Badania profilaktyczne – nasze prawo i obowiązek

Badania profilaktyczne – nasze prawo i obowiązek
Badania profilaktyczne mają na celu ocenę, czy cechy fizyczne i psychiczne
pracownika pozwalają mu wykonywać pracę w takich warunkach, jakie istnieją na
konkretnym stanowisku pracy. Badania profilaktyczne mają też dać odpowiedź, czy stan
zdrowia badanego nie stanowi zagrożenia dla jego życia lub osób z nim współpracujących w
kontekście warunków stwierdzonych na stanowisku pracy.
Badanie profilaktyczne pracownika robione jest pod kątem jego indywidualnych
predyspozycji do pracy na określonym stanowisku w określonych warunkach, z
uwzględnieniem czynników szkodliwych i uciążliwych występujących w środowisku pracy i
wpływających na stan zdrowia pracownika.
W świetle prawa, na pracodawcy ciąży obowiązek posiadania umowy z wybraną
placówką medyczną na zapewnienie opieki profilaktycznej swoim pracownikom. Umowa
taka powinna być zawarta na okres nie krótszy niż jeden rok.
Najważniejszą z form zdrowotnej opieki profilaktycznej są trzy rodzaje badań:
• wstępne,
• okresowe,
• kontrolne.
Badanie wstępne
Badania te wykonywane są przed podjęciem pracy, a kieruje na nie pracodawca.
Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
• osoby przyjmowane do pracy,
• pracownicy młodociani (którzy nie ukończyli 18 roku życia) przenoszeni na inne
stanowiska pracy,
• inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki
szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.
Badania wstępne mają na celu określenie, czy cechy fizyczne i psychiczne kandydata
na pracownika umożliwiają mu wykonywanie danej pracy w warunkach, jakie zostały na
określonym stanowisku stwierdzone, bez ryzyka wystąpienia niekorzystnych zmian w stanie
zdrowia. Sprawdzają także, czy u kandydata do pracy nie występuje choroba mogąca
stanowić zagrożenie dla współpracowników lub w wyniku kontynuowania pracy w
określonych warunkach środowiskowych mogłaby ulec zaawansowaniu.
Każdy pracownik przed przystąpieniem do pracy musi okazać zaświadczenie lekarskie
o braku przeciwwskazań do wykonywania określonej pracy. Z obowiązku tego nie zwalnia
fakt posiadania ważnego zaświadczenia lekarskiego z poprzedniego zakładu pracy ani też
poddanie się specjalistycznym badaniom lekarskim, stwierdzającym zdolność do
wykonywania określonego zawodu.
Badanie wstępne polega na ogólnej ocenie stanu zdrowia. Jeżeli kandydat do pracy
będzie pracować przy komputerze co najmniej 4 godziny w ciągu ośmiogodzinnego dnia
pracy, powinien zostać skierowany przez lekarza na badanie wzroku.
Uwaga! Badania wstępne są obowiązkowe. Pracodawca nie może dopuścić do pracy
osoby bez aktualnego zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do
pracy na wskazanym stanowisku.
Badania okresowe
Na badania te również kieruje pracodawca. Służą ocenie szybkości i kierunku zmian w
stanie zdrowia pracownika w porównaniu z wynikami poprzednich badań profilaktycznych.
Okresowym badaniom lekarskim podlegają wszyscy pracownicy, jednak ich
częstotliwość nie jest jednakowa dla każdego zatrudnionego i zależy przede wszystkim od
rodzaju wykonywanej pracy.
Lekarz może wyznaczyć krótszy termin następnego badania, jeżeli uzna, że jest to
niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia osoby przyjmowanej do pracy lub
pracownika. Termin badania okresowego powinien zawsze zostać określony w zaświadczeniu
lekarskim wydanym po badaniu wstępnym lub poprzednim badaniu okresowym.
Badania kontrolne
Badania kontrolne, na które także kieruje pracodawca, wykonywane są po chorobie
pracownika. Powinny być wykonywane u wszystkich pracowników, którzy byli niezdolni do
pracy dłużej niż 30 dni z powodu choroby. Pracodawca nie ma prawa dopuścić takiej osoby
do pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego, stwierdzającego brak przeciwwskazań do
ponownego zatrudnienia na określonym stanowisku.
Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w
godzinach pracy. Uwaga! Za czas niewykonywania pracy, w związku z przeprowadzanymi
badaniami, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te
badania do innej miejscowości przysługuje mu zwrot kosztów podróży.
Pracodawca ma obowiązek przestrzegania orzeczeń lekarskich, które zalecają np.
przeniesienie pracownika na inne stanowisko. Taka zmiana stanowiska, będąca następstwem
orzeczenia lekarskiego, nie może być podstawą do zwolnienia pracownika.
Odpowiedzialność za dopuszczenie pracownika do pracy bez aktualnych badań
lekarskich ciąży na pracodawcy, a nie na pracowniku. Pracodawca nie może dopuścić do
pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak
przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 § 4 k.p.). Nie wywiązanie się z
tego obowiązku stanowi naruszenie przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy i
jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika, za które grozi grzywna do 5000 zł.
Z kolei pracownik ze swej strony ma obowiązek poddawania się kontrolnym
badaniom lekarskim (art. 211 pkt 5 k.p.), a wobec pracownika, który odmawia poddania się
badaniom kontrolnym, a tym samym narusza przepisy bhp, pracodawca może zastosować
kary porządkowe. A jeśli pracownik odmawia poddania się badaniom z winy umyślnej –
nawet zwolnić go dyscyplinarnie.
Pracodawca ma prawo – podobnie jak pracownik – wystąpić z wnioskiem o ponowne
badanie zatrudnionego, jeżeli nie zgadza się z opinią lekarską. Musi to jednak uczynić w ciągu
7 dni od wydania orzeczenia, a badanie powinno być przeprowadzone w wojewódzkim
ośrodku medycyny pracy.
Badania profilaktyczne powinny być przeprowadzone przez lekarza posiadającego
odpowiednie uprawnienia zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z
dnia 30 maja 1996r. (Dz. U. Nr 69, poz. 332, paragraf 7).
Oprac. Radosław Strakulski