2013 r.
Szanowna Pani Sekretarz Stanu,,
W związku z transgranicznymi konsultacjami w sprawie Polskiego Programu
Energetyki Jądrowej dziękuję w imieniu zaangażowanego Ministerstwa
Środowiska, Zdrowia i Ochrony Konsumentów Brandenburgii za stworzone nam
Dienstgebäude
Heinrich-Mann-Allee 103
Albert-Einstein-Straße 42-46
14473 Potsdam
14473 Potsdam
Telefon
Fax
Tram-Haltestelle
Linien
Zentrale
Vermittlung über
(0331) 866-70 70/71
(0331) 866-7240
Kunersdorfer Straße
Hauptbahnhof
91,92,93,96,X98,99
91,92,93,96,X98,99
strona 2
przez Państwa możliwości: przekazaną odpowiedź, rozmowę z dnia 27 listopada
2012 r. w Warszawie oraz uzupełniające informacje na piśmie.
1.
Przekazane dokumenty (ad punkt 7) zostały już umieszczone na stronie
internetowej Ministerstwa Środowiska, Zdrowia i Ochrony Konsumentów
Kraju Związkowego Brandenburgii (poniższy link:
http://www.mugv.brandenburg.de/cms/detail.php/bb1.c.295994.de),
a
ponadto zostały przesłane do przygranicznych gmin, co zapewniło także im
dostęp do tych informacji środowiskowych.
2.
W Państwa pisemnej odpowiedzi (ad punkt 5, zwanej poniżej:
„odpowiedzią“; która od strony językowej, ale również z powodu braku
odniesienia do poszczególnych punktów stanowiska niemieckiego była
trudna do zrozumienia), w sprawie przekazanych stanowisk, ustnych
wyjaśnień podczas rozmów konsultacyjnych w Warszawie 27.11.2012 r.
oraz dokumentów uzupełniających (ad punkt 7) zostały zawarte dalsze
informacje. Dzięki temu udało się wyjaśnić niektóre aspekty, lecz nadal
pozostają pewne otwarte kwestie. Przede wszystkim nie zostały rozwiane
nasze wątpliwości natury zasadniczej dotyczące oddziaływania na
środowisko w związku z wprowadzeniem komercyjnego wykorzystania
energii jądrowej, które zostały wyrażone już wcześniej w stanowiskach
Ministerstwa Środowiska Brandenburgii (ad punkt 2 i 4). Generalnie
odsyłam do tych już przekazanych stanowisk. Ze względu jednak na ich
nadrzędne znaczenie po raz kolejny pragnę w szczególności podnieść
następujące punkty.
a)
Nadal wychodzimy z założenia, że w przypadku każdej lokalizacji elektrowni
atomowej w Rzeczpospolitej Polskiej występuje znaczące transgraniczne
oddziaływanie – i to nie tylko w kontekście „odczuwanej“ oceny zagrożenia
(patrz punkt 1.D odpowiedzi), lecz z uwagi na fakt, że po wypadku w
Czarnobylu doszło do znaczącego transgranicznego oddziaływania na
środowisko w odległych o tysiące kilometrów regionach Niemiec, a
napromieniowanie z terytorium dzisiejszej Ukrainy odcisnęło na Białorusi
szczególnie szkodliwe piętno właśnie w wymiarze transgranicznym.
b)
Wprawdzie każde państwo jest suwerenne w podejmowaniu decyzji co do
sposobu, w jaki chce pokrywać zapotrzebowanie na energię (punkt 2.
odpowiedzi), to zadaniem strategicznej oceny oddziaływania na środowisko
jest dokonanie w postępowaniu publicznym ustalenia, opisania, oceny i
uwzględnienia potencjalnego oddziaływania na środowisko związanego z
danym planem lub programem, także takiego o charakterze
transgranicznym. W związku z powyższym, opierając się na wydarzeniach
Ministerium für Umwelt,
Gesundheit und
Verbraucherschutz
strona 3
w Czarnobylu i Fukushimie, (mimo twierdzeń zawartych w odpowiedzi w
punkcie 2 i 13) pozostajemy przy naszych stwierdzeniach, że w związku z
wprowadzeniem w Rzeczpospolitej Polskiej komercyjnego wykorzystania
energii jądrowej obawiamy się znaczących negatywnych skutków dla Kraju
Związkowego Brandenburgii i dlatego prosimy pilnie o weryfikację i
zrewidowanie tych planów. Nawet, jeżeli wydarzenia z Czarnobyla czy
Fukushimy nie są reprezentatywne, to i tak potwierdzają one, że
konsekwencją stosowania tej technologii są ryzyka, których nie da się
wykluczyć.
