1 NOSOROZCA BLUM )

1
201
PODRAMIĘ
NOSOROZCA WŁOCHATEGO
(COELODONT A ANT/QUIT AT/S BLUM.)
Z TATARSKIEJ GóRY.
podał
K.
(Z
KRYSIAK.
Zakładu
Anat·omii Pra:"'1idiło,wej zwierząt dom. U. J. P .
Kierownik: Pr.oE. Dr R. Poplewski).
Szczątki noso'rożca wśród
dyluwialnych wykopalisk na ziemiach
Polski, jeśli pominąć nawet za·c howane wraz z częściami miękkimi
okazy sŁaruńskie z 1907 i 1929 r., bynajmniej nie należą do rmd·
kości l). O ile mi jednak wiClidomo, z okolicy skąd pochodzi opisywana
przeze mnie kość, wykopalisko to stanowi pierwszy tego rO'dzaju notowany dokument. Z tegO' też w~ględu chcę omówić je niecO' szerzej.
Kości podramienia (radius et u/na) nosO'rO'żca włochatego, opis
których jest treścią niniej'sze.go artykułu, zostały wydobylte na terenie
cegielni T-a t li. T S k a Gór a pod H r u b i e s z o w e m 2), z osadów wodnych, określonych przez d -ra M. P r ó s z y ń s k i e g o
jako mady rzeczne leossowate.
Znalezisko to koloru żółtawo-hrązowego przedstawia sobą, prawie nie uszikodzone, lewe kk. podramienia, które zrosły się z sobą
wzdłuż ich trzonów korpus s. diaphysis). Nasady (epiphyses), zarówno górne jak i dolne tych kośoi, są oddzielone od siebie wąską
slZczeliną 'Szer. 2-3 mm. Szczelina ta na poziomie nasad dO'lnych dłu­
gością swą odpowiada długo>ści tychże nasad, natomiast w odcinku
górnym podramienia, długość ' wspomnianej szczeliny przekracza zas~ęg nasad górnych i zagłębia się częściowo między początkowe odcinki trzonów.
1) Bliższe s7Jczegóły w tej sprawie podają H . H o y er (1937) i E. N i e z abatowski (1914).
2) Wymieniona kość została o~~arowana łaskawie Zakładowi przez P. inż .
WolszClzana, za co składam mu w tym miejscu gorące podziękowanie .
202
Ślad
zrostu trz.onów Ikk. promieniowej i łokci'ow,ej nie jest ciągły.
w jego ciągłości stanowią dwa otwory międzykostne, gómy
i dolny. Otwór międzykostny górny (for. interosseum sup.) jest stosunkowe b. duży i posiada kszta1łt podłużnie owalny .owym.
30 X 14 mm. Około 4 cm. pcwyżej od górnege końca dclnej nasady
k. promieniow0j widnieje .otwór międzykostny d.olny (for. interosseum
inf.) e zarysi,e .okrągławym, którego średnica wynosi 5 mm.
Na powi0rzchni przedniej podramienia, p.oczynają1c od etwcru mię­
dzykestnego górnego., ciągnie w dół na pcgraniczu między trz.onami
kk. promieni.owej i łokciowej wyraźna rynienka 1) p.odzielona na dwie
wtórne cieniutką krawędzią (p. rys. lA-d). Rynienka bocznajesl
nie-c e szersza - posiada 4-5 mm. szer.ok.ości, podczas gdy ,r ynienka
przy:śl rodkowa - węż-sza, jest 3-4 mm. szeroka. Poniżej otworu mię-
P1'zerwę
B
A
Rys. 1.
a - for.
Kości
podramienia. A - widz. od przodu, B - widz. od tyłu.
sup. , b-ulna, c- radius, d- sulcus vasc. , e-for.
inf., f-susłenłaculum radiale ossis ulnaris.
inłerossetlm
inłerosseum
dzykestnego .obie ~ynienki wtórne zlewają się w jedną całość (brak
rozdzielającej je krawędzi) i biegną dalej śladem 'z rostu trzonów kk.
1)
Nawiązując
do
zbliżonego ukszta,łto,wan ła
przypuszczać, że również
i u
a. et v. interossea dorsalis.
nosorożca
podramienia u Bovinae, należy
opisana rymienka stanowi ślad przebiegu
203
3
podramien:ia, aby ostatecznie nawiązać łączność ze szczeliną, która
oddziela nasadę dolną k. promieniowej od nasady dolnej k. łokciowej.