c)
Nawet, jeżeli zgodnie z deklaracjami z Programu Energetyki Jądrowej oraz
prognozą oddziaływania na środowisko jak również wyjaśnieniami ustnymi z
dnia 27.11.2012 r. w Warszawie w przypadku pierwszej komercyjnej
elektrowni miałyby zostać wybrane reaktory generacji 3/3+, to w dalszej
części dokumentacji nie znajdują się żadne wiarygodne dane na temat
technologii oraz jej możliwego oddziaływania na środowisko (dokumentacja
zawiera raczej tylko dane producenta). Ograniczenie do tych danych, które
„mogą być racjonalnie wymagane“ zgodnie z art. 5 Dyrektywy 2001/42/WE
(tak punkt 10 litera. C) odpowiedzi), odnosi się przede wszystkim do
oddziaływań na środowisko, a nie do przedmiotu sporządzanego planu lub
programu. Ponieważ żaden kraj świata nie ma doświadczeń związanych z
eksploatacją tej generacji reaktorów, wypowiedzi na temat niewystępowania
ryzyka czy szkód związanych z wykorzystywaniem tej nowej technologii (jak
zaprezentowano w odpowiedzi pod punktem 3) tracą swoją praktyczną
możliwość potwierdzenia. Nawet, jeżeli w przypadku każdego obowiązku
uzasadnienia muszą występować pewne granice, to należy wymagać tym
bardziej szczegółowych informacji, im istotniejsze są potencjalne ryzyka dla
środowiska (dobro chronione – człowiek, zasięg terytorialny, transgraniczny
charakter oraz nieodwracalność oddziaływań itd., patrz załącznik II
Dyrektywy 2001/42/WE).
Ponadto nadal nie jest jasne, dlaczego wyniki testów obciążeniowych w
warunkach skrajnych (stress testów) europejskich elektrowni jądrowych nie
muszą być uwzględniane w programie tudzież w prognozie oddziaływań na
środowisko (patrz odpowiedź punkt 4.). Przecież one wskazały na nowe
wymagania dotyczące prowadzenia zakładu, kadr oraz wewnętrznych i
zewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych.
Nadal nie podzielamy założenia mówiącego o pozytywnym wpływie niskiego
poziomu promieniowania (punkt 15 odpowiedzi).
Ministerium für Umwelt,
Gesundheit und
Verbraucherschutz
strona 4
Ponadto należałoby się zająć wprawdzie dość kontrowersyjnymi, lecz
obecnymi w dyskusji naukowej wynikami badań nad białaczką w okolicach
elektrowni jądrowych (punkt 16. odpowiedzi).
d)
W związku z tematyką monitorowania w przekazanej dokumentacji „Monitorowanie promieniowana w elektrowniach atomowych w Polsce“ (ad punkt 7)
pojawiły się teraz wypowiedzi, z których wynika, że istnieje ogólnokrajowy
monitoring promieniowana, który obejmuje także instalacje naukowobadawcze i magazyny pośrednie.
W odniesieniu do sytuacji występowania awarii został nam także
przekazany uzupełniający dokument („Informacja na temat reakcji na
wystąpienie napromieniowania w wyniku stanu zagrożenia radiologicznego
w Polsce”), z którego wynikają odpowiednie plany. Jeżeli zostanie uchwalony Program Energetyki Jądrowej i gdy dojdzie do budowy elektrowni jądrowych zakłada się, że plany te zostaną odpowiednio skonkretyzowane.
e)
W kwestii usuwania odpadów radioaktywnych należy uznać, że informacje o
funduszu finansowanym przez operatorów, w którym tworzone będą rezerwy na utylizację materiałów radioaktywnych, wskazują na odpowiednie, w
porównaniu z sytuacją w Niemczech, preferowane rozwiązanie.