Proces wzajemnego zrostu kk. podramienia u nosorożca, w czym, jak
wiadomo, biorą udział jedynie trzony, zaś nasady za,chowują swą samodzi, elność, osiągnął dopiero stadium pocz. ątkowe. Świadectwem są
nie tylko zachowujące swą indywidualność nasady, oraz brak zrostu
między trzonami u osobników nie zupełnie dojrzałych (I-szy nosorożec staruński N i e z a b i t o w s k i), lecz i silny rozwój k. łokcio­
wej, której .trzon jest prawie tak gruby j.a k w k. promieniowej. Jest
bowiem rzeczą znaną, że u ssaków u któryJCh mamy do czynienia ze
ś· cisłym zespoleniem obu kk. podramienia, zawsze towarzyszą,cy.m
temu zjawisku objawem jest niedorozwój k. łokci'Owej , przy jednoczesnym przeroście k. promieniowej (p. Equidae, Giralfidae, Camelidae , Bovidae), tymczasem nosorożec posiada jeszcze 'Obie kk. podramienia dobrze wyksztakone.
Rys. 2. Kk. podram. widz. od strony przyśrodkowej. Ubytki zaznaczone linią kropkowaną.
Patrząc
Rys. 3. Facies semilunaris s. Cavitas sigmoidea widz. z przodu i nieco z góry. a- radius. b-fossa arpera. c - proc. anconeus. d - uZna.
na kk. podramienia ja'k o na
całość
z profilu, z
łatwością
możemy stwierdzić istnienie silnego łukowatego wygięcia trzonów ku
przodowi,
zwłaszcza
na k.
łokciowej,
co
zresztą podkreślają już
N i e-
4
204
zabitowski i Giebet Transponująrc tu wyniki badań R. P op l e w s k i e g o (1934) na,d budową kości długich, należy przyjąć ,
że u nosorożca łukowaJte wygięcie kk podramienia ku przodowi, zostało
spowodow.ane znaczną przewagą zespołu mięśniowego zgina<::zowego
{położonego po stronie tylnej kończyny), nad zespołem wyprostnym
(położonym po stronie przedniej kończyny). Dlatego zrost kk. podramienia właśnie na wysokości trzonów, z pominięCliem w tym procesie
ich nasad, można uważać za Teakcję obronną ustroju ze strony układu
kostnego podramienia na siły zginające, w wyniku czego przyszło do
poważnego wzmocnienia tego najhard:ziej zagrożonego miejs<::a (odcinek środkowy trzonów). JaJko wyraz przystosowania w tymże samym
kierunku, należy podkreślić jeszcze i tę okohcznooć, że trzony poszczególnych kk podramienia w odciniku pośrodkowym przyjmują
kształt b. oporny nazginanie, ho na przekroju pooprzecznym, z grubsza biorąc, pryzmatyczny. Stąd ich tylne krawędzie odgrywają tu rolę
Jak gdyby wzmacniających filarów.
'
Pomiary obu kk podramienia, wziętych jako całość, prz.y zastosowaruu 'częściowo zm~enionych metod osteomelrycznych D u e r s t'a,
przed~tawiają się następująco:
obu zrośnięty<::h kk. podramienia
od' najbliższego punktu !k. łokcio~'ej do najdal-sz,eg'O
punktu k promieniowej
2) Długość śladu zrostuO!bu kk. p0dramienia
3) Długość szczeliny między na's adami górnymi .
4) Długość szczeliny międ~y n.::sadami dolnymi .
5) Głębokość powierz'c hni półkSiężycowatej .
6) Odległość między pOWl,i,erzchnią przednią k. promieniowej ~ powierzchnią tylną k. łokciowej na wysokości 'nasad górnych nie mogła być zmierzona z powodu uszkodzen'ia górnej połowy k. łokciowej
7) Odległość między powierz,chnią przednią k. promieniowej 'a powierzchnią tylną k. łokciowej w najwęższym
miejscu trzonów
8) : NajwiękslZa odległość powierzchni przedniej k. pro- mieniowej od powierzchni tylnej k. łokicowej na wysO!kości nasa1d doln)'lch ' ' .