Niemniej jednak w tym kontekście przyjmuję z troską do wiadomości fakt, że
nie wyklucza się otwartego cyklu paliwowego reaktora. Ponadto nadal
jesteśmy zdania, że przy wprowadzeniu tej technologii jej oddziaływanie na
środowisko w związku z usuwaniem materiałów radioaktywnych musi
zostać kompleksowo ustalone, opisane, ocenione i uwzględnione w strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko Programu Energetyki Jądrowej. Sama wskazówka mówiąca o magazynowaniu końcowym dopiero za
50 lat nie jest z naszej perspektywy wystarczająca – podobnie jak
odniesienie do powstającego w późniejszym terminie Krajowego Planu
Utylizacji (odpowiedź punkt 7).
f)
Zawarte w odpowiedzi analizy zapotrzebowania na energię elektryczną
zakładają (punkt 2B) w tym zakresie w Polsce wzrost o 40 procent (2010 do
2030). Jest to niezrozumiałe przede wszystkim w obliczu faktu, że
porównania krajów europejskich za ostatnie lata wskazują na bardzo
dynamiczny wzrost gospodarki polskiej, i to przy względnie niezmiennym
zużyciu energii elektrycznej. W szczególności wraz z zastąpieniem paru
elektrowni (węglowych) bardziej efektywnymi instalacjami powinien być
możliwy do osiągnięcia dalszy wzrost w dziedzinie wytwarzania energii
elektrycznej. Z przekazanych informacji nie wynika także, czy rozważone
Ministerium für Umwelt,
Gesundheit und
Verbraucherschutz
strona 5
zostały nasze prośby dotyczące sprawdzenia możliwości np. rezygnacji z
eksportu energii elektrycznej, niwelacji obciążenia szczytowego, redukcji
popytu przez ukierunkowane zachęty itd.
Ponadto z żalem przyjmujemy do wiadomości, że Rzeczpospolita Polska
nie jest zainteresowana tym, by w większym stopniu czerpać z doświadczeń
Brandenburgii lub Niemiec związanych z pokrywaniem zapotrzebowania
energetycznego ze źródeł alternatywnych (energia odnawialna – punkty 2 i
9 odpowiedzi). Tutaj Brandenburgia, jako kraj z dużą ilością złóż węgla
brunatnego (przetwarzanego na prąd) ma podobne problemy związane z
ochroną środowiska jak Rzeczpospolita Polska. Brandenburgia może
reklamować się dziś tym, że 50 % zużywanej tu energii elektrycznej
pochodzi ze źródeł energii odnawialnych, a w roku 2012 po raz trzeci z kolei
wyprzedzając pozostałe 15 krajów związkowych Niemiec, Brandenburgia
została odznaczona Gwiazdą Polarną w dziedzinie energii odnawialnej
(przyznawaną przez Agencję Energii Odnawialnej).
Ponadto dzięki zarządzonej na poziomie federalnym gwarancji odbioru
energii elektrycznej wraz z gwarantowanym wynagrodzeniem za energię
elektryczną uzyskiwaną ze źródeł odnawialnych (uregulowanie ustawowe
obowiązujące od roku 1991), udało nam się uzyskać nie tylko skok
technologiczny, lecz także masywną obniżkę kosztów instalacji energii
odnawialnych.
Wprawdzie odpowiedź Polski wskazuje na zbyt wysokie ceny energii
elektrycznej spowodowane wykorzystaniem energii odnawialnych w
Niemczech (odpowiedź punkt 9), jednak należy podkreślić, że wysokość
cen energii elektrycznej zależy jedynie w niewielkiej mierze od energii
odnawialnych, a w dużo większej części (ok. 50 procent dla klientów
indywidualnych mniej, znacznie powyżej 50 procent dla klientów
przemysłowych i prowadzących działalność gospodarczą) wynika z
należności dla państwa (podatek obrotowy i energetyczny) oraz kosztów
pozyskiwania i dystrybucji energii (patrz sprawozdanie z monitoringu
Federalnej Agencji Sieci oraz Federalnego Urzędu Antymonopolowego
2012,
strona.
139,
rys.
74,
http://www.bundesnetzagentur.de/SharedDocs/Downloads/DE/BNetzA/Pres
se/Berichte/2012/MonitoringBericht2012.pdf?__blob=publicationFile).