9) Największa szerokość dolnych nasad
1)
Największa długość
Obecnie
osobno..
przystąpimy
do omówienia
każdej
z
' kości
485
196
53
31
43
mm.
mm.
mm.
mm.
mm.
96 mm.
126 mm.
144 mm.
podramienia
5
205
Koś ć p r o m i e n i o w a (radius)
jest zachowana bez mała
w całości i posiada jedynie nieznaczne ubytki na krawędziach powierzchni stawowych obu nasad. Nasada gMna jest spłaszczona w kierunku
przednio-tylnym, pI'zy czym spłaszczenie to jest o wiele lepiej zaznaczone w jej części: bocznej ni'ż w części pifZyŚI'odJkowej. Na powie:r zchni
przednio-przyśrodk'Owej górnej nasady, w miejscu gdz,ie zazwyczaj
istnieje t. zw. guzowatość k. promieniowej (tuberositas radU), znajduje się w opisywanej ko,ści u nosorożca znaczne chropowate zagłę­
bienie, kształtu podłużnie owalnego (w stosunku do osi długiej k. promieniowej) owym. 46 X 24 mm., które swym dolnym koń,cem zachodzi
, częściowo i na trzon. Po stronie przedniobocznej górnej nasady, leży
guzowata wyniosłość, poprzecznie owalna o wym. l6 X 36 mm. Wspomina j ą o tym tworze również N i e z a b i t o w s k i i G i e b e 1.
Powierz·c hnia stawowa górnej nasady jest wykształcona w postaci dwu płytkich zagłębień, pochylonych nieco na boki, przyoŚrodko ··
wego większego i bocznego mniejszego. Przed'z iela je tępa wyniosłość,
która leży w płaszczyźnie strzałkowej, twor.zą,c jak gdyby przedłuże­
nie analog'i cznej wyniosłości położonej na P'Owierzchni półksiężyco­
watej (lacźes semilunaris s. cavitas sigmoideCli)' k. ~oIkciowej. Obecn'Ość tej wyniosłości na powierzchni stawowej górnej nasady k. promieniowei sprawia, że jej krawędź pr-zednia, a jeszcze w więks,zym
stopniu krawędź tylna, ulega charakterystycznemu załamaniu ku gM'z e
(p. rys. lA) .
TrZOn k. promieniowej, jak już był,a o tym mowa, jest w o,gólnym
zarysie pryzmatyczny, przy czym jeg'O k'rawędź tylna upodabnia się
do filaru wzmaoniającego trwn. Na stronie p1"'zyśiTodkowej trzonu.
60 mm. poniżej od górnego końca k. promienti owej leży podłużnie owalna szorstka wyniosł'OŚĆ o wym. 50X 28 mm. Nieco prze,dnio 'Od tej wyniO'sł~ści leży druga podobna, również podłużnie owalna~ o wym.
50Xt4 mm.
Nasada dol~ k. promieniowej P'O stronie tylnej posiada dwie
popifZecznie, rÓWll101egle do s.ieibie, wałowate wyniosłości jedna górna, biegnąca na pograniczu zrostu nasady dolnej z trzonem,
dmga dolna stano,wiąca jedno:cześnie krawędź tylną ,dolnej nasady
(p. rys. 4f) . Część przyśrodk'Owa dolnej na's ady kończy s,ię s'z erokim
wyrostkiem rylcowa tym (proc. styloideus radU), któreg'O wymiar
strzałkowy u podstawy wyn'Osi 40 mm. Strona boczna dolnej nasady
jest nie d'Ostępna do obserwacji, gdyż za'słania ją położona obok nasa,da dolna k. łokciowej .
ułożone
6
206
Powierzchnia stawowa dolnej nasady k promieniowej jest podzielona na dwa wgłębienia (rys. 4), 'z których zewnętrzne jest przeznaczone dla k. nadgarstka pośrodtkowej (os carpi intermedium), zaś wewnętrzne służy do zestawienia z k. nadgars'tJką przypromieniową (os
carpi radiale) . To ostatnie przechodzi ku tyłowi bez wyraźnej granicy w powierzchnię stawową, okrywającą w oddn<ku przyśTOdkowym
opisaną powyżej wałowatą wyniosłość pnykrawędz. iową dolnej nasady (rys. 4f).