Ponadto przy zestawieniu uzyska się znacznie niższe koszty wytwarzania
energii elektrycznej np. z siły wiatru, jeżeli również doliczy się dotychczas
wykorzystane w Niemczech państwowe finansowanie energii jądrowej, a
przede wszystkim węgla kamiennego, oraz uwzględni koszty
ogólnospołeczne, co byłoby zasadne w ramach strategicznej oceny
Ministerium für Umwelt,
Gesundheit und
Verbraucherschutz
strona 6
oddziaływania na środowisko w odniesieniu do zaangażowania zasobów
(np. Swantje Küchler i Bettina Meyer: „Was Strom wirklich kostet“ [Ile
faktycznie kosztuje prąd], na zlecenie Greenpeace Energy EG, 2012).
W tym kontekście jeszcze raz usilnie apelujemy o dokonanie dogłębnej
weryfikacji założeń dotyczących efektywności gospodarczej alternatyw.
Podczas gdy wydaje się, że koszty energii odnawialnych zostały
oszacowane na bardzo wysokim poziomie, to nadal odnosimy wrażenie, że
koszty takie dotyczące energii jądrowej są istotnie niedoszacowane (patrz
tutaj stanowisko Ministerstwa Środowiska, Zdrowia i Ochrony Konsumentów
z dnia 19.12.2012 r. oraz ekspertyzę Instytutu Ekologicznego [Öko-Institut
e.V.], strona 83 i kolejne, załącznik 3 w uzupełnieniu stanowiska pani
Minister Środowiska, Zdrowia i Ochrony Konsumentów z dnia 19.12.2011
r.). Na przykład najnowsze założenia EDF zakładają w przypadku energii
jądrowej koszty inwestycyjne w wysokości 5.400 €/kW, a koszty pełne 110 –
166 €/MWh.
W szczególności (wbrew założeniom z odpowiedzi – punkt 12) także w
świetle międzynarodowych badań zakłada się dla Rzeczpospolitej Polskiej,
że dzięki energiom odnawialnym może zostać pozyskany większy potencjał
w zakresie zapobiegania emisji CO2 niż w przypadku energii jądrowej
(Energy and CO2-Emissions Scenarios of Poland, IEA working paper,
Paryż, 2010)
I wreszcie istnieją badania przeprowadzone dla sytuacji polskiej, które
zakładają znacznie wyższy potencjał związany z energią odnawialną niż
wymieniony w odpowiedzi (odpowiedź punkt 2B) wynoszący 23 TWh. I tak
np. Greenpeace zakłada w tym zakresie do roku 2030 potencjał wysokości
100 TWh (Badania Greenpeace, Rewolucja energetyczna w Polsce, 2008).
Również badania na zlecenie polskiego Ministerstwa Gospodarski (IEO,
2007) wskazują bądź co bądź na potencjał w wysokości 60 TWh. Za
lokalizacją energii odnawialnych przemawia fakt, (na którą często potrzeba
dużych powierzchni – np. energia fotowoltaiczna oraz wysokie elektrownie
wiatrowe), że stosunek liczby mieszkańców do powierzchni w
Rzeczpospolitej Polskiej jest znacznie korzystniejszy w porównaniu z
sytuacją w Niemczech, gdzie gęstość zaludnienia jest dużo większa.
Ogólnie uważamy odpowiedzi na nasze dodatkowe pytania dotyczące
alternatyw za niewystarczające. Nie można w kontekście strategicznej
oceny oddziaływania na środowisko uznać wariantów różnych technologii
jądrowych za „alternatywy” (jak w odpowiedzi w punkcie 9A) g)); o wiele
bardziej na nazwę „alternatywy“ w rozumieniu oddziaływania na środowisko
Ministerium für Umwelt,
Gesundheit und
Verbraucherschutz
strona 7
zasługują tylko takie rozwiązania, które skutkują znacznie mniejszą ilością
wpływów na środowisko, które mają inną jakość.
g)
Wpłynęła do nas informacja na temat 17 kryteriów wyboru 29 lokalizacji
elektrowni jądrowych (odpowiedź punkt 11). Ponadto przekazane zostały
postulowane podczas negocjacji konsultacyjnych szczegółowe analizy
„pozostałych lokalizacji“ (odniesienie do 7.).