Koś ć ł o k c i o w a (ulna) pos'i ada dość znaczny ulbytek, wskutek naturalnego rozpadu, po stronie przyśrodkowej w górnym odcinku
wyrostka łokciowe. go (olecranon), a częściowo i po jego stronie tylnej.
Sam wierzchołek wyrostka łokciowego pozostał nie uszkodzony
(rys. 2) . Ponadto na tylnej .krawędzi k łokciowej w górnej jej połowie widnieje świeży ubytek grubości 2-3 mm.; powstały na skutek
uszkodzenia jej łopatą. Z powodu wspomniany,c h uszkodzeń, niektóre
pomiary k. łokciowej musiały być zaniechane.
Rys. 4. Facies carpea aniebrachii. a - pow. stawowa dla os carpi
rad., e-pow. staw. dla os carpi inłermed. oraz b-jako dalszy je j
ciąg położ. na k. łokciowej . c pow. staw. dla os carpi ulnare,
d - szczelina oddzielająca dolną nasadę k. prom. od k. łokciowej,
f - przykrawędziowa wyniosłość wołowata k. prom.
Powierzchnia 'zewnętrzna wyrostka łokciowego jest nieco ' wynatomiast po stronie przyśr'Odtkowej jest on lekko wklęsły. Powierzchnia przednia wyrostka łokciowego jest płaska . Ulega ona przewężeniu w części pośrodkowej, zaś rozszerza się na początku t. j. koło
luber olecrani i na 'końcu, gdzie prze,c hodzi na powierzchnię górną
proc. anconei.
Po stronie tylno-przyśrodkowej kości łokoiowej, poczynając od
podstawy wyrostka łokciowego, widnieje szeroki występ (rys. lB-f),
pukła ,
7
207
który na poziomie górnego końca k. promieni.owej jest najsczerszy
(33 mm.), po czym zwęża się nieco i biegnie po. tylnej stronie k. promieniowej aby się skorkzyć na wysokości for. interosseum sup. Powierzchnia tylna owego występu jest lekko wgłębiona i two.rzy rynienkę, dobrze wi.doczną z,wł'aszcza U podstawy wyrostka ł.okciowego. Cał­
kowita długość owego występu, który, ze wzglę-du na je,go położenie ,
można nazwać ~ustentaculum radiale ossis ulnaris, wyqosi 153 mm.,
przy czym jedynJe na niew.ielkiej przestrzeni , --'- bo 30 mm. ponad
for. interosseum sup. zrasta się on z tf'zonem k. promieniowej. Powyżej tego zrostu znajduje się znana już szczelina, oddzielająca k. pro-mieniową od k. łokciowej.
Powierzchnia półksiężycowata (lacies semil~naris S. cavitas sigmoidea) jest jak ,g dyby przedłużeniem powie,r zthni stawowej k., promieniowej . Podobnie jak tam jest ona podzielona przez strzałkowo biegnące wzniesienie na dwie P.owier~chnie wtóll"ne, boczną węższą
i przyśrodkową - szerszą. Należy tu dodać, że część przyśrodkowa
powierzchni pó~księżycowatej jest położna prawie całkowide na prz,edniej stronie opisanego sustentaculum.
U podstawy powierz'chni półksiężycowatej , w jej 'części pośrodko ­
'wej, widnieje płaskie slz orstkawe zagłębienie (ifyS. 3b), znane u Equidae
i u Bovinae jako t. zw. dół chropawy (fossa aspera) owym. 32 X 18 mm.
(U wspomnianych 's saków zachodzi ono częściowo i na powierzchnię
s ta wową k. promi,e niowej).
Trzon k. łok:ciowej jest trójkątny, zwłaszcza poniżej od for . in- '
ferosseum sup. Tylna jego krawędź łu:kowato WTygięta do prz.odu
tworzy w stosunku do trzonu wzmacniający fi1a'r.
Nasada dolna, jak już poprzednio wsp.omniałem, jest oddzielona
od k promieniowej wąską (2-3 mm.) szczeliną (rys. 4d). Widnieją
na niej trzy powierzchnie stawowe. Największa z nich położona pośrodkowo (rys. 4c) służy do zestawieni,a z k. nadgarstka przyłokciową
(os carpi ulnare). Położona w stosunku do niej p'rzyśrodkowo , mała
pow.ierzchnia stawowa jest uzupełnieniem powierzchni stawowej dla
os carpi intermedium, której większa część leży na k. promieniowe j.
Po stronie tylnobocznej dolnej nasady k. łokciowej leży powierzchnia
stawowa dla os carpi accesorium. Kształtem przypomina .ona trójkąt
skierowany wierz'chołkiem w dół.
Wyrostek rylcowaty k . ło'kciowej (proc. styloideus ulnae) jest zakończony bardziej ostro niż jego imiennik na k. promieniowe j. Szer(jkość jego podstawy wynosi 35 mm.
208
Na zakończenie, wzorując się na schemacie podanym przez N i ez a b i t o w s k i e g o dla nosorO'żca staruńskiego, załą,czam tabelkę
pomiarów opisanych kk. podramienia każdej z osobna.
urn
Radius
1) Całkowita długość
346 mm
2) Wymiar poprzeczny główki
102 mm
3) Wymiar poprzeczny szyjki
75 mm
4) Wymiar przednio - tylny
główki
81 mm
5) Wymiar poprzeczny trzonu ..
61 mm
6) Wymiar poprzeczny dolnej nasady
106 mm
7) Wymiar poprzeczny dolnej pow. stawowej
98 mm
8) Wymiar przednio - tylny
dolnej nasady
69 mm
9) Wymiar przednio - tylny
dolne j pow. stawowej
47 mm
a
1) Całkowita długość
2) Wymiar przedniO - tylny
442 mm
wyr. łokciowego między
najdalej wysuniętym ku
przodowi punktem górnej
krawędzi cavit. sigmoid.
a tylną ścianą wyrostka
łokciowego
115 mm
3) Wymiar przednio - tylny
trzonu w połowie długości
47 mm
4) Wymiar poprzeczny najmniejszy cavit. sigmoid.
5) Wymiar poprzeczny największy cavit. sigmoid.
6) Wymiar poprzeczny czę­
ści
zewnętrznej
cavit.
si~lTIoid .
7) Wymiar popneczny
8)
9)
10)
11)
56 mm
92 mm
43 mm
czę-
ści
wewnętrznej
cav.
sigmoid .
Wymiar przednio - tylny
dolnej nasady
Wym. poprzeczny dolnej
nasady
Wymiar podłużny powierzchni stawowej dla
os ulnare
Wymiar poprzeczny powierzchni stawowej dla
os ulnare
49 mm
72 mm
54 mm
42 mm
36 mm
Z przytoczonych cyfr wynika, żepod-ramię nosorożca z T a t a rs k i e j Gór y należałO' do osobnika stosunkowo małe,go, lecz mimo
to dorosłego (zatarte śl,ady Z'Tostu nasad z trzonami). Na 14 przypadków cytowanych przez Niezabitows rk iego (1914 r.) tylko
jeden okaz k prO'mieniowej (C z e r s ki - L. 4069) posiada długość .
nieco mmeJszą (341 mm.) od okazu z Tatarskiej Góry
(346 mm.). Natomiast długość k. łokciowej z Tatarskiej Góry
(442 mm.) jest mniejsza od w:szystkich pięciu przypadków przytoczonych przez N i e z a 'b i t o w s 'k i e g o, gdzie najmniejsza z nich
posiada długość 466 mm.
20.9
9
Nawiasem jeszcze dodam, że długość kk. podramienia okazu staz 19Ó7 r. (N i e z a b i t o w s k i) prz€wyższa, mimo że należą one do osobnika nie zupełnie dojrzałego, wszystkie inne uwzględ­
nione przez Nie 'z abitowskiego prżypadki (a 'także i z T at a r'S k i e j Gór y) i wynosi dla k. promieniowej 425 mm .. zaś
dla k. łokciowej 540 mm.
ruńskiego
P I ś M I E N N I C T W O.
1. O. A b e L - LehTbuch der Palaozoologie. Jena 1924.
2. J. U. D u e iI" s t - Un<ters'Uch\lIljgsmethoden am S'kelll et bei Saugern. Handbuch
der biologischen Al"beUtsmethoden henllllsgeglfuen von A~derbalden. Lieferung
200.
.
.
3. C. G. G i e b e I - ;n Bro1l1ls Klas,sen u: Ordniungen d. Thier-Reichs. Bd. VI.
Abteil. V. Uefe11lln:g 23, 24, 25.