Tak czy inaczej metodyka oceny pozostaje nadal niejasna. W szczególności
z przekazanych jako uzupełnienie analiz szczegółowych dotyczących
lokalizacji w pobliżu Odry nie wynika, czy i jak zostały dokładnie zbadane
poszczególne 17 kryteria. W analizach szczegółowych ujęto jedynie
pojedyncze aspekty tych 17 kryteriów.
Poza tym pozostaje nadal niewyjaśniona kwestia tego, jak szczegółowe
badania zostały uwzględnione w ostatecznym porównywalnym rankingu 29
lokalizacji (patrz prognoza oddziaływania na środowisko, str. 6-452). Także
uzupełniające
„Podsumowanie
oraz
zestawienie
tabelaryczne
najważniejszych parametrów innych lokalizacji“ nie pozwala w związku z
tym na dokładne wyciągnięcie wniosków (odniesienie do 7.)
Wprawdzie zgodnie z ustnymi deklaracjami lokalizacje w pobliżu Odry (jako
„pozostałe lokalizacje“), mają zostać wykluczone, lecz w przypadku, gdyby
jednak na nie się zdecydowano, konieczne byłoby uzupełniające
postępowanie w sprawie zmiany programu.
Być może w odniesieniu do obszarów narażonych w przypadku
„pozostałych lokalizacji“ w pobliżu Odry lokalizacje wyznaczone po stronie
polskiej nie znajdują się na „terenach objętych ochroną przyrody“, lecz
zgodnie z dostępnymi nam mapami odnośne zgłoszone obszary Natura2000, będące pod ochroną prawa europejskiego, znajdują się w
bezpośrednim sąsiedztwie Dębogóry, Pniewa i Pniewa-Krajnika. Ponadto
chodzi tutaj o powiązany, transgraniczny system obszarów chronionych
Parku Narodowego Dolina Dolnej Odry, a po stronie polskiej Parku
Krajobrazowego Dolina Dolnej Odry oraz Cedyńskiego Parku
Krajobrazowego. W związku z powyższym nadal uznajemy za konieczne
przeprowadzenie oceny oddziaływania Programu Energii Jądrowej na
siedliska (art. 6 ust. 2 do 4 Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja
1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory –
Dyrektywa siedliskowa), w przypadku niezrezygnowania z danych lokalizacji
dla Programu Energetyki Jądrowej.
Ministerium für Umwelt,
Gesundheit und
Verbraucherschutz
strona 8
W szczególności procedura związana z wyborem lokalizacji, zgodnie z którą
polskim przedsiębiorstwom energetycznym przyznane są daleko idące
prawa do ostatecznego decydowania o wyborze lokalizacji, stanowi powód
do obaw, że, wbrew wypowiedziom zawartym w odpowiedzi (punkt 14),
niezależność realizacji zadań przez przyszły podmiot ds. nadzoru nad
energią atomową, w pierwszej linii zobowiązanego do dbałości o
bezpieczeństwo i ochronę środowiska może być ograniczona w
szczególności przy jego umiejscowieniu w Ministerstwie Gospodarki.
h)
Ponadto informacje na temat odpowiedzialności za szkody spowodowane
przez energię jądrową pozostają dla Kraju Związkowego Brandenburgii
niedostateczne. I tak każde ograniczenie odpowiedzialności jest
wspieraniem danego operatora kosztem poszkodowanych względnie
narażonej społeczności. Również odwołanie się do Konwencji Wiedeńskiej,
która zgodnie z posiadaną przez nas wiedzą nie została ratyfikowana, nie
jest tu pomocne. Dla kraju sąsiadującego powstawałyby ponadto koszty
związane z normalnym monitorowaniem i profilaktyką (placówki medyczne,
służby ratunkowe itd.), a także ewentualnie w związku z transportem,
których w żadnej mierze nie pokrywają uregulowania w sprawie
odpowiedzialności.
Reasumując należy stwierdzić, że informacje o które prosiliśmy zostały po części
przesłane, ale pewne kwestie pozostają nadal niewyjaśnione. W tym kontekście
wskazuję na serdeczną prośbę Pani Minister Tack o rozważenie Państwa
zasadniczej decyzji w sprawie przejścia na (komercyjne) wykorzystanie energii
jądrowej i zrewidowanie wyniku swoich rozważań.
Łącząc pozdrowienia
Z upoważnienia
Dr. G. Hälsig
Ministerium für Umwelt,
Gesundheit und
Verbraucherschutz