4. H. H<l yer. - Fauna dyluwialna Polski. Kosmos. seria B. zesz. III. 1937.
5. E. L u b i· c z N i e z a b i t o w ski. Nosorożec włochaty (Rhinoceros anfiquitatis;
Tichorhinus Fisch.) w pracy ' zbiorowej p. t. Wykopaliska Staruńskie . Kraków
1914.
.
6. N o w a k, P a n o w, T o kar s <k i, S z a f e r , S t a c h. - The ' sec<X!lJd woolly
Rh;noceros (Coelodonfa anfiquitafis Blum.) horn Starunia. Bullet. inŁe\l"n. dlł
I'Academ. Polon. Serie B. Supl. Craoovie 1930.
7. R. P o p I e w s 'k i - RO'1JWażani'a teoretyczna nald budową kośd długich. Sprawozdania Tow. Nauk. Warsz. XXVI. 1933 r.
8. A . S. R o m e r. '- Vertebrate Paleontology. Chicago 1936.
210
10
ZUSAMMENFASSUNG.
ANTEBRACHIUM DES WOLLHAARIGEN NASHORNS
(COELODONT A ANT/QUIT AT/S BLUM.)
~on Tatarska Góra Kreis Hruhi,eszó'w, Pol,e n.
von
K. KR Y S lAK.
(Institut f. norm ale Anatom:e der H au st. d. Univers. J . P . W arszawa) .
Die beschriebenen Unterarmknochen (Radius et UZna) stammen'
alliS dem Boden ,e mer Ziegelhrle nnerei (T a 1 a r s k a Gór a) und
wuroen in den lossartigen Fl,usswas.serahlageroungen gefU1lJden. Sie
sind ziemlich gut erhalten, nur die Ulna, und zwar hauptsa.chlich die
mediale Fla,che des Ole.cranon und die hintere Flache der Diaphyse,'
sind leicht beschadigt.
Beid<e Unłera:rm'knochen sind langs ihrer Diaphytsen verwClichs en ,
die Epiphysen dageg€'Il sind selbsltstandig. Die hei'de oheren Epiplhysen
. abtrennende Fissur ist 2-3 mm. breit und erreicht auch teilw<eise
die Arrfangsabsdmitt.e d,e r Di,a:phys.en. Die, die unteren Epiphysen
abtrennende Fissur, iiberschreit,e t nieht ,clie Lange ,d er Epiphysen.
Die Spur der Ver;wachsllilllg beider Knochen ist nilcM f,ortlaufend.
Wir t-r·effen da zwei Un:terb~echungen in Form eines For. interosseum
sup. und inf. Das ohere Foramen ist lan,gsval und oositZ'Ł eme Dimension van 30X 14 mm., das untere dagegen isŁ viel ikleiner und mehr
rund , sein Diameter tnaJcht 5 mm.
Die słar:ke boge:narHge Biegung beider Ku'Ochen nach vorne isŁ
mit der TaŁsaJChe des bedeuŁenden Uebergewichts der Flexorengruppe
iiher die Extensorengruppe verbunden.
Di wlchtiger,e:n Dimensiou'e n s teUen sich vol,g end dar :
1) Die weites te Lange beider verw,a'chsene:n Unterarmkno chen .
485 mm.
2) Die Lange der Verwaahsungsspur dieser Knochen
(langs der Diaphys·en)
196 mm.
3) Di,e Lange der Fissur zwiJS1chen den oberen Epiphysen . 53 mm.
4) Lie Uing,e der FiSSlUJr zwischen den un'Łeren Epi:physen
32 mm.
5) Die ganze Lange ,d es Radius .
346 mm.
6) nie gaIlize Lange der Hlna
442 mm.
Aus den atlJSge:gebenen Zifern geM hervor, dass die Unterarmknochen des Nashorns von Ta,t a'r ska Góra zu einem verhal'tnismassig
kleinem Individuum gehore'Il, (aber doch zu einem erwClichsenen, was
11
211
die verschwommenen Verwachsungs,gpuren der Epi- mit den
Diaphysen zeigen) . Z. B. von 14 von N i e z a b i t o w s ki (1914)
zitierlen Fallen i.st nUlr ein Exemplar des Radius kiirzer (341 mm.)
aIs das aus der Tatarska Góra (346 mm.). Die Lange der
Ul na i.s t dagegen kleiner von allen 5 von N i e z a b i t o w s k i
zitierten Fallen.